Во врска со Спроведувањето на Акциониот план за подобрување на состојбата на Ромите и Синтите во областа на дејствување на обсе

1 Проценките варираат помеѓу службената бројка од 53,879 (од пописот во 2002 година) и 80,000-250,000 според изворите на Советот на Европа. http://www.coe.int/t/dg3/romatravellers/archive/documentation/strategies/statistiques_en.asp (информации од 2 декември 2010).

2 Понатаму во текстот: “Декадата на Ромите” или “Декадата”.

3 Иницијатива за општествени промени, Извештај за имплементација на Декадата на Ромите во Македонија 2010, стр. 89.

4 Понатаму во текстот: “Одделението”.

5 Пониската бројка е преземена од Извештајот за имплементација на Декадата за вклучување на Ромите за РМ 2010 (стр. 91), како извор го наведуваат Сл. Весник на РМ. Повисоката бројка е од Одделението за спроведување на Декадата, МТСП.

6 Види Институт Отворено Општество, “Нема податоци – нема напредок, прибирање на податоци во земјите учеснички во Декадата за вклучување на Ромите 2005-2015”, јуни 2010.

7 Реџеп Али Купи, Директор на Дирекцијата за развој и промоција на образованието на јазиците на заедниците, Министерство за образование, интервенција на Конференцијата за лансирање на Извештајот за имплементирање на Декадата на Ромите во РМ 2010, 22 октомври 2010.

8 Извештај на Институтот отворено општество, “Нема податоци – нема напредок, прибирање на податоци во земјите учеснички во Декадата за вклучување на Ромите 2005-2015”, јуни 2010, стр. 40.

9 Земјата домаќин стана потписничка на Меѓународната Конвенција за елиминација на сите форми на расна дискриминација преку сукцесија, а не преку ратификација, на 18 јануари 1994.

10 Понатаму во текстот: “Законот” или “Законот против дискриминација”.

11 Понатаму во текстот: “Комисијата”.

12 Комисија на Европските заедници, Поранешна Југословенска Република Македонија 2009 Извештај за напредокот, 2009, стр. 18.

13 Интервјуа со: Александра Бојаџиева, Иницијатива за општествени промени, 24 септември 2010; Гордана Несторовска, Македонски Хелсиншки Комитет, 28 септември 2010; Мирјана Најчевска, Институт за социолошки, политички и правосудни истражувања, 6 октомври 2010.

14 Стејт Департмент на САД, “2009 Извештај за човековите права: Македонија”, 11 март 2010. http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2009/eur/136044.htm. (Пристапено на 16 септември 2010).

15 OHCHR на ОН, “Заклучни забелешки – Разгледување на извештаите кои се поднесуваат од земјите членки во согласност со член 9 од Конвенцијата: Поранешна Југословенска Република Македонија, CERD/C/MKD/CO/7”, 13 јуни 2007, стр. 55.

16 Закон за измени и дополнувања на Кривичниот закон, Сл. Весник бр. 114, 14 септември 2009.

17 Дон Бисон, Оценка на капацитетите на Центрите за информирање на Ромите да пружат бесплатна правна помош за ромската заедница, октомври 2010.

18 Интервју со Анета Арнаудова, Директор на Академијата за обука на судии и јавни обвинители, 14 октомври, 2009.

19 Треба да се евидентира дека процедурата за заштита од дискриминација има неколку специфичности во споредба со редовната граѓанска процедура. Тие се: локалните надлежности, товарот на докажувањето (кое не е одговорност на тужителот, туку на тужениот), карактерот на постапката и на тужбата, учеството на трети страни во спорот, можноста за поднесување на групна тужба и мерки за обезбедување пред почнувањето на постапката.

20 Закон против дискриминација, член 19 (4).

21 Акционите планови се однесуваат на четири клучни области: образование, вработување, домување и здравство.

22 Податоците се обезбедени од Уранија Пировска, Канцеларија на Народен правобранител. Интервјуирана е на 27 септември 2010.

23 Канцеларија на Народниот правобранител на РМ, “Годишен извештај 2009”, стр. 35.

24 СЛУЧАЈОТ ЈАШАР ПРОТИВ ПОРАНЕШНА ЈУГОСЛОВЕНСКА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА (апликација бр. 69908/01); СЛУЧАЈОТ СУЛЕЈМАНОВ ПРОТИВ ПОРАНЕШНА ЈУГОСЛОВЕНСКА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА (Апликација бр. 69875/01); СЛУЧАЈОТ НА ЏЕЛАДИНОВ И ДРУГИ ПРОТИВ ПОРАНЕШНА ЈУГОСЛОВЕНСКА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА. Во сите овие случаи Судот едногласно пресудил дека имало прекршување на Член 3 од Европската конвенција за човекови права од страна на властите кои не извршиле ефективна истрага за наводите на апликантите за лош третман од полицијата.

25 http://www.coe.int/t/DGHL/Monitoring/Execution/Themes/Roms/Roma_en.asp.

26 Во земјата домаќин постојат осум ромски информативни центри. Тие се сместени најчесто во локалните граѓански организации и имаат по двајца вработени, кои ги плаќа МТСП. Министерството ги координира и ги следи нивните активности во обезбедувањето на услуги за Ромите.

27 Информации и податоци обезбедени од Мирдита Салиу, раководител на Одделението за еднакви можности, МТСП. Интервјуто е направено на 1 октомври 2010.

28 Комисија на Европските заедници, “Поранешна Југословенска Република Македонија 2010 Извештај за напредокот”, страна 15.

29 Народен правобранител, “Годишен извештај 2009”, стр. 35.

30 Дневник, “Кумановските Роми ја обвинуваат полицијата за бруталност”, 14 август 2007, стр. 13.

31 Арка Форум за правата на Ромите, “Ромски монитор – Состојбата со правата на Ромите во Македонија 2009-2010”, стр. 4.

32 Народен правобранител, “Годишен извештај 2009”, стр. 36.

33 Арка Форум за правата на Ромите, “Ромски монитор – Состојбата со правата на Ромите во Македонија 2009-2010”, стр. 15.

34 Мисијата на ОБСЕ во соработка со МВР, Истражување на полицијата во заедниците 2010 – Наративен извештај, стр. 97.

35 Ibid., стр. 98.

36 Ibid., стр. 89.

37 Интервју со Тони Станковски, помошник директор, МВР, Сектор за полиција, 12 ноември 2010. Г-динот Станковски го приложи писмениот одговор на надлежниот сектор во МВР на прашањето поставено од експертот: “Дали постојат поставени процедури за решавање на расно мотивираното насилство?”.

38 Форум за правата на Ромите Арка, “Ромски монитор – Ситуацијата на Ромите во Македонија 2009-2010”,стр. 15.

39 Податоците се обезбедени од Тони Станковски, 12 ноември, 2010.

40 Интервју со Елена Грозданова, 5 октомври 2010.

41 Интервју со Петрит Сарачини, 12 октомври, 2010; Интервју со Ајет Османовски, 14 октомври 2010.

42 Сомнежите за продолжување на програмата со стипендии беа изразени од Петрит Сарачини, 12 октомври 2010.

43 Ibid.

44 Закон за дифузна дејност (Од: Македонски правен истражувачки центар, http://www.mlrc.org.mk/law/l021.htm. (пристапено на 27 октомври 2010).

45 16 јуни 2008, http://www.vecer.com.mk/default.asp?ItemID=DAB12A4FF4AB06448ECDADBFC57A4E96

И

25 октомври 2008

http://vecer.com.mk/?ItemID=D98F34FE7924EC4F97961718193A7825. Интервју со Мухамед Точи, 14 окромври 2010. Интервју со Петрит Сарачини, 12 октомври, 2010.

46 Истражувањата на МИМ ја истакнуваат употребата на сликите на Ромите бегалци од Косово во серија на написи кои ги инволвирале Ромите во друг контекст.

47 Истражување на Месечина, Интервју со Мухамед Точи, 14 октомври 2010.

48 Извештај за имплементацијата на Декадата на Ромите во РМ 2010, стр. 39. Ревизија на Националниот Акционен план за инклузија на Декадата на Ромите 2005-2015 во РМ за периодот 2009-2011, стр. 10.

49 Интервју со Ленче Бајкова, Одделение за станбени работи и инфраструктура, МТВ, 10 ноември.

50 Пописот од 2002.

51 Законот за јавна администрација е усвоен во пролетта 2010 и ќе стапи на сила една година по усвојувањето.

52 Извештај за имплементација на Декадата на Ромите за РМ 2010 Конференција, 15 октомври 2010.

53 Стивен Милер и Желјко Јовановиќ, “Патишта до напредокот? ЕУ и вклученоста на Ромите во Западниот Балкан”, публикација на Институтот отворено општество, април 2010, стр. 38.

54 Народен правобранител, Годишен извештај 2009, стр. 29.

55 Поранешна Југословенска Република Македонија – 2009 Извештај за напредокот на ЕУ, стр. 21.

56 Стивен Милер и Желјко Јовановиќ, “Патишта до напредокот? ЕУ и вклученоста на Ромите во Западниот Балкан”, стр. 34.

57 Видете ја студијата на Народниот правобранител за спроведувањето на препораките за соодветна и правична застапеност и дискриминација, направена во февруари 2010.

58 2 во Скопје и 5 во Гостивар, единствените две општини во кои е организирана програмата.

59 Интернет страницата на Агенцијата за вработување на РМ (www.avrm.gov.mk).

60 Европска иницијатива за демократија и човекови права (EIDHR), 2008. Информациите се доставени од Елвис Али, контакт лице за Ромски прашања, делегација на ЕУ во Скопје, интервју на 3 ноември 2010.

61 Национална стратегија за вработување, стр. 4.

62 Агенција за вработување на РМ. (http://www.avrm.gov.mk/?ItemID=7876A4C875B08F43A1CCE7E0B425AA38)

63 Често се праќа партиципација од најмногу 20%.

64 A1ТВ, 8 ноември 2010.

65 Сенад Мемеди, Министерство за здравство, Сектор за европска интеграција, интервјуиран на 29 октомври 2010.

66 Се верува дека овие податоци се многу помали од вистинскиот број на жители во општината.

67 UNICEF, “Истражување со кластер од повеќекратни индикатори 2005-2006”, 2007,стр. 67.

68 Интервју со Сенад Мемети, 29 октомври, 2010.

69 UNICEF, “Истражување со кластер од повеќекратни индикатори 2005-2006”, 2007, стр. 32.

70 Европски центар за малцински прашања, цитирано во Институт отворено општество, “Еднаков пристап до квалитетно образование”.

71 Понатаму во текстот: “Директорот”.

72 Интервју со Директорот Реџеп Али Купи, 16 септември 2010.

73 Интервенција на Директорот Реџеп Али Купи на Конференцијата за лансирање на Извештајот за имплементација на Декадата за вклучување на Ромите за РМ 2010, 22 октомври 2010.

74 FOSIM, “Еднаков пристап до квалитетно образование”, стр. 213.

75 Иницијатива за општествени промени, Извештај за имплементација на Декадата за вклучување на Ромите за РМ”, стр. 20.

76 МТСП, “Стратегија за Ромите во Република Македонија”, декември 2004, стр. 42.

77 Ромски образовен фонд, “Унапредување на образованието на Ромите во Македонија – Оценка на земјата и на Стратешките одлуки на Ромскиот образовен фонд”, 2007, стр. 28.

78 Сегрегацијата во образованието е во спротивност со правото (кое во моментов Ромите не го користат) да присуствуваат на образование на јазиците на малцинските заедници.

79 Интервју со Реџеп Али Купи, 16 септември 2010.

80 Националниот центар за Ромите изработи, заедно со МОН, прирачник за обука за против дискриминација за наставниците; и исто така спроведува шема со менторство.

81 Вклучени се и српската, бошњачката, турската, влашката и ромската заедница.

82 Устав на Република Македонија, член. 44.

83 Ромскиот образовен фонд оценува дека околу 27% од децата кои се запишани во посебните училишта или одделенија се Роми. Види, “Унапредување на образованието на Ромите во Македонија – Оценка на земјата и стратешките насоки на Ромскиот образовен фонд”, 2007, стр. 31.

84 Дирекцијата, “Моменталната состојба со основното образование на учениците кои се од етничките заедници во РМ”, стр. 57.

85 Административните процедури и изработката на наставните програми овозможија формирање на овој предмет во 2010-2011. Уписите за предметот и наставата се уште не се почнати.

86 Според податоците обезбедени од МТСП, 211 ученици ја искористиле оваа програма во 2006/07, 226 во 2007/08, и 241 во 2008/09. Целта за 2009/11 беше да се вклучат уште 777 ученици, иако веројатно е дека реалниот број ќе биде многу помал од целниот број.

87 Имајте предвид дека постојат неколку програми и од други чинители во полето на предучилишна едукација (FOSIM/USAID, Ромскиот образовен фонд, неколку локални граѓански организации).

88 Податоците за децата во основните училишта кои користат бесплатен транспорт до училиштата кој го обезбедува државата може да се најдат на http://www.stat.gov.mk/english/publikacii_eng/PublikaciiGlavna_eng.htm (2007/08, 2008/09, 2009/10). истата публикација дава податоци и за бесплатните учебници за 2007/08 и 2008/09.

89 Официјалните податоци се обезбедени од Директорот Реџеп Али Купи, 22 септември 2010.

90 Дирекцијата, “Моменталната состојба на основното образование на ученици кои припаѓаат на етничките заедници во РМ”, јуни 2010, стр. 55.

91 За повеќе информации на програмите за универзитетски стипендии видете преп. 82.

92 Интервју со Споменка Лазаревска, Фондација институт отворено општество Македонија, 16 септември 2010.

93 UNICEF, “Мултикултурзализмот и меѓуетничките односи во образованието”, 2007.

94 МОН на РМ, “Чекори кон интегрирано образование во образовниот систем на РМ”, стратешки документ, 2009.

95 Интервју со Реџеп Али Купи, 16 септември, 2010.

96 Фондација институт отворено општество Македонија, “Анализа на спроведувањето на изборниот предмет Ромски јазик и култура”, 2010 стр. 6.

97 Изгледа дека не е забрането, иако г-динот Љупчо Спасовски, Раководител на Секторот за основно и средно образование, тврди поинаку. Интервју со г-динот Спасовски, 23 септември 2010.

98 Ромски образовен фонд, “Унапредување на образованието на Ромите во Македонија – Оценка на земјата и стратешките насоки на Ромскиот образовен фонд”, 2007, стр. 31.

99 Доколку се усвои, формирањето на 4 здравствени центри ќе обезбеди подобра категоризација и контрола. Интервју со Реџеп Али Купи, 22 септември 2010.

100 Интервју со Васка Бајрамовска Мустафа, државен советник, Канцеларија на народниот правобранител, 26 октомври 2010.

101 Јоана Лаурсен Брукер, “Ромските деца – Студија за пречките за задржување во училиштата во Поранешна Југословенска Република Македонија”, Документ на УНИЦЕФ од збирката „Деца надвор од училиштето во Централна и Источна Европа и во Комонвелтот на независни држави“, стр. 16. http://www.unicef.org/ceecis/Out_of_school_children_Final_compressed.pdf. (пристапено на 13 декември 2010).

102 Набљудувачка мисија на ОБСЕ во Скопје, “Возраст, контакт, перцепции – како училиштата ги формираат односите помеѓу етничките заедници”, јануари 2010, стр. 11-12.

103 Предлог на Проект за 2009/2011 кој содржи информации за резултатите од проектот за 2006/2009. Вклучени се деца во 15 општини: во 2006/07, 211 деца; во 2007/08, 226; во 2008/09, 241.

104 Ibid.

105 Љатифа Сиковска, интервјуирана на 16 декември 2010.

106 UNICEF, “Мултикултурализмот и меѓуетничките односи во образованието”, 2009, стр. 36.

107 Државен завод за статистика и UNICEF, “Истражување со кластер на повеќекратни индикатори 2005/2006”, 2007, стр. 97.

108 MC.DEC6/08, преп. 3.

109 Доналд Бисон, Оценка на Капацитетот на Ромските информативни центри да обезбедуваат бесплатна правна помош за Ромската заедница, октомври 2010, стр. 25.

110 Љатифа Сиковска, интервјуирана на 16 декември, 2010.

111 Институт отворено општество, “Програма на ЕУ за мониторинг и застапништво”, 2007, стр. 31.

112 Ibid., стр. 33.

113 Државен завод за статистика и UNICEF, “Истражување со кластер од повеќекратни индикатори”, стр. 100.

114 Ibid.

115 Податоците се од Националниот ромски центар.

116 Интервју со Реџеп Али Купи, 22 септември 2010.

117 Треба да се има предвид дека нема статистички значајна разлика помеѓу бројот на запишани машки и женски деца во основните училишта за „мнозинската популација во близина на Ромите“”. Институт Отворено општество, Програма на ЕУ за мониторнг и застапништво, 2007, стр. 31.

118 UNDP, “Извештај за национална ранливост за Македонија”, 2006, стр. 19.

119 Интервју со Реџеп Али Купи, 22 септември 2010.

120 http://www.romaversitas.edu.mk/za_nas.html (пристапено на 25 септември 2010).

121 http://www.coe.int/t/dg3/romatravellers/archive/documentation/strategies/statistiques_en.asp

122 Интервју со Тихомир Николовски, правен помошник во УНХЦР, 18 ноември 2010.

123 Извештај за напредокот на ЕУ 2010, стр. 22.

124 Извештај за имплементација на Декадата за вклучување на Ромите за РМ 2010, стр. 52-53.

125 Ебен Фридман, 8 ноември 2010.

126 Министер без ресор, Неждет Мустафа.

127 Податоците за учество на изборите по општини може да се најдат на интернет страницата на Државната изборна комисија (www.sec.mk).

128 Моменталната коалициона Влада ги вклучува пеете главни ромски партии: Унија на Ромите во Македонија, Обединета партија за еманципација, Партија за интеграција на Ромите, Демократска унија на Ромите, Партија за целосна еманципација на Ромите.

129 Граѓанска организација Мост организираше обука за локалните набљудувачи.

130 Меѓународна Мисија за набљудување на изборите, Предвремени парламентарни избори – ФИРОМ, “Изјава за прелиминарните наоди и заклучоци”, 1 јуни 2008.

131 Крис Хеншо, Национален институт за демократија, интервјуиран на 9 ноември 2010.

132 Ромски образовен фонд, “Унапредување на образованието на Ромите во Македонија”, 2007, стр. 18.

133 Еден исклучок е локалниот советник Ром во Куманово.

134 Извештај за напредокот на ЕУ 2010, стр. 18. Секторот за еднакви можности во МТСП и UNIFEM, “Дури и да се пожалам, нема да има ефект”, 2009.

135 Овој термин се користи слободно овде за да укаже на раселените Роми од Косово, без оглед на нивниот правен статус. Овие лица UNHCR ги нарекува “лица од интерес за UNHCR”.

136 Податоци од “Националната стратегија за Ромите во РМ”, декември 2004, стр. 67. Овој број ги вклучува и лицата кои се декларираат како Египќани и Ашкали. UNHCR обезбедува кумулативни податоци.

137 Оваа категорија ги вклучува: лица на кои не им е даден азил во последна инстанца и чие присуство се толерира во земјатаземјатаземјата; лица кои обезбедиле врски со локалните жители но кои ги немаат потребните документи да добијат дозвола за престој.

138 UNHCR Статистика за Поранешна Југословенска Република Македонија, обезбедена од вработените на UNHCR, 18 ноември 2010.

139 Интервју со Владимир Василевски, помошник програмски офицер на УНХЦР, 4 ноември 2010, и Тихомир Николовски, помошник правен офицер во УНХЦР, 18 ноември 2010.

140 Извештај за напредокот на ЕУ за 2010, стр. 22.

141 Интервју со Владимир Василевски, 4 ноември 2010.

142 Хајдрун Ферари и Самиа Лиакват Али Кан, “Финансиска помош на ЕУ за Западниот Балкан: Преглед на CARDS и IPA фокусиран на малцинствата”, Меѓународна група за правата на малцинствата, 2010, стр. 27.

143 Бугарија – ПЈРМ Програма за прекугранична соработка на IPA 2007-2013. http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=MEMO/09/38&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en. (пристапено на 18 декември 2010).

144 Препораките во овој дел се во согласност со сегашната институционална поставеност.