«xxi ғасырдағЫ Ғылым және білім»

85 
әсер етеді, қарыз қаражатын тартуды талап етеді. Кірістер алынғанға дейін ауыл 
шаруашылығы кәсіпорындарының негізгі бөлігі кредиттік қаражат есебінен 
жұмыс 
істейді. 
Ауыл 
шаруашылығы 
тауарларын 
өндірушілерді 
қаржыландырудың пайда болған проблемаларын қосымша қаржы ресурстарын 
тарту арқылы ғана шешуге болады. 
Жоғарыда айтылғандарды негізге ала отырып, табиғи және экономикалық 
жағдайлардың өрілуі: табиғи-климаттық жағдайлардың әсері, жұмыс кезеңі мен 
ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру уақытының сәйкес келмеуінен, қарыз 
қаражатына тәуелділігінен, айналым қаражатын біркелкі пайдаланбауынан 
және агроөнеркәсіптік кешен кірістерін алуынан көрінетін өндірістің 
маусымдылығы оны қаржылық қамтамасыз ету мен қаржылық реттеуге ерекше 
көзқарасты талап ететінін атап өтуге болады. 
Қаржылық қамтамасыз етудің негізгі міндеті қаржыландыру көздерін 
таңдау, ақша қаражатын тарту және оларды пайдалану жолымен қаржы 
ресурстарын 
жұмылдыру 
болып 
табылады. 
Әр 
түрлі 
көздерден 
қалыптастырылатын қаржы ресурстары кәсіпорынға өз міндеттемелерін 
уақтылы өтеуге, қаражатты жаңа өндіріске инвестициялауға, қажет болған 
жағдайда оны кеңейту мен ақша қаражаты қорларын (қаржы ресурстарын) 
құру, бөлу және пайдалану бойынша қарым-қатынас жиынтығы болып 
табылатын ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының қаржы ұйымындағы 
қаражат айналымының ерекшеліктері) аграрлық секторға қаржы қаражатының 
түсуінің негізгі көздерін іздестіруді алдын ала анықтады. 
Нарық жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы 
ресурстарын қалыптастыру және пайдалану тетігін әзірлеу және енгізу 
неғұрлым өзекті және күрделі болып келеді. Сала қызметінің ерекшелігін 
ескере отырып, негізгі қаржы ресурстарын есептеудің негізгі кезеңдері: 
- ішкі көздер есебінен меншікті қаржы ресурстарының шамасын анықтау 
(таза пайда, амортизациялық аударымдар)); 
- қарыздық қаржы ресурстарын анықтау. 
Негізгі капиталды тұтыну (амортизациялық қор) және таза пайда-ЖӨӨ 
бөлігі болып табылатын және бөлу процесінде қосылған құн ретінде құрылатын 
кәсіпорындар мен ұйымдардың бастапқы кірістері және экономикалық қызмет 
субъектілерінде қалады. Ауыл шаруашылығы саласын қолдау, атап айтқанда,
азық-түлік нарығы мемлекеттің маңызды міндеттерінің бірі болып табылады 
және отандық экономиканы тұрақтандыру мен сауықтыруды қамтамасыз етуге 
бағытталған шаралар қабылдануда.
2013-2017 жылдар аралығындағы кезеңде ауыл шаруашылығы өнімдерінің 
жалпы шығарылымы 1,4 есеге дерлік өсті (2-сурет). 

86 
Сурет 2-ауыл шаруашылығы өнімдерінің (қызметтерінің) жалпы 
шығарылымы, млрд. теңге 
Ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің құрылымында ең үлкен үлес 
салмағын өсімдік шаруашылығы өнімі алады, оның мөлшері жалпы өндіріс 
көлемінде орташа есеппен талданып отырған кезеңде 55,0% - дан астам (3-
сурет) құрайды.
3-сурет-өсімдік 
және 
мал 
шаруашылығы 
өнімдерінің 
жалпы 
шығарылымы, млрд. Теңге 
 
Дамыған мемлекеттердің тәжірибесі көрсеткендей, ауыл шаруашылығында 
одан әрі тұрақтандыру көбінесе оның қаржылық қамтамасыз етілу деңгейіне 
ауыл шаруашылығы 
өнімдерінің жалпы 
шығарылымы, млрд. 
теңге; 2013; 2 949 
485,0 
ауыл шаруашылығы 
өнімдерінің жалпы 
шығарылымы, млрд. 
теңге; 2014; 3 143 
678,1 
ауыл шаруашылығы 
өнімдерінің жалпы 
шығарылымы, млрд. 
теңге; 2015; 3 307 
009,6 
ауыл шаруашылығы 
өнімдерінің жалпы 
шығарылымы, млрд. 
теңге; 2016; 3 684 
393,2 
ауыл шаруашылығы 
өнімдерінің жалпы 
шығарылымы, млрд. 
теңге; 2017; 4 070 
916,8 
0,0 
500 000,0 
1 000 000,0 
1 500 000,0 
2 000 000,0 
2 500 000,0 
3 000 000,0 
3 500 000,0 
4 000 000,0 
4 500 000,0 
2013 
2014 
2015 
2016 
2017 
1825,2 
2047,5 
2249,1 
1469,9 
1621,5 
1810,9 

жүктеу/скачать 4.46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: