«xxi ғасырдағЫ Ғылым және білім»
Бөрик алыспақ ойнасаң, Таздың жаны қалмайды [4,146]. Есиктеги «е» дейсең, Еситпеймен не дейсең, Шақмақы қураш
жүктеу/скачать 4.46 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Парша тон, зер жағалы ишик
| Бөрик алыспақ ойнасаң,
Таздың жаны қалмайды [4,146]. Есиктеги «е» дейсең, Еситпеймен не дейсең, Шақмақы қураш кийсең де, Кешеги жүрген гедейсең [4,177]. Мисоллардаги «бўрик» ва «шақмақы қураш» эркакларнинг бош кийими бўлиб, уларни ўтган даврларда бой, бадавлат кишилар кийишган Мисолдаги ушбу кийим турига оид сўзлардан биз уша даврда яшаган одамлар орасидаги табақаланишни пайқаймиз. Куйдаги мисолда хотин-қизлар бош кийими «саўкеле» берилади: Гөне болса да, сәўкелемизди кийейик, Ғарры да болса, шәўжейлиге тийейик [4,221]. Саўкеле – келинчакнинг узатилганида киядиган бош кийими. «Ҳалақасы кестеленген, шекелиги, маңлайы, бойдасы гүмис ҳәм маржанлар менен әшөкөйленген. Жүдә сийрек сақланған өнер үлгиси» [2,50]. Ушбу бош кийим шлем намунасидаги энг эски бош кийимлардан бўлиб, бази маълумотларга кўра бизнинг эрамизгача бўлган I асрлардаги аскарбошиларнинг бош кийими бўлган. Бизга маълум бўлганидек қорақалпоқ халқидаги саўкеле қимматбаҳо металлар билан безак берилган хотин-қизларнинг туйда киядиган бош кийими. Кўпинча қизлар узатилаётганида бошига саўкеле кийган. Айтишдаги «саўкеле» сўзи берилган мисол ҳам узатилиш арафасидаги қиз тарафидан айтилган. Уст кийим номлари. Ушбу туркумга кирувчи номлар орасида ичик сўзи ДЛТ да ïчук – ҳайвон терисидан тикилган пўстин деб берилса[6,259], тўн – кийимлар устидан кийиладиган катта кийим маъносини беради[6,166]. Айтиш тилида «парша тон», «зер жағалы ишик», «маўыты тон» каби кийимларни подшоҳ, хон фарзандлари кийганлиги айтилади. Масалан: 122 Көш бәдик, көшер болсаң сайларға көш, Сайлардағы малы көп байларға көш, Парша тон, зер жағалы ишик кийип, Ханның қызы отырған жайларға көш [4,28]. Ат жақсысы яўмыты, Тон жақсысы маўыты, [4,28] Шунингдек «турма» – хотин-қизлар бошига ўрайдиган ёки йигитлар белига боғлайдиган ипак газлама[3,367]. Ушбу сўз мисолда йигитнинг белбоғи маъносида ишлатилган: …Түрме буўған жигиттиң, Мақпалдан былғаўы бар[3,104]. «Шатыраш кўйлак» кереге көзли гезлемеден тигилген көйлек болса, [3,514] «бояма кўйлак» ҳар хил ранг бериб бўялган газламадан тикилган кўйлакни билдиради[3,340]. Улар куйдаги мисолларда берилади: жүктеу/скачать 4.46 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|