Я. К. Аршамов пайдалы қазба кенорындарын
жүктеу/скачать 4.23 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тос ауыларалы ландшафт
| Геохимиялы
ландшафт – А. И. Перельман бойынша, «бұл өзара элементтер миграциясымен байланысқан, жанасқан қарапайым ландшафтардың парагенетикалық ассоциациясы». Біркелкі геохимиялық ландшафт құрайтын, қарапайым ландшафтар арасындағы байланысты жүзеге асыру үшін жерүсті жəне жерасты ағымдар маңызды рөлді атқарады. Геохимиялық ландшафтарды сипаттау үшін қалыңдық жəне ашылу алаңы терминдерінен басқа жергілікті ландшафт жəне геохимиялы жанасу терминдері енгізілген. Геохимиялы жанасу əрбір геохимиялық ландшафт үшін өзін түзетін қарапайым ландшафтардың заңды түрде тіркесін сипаттайды. Геохимиялық ландшафтың нақты геоморфологиялық құрылымына тəн қарапайым ландшафтардың жиынтығы жергілікті ландшафт деп аталады. Қарапайым ландшафтарды жергіліктіге жинақтайтын геоморфологиялық құрылымдарға суайрық, баурайлар, террасалар жəне т.б. жатады. Тос ауыларалы ландшафт деп элементтер миграциясының бірыңғай түрімен сипатталатын жəне бір класстағы екі геохимиялық тосқауыл арасында орналасқан қарапайым ландшафтардың жиынтығын айтамыз. Мұндай ландшафтарды бөлу миграцияның нақты бір түрімен ғана емес жəне де миграциялық ағымдағы элементтерді анықтаудың нақты түрімен байланысты болады. Яғни, механикалық тосқауылдар арасындағы қарапайым ландшафтар тұрақты жəне уақытша суларда минералды түрде кездесетін элементтердің механикалық миграциясымен біріктірілген (7.2 а-сурет). Механикалық тосқауылдарда саф алтын жəне платина, киноварь жəне т.б. сияқты ауыр минералдар құрамына кіретін осы элементтердің бір бөлігі уақытша өздерінің миграциясын тоқтатып концентрацияланады. Глейлі тосқауылдар арасында орналасқан қарапайым ландшафтар (7.2 б-сурет) сулы ерітінділер түрінде кездесетін элементтердің миграциясымен байланысты. Осы элементтердің бір бөлігі (Сu, Mo, U жəне т.б.) салыстырмалы қиын ерігіш түрлерге ауысып, глейлі тосқауылдарда өздерінің миграциясын тоқтатады. Пайдалы азба кенорындарын геохимиялы іздеу əдістері 95 7.2-сурет. Элементтер миграциясымен байланысты тосқауыларалық ландшафтар (қима): а – механикалы (1 – топыра тар; 2 – т1бірлік таужыныстар; 3 – механикалы тос ауылдар; 4 – бірінші жəне екінші тос ауыларалы ландшафтар); б – сулы ерітінділер т1рінде (1 – топыра тар; 2 – батпа тану белдемдері; 3 – т1бірлік таужыныстар; 4 – глейлі тос ауылдар; 5 – тос ауыларалы ландшафтар) Тосқауыларалық ландшафтардың бөлінуі нақты ландшафты-геохимиялық жағдайларда кенорындарды шлихті іздеудің, қайта түзілген литогеохимиялық ореолдары жəне шашырау ағындары арқылы іздеудің тиімділігін арттыруға септігін тигізуі мүмкін. Ол үшін іздеудің алғашқы сатыларында, ең алдымен геохимиялық тосқауылдарды сынамалау жұмыстарын жүргізу қажет. Егер қарастырылып отырған мысалда (7.2 а-сурет) шашырау ағындары бойынша іздеудің нəтижелерінде алтынның елеулі концентрациясы үшінші механикалық тосқауылда байқалса, онда сулы ағынға түскен металдың көзі екінші (М 2 ) жəне үшінші (М 3 ) механикалық тосқауылдармен шектелген тосқауыларалық ландшафт ауқымында орналасқанын сенімді болжауға болады. Дəл осылай тосқауыларалық ландшафтарды элементтердің миграция жағдайлары жиі ауысатын аудандарда кенорындарды қайта түзілген ореолдары бойынша іздеу кезінде, мысалы, əрбір бөлікше өзіндік глейлі тосқауылмен сипатталатын жазық нашар батпақталған баурайларда қолдануға болады. Егер молибденнің жоғары концентрациясымен сипатталатын бөлікше С 4 тосқауылына тураланған болса (7.2 б-сурет), онда ерітінді түрінде миграция-ланатын металдың ықтимал көзі үшінші тосқауыларалық ландшафт көлемінде орналасуы керек. |