Законы 10-е издание москва бином. Лаборатория знаний 2010 3

140 
’
/
. 
(2) 
(1) мен (2) теңдеулерден - 
– ні алып тастап, келесі өрнекті табамыз: 
cos
/
1
1
/
. 
Егер 
болса, онда түбірдің алдындағы плюс таңбасының ғана физикалық 
мағынасы болады. Осы кезде ғана түбір 
cos -дан үлкен, ал модуль болғандықтан 
ол теріс бола алмайды. Егер 
болса, онда түбір алдындағы екі таңбаның да 
физикалық мағынасы болады. Бұл жағдайда есептің жауабы бірмəнді болмайды.
бұрышпен шашыраған бөлшектің импульсы екі мəннің біріне тең болады. Бұл 
мəндердің өзі бөлшектер соқтығысқан уақытта олардың арасындағы салыстырмалы 
арақашықтықтарына сай болады. Соңғы жағдай 4.14, в-суретте көрсетілген 
векторлық диаграммаға сəйкес келеді. 
4.14. Массасы 
бөлшек тыныштықтағы массасы 
бөлшектен шектік бұрышпен 
серпімді шашыраған кезде бөлшек өзінің кинетикалық энергиясының қандай η 
бөлігін жоғалтады? Мұнда 
. 
Шығару жолы. 
, жəне , бөлшектің сəйкес түрде соқтығысқанға дейінгі 
жəне одан кейінгі кинетикалық энергиясы мен импульс мəндері болсын, сонда: 
/
1
/
1
/
,
(1) 
яғни есептің шешуі 
/ қатынасын 
табуға əкеліп тіреледі. Шектік бұрышқа 
сəйкес келетін импульстердің векторлық 
диаграммасын пайдаланамыз (4.29-сурет). 
Тікбұрышты АСО ұшбұрыштан
2
Осыдан: 
/
1
2 /
1
2
/
. (2) 
(2) ні (1)-ге қойғаннан кейін 
2
/
. 
 
4.15. Массасы 
атом тыныштықтағы массасы 
молекуламен серпімсіз 
соқтығысқаннан кейін екі бөлшек те бір-бірімен бұрыш жасай сəйкес түрде 
жəне кинетикалық энергиямен ұшып кетеді. Əрі молекула қозғалған күйге келеді. 
Оның ішкі энергиясы белгілі шамаға артады. 
энергияны жəне молекуланың 
осындай қозған күйге өтуіне жеткілікті болатын табалдырықтық кинетикалық 
энергияны табу керек. 
Шығару жолы. Осы процесс кезіндегі энергияның жəне импульстің сақталу 
заңдарынан: 
, 
4.29-сурет 

141 
2
cos , 
Соқтығысқаннан кейінгі шамалар штрихталып белгіленген (екінші қатынас тікелей 
импульстер 
үшбырышынан 
косинустар 
теоремасынан 
шығады). 
2
формуласын пайдаланып, 
шамасын осы теңдеулерден шығарып тастап, 
нəтижесінде төмендегі өрнектерді аламыз: 
/
1
2
/
cos , 
пор
| |
/
. 

жүктеу/скачать 2.75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: