Законы 10-е издание москва бином. Лаборатория знаний 2010 3

235 
массасы деп атайды. Осы шарттарға сай 
жылдамдық 2-ші бөлшектің 1-
ші бөлшекке қатысты салыстырмалы жылдамдығына тең. Сондықтан соңғы 
формуланы қайтадан түрлендіріп басқаша жазуға болады: 
/ 1
/
,  
(8.2) 
мұндағы - қозғалып келе жатқан бөлшектің «массасы» (ескерте кетеміз екі 
бөлшекте бірдей). 
шамасын релятивистік масса деп атайды.
(8.2) – формуладан релятивистік масса тыныштық массасынан артық 
жəне ол бөлшектердің жылдамдығына тəуелді екені көрініп тұр. (8.2-сурет). 
Басқаша айтқанда бір бөлшек үшін оның өзінің релятивистік массасы 
əртүрлі санақ жүйелерінде əртүрлі болып келеді.
Релятивистік массадан 
тыныштық 
массасының айырмашылығы – ол инвариантты 
шама, яғни басқаша айтқанда барлық санақ 
жүйелерінде ол бірдей. Осы себептен бөлшектердің 
тыныштық массасы осы бөлшектердің сипаттамасы 
бола алады.
Айта кету керек, мұнда біз
деп келесі 
қатынасты 
қысқартылған 
түрде 
аламыз:
/
1
/
. Алайда алдымызда 
релятивистік 
массасын да талай қолданатын боламыз. Көптеген тұжырымдарды, 
есептеулерді, қорытындыларды ықшамдау үшін ғана релятивистік масса 
түсінігі қолданылады. 
Ал 
тыныштық массасын тек жай ғана масса деп атап кетеміз. Енді 
ең соңғы адым жасайық: - релятивистік бөлшектің импульсы үшін оның 
теңдеуін жазайық. (8.2) ескере отырып, осындай теңдеудің түрі тең: 
/
 
 
 
(8.3) 
Міне, осы теңдеу бөлшектің релятивистік 
импульсі 
болып 
табылады. 
Тəжірибелерден 
алынған нəтижелер осы тұжырымды растап 
дəлелдейді, яғни осындай жолмен анықталған 
импульс сақталу заңына бағынып, инерциялық 
санақ жүйелерінен тəуелсіз болады. 
болған жағдайларда (8.3) 
импульстің ньютондық анықтамасы алынады: 
мұндағы 
жылдамдықтан 
тəуелсіз. 
Салыстыру үшін 8.3-суретте 
реал
релятивистік 
импульс пен 
н
ньютондық импульстердің бөлшектер жылдамдығынан 
тəуелділік графигі келтірілген.
Екі импульстер арасындағы айырмашылық жарық жылдамдығына 
жақындаған сайын күшее түседі. 

жүктеу/скачать 2.75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: