Законы 10-е издание москва бином. Лаборатория знаний 2010 3
жүктеу/скачать 2.75 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Эйнштейннің
| Эквиваленттік принципі
Инерция күштерінің тартылыс күштері тəрізді денелердің массаларына тəуелділігі мынадай маңызды қорытындыға əкеледі. Біз жабық лабораторияда тұрмыз делік, біздің сыртқы əлемді бақылауға еш амалымыз жоқ. Біз космос кеңістігіндеміз бе, əлде жер бетіндеміз бе оны білмейміз. Лабораториядағы барлық денелердің массаларына тəуелсіз түрде бірдей үдеуімен түсетіндігіне қарап біз бұл үдеудің неден туғанын айталмаймыз: тартылыс өрісінен бе, əлде лабораторияның өзінің ілгерiлемелі үдемелі қозғалысынан ба, осы екеуінен де ме. Мұндай лабораторияда денелердің еркін түсуі бойынша қойылған тəжірибелер біртекті тартылыс өрісін инерция күштерінің біртекті өрісінен ажыратып бере алмайды. Эйнштейннің болжамы бойынша ешқашан физикалық тəжірибелердің көмегі арқылы жалпы біртекті ауырлық өсін инерция күштерінің біртекті өрісінен ажырату қиын екендігі белгілі. Постулатқа айналдырылған бұл болжам тартылыс күштерінің жəне инерция күштерінің эквивалентті принципінің мазмұнына айналды: барлық физикалық құбылыстар біртекті тартылыс өрістерінде де сонымен қатар оларға сəйкес инерция күштерінің біртекті өрістерінде де бірдей өтеді. Инерция күшімен тартылыс күштері арасындағы терең аналогия Эйнштейнге жалпы салыстырмалылық теориясын немесе гравитацияның релятивистік теориясын жасауда үлкен көмегін тигізді. Кез келген механика есебін инерциялық санақ жүйесінде де инерциялық емес санақ жүйесінде де шығаруғы болады. Мəселе тек мақсатқа жету жолының тиімділігінде ғана. Сонымен бірге инерциялық емес санақ жүйесін жиірек қолдану ыңғайлы. Есептер 2.1. Динамиканың негізгі теңдеулері. Тегіс горизонталь жазықтықтықта массасы m тақтайдың үстінде массасы m кеспек жатыр. Кеспек пен тақтай арасындағы үйкеліс коэффициенті k-тең. Жəне заңына бағынатын уақытқа тəуелді горизонтал F күші де осы тақтайға əсер етедi, – тұрақты шама. Сонымен: 54 1. тақтай кеспектің астынан қашан жылжып шығады? 2. қозғалыс кезіндегі тақтайдың жəне кеспектің үдеулерін табу керек. Шығару жолы. 1. Суретте көрсеткендей X өсінің оң бағытын ала отырып, кеспек пен тақтай үшін динамиканың негізгі теңдеуін жазамыз: үйк , үйк . F – күшінің шамасы өскен сайын (2.7-сурет) үйк – күші де өсе бастайды (басында ол тыныштықтағы үйкеліс күшіне тең). Алайда үйк − күшінің шегі болады. үйк . g. Осы күштің үйкеліс шегіне жеткенше екі дене бірдей үдеумен қозғалады. Ал үйкеліс күші өзінің шегіне жеткен кезде тақтай кеспектің астынан жылжи бастайды. Яғни, . үйк . g екенін ескере отырып, (1) теңдеуге мен -нің мəндерін қойып келесі өрнекті табамыз: / g , Мұндағы теңділік белгісі сəтіне сəйкес. Осыдан g/ жүктеу/скачать 2.75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|