Хоёр . Хүүхдийн эрхийг хамгаалах, эрх зүйн таатай орчин бүрдүүлэх

• 
  Хүн худалдаалах гэмт хэргийн хохирогч гэрчийн өмгөөллийн стратеги “ төслийн хүрээнд орон нутгийн ТВ-ээр нийт иргэд, ЕБС, МСҮТ-ийн ахлах ангийн хүүхдүүдэд сургалт зохион байгуулсан нь үр дүнтэй ажил болж байна.
  

• 
  Гэмт хэрэгт холбогдсон хүүхдүүдийг батлан даалтанд авч эцэг эх , хүүхэдтэй амлалтын гэрээ байгуулан ажиллаж байгаа нь үр дүнтэй болж гэмт хэрэгт холбогдсон хүүхдийн тоо буурч байна.
  
• 
  Гэр бүл, олон нийт, байгууллагын ажлын уйлдаа холбоо сайжирч байна.
  
• 
  Хүүхдийн хөгжил оролцоо нэмэгдэж, хүүхэд хамгааллын ажил үйлчилгээний хүртээмж сайжирч байна.
  

№ 25

/Хөтөлбөрийн хэрэгжилт-50 хувь/

№ 25

Долоо хоног бүрийн тав дахь аймаг, сумдын Хүний эрхийг хангах үндэсний хөтөлбөрийн салбар хорооны нарын бичгийн дарга нар долоо хоногийн тав дахь өдөр бүр иргэдийг хүлээн авч хүний эрхийн чиглэлээр хууль зүйн зөвлөгөө өгч байна.

Хэрэгжилт 50

Хэрэгэилт 70

2005/75

Тайлант хугацаанд хөтөлбөрүүдийн хэрэгжилтийг хангах зорилгоор “Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааг эрчимжүүлэх тухай” аймгийн засаг даргын 2009 оны 01 тоот албан даалгаврыг батлуулан гаргуулж хэрэгжилтийг хангуулах ажлын зохион байгуулж байна . Аймгийн хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн 3 талт салбар хороо байгуулан ажиллаж байна.Ажил олгогчдын дунд хөдөлмөрийн хуулийг хэрэгжилийг сайжруулах, албан даалгаврын хэрэгжилтийн явцтай танилцах сургалт зохион байгуулж 30 гаруй албан байгууллага аж ахуйн нэгж хамрагдан оролцов. 2008 онд явагдсан ажлын байрны аттестатчилалд хангалтгүй дүн үзүүлсэн 2 байгууллага болон аттестатчилалд хамрагдаагүй барилгын 4, уул уурхайн 7 аж ахуйн нэгж байгууллагын 80, шинээр бий болсон 7 нийт 87 ажлын байранд аттестатчилал зохион байгуулж 2008 оны аттестатчилалын дүнтэй нэгтгэн МХЕГ –т хүргүүллээ. Аймгийн хэмжээнд ажлын байрны аттестатчилалд төрийн болон төрийн өмчийн оролцоотой 224, ОНӨ-ийн 28, хувийн хэмшлийн 185, гадаадын хөрөнгө оруулалттай 21, нийт 458 байгууллага, аж ахуйн нэгжийн 1980 ажлын байр хамрагдан 6 байгууллага дүүрэн хангалттай, 452 байгууллагын ажлын байрууд хангалттай дүгнэгдлээ. Мөн ажил олгогчдын дунд хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн чиглэлээр 2 удаагийн сургалт зохион байгуулж 240 хүнийг хамруулсан байна.

/ хэрэгжилт-80 хувь//

1999/64

/ 50 % /

3, 2010 оны төлөвлөгөөт шинжилгээг /35,0 мянган толгой малд/ 7, 8-р сард багтаан хийхээр төлөвлөж байгаа ба 09-р сард тэмээний архаг халдварт өвчний тандалт шинжилгээнд 12015 тэмээ хамруулахаар төлөвлөгдөөд байна. Шүлхий өвчний тандалтын шинжилгээнд 14 сумын 24 багийн 64 өрх суурийн 23395 толгой малд үзлэг хийж, 768 малаас цусны дээж авч, иилдсийг ялган хадгалж Солонгос улсад үйлдвэрлэсэн шүлхийн вирусын бүтцийн бус уургийн эсрэг бием илрүүлэх Елиза урвалын цомог ашиглан “А010” өвчний халдварыг илрүүлэх ийлдсийн шинжилгээ мөн бруцеллёз өвчний шинжилгээг “Роз бенгалийн урвал”-аар шинжилсэн болно

4, Сумдын мал эмнэлгийн анхан шатны нэгжүүдийн орон нутагтаа голомтлон гардаг халдварт өвчний эпизоотологийн судалгаандаа үндэслэн гаргаж ирүүлсэн төлөвлөгөө захиалгад тулгуурлан /189,7 мян.толгой малын/ вакцин тарилгыг графикт хугацаанд нь хүргүүлээд байна.Галзуу өвчин аймгийн ихэнх сумдад тархсаны улмаас 138,9 мянган толгой малд урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг шаардлагаар авч хэрэгжүүлээд байна

5, Гоц халдварт А010 өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх тарилгад 55,0 мянган бод мал хамрагдах төлөвлөгөөтэй байсан боловч Дорнод аймгийн Халхгол, Матад сумдад гарсан шүлхий өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор УМЭҮГ-ын шийдвэрээр манай аймгийн Манлай, Ханбогд сумдын тэмээ-25158, үхэр-2774, хонь- 890, ямаа-1360 бүгд- 30182 толгой мал хамруулан вакцинжуулаад байна

6, Хувийн мал эмнэлгүүдийн үйл ажиллагааг бэхжүүлэх, боловсон хүчний хангамж хүрэлцээг сайжруулах зорилгоор орон нутгийн зардал, гэрээгээр 3 оюутан МЭБС-д суралцаж байна.

Мандал-овоо, Булган, Цогт-овоо, Баян-овоо зэрэг 4 сумын мал эмнэлгийн үйлчилгээний нэгжүүд Мерси Кори олон улсын байгууллагатай хамтран Малын сэг зэм устгах төслийн шалгаруулалтанд оролцон 14 сая төгрөгийн төсөл аван хэрэгжүүлсэн байна6

1999 онд анх хувьчлагдсан 15 МЭҮН-ээс гадна малын их, бага эмч нарын санаачлагаар хувийн хэвшлийн мал эмнэлэг 10 гаруй шинээр байгуулагдан үйл ажиллагаа тогтвортой эрхэлж байна. Тэдний үйл ажиллагааг дэмжих, стандартын зохих шаардлагыг хангуулах, материаллаг баазыг бэхжүүлэх талаар мал эмнэлгийн алба нь мэргэжлийн хяналтын алба, орон нутгийн засаг захиргаа, хүнс хөдөө аж ахуй эрхэлсэн төрийн захиргааны төв орон нутгийн байгууллагатай хамтран тодорхой бодлого баримтлан ажиллаж байна.

Хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлсэн үеэс хойш тус аймаг нь бруцеллёзийн вакцин хэрэглээгүй бүс гэдэг давуу талаа үндэслэн давтан шинжилгээний аргаар эрүүлжүүлэх тодорхой бодлогыг орон нутагтаа баримтлан ажиллаж жил дутам 2 сумын малд бруцеллёзийн төлөвлөгөөт шинжилгээний арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх замаар уг өвчнөөр тайван бүс нутаг болох зорилт тавин ажиллаж тодорхой амжилтанд хүрээд байна.2006-2007 онд бруцеллёз өвчний тандалт шинжилгээг 15 сумын 53 багийн 7847 малд МЭХүрээлэн, УМЭАЦ-ийн Төв лабораторитой хамтран хийж гүйцэтгэхэд өвчтэй, сэжигтэй мал илрээгүй болно. Бруцеллёз өвчний шинжилгээний сүүлийн 20 жилийн судалгаа, тандалт шинжилгээний дүн болон бруцеллёз өвчнөөр тайван бүс нутаг болохоо баталгаажуулах тухай хүсэлтээ холбогдох газарт хүргүүлээд байна.Ям, сүрьеэ өвчний харшил сорилын шинжилгээг жил бүр 500-1000 толгой адуу, үхэрт түүвэр байдлаар хийж байгаа бөгөөд сүүлийн 15-20 жилийн байдлаар эерэг урвал үзүүлсэн мал илрээгүй байна. Гоц халдварт А010 өвчин 2000 онд манай оронд дэгдсэнээс хойш тус аймаг эрсдэл бүхий бүсийн мэдрэмтгий мал сүргийг вакцинжуулан дархлаажуулах арга хэмжээг жил дараалан зохион байгуулан амжилттай хэрэгжүүлснээр А010 өвчнөөр тайван байгаа болно. Мөн шувууны томуу өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх вакциныг сүүлийн 2 жилд 500-1000 тунг захиалан хийж байна.Гоц халдварт өвчин гарсан үед авч хэрэгжүүлэх бэлэн байдлын сургалт, үзүүлэх сургалтыг ОБХэлтэс, мэргэжлийн байгууллагын оролцоотойгоор зохион байгуулж байна.Гоц халдвартын зардлыг сумын төсөвт тусгах асуудал хэрэгжихгүй байна.

Халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнд жил дутам 250,0 – 304,0 мян.толгой мал хамруулан төлөвлөгөөт арга хэмжээг 100,0- 101,5%-иар биелүүлэн халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний зардлыг улирлаар хуваарилан олгож мал эмнэлгийн анхан шатны нэгжүүдийн үйл ажиллагаагаа хэвийн явуулах нөхцлийг ханган ажиллаж байна.Урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнүүд графикт хугацаандаа чанартай хийгдэж байна.Паразит өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнд жил дутам 250,0-670,0 мянган толгой малыг хамруулан төлөвлөгөөт арга хэмжээг 100,0-105,7%-иар ханган ажиллаж ирсэн. 2004-2008 онд Баяндалай суманд Японы Жайка-гийн “Мал эмнэлгийн үйлчилгээг сайжруулах “ төсөл амжилттай хэрэгжиж 3 багийн 13 малчдын бүлгийн 187 малчин өрхийг хамруулан паразиттах өвчний эсрэг эмчилгээ үйлчилгээний үр ашигтай системийг нэвтрүүлэх замаар мал угаалгын ванн 3-ыг шинээр бариулан ашиглалтанд оруулан малчдын бүлгийн дунд мал эмнэлгийн үйлчилгээний сан байгуулан түүнээсээ мал эмнэлгийн үйлчилгээний төлбөрөө шууд төлөх болсон нь анхан шатны мал эмнэлгүүдийн үйл ажиллагааг бэхжүүлэн жигдрүүлэхэд ихээхэн ач холбогдолтой болсон. 2006 онд Мерси Кори олон улсын байгууллагын санхүүжилтээр аймгийн МЭАЦ-ийн Лабораторийн барилгад иж бүрэн засвар, тоног төхөөрөмжийн зардалд 65,0 сая төгрөгийн санхүүжилт хийгдсэн.

2003/160

Эрчимжсэн аж ахуй эрхлэгчдийг дэмжих зорилгоор аймгийн жижиг дунд үйлдвэрлэл дэмжих сангаас малын тэжээлийн ургамал тариалах, тэжээлийн үйлдвэрлэл байгуулахад Номгон сумын Бат-Амгалан хөрх хоршоонд 20.0 сая төгрөг, Хүрмэн сумын иргэн Энхбатад 40,1 сая төгрөгний зээлд хамруулж дэмжлэг үзүүлээд байна.

Бүс нутагт эдийн засаг, бизнесийн таатай орчинг бүрдүүлэх, үйлдвэрлэлийн бүтээмж, чадавхыг нэмэгдүүлэх, мал аж ахуй, газар тариалан, хүнсний салбарын тогтвортой хөгжлийг хангах, экологийн цэвэр, аюулгүй хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, чанар, хүртээмжийг сайжруулах зорилготой аймгийн хөдөө аж ахуйн хөгжлийн хөтөлбөрийг боловсруулан хэрэгжүүлж байна

Аймгийн хэмжээнд Баяндалай, Баяновоо, Хүрмэн, Ханбогд сумдад 2-12 тооны сүүний чиглэлийн Хартарлан, Симменталь, Талын улаан, Алатау үүлдрийн үхрүүд мөн Даланзадгад сумын “Говийн оргил” хоршоо, “Андгай” ХХК төв сурин газрын ойролцоо саалийн үнээний ферм байгуулж аймгийн хэмжээнд 5О-иад үхэр байран болон хагас байран маллагааны чиглэлээр өсгөн үржүүлж төв суурин газрын хүн ам болон сургуулийн хүүхдийн “Үдийн цай хөтөлбөр”-т нийлүүлж байна Нэг үнээнээс дунджаар 5-7 литр сүү ашиглаж байна.

-Ноос махны чиглэлийн нарийн ноост үржлийн хуц, эм хонийг “Говийн оргил” хоршоо үржүүлэх зорилго тавьж одоогийн байдлаар 2О гаруй хонийг үржүүлж байна.

-Нутгийн адууны хурдыг сайжруулах чиглэлээр хурдан удмын “Арав” азрагыг авчран нутгийн бие томтой сайн угсааны гүүг шилж сонгон хээлтүүлэх ажлыг хийн говь нутгийн адууны хурдлах чадварыг сайжруулж байна. -Махны нөцийг нэмэгдүүлэх зорилгоор өрх аж ахуйн хэлбэрээр гахай үржүүлэх санаачлага нилээд суманд өрнөж үр ашгаа өгсөөр байна.Тухайлбал: Гурвантэс сум 7О гаруй мэгж,Даланзадгад,Номгон,Мандаловоо сумдад 8-2О хүртлэх тооны гахай

хэрэгжилт

30%

1997/199

2008-2012

Хүлэмж, зоорийн аж ахуйг эрчимтэй хөгжүүлэх зорилгоор Аймгийн ИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн 2010 оны 04 сарын 08-ны өдрийн 26 дугаар тогтоолоор “Газар тариаланг бүрдүүлэх, захиран зарцуулах, түүнд хяналт тавих, тайлагнах журам”-ыг боловсруулан батлуулсан ХХААХҮилдвэрийн сайд Т.Бадамжунайд хүсэлт тавьсаны дагуу 20 хүлэмжийг энэ 7 сард нийлүүлэхээр болсон. БНХАУ-д үйлдвэрлэсэн хүлэмжийн үнийн судалгааг гаргаж Аймгийн ЗДТГ-ын Хөгжлийн Бодлогын хэлтэст хүргүүлсэн.

Хөтөлбөрийн хүрээнд 23.5 кг нарийн ногооны үр, хор шүршигч 20 ширхэгийг ХХААХҮЯамнаас татан авч сумдад хуваарь хийн олгосон ба 3 тонн бордоог олгоно. Аймгийн Хөдөлмөр Халамж Үйлчилгээний хэлтэстэй хамтран 50 иргэнд дуслын усалгааны систем, хүлэмжийн аж ахуйн чиглэлээр сургалт зохион байгуулсан.

2010 оны 3 дугаар сарын 1-2-нд Атар газар эзэмшиж газар тариалангийн салбар үүсч хөгжсаний 50 жилийн ойн арга хэмжээг Даланзадгад хотод зохион байгуулж 70 хүнийг оролцуулсан.

Номгон, Даланзадгад сум Газар тариалан эрхлэгчдийн зөвлөгөөн зохион байгуулсан

Агропарк төслийн шугамаар олгосоон 15 хүлэмжийн 1800 м² ,талбайд тариалалт хийгдсэн.

30%

2006/93

Хээлтүүлэгч малын чанарыг сайжруулахын тулд цөм сүрэг бүхий өсвөр хээлтүүлэгч бойжуулах өрхийн мал сүрэгт ашиг шимийн судалгааг шинэчлэн явуулж худалдан борлуулах эрхийн гэрчилгээг 33 малчин өрхөд шинэчлэн олгов Энэ судалгааг хийснээр баталгаажсан хээлтүүлэгчийг үржилд ашиглах, худалдан борлуулах,малын таваарлаг чанарыг сайжруулах үндэс нь болж өгөх юм.

• 
  Нийт мал сүргийн 15.5 хувийг цөм сүрэг эзэлж тоо толгой нь 262.5 мянгад хүрч сүүлийн гурван жилийн дундажтай харьцуулбал 14.6 хувиар өссөн байна
  

Энэ жил хээлтүүлэгч мал маш их дутагдалтай байгаа учраас аймагт зохиомол хээлтүүлгийн салбар байгуулж ажиллуулахааар зардлыг төлөвлөөд засаг даргын захирамж гаргуулаад үйл ажиллагааг эхлэхээр болоод байна Энэ ажлын хүрээнд малын зохиомол хээлтүүлгийн техникч бэлтгэх сургалтыг орон нутагт явуулахаар захиалгыг улсын мал эмнэлэг үржлийн газарт өгөөд байна

Нийгмийн хамгаалал, Хөдөлмөрийн сайд, Хүнс ХААХҮСайдын хамтарсан 03.17-р тушаалаар батлагдсан малчдын амьдралыг сайжруулах зорилготой “Малчдын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих “хөтөлбөрт манай аймгийн 5 сумын 30 өрх хамрагдаж байна Энэ хөтөлбөрт хамрагдсанаар тухайн өрх малжиж, малын чанар, бүтээмжийг сайжруулах улмаар малын гаралтай түүхий эдийн нөөцөө нэмэгдүүлж, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, малчдын орлого,амьжиргааны түвшинг дээшлүүлэхэд оршино

Сум орон нутаг өөрсдийн бололцоо нөхцөл болон Тогтвортой амжиргаа төслийн хүрээнд бэлчээр хашиж хамгаалах, малын тэжээлийн ургамал тариалах төсөлд хамрагдаж аймгийн хэмжээнд 24.7га талбайд малын тэжээлийн ургамал тариалж, 10 га бэлчээрийг хашиж хамгаалаад байна.

Мөн аймгийн жижиг дунд үйлдвэрлэл дэмжих сангаас малын тэжээлийн ургамал тариалах, тэжээлийн үйлдвэрлэл байгуулахад Номгон сумын Бат-Амгалан хөрх хоршоонд 20.0 сая төгрөг, Хүрмэн сумын иргэн Энхбатад 40,1 сая төгрөгний зээлд хамруулж дэмжлэг үзүүлээд байна.

Аймгийн хэмжээнд энэ жил 24.6 га-д тэжээлийн ургамал тариалсан.

Бүх төрлийн хээлтүүлэгч 14.1 мян малын 97 хувийг хянан баталгаажуулав. Хээлтүүлэгч малын баталгаажилт өмнөх гурван жилийн дунджаас 2.0 хувиар өсөв.

-Сумдад байгаа цөм сүргийн мал бүхий өсвөр хээлтүүлэгч бойжуулан борлуулах эрх бүхий өрхүүдийн үржлийн мал сүрэгт үржил ашиг шимийн судалгааг шинэчлэн явуулав..Шинээр 910 хээлтүүлэгч мал сонгон тавив.

-Хүнс ХАА-н газраас Булган сум дахь МААЭШХ-гийн Говийн Бүсийн Салбар зэрэг мэргэжлийн байгууллагатай хамтарч ноолуурын чиглэлийн “Говь Гурван сайхан”үүлдрийн 5.0 мянган ямаанд үзлэг ангилалт хийж баталгаажуулсны зэрэгцээ Цогт-Овоо сумын Овоогийн хэцийн улаан ямаанд үзлэг явуулж хэв шинжийг тодорхойлж цаашид энэ ямаанд үржил селекцийн ажлыг системтэй явуулах судалгаа шинжилгээний ажлыг хийж эхлээд байна

- Малын Удмын сангийн Үндэсний төвд “Говь Гурван сайхан”үүлдрийн ухнын гүн хөлдөөсөн үрийг хадгалуулав.

Хүнс ХАА-н сайдын 2008 оны 4 сарын 21-ны өдрийн “Мал сүрэгт үзлэг ангилалт явуулах тухай” 78-р тогтоолыг хэрэгжүүлэх зорилгоор үзлэг ангилалтыг аймгийн Засаг даргын захирамжын дагуу сум орон нутгийн хэмжээнд үржилд ашиглаж байгаа нийт хээлтүүлэгч, цөм сүрэгт бүртгэгдэх үржлийн мал,цөм сүргийн үржлийн төвийн малыг хамруулан зохион байгуулав.Үүнд: Хүнс ХАА-н газар болон Цөм сүргийн Үржлийн төвөөс мэргэжилтний ажлын хэсэг 10 суманд ажиллаж 13967 хонь, 17480 ямаа нийт 31447 малыг үзлэ.г ангилалтад хамруулав.Мөн малын биеийн хэмжээ авч,амьдын жинг жинлэж тарга хүчийг тодорхойлох,хээлтүүлэгч шинээр тавих зэрэг ажлууд хийгдэв.

хэрэгжилт

Тэжээлийн ургамлын тариалалтыг нэмэгдүүлэх зорилтыг тавьж, энэ чиглэлийн үйл ажиллагаа эрхлэх сонирхол бүхий иргэдийг төсөл хөтөлбөрт хамруулах замаар хэрэгжүүлэх арга замыг төлөвлөн ажиллаж байна.

Малын тэжээл үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд аймгийн дэд хөтөлбөрийг төсөл байдлаар боловсруулан, бүх сумдаас санал авч байна. Малын тэжээлийн ургамал тариалах талбай авах ургацын төлөвлөгөөг сумдад өгөв.

Малын тэжээлийн ургамал тариалах сонирхолтой иргэдэд тэжээлийн ургамал тариалах чиглэлээр 5 сумын 25 малчинд зөвлөгөө, төсөл бичих зөвлөгөө өгч ажилласан.

• 
  Аймгийн Хүнс ХАА-н салбарын удирдах ажилтаны зөвлөгөөн болж сум бүрт 1 га бэлчээрийг хашиж хамгаалах төлөвлөгөө өгсөн. Үүний дагуу сум бүр тодорхой арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж эхлээд байна
  

хөтөлбөр

№50.

Аймгийн төвд жилд 2,2 мянган тонн мах боловсруулах хүчин чадалтай үйлдвэр, 400 тонн мах, махан бүтээгдхүүн, 600 тонн хүнсний ногоо, жимс хадгалах орчин үеийн шаардлага хангасан хүнсний бүтээгдхүүний агуулах, 60 га усалгаатай талбайд тэжээлийн эрдэнэшиш тарих, 100 мэгжтэй гахайн аж ахуй байгуулах махны үйлдвэрийн цогц төслийн техник эдийн засгийн үндэслэлийг “Шинэ агро” ХХК-аар хийлгэж, махны үйлдвэр барих ажлын эхлэлийг хангуулаад байна.

30%

30%