Спорт билан боғлиқ бўлмаган касбни танлаш

Спорт билан боғлик бўлмаган касбни танлаш, спорт билан шуғулланишни тўхтатиб қўйишнинг асосий сабабларидан биридир,

чунки у индивиднинг касбий таълим эгаллашга интилишини, мутахассисликни эгаллашни, аниқлаб беради, бу йўл орқали улар хаётда ва жамиятда ижтимоий-касбий ўринни эгаллашнинг асосий восталарини кўрадилар.

Бошқа касбни танлаш ва зарур мутахассисликни эгаллашга бўлган интилиш, спорт фаолияти иккинчи мақсадга ўтиб қолади. Бундай холатда спортчилар одатда машғулот машғулотига кам вақт ва куч сарфлайдилар ва бу спорт натижаларини ўсишига салбий таъсир кўрсатади. Спорт фаолияти билан боғлиқ бўлмаган касбни махкул кўрган шахслар спорт билан шуғулланишни тўхтатиб қўядилар, улар учун спорт фаолияти мухим ҳаётий истиқболни белгилаб бермайди. Спортга боғлик бўлмаган касбни танлаш ва спорт билан шуғулланишни ташлаш маълум жиҳатдан атрофидагилар ва ота-оналарнинг таъсири натижасида юзага келади. Болалардаги касбий йўналтирилиш ота-оналарнинг кутишлари билан боғлик бўлиб, баъзи спортчиларнинг тренер касбига ёки жисмоний тарбия ўкитувчисига бўлган муносабатда салбий акс этади.

Ёш спорчиларнинг спортга бўлган муносабати спорт фаолиятини мотивлаштирувчи эҳтиёж ва қизиқишларнинг қониқишига асосланади. Индивидларнинг эҳтиёжларини қондира олиш имкониятининг мавжуд эмаслиги, мотивацияларнинг тез пасайишига, спорт орентацияси ва спорт билан шуғулланишга бўлган қизиқишни йўколишига олиб келади. Машғулот машғулотларига қизиқишнинг йўқолиши билан боғлиқ спорт машғулотлари билан шуғулланишни тўхтатиб қўйиш ёш спортчиларнинг машғулот машғулотларида эмоционаллик, турлилик ва янгиликка бўлган эхтиёжпардан қониқмаслигига боғлиқ.

Спортчиларнинг ёш ва квалификациясининг ўсиши билан машғулотнинг тузилиши ва сифатига эҳтиёж ошиб боради, яъни юқори спорт натижаларига эришиш ва спортда омадга эришиши эхтиёжидан кониқиш ошиб боради. Машғулот машғулотларининг методик даражаси ошиб борган талабларга жавоб бермаганда ва машғулот машғулотлари жараёни кутилажак натижаларни

бермаса, биринчи машғулотларга кизиқиш пасайиб боради, кейин эсаумуман йўқолади.

Машғулот машғулотларига қизиқишнинг йўколиши ва спорт фаолиятидан қониқмаслик ўқув-машғулот машғулотларини ташкиллашдаги камчиликларни мавжудлигидан далолат беради ва ўта хавфли саналади. „•

6. Истиқболли мақсаднинг йўқлиги

Сўровномада иштирок этган қатнашчиларнинг жавобларига кўра, истиқболли мақсаднинг йўклиги спорт билан шуғулланишни тўхтатишнинг бошқа сабабларига кўра камрок таъсир кўрсатади.

Одатда, спортчилар спортда қўйилган максадга эришишга харакат қиладилар. Спортда ўз олдингизга қандай мақсад қўясиз?-деган саволга асосий сўровнома иштирокчилари қуйидагича жавоб бердилар: юқорирок спорт разрядини бажариш (34,7 %), спорт устаси бўлиш (31,9 %) ёки халкаро тоифадаги спорт устаси, чемпион бўлиш, совриндор ёки дунё рекордини ўрнатиш (32,6%). Спортчиларнинг малъум бир кисми ўз олдига соғлиғини мустахкамлаш, жисмоний ривожланиш ва иш кобилиятини ошириш мақсадини қўядилар (16,4%). Кўп бўлмаган спортчилар гурухи (4,8 %) ўз олдига Европа, Дунё чемпиони бўлиш ва рекордчи бўлиш ёки Европа, Дунё ва Олимпия ўйинларида совринли ўринларни эгаллаши каби истикболли мақсадларни ўз олдига қўядилар. Лекин, маълум вазиятларда (8,7%) спортчилар маълум бир мақсадга эришгандан сўнг ўз мехнатини тугаллаган деб хисоблайдилар, қўлга киритилган натижалардан қониққиш хосил қиладилар ва ўз олдиларига истиқболли мақсадларни қўймайдилар.

Маълум бир истикболли максаднинг йўқлиги спорт билан фаол шуғулланишга бўлган кизиқишни сусайтиради. Бундай холатдаги фаолият мақсадсиз ва истикболсиз бўлиб колади, янада юқори натижаларга эришишдан қониқиш хосил килмасликка олиб келади, бу эса спорт билан шуғулланишнинг якунланишини келтириб чиқаради.

7. Яқин қариндош-уруглари ёки ўртоклари томонидан фикрдан қайтариш.

Спорт билан шуғулланишнинг тўхтатилишига сабаб бўлувчи бундай холат спортчининг ота-оналари ва ўртоклари таъсирида юзага келади. Шуни таъкидлаш жоизки, аксарият кўп ота-оналар фарзадларининг спорт билан шуғулланишидан хурсанд бўладилар. Лекин. ота-оналарнинг маълум бир кисми фарзандларининг спорт билан қизиқишларига бефарқ қарайдилар ёки маъқулламайдилар.

Баъзи бир спортчилар ўртоклари томонидан спорт билан шуғулланиш максадга мувофик эмаслиги хакида гапириб уларни фикридан қайтарадилар. Шунга кўра спорт машғулотларини барвақт тугатишга ташкилий - услубий ва ижтимоий - психологик характердаги маълум бир гурухий сабаблар таъсир кўрсатади.

Машғулотларни тўхтатиш сабаблари асосланмагандир. Улар ўзаро боғлиқдир. Спорт махорати ўсишининг тўхташи саломатлик холатининг ёмонлашуви, машғулот машғулотларида холдан тойиш сабаблари билан боғлик. Машғулот машғулотларидаги бир хиллик спорт билан шуғулланишнинг эмоционал ёқимлилигини пасайтиради, шунингдек мотивация даражасини пасайишига олиб келади. Спорт натижаларини яхшиланишининг бўлмаслиги ва мусобақаларда муваффакиятсиз иштирок этиш омадга ва жамият томонидан тан олиниш эхтиёжларини коникмаслигига олиб келиб, бошка фаолият сохасида ўзини намоён килиш истагини пайдо қилади.

МУНДАРИЖА

КИРИШ 2

1. 
   Мураббийнинг касб-педагогик фаолияти 3
   
2. 
   Спортчиларни спорт мактабларида тайёрлашнинг
   

2.1. Спорт мактаблари олдида турган вазифалар 5

2. Гурухдарни тўлдириш ва машғулотжараёнини

ташкиллаштириш 7

З.Спортчиларни кўп йиллик тайёрлашнинг мазмун ва

структураси 9

3.1.Ёш мезонлари важисмоний кобилиятлар 9

3.2. Кўп йиллик тайёргарликнинг босқичлари 11

1. 
   Бошлангич тайёргарлик босқичи 11
   
2. 
   Чукурлаштирилган спорт ихтисослашуви босқичи 12
   
3. 
   Спорт такомиллашуви босқичи 13
   
4. 
   Олий спорт маҳорати боскичи 15
   

4. Бошланғич тайёргарлик гурухларида техник-тактик тайёргарлик 22

1. 
   Техник ватактика элементларини ўзлаштириш 22
   
2. 
   Эркин кураш техникаси 23
   

1. 
   Партерда курашиш 23
   
2. 
   Тиктуриб курашиш 25
   

4.3.1. Тик туришда курашиш эпизодларини ечиш бўйича машгулот вазифалари 27

4.3.2. Партерда ва кўприк холатидан фойдаланиб кураш

эпизодлари ечиш бўйича машғулот вазифалари 28

4.3.3.Уқув ва ўқув-машгулот беллашувлари учун вазифалар... 29

4.4.Спортчининг чигилёзди машқлари (разминка) моҳияти... 30

4.5. Мусобақаларга тайёргарлик қўриш ва иштирокэтиш 31

4.6.Назорат-синовлари талаблари 32

5. Ўқув-машгулот гурухларида 1-2-ўкув йиллари техник-

тактиктайергарлиги 32

5.1.Ҳужум ва блокловчи харакатлар 33

5.2. Партерда эркин кураш техникаси 35

5.2.1. Партерда курашиш 35

5.2.2. Тик туриб курашиш 37

5.3. Беллашув эпизодларини ечиш бўйича машғулот

топшириқлари 38

6. Техник-тактик тайёргарлик 48

1. 
   Техника ватактикаэлементларини ўзлаштириш 48
   
2. 
   Партердаэркин кураш техникаси 48
   
3. 
   Тиктуришда курашиш 56
   
4. 
   Машғулот топшириқлари 67
   

1. 
   Беллашув эпизодларини ечиш бўйича машғулот топшириқлари 67
   
2. 
   Кўприк холати қўлланилган машғулот топшириқлари... 68
   
3. 
   Уқув ва ўқув-машғулот беллашувлари учун
   

6.5. Ҳужумкор ушлашлар билан блокловчи тиралишларни бартараф килиш бўйичатренеровкатопшириклари 72

6. 
   Топширикларни дебютлар билан бажариш 73
   
7. 
   Техник-тактик ҳаракатларни амалга иш учун шароитлар яратиш бўйича машғулот топшириқлари 75
   

1. 
   Машғулот жараёнида ҳаракатли ўйинлар 78
   
2. 
   Ҳаракатли ўйинлар - спортда танлашаси сифатида 79
   
3. 
   Умумий жисмоний ривожлантириш учун намунавий харакатли ўйинлар 80
   

8.1. Муайян мусобакага руҳий тайёргарлик 90

... 9. Уқув-машгулот йиғинларини ташкил килиш ваўтказиш... 91

к 9.1. Ўқув-машғулот йиғинларини ўтказиш зарурати 91

2. 
   Уқув-машғулот йиғинини тайёрлаш 92
   
3. 
   Уқув-машғулот йиғинларини режалаштириш 93
   

10. Ёш спортчиларнинг жисмоний тайёргарлиги жараёнида жарохатланишнинг олдини олиш 95

10.1. Ёш спортчиларни машғулот жараёнида жарохатланишларининг сабаблари 95

10.2. Зўраки (куч ишлатиш) машқлардан фойдаланилган

машғулотларда йўл қўйиладиган хатолар 96

10.2.1. Куч ишлатишни талаб қилувчи машғулотларда жароҳатланишнинг олдини олиш бўйича услубий

тавсиялар 97

10. 3. Тезкорликни ривожлантиришдаги услубий ҳатоликлар 98 10.3.1. Тезкорликни ривожлантиришда жароҳатларни олдини олиш бўйича услубий тавсиялар 99

10.4. Чидамлиликни ривожлантиришда йўл кўйиладиган

услубий хатоликлар 99

10.4.1. Чидамлиликни ривожлантиришда таянч-ҳаракат аппарати жароҳатланиши ва организ лнинг функционал

тизимидатангликни олдини олиш бўйича тавсиялар 100

10.5. Эгилувчанликни ривожлантиришда йўл кўйиладиган

услубий хатоликлар 101

10.5.1. Эгилувчанликни ривожлантиришда жароҳатланиш-

нинг олдин олиш бўйича услубий тавсиялар... 101

10.6. Координацион қобилиятни ривожлантиришда йўл

кўйиладиган услубий хатоликлар 103

10.6.1. Координацион кобилиятларни ривожлантиришда

жароҳатланишларни олдин олиш бўйича услубий тавсиялар... 103

11. Спортчилар ва тренерлар учун овқатланиш бўйича

асосий услубий тавсия.пар 104

1. 
   Энергетик эҳтиеж 105
   
2. 
   Энергетик эҳтиёжни энергия сарфини ҳисоблаш услуби билан аниқлаш 106
   
3. 
   Баланслаштирилган овкатланиш 107
   

11.4.1. Оксиллар 108

2. 
   Ёғлар 109
   
3. 
   Углеводлар 110
   
4. 
   Витаминлар 111
   

овқатланиши 116

6. 
   Кундалик парҳез ва фойдали моддалар 117
   
7. 
   Машгулотларга тадбик килганда овкатланиш 119 стратегияси
   

1. 
   Умумжаҳон антидопинг кодекси 120
   
2. 
   Тақиқланган рўйхат 120
   
3. 
   Таъқиқланган рўйхат тизими 121 ,
   
4. 
   Озиқ-овқат қўшимчалари 122
   

фойдаланиш 123

6. 
   Допинг-назорат дастурлари 124
   
7. 
   Мусобақаларга оид тестлаштиришлар 125
   
8. 
   Мусобақадан ташкари гестлаштириш 125
   
9. 
   Спортчиларнинг турган жойи ҳақида маълумот 126
   

13. 
    Атамалар ва тушунчалар 127
    
14. 
    Уз-ўзини назорат қилиш кундалигидан фойдаланиш коидалари 129
    

1.1. Бўй ўсишини кузатиб бориш 133

2.1 Огирликни кузатиб бориш 134

3.] Кўкрак қафаси айланасини кузатиб бориш 136

4.2. Елка кенглигини ўстириш услубиёти 136

4.1 Гавдани тутиш холатини кузатиб бориш 136

4.2. Елка кенглигини ўстириш услубиёти 140

14.1.5. Тана қурилиши пропорционаллигини кузатиб

бориш 141

1. 
   Тана юқори сегменти пропорционаллиги 141
   
2. 
   Тананинг кўкрак сегменти пропорционаллиги 142
   
3. 
   Тана қорин сегменти пропорционаллиги 143
   

14. 2. Жисмоний тайёргарлик даражаси 144

14. 2. 1. Кучни кузатиб бориш 144

14. 2.2. Тезликни кузатиб бориш 145

14. 2. 3. Чаққонликни кузатиб бориш 146

14. 2.4. Эгилувчанликни кузатиб бориш 147

2. 
   5. Чидамлиликни кузатиб бориш 148
   
3. 
   "'Шахсий варақа^ни тўлдириш бўйича
   

16. Аелларнинг спорт билан шчтулланиш услубиётининг

ўзига хос томонлари 154

16. Аеллар организмининг ёшга оид ўзига хос

характеристикаси (тавсифномаси) 154

16. 2. Аёллар организмининг биологик ўзига хос специфик

характеристика (махсус тавсифи)си 156

16.3. Аёлларда ўкув-машгулотлари (тренеровка) жараёнини ташкиллашнинг ўзига хос томонлари 158

17. Спортчининг махсус жисмоний тайергарлигини баҳолаш ва машғулотлардаги юклампни пмчорат килиш

методикаси 159

1. 
   Махсус жисмоний тайсргарликни (\}ЖТни) бахолаш.... 159
   
2. 
   Машғулотлар юкламаларини (нагрузкаларини) назорат
   

18. Болалар ваўсмирларсгюрт макиюи |1>У( М) ўкувчиларининг машғуло! чарпи >рт пиплаб кетиш

сабаблари 181

1. 
   Спортчиларни саралашнин! гашки шй услубий сабаблари характери 181
   
2. 
   Спортчиларни сара мишиш ИЖТИМОИЙ психологик
   

Босишга рухсат этилди 26.04.10. Қоғоз бичими 60x84 1/16. Хажми 9.25 физ.б.т. 49-09 ракамли шартнома. Адади нусха. ЗЮсон буюртма.

"ЬШег Рге$8" нашриети, 100052, Тошкент. Оққўрғон кўчаси, 2.

Босма тобоғи 8,75. Буюртма 35

"Ғап 1еппо1о£1уа1аг Магкагшпг Ьо§тахопа51'* да чоп этилди.

700003, Тошкент шаҳри, Олмазор, 171.