1-4 кластарға арналған «Тіл ұстарту»

Ашық сабақтар

Қобда аудандық білім бөлімі

Бастауыш класс оқушыларының жан-жақты ойлауы жеткіліксіз болғандықтан күнделікті оқыту бағдарламасынан тыс оқушының білім деңгейін толықтыра отырып, олардың ойлауын дамыту мақсатында оқушыларымның ерекшеліктерін ескере отырып «Тіл ұстарту» курсының элективті бағдарламасы құрылды.

Менің осы «Тіл ұстарту» курсының элективті бағдарламасы оқушылардың білім, икемділік дағдыларын қалыптастырады, ана тілінің грамматикалық құрылысын, заңдылығын меңгереді, сөздік қорын бойытады, ауызша және жазбаша тіл стильдерін меңгереді, оқыған, көргендерін өз сөзімен жатық сөйлеуге, оған өз көзқарасын кірістіре білуге, жоспар жасауға, көп үйреніп ізденудің арқасында шығармашылық қабілеттерін дамытуға, оқушыларды іздендіруге, сол арқылы өз беттерімен еңбектенуге дағдыландырады.
«Тіл ұстарту» курсының элективті бағдарламасының мақсаты:

• 
  тіл ұстарту жұмыстарында сөз байлығын арттыру;
  
• 
  тіл фактілерін,орфография заңдылықтарын әдеби тіл нормасына сай қолдану;
  
• 
  ойын дәл,анық айта,жаза білуге, ізеттілікпен,сыпайы сөйлеуге дағдыландыру;
  
• 
  оқыған,көргендерін,шығармашылық ізденіс жұмыстарын жүйелеп баяндауға,хабарлап жазуға баулу
  
• 
  оқушылардың кітап оқуға құштарлығын, ынтасын қалыптастыру;
  
• 
  көркем әдебиетті сүйе білуге тәрбиелеу:
  
• 
  мәтінді мәнерлеп оқу дағдыларын жетілдіру;
  
• 
  әңгімені қабылдау әсерін жетілдіру;
  
• 
  рухани дүниесін кеңейту;
  
• 
  ақыл-ойы мен ұлттық сана-сезімін дамытуға ықпал ету.
  

• 
  оқушылардың оқу дағдысын қалыптастыру және жетілдіру;
  
• 
  көркем шығармаларды оқуға деген қызығушылығын дамыту;
  
• 
  шығарманың түпкі мазмұн-мәнін түсінуін, эмоциялық қабылдауын қамтамасыз ету;
  
• 
  шығармадағы көркем бейнелердің ерекшеліктерін аша білуге бағыттау;
  
• 
  ауызекі және жазба тілде байланыстырып сөйлеуін (ойын еркін жеткізу, сауатты да мәнді жаза білу) дамыту;
  
• 
  өзіндік ой-пікірін айта біліге баулу;
  
• 
  оқушылардың бойына ізгілік пен имандылық адалдық пен мейірімділік сияқты адамгершілік қасиеттерді дарыту;
  
• 
  
  

• 
  өзіндік еркін пікір немесе көзқарасын білдіре алады;
  
• 
  ойын еркін көркемдеп жеткізе біледі;
  
• 
  қысқаша мақала жаза біледі;
  
• 
  жазбаша түрде жүйелі баяндауы;
  
• 
  сөйлеу мәнері;
  
• 
  ізденіштігі, байқампаздығы.
  

Сурет,сюжетті суреттер бойынша және өзінің байқағандарынан әңгіме құрастыруға үйрету, сурет арқылы ауызша тіл мәдениетін арттыру;

Ауызша тіл мәдениетін арттыру мақсатымен жүргізілетін жұмыстарды одан әрі кеңейту, жетілдіру;

Дауысты дыбыстар және олардың түрлері. Жуан және жіңішке дауыстылар;

А,Ә,О,Ө,Ұ,Ү,У,Ы,І,ИЯ,Ю әріптерінің елмесі,Е,Э әріптерінің қолданылуы;

Қ,К,Г,Ғ,Б,В,Г,Д,Ф,Ц,Ч,Ш,Һ әріптерінің емлесі, қосарлы дауыссыздардың емлесі, қолданылуы;

Сөз тіркесі құрамының басыңқы және бағыңқы болып келуі

Сөйлемнің өзіне тән грамматикалық белгілері сөйлемнің айтылу мақсатына қарай бөлінетін түрлері./хабарлы,лепті,сұраулы сөйлем/

Ауызекі сөйлеуде орфоэпия,жазбаша тілде орфография заңдылығының негізгі болатындығы;

Тіл дыбыстары,дауысты,дауыссыз дыбыстардың емлесі сөз және сөз тіркесі, сөйлем туралы түсініктерді қорытындылау.

Мазмұн оқиғаларына қарай мәтін көлемдерінің түрліше болатындығы. Мәтін оқиғаларының баспалдақты түрде жүйелі баяндалатындығы. Мәтін мазмұнындағы оқиға желісіне байланысты түрлі көріністер мен қосымша оқиғалардың да суреттелетіндігі;

Жоспар жүйесінде өз пікірлерін кірістіре айтқызу;

Төл сөз бен автор сөздерінің тыныс белгілері,диалог және оның тыныс белгілері;

Олардың қоғам өміріне,адамның дүниетанымына байланысты туып дамуы, ертегілердің таңдаулы үлгілерінде еңбекшіл халықтың арманы,қиялы білдірілетіндігі. Оның түрлері таныстыру

Ертегі оқиғасының айтылуы,даму ерекшелігі басталу,аяқталу салты. Ертегілер халық тілінің алтын қазынасы; (Алтын сақа,Қырық өтірік т.б.)

Ертегінің тілі. Ақынның суреттеу шеберлігі. Кейіпкерлеріне салыстырмалы мінездеме беру; Тайбұрыл (Қобланды жырынан)

(Ақыл,ғылым,бақыт,Білгір адам, Айлакер бала, Қанағат.Шал мен бала,Мейрімді қыз т.б.)

(Үш қу, Аңқау мен ұры,Қостаушы табылса,өтірік айтушы да табылады т.б.)

Ертегілер туралы түсінікті кенейту, пысықтау

Халық ауыз әдебиетінің өзіне тән ерекшеліктері мен оның мұрагерлері-жыршы, жыраулар мен ақындар. Ауыз әдебиетінің түрлері;

Олардың басты-басты түрлері,еңбек және шаруашылық кәсібіне, әдет-ғұрыпқа байланысты туған өлең жырлар;

Батырлар жырының халықты өз еліне басқыншы жаудан қорғау тілегіне байланысты туғаны, қоғамдық сананы білдіретіні халық тарихында болған оқиғалардың батырлар жырындағы елесі;(Қамбар батыр,Қобланды батыр,Ер Тарғын т.б.)

Аңыз әңгімелер туралы қысқаша ұғым.Аңыз әңгімелердің ертегілерден айырмашылығы. Аңыздан көрінетін халақ мүддесі мен тілегі;

(Аңшы мен етікші,Боз інген,Түлкі мен ешкі т.б.)

5.Мысыл өлеңдердің құрылысы

Мысал өлеңдердің жеке мазмұны,кейіпкерлері,олардың істері мен сөздері.Мысал өлеңдер,олардың басты көркемдік тәсілі-түспалдап айту(Қырық мысал, Есек пен бұлбүл,Шегіртке мен құмырсқа т,б.)

Мақал мен мәтелдің өзіндік ерекшеліктері, олардың тақырыптары. Мақал-мәтелдердің тура мағынасы, ауыспалы мағынасы. Мақал мен мәтелдің айырмашылығы. Жұмбақ, олардың мәні

Өлеңдегі асқақ арман, зор талап, өнерге, білімге құштарлылықтың көрінісі

Халық ауыз әдебиеті туралы түсінікті кенейту

Өмірбаян,өтініш,хабарландыру ,қол хатт.б.

үлгілерімен таныстыру;

2. Ең үздік шығарма

«Менің сүйікті ұстазым», «Менің достарым», «Ең сүйікті пәнім», «Мектеп кітапхасы», «Менің үй шаруасындағы көмегім», «Мен кім болам? «Кітап-білім бұлағы» т.б. тақырыптарда шығармалар жаздыру,жазған шығармаларын талқылау және пікір айту; 3.Ең мазмұнды мазмұндама

Оқыған,көрген,естігендерін ауызша және жазбаша өз сөздерімен баяндату; «Мен көрген кино», «Мен сүйіп оқитын журнал», «Маған ұнаған әнші» т.б.;

4.Салған суреттері бойынша әңгіме құрастыру

Суреттеуде қолданылған көркемдегіш сөздерді таныту;

Салған суретірі бойынша сөзжұмбақ,ребус т.б. құрастыруға үйрету;

Ауызша және жазбаша тіл мәдениетін арттыру мақсатында жүргізілген практикалық жұмыстарды одан әрі дамыту, кеңейту;(мәтін,іс-қағаздары жөніндегі еске түсіну);

Терминдер.Басқа тілдерден енген сөздер.Кәсіби,диалект,көнерген сөздер;

Көшпелі қазақ ауылының жадау көріністері.Өлеңнің көркемдігі,бейнелеу сөздері мен таныстыру Абай «Күз»,»Қыс» т.б. өлең мен әңгімелері;

Іс-қағаздарының кейбір үлгілерін, салған суреттері бойынша әңгіме құрастыруды, ауызша және жазбаша тіл мәдениетін дамытуды қорытындылау;

1.Қазақ тілінен дидактикалық материалдар

2.Мұғалімдерге қазақ тілінен көмекші құрал

3.Қазақ тілінің қысқаша орфоэпиялық сөздігі

3.Б.Тұрғанбаева Шығармашылық қабілеттер және дамыта оқыту. 1999ж

4.Бастауыш мектеп 2011ж№4

5.Қазақ ертегілері /жинақ/

6.«Ерте,ерте,ертеде.....» Әлем халықтарының ертегілері 2000ж

7.Әр түрлі халықтарының қызықты ертегілері (жинақ)

8.Қазақ энциклопедиясы

1. Қаңбақ шал ертегісі

2.Қырық өтірік ертегісі

3.Алтын сақа ертегісі

4.Балықшы мен балық (А.Байтұрсынов аудармасы)

5. «Шегіртке мен құмырсқа», «Есек пен бұлбұл» (Абай аудармасы)

6.Аяз би

7. «Егіннің бастары», «Өгіз бен бақа» А.Байтұрсынов аудармасы

8.Ы.Алтынсарин «Таза бұлақ», «Өнер-білім бар жұрттар»

9.Ханс Кристиан Андерсен. Таңдамалы ертегілері

10.Қ.Аманжолов «Туған жер»

11.М.Мақатаев «Аққулар ұйықтағанда»

12.Ер Тарғын жыры

13.Алпамыс батыр жыры

14.Қобыланды батыр жыры

15.Тоқмағанбетов «Бидай мен Қанбақ»