1. Диэтил эфирін өндіру технологиясын сипаттаңыз

1. Диэтил эфирін өндіру технологиясын сипаттаңыз.
Диэтил эфирі (этил эфирі, күкіртті эфир, этоксиэтан) типтік алифатты эфир болып табылады. Еріткіш ретінде кеңінен қолданылады. Бірінші рет орта ғасырларда алынған формуласы
C₂H₆O Н₃С-О-СН₃,
Диэтил эфир-концентрацияланған күкірт қышқылының этил спиртіне әсерінен пайда болатын эфир.Диэтил эфирі-бұл ұшқыштығы жоғары және күшті иісі бар мөлдір сұйықтық.Эфир суда аз ериді,жанғыш оның булары өте тез тұтанғыш.Ауамен араласқанда олар жарылғыш қоспаны түзеді.
Алыну технологиясы; Тәжірибе барысы: құрғақ пробиркаға 1-2 мл этил спирті мен 1 мл концентрлі күкірт қышқылын салады. Алкоголь шамының жалынында қоспаны қыздырамыз, қоспасы қоңыр болады. Ыстық қоспаға 1 мл этил спиртін қосады.
Теориялық негіздеме: этилді күкірт қышқылымен қалыпты қыздырғанда 120Ссусыздану реакциясы жүреді, оның нәтижесінде диэтил эфирі түзіледі.
Реакция нәтижесіне қабылданған заттардың салыстырмалы мөлшері де әсер етеді. Эфир өндірісінде спирттің салыстырмалы мөлшері этилен өндірісіне қарағанда көп болуы керек. Бұл күрделі эфирдің этил күкірт қышқылына спирттің қосымша мөлшерінің әсерінен түзілетініне байланысты болады.
Диэтил эфирі хирургиялық тәжірибеде жалпы анестезияға арналған анестетик ретінде қолданылады. Наркоз және жүрек қызметін күшейту үшін пайдаланылады.Өндірісте жасанды талшық алуда не түтінсіз оқ –дәрі жасауда қолданылады.Этанол күкірт қышқылы (H 2 SO 4) сияқты күшті қышқылмен араласады. Бұл күшті қышқыл сулы ортада диссоциацияланып, H 3 O + (гидроний иондары) түзеді.
Диэтил эфирін қалың қабырғалы көлемі бір метрден үлкен емес құтыларда сақтайды.

2. Е дәрумені өндірісінің технологиясы. Өнім сапасын бақылау.

Е дәрумені (токоферол) — ағзаның зат алмасу үдерісіне және көбеюіне әсер етеді. Бұл витамин жетіспеген жағдайда әйел бедеулікке ұшырауы мүмкін, кейде қаңқаның бұлшықеттері қатая бастайды. Е витамині көкөністерде, астық тұқымдастардың дәнінде, өсімдік майында және жұмыртқада кездеседі. Ол табиғатта 8 түрлі формада кездеседі.Адам ағзасы үшін қажетті тәуліктік мөлшері 10-12 мг.Ағзада Е дәрумені жетіспеуі анемияға алып келеді.
Е дәруменін алу әдісі протон доноры болып табылатын галоген мырыштың қатысуымен, сондай-ақ жоғары температурада амин қосылыстарының қатысуымен 2,3,5-триметилгидрохинонның изофитолмен әрекеттесуі, содан кейін этерификацияны қолдануымен іске асырылады. Сірке ангидриді (конденсация катализаторының қайтарылуымен). Е витаминін өндіруде галогенидтер (мырыш бромидтері және хлоридтер) Льюис қышқылдарымен бірге қолданылады. Е витаминін алудың альтернативті технологиясы – жоғары температурада бензолдың қатысуымен орман өнеркәсібінің қалдықтарынан (шырша, қарағай,және т.б.) алу.
Е ВИТАМИНІН АЛУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Токоферолдар мен токотриенолдар екі түрлі жолмен өндіріледі.
1. Біріншісі зертханада заттардың синтезін қамтиды.
2. Екінші әдіс өсімдік тектес шикізаттан дәруменді алуға негізделген.
Табиғи заттардан Е витаминін бөліп алудың әртүрлі әдістері бар. Ең маңыздылары:
1. Майлардың сабынданбайтын қалдықтарын органикалық еріткіштермен экстракциялау. Еріткішті дистилденгеннен кейін және стеролдарды спирттен кристалдану арқылы бөлгеннен кейін Е витамині жоғары вакуумды айдау (молекулярлық айдау) арқылы тазартылады.
2. Өсімдік майларының тікелей молекулалық дистилляциясы. 200-240°C температурада қажетті фракция алынады. Қосарланған айдау токоферол концентрациясы 60% дейін өнім алуға мүмкіндік береді.
Е витаминін қолданудың маңызды бағыттарына байланысты қазіргі уақытта осы қосылыс синтезінің көптеген схемалары жасалды. Барлық дерлік синтез схемаларында α-токоферол молекуласы изофитолмен реакция арқылы триметилгидрохиноннан құрастырылады. Сондықтан негізгі міндет - жеткілікті жоғары шығымдылығымен (50%-ға дейін) және Е витаминінің тазалығын арттыратын жоғары тазалығы бар триметилгидрохинон алуға мүмкіндік береді.
Е дәруменінің зиянды тұсы:Рұқсат етілген мөлшерден тыс көп қабылдаса, теріс әсерін тигізеді.Артық дозалануы:диарея,құсу,қан қысымының көтерілуі,аллергиялық реакцияларды береді.
Е тобының дәруменін құрғақ ,жарық түспейтін ,жақсы тығындалған жерде сақтайды.

3. Сульфаниламидті препараттарды жасау технологиясы

Сульфаниламидті препараттар –құрылымының негізгі сульфанил қышқылы болып табылатын дәрілік заттардың үлкен тобы.Сульфаниламид (C₆H₈O₂N₂S) - стрептоцид деп те аталатын сульфаниламидтер тобындағы препарат. Ақ немесе ақ дерлік сарғыш ұсақ кристалды ұнтақ, аздап ащы дәмі бар. Суық суда аз ериді, қайнаған суда, сұйылтылған тұз қышқылында, каустикалық сілтілер мен ацетон ерітінділерінде оңай ериді, алкогольде ериді, эфирде және хлороформда іс жүзінде ерімейді.
Препараттар қабынуға қарсы қолданылады,бастапқыда қуаттандырады,организмнің уытты заттарға қарсы төзімділігің арттырады.Сульфаниламидтер кең бактерияға қарсы спектрге ие және менингококк, пневмококк, стафилококк сияқты кейбір кокктерге тежегіш әсер етеді.Ол сонымен қатар кейбір саңырауқұлақтарды және безгек паразиттерін тежейалады. 
менингит, жоғарғы тыныс жолдарының инфекциясы (фарингит, тонзиллит, отит, пневмония және дизентерия, энтерит және т.б.) қолданылады.
Сульфаниламидті препарат жасау үшін алдымен қарапайым ақ стрептоцидті аламыз: Техникалық сульфаниламид алу үшін фенилметилуретан хлорсульфатталады, алынған пара-карбометоксиаминобензолсульфохлоридтен амидтеу арқылы натрий гидроксидінің сулы ерітіндісінде сабындалған пара-уретиланбензолсульфамид алынады.Яғни стрептоцидті алу үшін аммиакпен әсер етеді,ары қарай уретан тобын гидролиздейді.
C6H5NHCOOC2H5→(+HOSO2Cl) SO2Cl-C6H6-NHCOOCH3→(+NH3) SO2NH2-C6H6-NHCOOCH3→(+NaOH)→SO2NH2-C6H6-NH2
Сульфаниламидті препарат (стрептоцидті) алу технологиясы: реакторға 75-95% пайыздық құрамы бар изопропил спиртінің сулы ерітіндісі және техникалық сульфаниламид (стрептоцид) жүктеледі, содан кейін реакциялық масса 75±10°С температураға дейін қыздырылады, 10-30 минут бойы ұсталып және араластырылады, бұдан әрі реакциялық масса друк-сүзгі арқылы кристаллизаторға ауыстырылады, онда ол 15±5°С температураға дейін салқындатылады, содан кейін Центрифугаға ауысады, сығылады, 105±15°С температурада 0,5% - дан аспайтын ылғалға дейін кептіріледі. Фармакопеяға сай сапалы стрептоцид алуға мүмкіндік береді

4.Платифиллин гидротартраттының жалпы сипаттамасы,алынуы,идентификациясы,сақталуы

ПлатифиллинC22H33NO11 - алкалоид, антихолинергиялық агент.
Медициналық тәжірибеде платифиллин гидротартраты (Platyphyllini hydrotartras) қолданылады.
Ащы дәмі бар ақ кристалды ұнтақ. Суда оңай ериді (ыстықта 1:5, суықта 1:10), спиртте өте аз; рН 0,2% ерітінді 3,6-4,0. Ерітінділер +100 °C температурада 30 минут бойы зарарсыздандырылады.
Алынуы:
1)Жалпақ жапырақты бәйшешек (крестовник)шөптерін ұсақтайды, олардың құрамынан алколоидтарды экстракциялап алады.
2)N-окси алколоидтарды қалпына келтіру үшін мырышты қолданады.
3)Алынған концентратты сүзіп, бейтараптайды, содан кейін метиленхлоридпен, кейін 10% күкірт қышқылымен экстракциялайды.
4)Кристалдарды белсендірілген көмірмен тазартып, этил спиртінде қайнатады. Алынған сузпензияны фильтрлеп, кристалдандырады.
5)Кристалдарды шарап қышқылымен ысытып араластырады, кейін қайта кристалдандырып, платифиллин гидротартратының кристалдарын алады.
Идентификациясы: Жалпыалколоидты реактивтермен(үшіншілік амин тобы), олардың ішінен ең сезімталы Майер реактиві(ақ тұнба). Платифиллиндегі күрделі эфирлік топтың болуын темір гидроксаматы түзуінен анықтауға болады(қызыл-күлгін бояу).
Фармакодинамика:
Платифиллин орталық жүйке жүйесіне, әсіресе жүйке орталықтарға тыныштандыратын әсер етеді.
Құрсақ қуысы мүшелерінің тегіс бұлшықеттерінің спазмы, асқазанның және он екі елі ішектің ойық жарасы, бронх демікпесі; Препарат сонымен қатар қан тамырларының спазмын (гипертониямен, стенокардиямен), ми тамырларының спазмын азайтады.
25 °C-тан аспайтын температурада жарықтан қорғалған жерде балалардың қолы жетпейтін жерде сақтаңыз. Жарамдылық мерзімі. 5 жыл. Жарамдылық мерзімі өткеннен кейін қолдануға болмайды.
5. Фтивазид өндіру технологиясы. Өнім сапасын бақылау.
Фтивазид – туберкулезге қарсы препарат, изоникотин қышқылының гидразидінің (изониазид) туындысы. Ашық сары немесе сары түсті ұсақ кристалды ұнтақ, аздап ванилин иісі бар, дәмсіз. Суда өте аз ериді, этил спиртінде аз ериді, бейорганикалық қышқылдар мен сілтілер ерітінділерінде оңай ериді
Туберкулез микобактерияларына қатысты жоғары белсенділігі бар. Микобактериялардың мембранасына зақым келтіреді, метаболикалық және тотығу процестерін тежейді, нуклеин қышқылдарының синтезін тежейді, жасуша ішінде де, одан тыс жерде де микобактерияларға әсер етеді. Препарат асқазан-ішек жолынан баяу сіңеді.
C14H13N3O3
Алынуы: Фтивазид гидразон болып табылады және изониазидті ванилинмен әрекеттестіру арқылы алынады. Изониазидті 4-цианопиридиннен немесе изоникотин қышқылынан алуға болады.
C₆H₇N₃O(изониазид)+C₈H₈O₃ (ванилин)= C₁₄H₁₃N₃O₃ (фтивазид)+H₂O
ӨНІМ САПАСЫН БАҚЫЛАУ
* Изоникотин қышқылының туындыларының түпнұсқалығын реактив ретінде 2,4-динитрохлорбензолды қолдану арқылы анықталады. Этанолда дәрілік зат пен реактив қайнатылғаннан кейін, және натрий гидроксиді ерітіндісін қосқаннан кейін қоңыр-қызыл (изониазид) бояу пайда болады.
* Изоникотин қышқылының туындыларына басқа түсті реакциялар да белгілі. Реактивтер ретінде қолданылады:
1. натрий гидроксиді кезіндегі нингидрин,
2. сұйылтылған күкірт немесе хлорсутек қышқылы,
3. концентрленген күкірт қышқылы,
4. концентрлі күкірт қышқылымен камфора немесе тимол қоспасы,
5. сұйылтылған күкірт қышқылындағы калий дихроматының ерітіндісі.

6. Ацетилсалицил қышқылының өндіріс технологиясын сипаттаңыз.

Ацетилсалицил қышқылы C9H8O4 (лат.сірке қышқылының салицил эфирі)- қабынуға қарсы, ыстық түсіретін, ауру басатын қасиеті бар дәрілік препарат. Тауарлық атауы-аспирин. Ацетилсалицил қышқылы қазіргі уақытта жүрек-қан тамырлары ауруларының біріншілік профилактикасында қолдануға ұсынылатын жалғыз антитромботикалық препарат болып табылады
Ақ түсті кристалды зат. Суда нашар ериді. Спиртте және сілтілік ерітінділерде жақсы ериді.
Қолданылуы: бас ауруы,бұлшық ет буын ауруы,арқаның ауруы,етеккір кезіндегі аурулар,тұмау мен басқа да жұқпалы аурулар кезінде қолданылады.
Жанама әсерлері:тері бөртпесі,анафилаксиялық реакциялар ,диарея,жүрек айну,тәбет төмендеу,т.б
Алынуы:
Ацетилсалицил қышқылын салицил қышқылын сірке ангидридімен ацетилдеу арқылы алынады.
C₇H₆O₃(салицил)+ (CH₃CO)₂O(сірке ангидриді)= C9H8O4+CH3COOH(аспирин қышқылы)
Өнеркәсіпте аспирин толуолдан көп сатылы синтез барысында алынады, ол өз кезегінде ауқымды өнеркәсіптік өнім болып табылады.
Технологиялық схема келесі негізгі процестерді қамтиды:
* хлорбензолды , салицил қышқылын иеу, араластыру және (34-36)°С дейін қыздыру;
* (78-82) дейінгі температурада сірке ангидридін қосу арқылы ацетилдеу-екі сағатқа дейін;
* (15-20)°С кристалдану арқылы салқындату;
* техникалық өнімді фуговкаға жіберу, оны суық сумен, содан кейін изопропил спиртімен жуу.

7. Ароматты қатардағы дәрілік заттарды келтіріңіз.Фенолдар мен олардың туындыларын синтездеу және тазарту әдістері. Бір және диатомды фенолдардың (фенол, тимол) антисептикалық қасиеттері

Фенолдар және онын туындылары табиғи(адреналин гидротартраты,морфин гидрохлориді,
эфедрин гидроклориді және т.б. ) және синтетикалық(викасол, және т.б.)көптеген дәрілік заттардың негізін құрайды. Медицина тәжірибесинде фенол,резорцин,тимолды антисеттикалык
заттар ретинде колданады. Фенол кұралдарды,киім,бөлменің дезинфекциясы ушін 3-5% ерітіндісі колданылады. Резорцин тері ауруларын емдеуде сыртка 2-3% сулы ерігінділер, жакпамайлар ретінде колданылады.
Фенол С6Н5ОН– қатты түссіз кристалды зат, балқу температурасы төмен, өте гигроскопиялық, өзіне тән иісі бар. Ауада фенол тотығады, сондықтан оның кристалдары бастапқыда қызғылт реңкке ие болады, ал ұзақ сақтау кезінде қараңғыланып, қызарып кетеді. Фенол таскөмір шайырында кездеседі, сонымен қатар оны бензолдан синтетикалық жолмен алады. Фенол көп мөлшерде дәрілік препараттар, бояғыштар мен пластмасса алуға шикізат ретінде пайдаланылады.
Фенолдың алынуы:
2 алу әдісі бар
1.Тас көмір шайырынан
2.Бензолдан
С6Н6+НСІ=С6Н5Сl
C6H5Cl+NaOH=C6H5OH
Фенолды алу технологиясы:
1.170-210°C температурада қайнаған шайыр фракциясы сілтілермен өңделеді
2.Фенолдар сулы ерітіндіге ауысып, феноксидтерге айналады.
3.Ол бөлініп, қышқылмен қайнатылады және бөлінген фенолдар 180-200°C температурада қайнатылған фракцияны алу үшін дистилляцияға ұшырайды.
4.Крезолдардың қоспасынан тазарту үшін хром қоспасымен өңдеуден және кристалданудан кейін құрамында фенол бар одан да тар температура аралығы (178-182°C) бар фракция бөлінеді.
Фенол және оның туындылары антисептикалық қасиеттері:
Фенол,резорцин,тимол,қайыңның қара майы Бұлар хош иістілер болып келеді.
Фенол-Бактериялар мен саңырауқұлақтардың вегетативті түріне әсер етеді,құрал- жарақтар мен науқастың керек жарақтарын дезинфекциялау үшін қолданылады. . Фенол - өте улы, улы, күйдіргіш зат. Ұшқыш қосылыспен дем алған кезде орталықтың жұмысы жүйке жүйесі, булар көздің, терінің, тыныс алу жолдарының шырышты қабығын тітіркендіреді және ауыр химиялық күйік тудырады. Теріге тиген кезде зат қанға тез сіңіп, ми тініне жетіп, тыныс алу орталығының сал ауруын тудырады. Өлімге әкелетін дозаересектер үшін ішке қабылдағанда 1-ден 10 грамға дейін.Антисептикалық, күйдіргіш.
Фенолды фармацевтика өнеркәсібінде қолданудың маңызы зор. Бұл көптеген препараттардың бөлігі болып табылады:
антисептиктер;
ауырсынуды басатын дәрілер;
антиагреганттар (қанды сұйылтады);
вакциналарды өндіруге арналған консервант ретінде;
косметологияда химиялық пилингке арналған препараттардың бөлігі ретінде
Фенол - жақсы консервант және антисептикалық. Мал шаруашылығында, медицинада, косметологияда дезинфекциялау үшін қолданылады.
Резорцин(С6Н6О2)-антисептикалық әсері фенолдан төмен,кейбір тері аурулары және коньюктивитте қолданылады.
Тимол(С10Н14О) – айқын микробқа қарысы әсері бар фенолды антисептик. Тимол көбінесе сыртқы қолдануды табады, атап айтқанда, жараларды жууға, таңғыштарды дайындауға және әсіресе жиі ауызды шаюға арналған антисептик ретінде, кариозды тістердің пульпасындағы ашық нервтерді өлтіру үшін; ауызды галитозбен шаю үшін 1000,0 суға 0,5-1,0 ерітіндісін қолданады.
Қайыңның қара майы-микробқа қарсы әсері бар,тері аурулары мен қотырда қолданылады

8. Органикалық қосылыстарды алу техникасында қолданылатын химиялық түрлендіру әдістері.

Органикалық қосылыстардың шикізаты ретінде ароматты көмірсутектер,гетероциклді қосылыстар,амин қышқылдары қарастырылады.
Органикалық синтезде қолданылатын реакциялар:
Гидрогенизация – көптік байланысқа сутегінің қосылуы.
⮚Дегидрлеу - көптік байланыс құру үшін сутегінің жойылуы.
⮚Ылғалдандыру - бұл спиртті түзу үшін бірнеше байланыс арқылы суды қосу.
⮚Сусыздандыру - көптік байланыстың пайда болуымен суды жою.
⮚Алкилдену – сутегінің көмірсутек радикалына алмасуы.
⮚ Ацилдену – молекулаға карбон қышқылының қалдығын (ацил тобын) енгізу
⮚Ацетилдену – ацилденудің ерекше жағдайы, молекулаға сірке қышқылының қалдығының (ацетил тобының) енуі.
⮚Циклдену – молекулада циклдік құрылымның түзілуі.
⮚Галогендеу - сутегін галогенге ауыстыру немесе көптік байланыс қосу арқылы галоген атомын молекулаға енгізу.
⮚Нитрлеу – NO2 тобына сутегінің алмасуы.
⮚Эфирлену - күрделі эфирлерді алу үшін органикалық қышқылдың спиртпен әрекеттесуі.
⮚Тотығу – тар мағынада – молекулаға оттегінің түсуі, кең мағынада – көміртектің тотығу дәрежесінің жоғарылауына әкелетін молекуланың кез келген өзгерісі, мысалы, дегидрлеу, көміртегі-көміртектің жоғарылауы. байланыс көптігі.
⮚Сульфалану – сутегінің сульфотопқа алмасуы.
⮚Полимерлену – мономерлердің бірігіп полимер түзуі.
Сульфирлеу- органикалық қосылыстарда сутектің орнына сульфотопты SO3H енгізу үрдісін айтады.
Барлық ароматты көмірсутектер орынбасу реакциясына бейімді, ал қосып алу реакциясына өте қиын түседі. Арендер галогендеу, нитрлеу, сульфирлеу реакцияларына, ал гомологтары тотығу реакциясына қатысады.
Осы түрлендірулерге мысалдар
Күкірт қышқылымен сульфирлеудің негізгі реакциясы қайтымды:
Мақсатты өніммен қатар сульфирлеу үрдісінде жанама реакция жүреді. Түзілген сульфоқышқыл бастапқы органикалық қосылыспен қайта реакцияға түсіп, диарилсульфон түзеді:
ArSO3+ArH=ArSO2Ar+H2O