№14 тақырып: липидтер алмасуы. Ыдырау үрдістері тірі ағзалардағы липидтер алмасуының негізгі кезеңдері. Майлардың ас-қорыту

 
№14 тақырып: ЛИПИДТЕР АЛМАСУЫ. ЫДЫРАУ ҮРДІСТЕРІ 
 
 
Тірі ағзалардағы липидтер алмасуының негізгі кезеңдері. Майлардың ас-қорыту 
жүйесіндегі гидролиздік ыдырауы. 
 
Липидтер алмасуы 4 негізгі кезеңдерден құралады: 
1. Майлардың қорытылуы; 
2. Майлардың сіңірілуі; 
3. Аралық алмасуы; 
4. Алмасудың соңғы өнімдерін ағзадан шығару. 
1. МАЙЛАРДЫҢ ҚОРЫТЫЛУЫ 
Ауыз қуысында майлар қорытылмайды, себебі сілекейдің құрамында майларды 
ыдырататын фермент болмайды. Ауыз қуысында майлар тек механикалық тұрғыдан 
ұсақталады. Ұсатылған ас түйірі асқазанға түседі. Асқазан сөлінің липаза атты ферменті 
тек эмульсияланған күйдегі майларды (мысалы, сүт майы) ыдыратады. Ал, ас майының 
басым бөлігі ішектің қуысында ішек және ұйқы безі сөлдерінің липазасы әсерінен 
гидролизденеді. Бірақ алдын-ала ас майы эмульсиялануы (ұсақталуы) тиіс. Басты 
эмульгаторлар болып бауырда өндірілетін, өтпен ішекке келіп түсетін өт қышқылдары 
табылады. Өт қышқылдарының әсер етуінен майлар эмульсияланып, аса ұсақ май 
тамшыларына айналады. Бұл липазамен жанасатын майдың беттік көлемінің ұлғаюына 
мүмкіндік береді. Липаза әсерінен майлар гидролизі жүреді. 
Майлардың ас-қорыту жүйесіндегі гидролиздік ыдырауы 
О R
1
– СООН R
3 
– СООН 
//
СН
2
– О – С 
– R
1
СН
2
– ОН
О О 
// // 
СН
– О – С 
– R
2
+ НOH СН
– О – С – R
2
+ НOH
О ф.липаза О  ф.липаза 
// // 
СН
2
– О – С 
– R
3
СН
2
– О – С 
– R
3
триглицерид диглицерид 
R
2
– СООН
СН
2
– ОН СН
2
– ОН
О
//
СН
– О – С 
– R
2
+ НOH СН
– ОН
ф.алиэстераза
СН
2
– ОН СН
2
– ОН
β-моноглицерид глицерин