2013 жыл «Қазақ» газетіне: Қазақ жолы

Жел жылап, қаңбақ қашып қыраттардан,

Тартылып талай мөлдір бұлақ қалған.

Жетпіс жыл жетімсіреп өмір сүріп,

Қырық жыл қырылдық біз сынақтардан.
Кең далам дүмпулерден тозса-дағы,

Қазақтың болу керек өз садағы.

Жерім кең, көңілім кең болғанымен,

Қос тажал қос жағымнан көз салады.

Қазағым ежелден-ақ жомарт халық.

Қаншама жерімізден айрылсақ та,

Ешкімге бидай көзді алартпадық.

Бір Алла болды елімнің сиынғаны.

Далаға шашылса да байлығымыз,

«Қалар, - деп, жүре бердік, - бұйырғаны».

Біреулер жатса-дағы айқайласып.

Енді-енді еркіндікке қолды созып,

Келеміз тәуелсіз боп тәй-тәй басып.

Жолынан жақсылықтың кім безінген?

Қаз басқан сол бір жолда Қазақ елін,

Сақтай гөр, уа, Құдайым, тіл-көзіңнен.

Естіліп "Ақтабанның..." әні талған.

Отырсың тізе бүгіп, сүйіп жерді,

Қасиетгі ата-баба қаны тамған.

Арманың – өңің болды, түсің қалып.

Тәу етіп, тағзым етіп, сүйесің кеп,

Сағынған топырағыңды құшырланып.

Құшағын кең жазира жайды қырдан.

Үркіткен сені "Алқакөл сұламада",

Үріккен аққуымсың айдыныңнан.

Кеткен-ді бастан үұшып бар бақтарың.

Жаралдың жаратқанның өзі жар боп.

Оралдың қолдап бүгін аруақтарың!

Билігін бишік алып тажал құрып,

Ішінде сен де кеттің, көппен бірге,

Үдере көшті халқың, ажал қуып.

Тарыдай кім елейді шашылғанды.

Табанды бейнет тіліп қайда барса,

Ажалдың қанды есігі ашылған-ды.

Бір ғана Алла болды – сиынғаны.

Қаншама қандасыма туған жердің,

Бір уыс топырағы бұйырмады.

Қатары сиреп көштің жырымдалды.

Тамырлас түрік еліне жеткен кезде,

Мыңыңнан – көзі тірі бірің қалды.

Нұр қалған жанарыңда халық үшін.

Көргенде туған жерді сүйгеніңді

Барады жан ауырып, жанып ішім.

Керілген кең далаңда ән сал ғашық.

Тағдырдың тауқыметін тартпағанда,

Жүрмес пе ең туған жерде алшаң басып.

Шеккізді тағдыр саған қаншама азап.

Отаннан ұлтарақтай жер бұйырмай,

Шалғайда өтті өмірден қанша қазақ.

Тамызсын мынау туған жерге терін.

Сағыныш деген сезім бар болса егер,

Көрдім мен шын сағыныш сенде екенін.

*** *** ***
Шықтым да жұттым таудан саумал ауа,

Көз салдым маңғаз жатқан маң далама.

Тауға шық биіктікті көргің келсе,

Көкесі биіктіктің тауда ғана.

Мөлдіреп омырауынан бұлағы атсын.

Қасыңда шырша қолын созып саған,

Қасқиып бұлтты тесіп тұрар ақ шың.

Ұқсаған далам жатыр аруанаға.

Кеңдікті аңсап жүрсең, кез даланы,

Көкесі кеңдігіңнің сол далада.

Кеңдікті биіктіктен теңселмей көр,

Сыймайды ол ешбір ғалам картасына,

Ендіктер, бойлықтармен өлшенбейді ол.

Қиналсам, бір кұдайға қол ұсына алам.

Көзі - Күн, көңілі - ақ бұлт қазағымның,

Кеңдігі, биіктігі болсын аман!

Арудан асқан көркем жок,

Жайнаңдар, қыздар еркем боп,

Қайнатып өмір кешейік,

Бүгін - бармыз, ертең - жоқ.
Құндыздан бөрік киген жігіттер,

Ізденіспен қашан да, баянды ғұмыр сүріпті ер.

Жер көріп, бөтен ел көріп,

Өмірдің қызығын жүріп көр.

Халқыңның ойла пайдасын.

Тазы боп шал, түлкі - заманның

Алпыс екі айласын.

Бабалар неткен көреген:

Арқар боп талай бел астық,

Аруақтар желеп-жебеген.

Қарғып бір өттік ор көріп.

Арамызда жүрмесін,

Атадан таяз, енеден ез болып туған боркемік.

Базарымыз тарқамай,

Алты алаштың ұлына

Татулық нұрын төксін маржан Күн,

Тұтастық нұрын сепсін гауһар Ай!
...Жаны аяулы жақынға қосамын деп,

Әркім бір ит сақтап жүр ырылдатып...

Абай
...Бәрінен де жанға қатты батқаны,

Өз ауылымның иттерінің қапқаны...

А.Байтұрсынұлы

Бағасын өзің тарих бер,

Мені де қапты сол иттер.

Атыспен жоқ түк шатысы

Кәдімгі біздің «қара иттер».
Ұқпады түк те сөзімнен,

Жұрдай-ау, жұрдай сезімнен.

Жансыз көздері түйісті,

Мөлт қара бидай көзіммен.

Кетпеді үркіткеніммен.

Арам тырнақтары айқасты

Мөп-мөлдір кірпіктеріммен.

Бүйрекке тиді батпаны.

Жүрегімді тырнап тырнағы,

Өкпемнен тағы таптады.

Білегімнен де тістеді.

Аруақ қонған қол тимес,

Арқама мініп түспеді.

Тырнады бірі өңімнен.

Ұрпақсыз қалсын дегендей

Аяусыз қапты белімнен.

Мойныма мінді біреуі.

Жеткендей армандарына,

Үреді-ай келіп ұреді.

Шәуілдеп, шулап қағынып,

Мәз болып кетті туысын

Тұрғызбай қауып, жабылып.

Соны ішсе шығар күштері.

Адалды қабу – істері,

Табылмас емге пішкені.

Күн туса елін сатқандай.

Дәл сондай иттер тұқымы,

Көбейіп бара жатқандай.

Бағасын өзің тарих бер

Садаға кетсін санамнан,

Сағымға сіңіп сол иттер.

Бұл не менің көңілімді мұң ба басқан?!

Құлағына Ай, Күнді тағып алған,

Маған сырын ашады сырғалы Аспан.

Нәбір ойлар көзімді тырнап ашқан.

Түнде шошып ояндым шырт ұйқыдан,

Түсіме еніп киіктер қырда қашқан.

Ағалар бар қаржасып, жұлмаласқан.

Ұсақтар да бұл күнде шығып жатыр,

Ұлыларды тудырған күллі алаштан.

Көбеюде байлыққа кенелгендер,

Халық қамын ойлаудың орынына,

Өз күйлерін күйттеген өлермендер.

Бала азайған! – деп жатыр, – мал азайған.

Көрдім және өңімде көңілі жүдеу,

Көбейгенін аналар қаны азайған.

Соқыр сезім серік боп, ақсақ үміт.

Білім алу орнына сол шіркіндер,

Көшелерді кезіп жүр ақша қуып.

Балқаш қалды айрылып сағасынан.

Арал болса тартылып күннен-күнге

Бара жатыр алыстап жағасынан.

Есін жиып, қырғыннан, шудан жаңа,

Жатыр енді жаралы жолбарыстай

Махамбет пен Абайды туған дала.

Сан сынақтар есті алып, сансыратқан.

Сайымды өртеп, қырық жыл қыр жандырып,

Менің байтақ жерімді қансыратқан.

Болар іске бел бусаң, бекем едің,

Бар ғой елін ойлаған ұл-қыздарың,

Сен де еңсеңді ендеше көтер, елім!

Заман қалай боп кетті.

«Елім, халқым, жұртым» деп,

Өтті өмірден көп текті.

Сілтенбеді семсерім.

Жазықсыздан ел үшін,

Жапа шекті қанша ерім.

Не тілесең, ол тіле.

Күліп кірген «сасырбас».

Күлін шашты бетіме.

Қара жерді сор басты.

Қаңғып келген қайыршы,

Қайығыма жармасты.

Теңізімді кептірді.

Қаптатты да моланы,

Қайғы-қасірет шектірді.

Кең даламның көркі еді.

Қырларымды жандырып,

Сайларымды өртеді.

Ауыр азап шеккізді.

Қалың қазақ халқына

Сынақтарын өткізді.

Адастырып тілімнен.

Шоқындырмақ болды олар,

Ажыратып дінімнен.

Қоқаңдаған болды кез.

Ата-бабам қорғаған,

Кең далама салды көз.

Тәңірден сауға сұрадық.

Бәрін бастан өткердік,

Бәріне де шыдадық.

Бақытымды тапқам мен,

Менің бидай – көзімді,

Топырақпен жапқанмен.

Күнім шашты көктен нұр.

Туын алдым алаштың,

Жаным таза мөп-мөлдір.

Ұлылар шыққан көп менің елімнен,

Көптеген көктеми көңілмен.

Мәңгілік шыршалар ма олар

Алатау, Көкшетау бөктеріне өрілген.
Шыңдар ма, шыңыраулар ма?

Биіктік, тереңдіктер ме?

Алғашқы қоңыраулар ма,

Үн сыйлаған керең біткенге.

Қазбауыр бұлтттар ма әлде?

Жұлдыздар ма екен түндерде жол көрсететін

Бағытын ұмытқанда елге.

***

Мағжан, жан, жан, жан...

Сурет көремін сән, сән, сән...

Сенің жырларыңды тыңдасам,

Естимін әуенді, ән, ән, ән...

Бабамекенді ойрандағандарды

Көремін – лаң, лаң, лаң...

Халқымның көш-керуенін

Көремін – шаң, шаң, шаң...

Отыз жетідегі оқ тескен

Көйлегіңді көремін – қан, қан, қан...

Сен ататынын біліп кеткенсің

Қазақтың алдынан – таң, таң, таң...