II Экспортталатын шикi мұнайға, газ конденсатына салынатын рента салығын есептеу және төлеу тәртібі

2.1     Экспортталатын шикi мұнайға, газ конденсатына

      Экспортқа өткiзiлетiн шикi мұнайдың, газ конденсатының көлемi экспортталатын шикi мұнайға, газ конденсатына рента салығын салу объектiсi болып табылады.

  Экспортқа нақты өткiзiлетiн шикi мұнайдың, газ конденсатының көлемi салық төлеушiнiң оларды тасымалдауға жұмсаған шығыстарын шегере отырып шикi мұнайдың, газ конденсатының сапасына төмендетiлген баға (үстеме баға) ескерiлген нарықтық бағасын негiзге алып есептелген экспортталатын шикi мұнайдың, газ конденсатының құны экспортталатын шикi мұнайға, газ конденсатына рента салығын есептеу базасы болып табылады.

      Шикi мұнайды, газ конденсатын тасымалдауға арналған шығыстар деп осы баптың мақсаттары үшiн мыналар түсiнiледi:

      а) шикi мұнайды, газ конденсатын темiр жол, магистральдық құбыр жолы және (немесе) теңiз жолдары арқылы тасымалдау кезiнде көлiк тарифiне ақы төлеу;

      б) шикi мұнайды, газ конденсатын ағызу және құю жөнiндегi шығыстар;

      в) шикi мұнайды, газ конденсатын жолда сақтандыру жөнiндегi шығыстар.

Өткiзiлетiн шикi мұнайдың, газ конденсатының нарықтық бағасын айқындау тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi. Егер салық төлеушiнiң шикi мұнайының, газ конденсатының сапа көрсеткiштерi магистральдық құбыр жолы арқылы тасымалданатын шикi мұнай, газ конденсаты қоспалары көрсеткiштерiнен төмен болса, шикi мұнай, газ конденсаты сапасына төмендетiлген баға ұсынылады. Егер салық төлеушiнiң шикi мұнайының, газ конденсатының сапа көрсеткiштерi магистральдық құбыр жолы арқылы тасымалданатын шикi мұнай, газ конденсаты қоспалары көрсеткiштерiнен жоғары болса, шикi мұнай сапасына үстеме баға ұсынылады.

2.2     Экспортталатын шикi мұнайға, газ конденсатына

      Салық төлеушi бюджетке салықтың есептелген сомасын салық кезеңiнен кейiнгi айдың 20-сынан кешiктiрмей төлеуге мiндеттi.

      Пайдалы қазбалар өндiрудi жер қойнауын пайдалануға келiсiм-шарт жасалғанға дейін жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушылар жер қойнауын пайдаланғаны үшiн республикалық бюджеттің кiрiсiне Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлейтiн мөлшерде роялти түрiнде аударымдар жасайды.

Экспортталатын шикi мұнайға, газ конденсатына

      Экспортталатын шикi мұнайға, газ конденсатына рента салығының ставкалары мынадай мөлшерлерде белгiленедi:

            Салық режимiнiң бiрiншi үлгiсi бойынша салық және бюджетке төленетiн басқа да міндеттi төлемдер бойынша салық мiндеттемелерiн есептеу оларды төлеу жөнiндегi міндеттемелер пайда болған кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының салық заңдарына сәйкес жүргізіледi.  

Пайдалы қазбалар өндiрудi жер қойнауын пайдалануға келiсiм-шарт жасалғанға дейін жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушылар жер қойнауын пайдаланғаны үшiн республикалық бюджеттің кiрiсiне Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлейтiн мөлшерде роялти түрiнде аударымдар жасайды.
      Бұл ретте салық салу объектiлерi мен осы аударымдарды төлеу мерзiмдерiн айқындау осы Кодексте роялти төлеу үшiн белгiленген тәртiппен жүргiзіледi.

      Салық режимiнiң бiрiншi үлгiсi бойынша салық және бюджетке төленетiн басқа да міндеттi төлемдер бойынша салық мiндеттемелерiн есептеу оларды төлеу жөнiндегi міндеттемелер пайда болған кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының салық заңдарына сәйкес жүргізіледi.  

      Салық сараптамасы жүргізілген күн мен өнімді бөлу туралы келісім-шартқа қол қойылған күн аралығындағы кезеңде Қазақстан Республикасының салық заңдары өзгерген жағдайда қайтадан сараптама жүргізіле отырып, салық режимi осы өзгерістерге сәйкес келтірілуге тиiс.

      1) осындай келiсім-шарт аясында жүзеге асырылатын қызмет бойынша салық төлеушiлер салық салу мақсатында бірыңғай шоғырландырылған есеп жүргізуге және келісім-шартта белгіленген барлық салық пен төлемдерді төлеуге міндетті;

      2) бiр келісiм-шарт бойынша қызметті жүзеге асыратын резидент eмec жер қойнауын пайдаланушыларға келiсiм-шартта белгіленген салықтар бойынша осы Кодекстің 184-186-баптарына сәйкес салық салынуға тиіс.
      5. Жер қойнауын пайдаланушы келісiм-шарт аясында жүзеге асырылатын қызмет бойынша салық міндеттемелерін eceптеу және осы келісiм-шарт аясынан тыс қызмет бойынша салық мiндеттемелерiн eceптeу үшін бөлек есеп жүргізуге міндетті.

      Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу келiсiм-шарттардың негiзгi түрлерiне қарай екi үлгiге бөлiнедi:

      1) бiрiншi үлгi, өнімді бөлу бойынша Қазақстан Республикасының үлесін қоспағанда, жер қойнауын пайдаланушының басқа да мiндеттi төлемдердi төлеуiн көздейдi;

      2) екiншi үлгі жер қойнауын пайдаланушының өнімді бөлу бойынша Қазақстан Республикасының үлесiн төлеуiн (беруiн) басқа да міндетті төлемдердің барлық түрлерінің төленуін көздейді, оларға:

      экспортталатын шикi мұнайға, газ конденсатына салынатын рента салығы;  

      роялти;  

      шикi мұнайға, газ конденсатына салынатын акциз;  

      үстеме пайда салығы;

      жер салығы;

      мүлiк салығы қосылмайды.  

Өнiмдi бөлу туралы келiсiм-шарттарда белгiленген салық салу шарттары тараптардың келiсiмi бойынша салық заңдарының өзгеруiне байланысты түзетiлуi мүмкiн. 

Салық заңдарындағы өзгерiстер нәтижесiнде жер қойнауын пайдаланушыға салық салу шарттары жақсарған жағдайда, өнiмдi бөлу туралы келiсiм-шарттарда Қазақстан Республикасының экономикалық мүдделерiн қалпына келтiру мақсатында салық салу шарттарына түзету жасалады.  

Салық сараптамасының нәтижелерi бойынша белгiленген салық салу шарттары өнiмдi бөлу туралы келiсiм-шарттың түпкiлiктi мәтiнiне ешбiр өзгертулер мен түзетулерсiз мiндеттi түрде енгiзілуге тиіс.  

20 мың теңге барлау жұмыстарын жүргізу үшін негізгі қаражаттарды сатып алумен байланысты шығыстар,

50мың теңгені ағымдағы шығыстар құрады,

100 мың теңге- жазылмалы бонус төлемі,

40 мың теңге- қызметкерлердің еңбекақысын төлеу қоры,

15 мың теңге- өндірістен тыс және өзге де шығыстар.

Компания барлау бойынша қызмет кезеңі үшін 90 мың теңге- тәжәрибелік-өнеркәсіптік партияны сатудан, 5 мың теңге сомасында депозит бойынша проценттерді банктің төлеуі түрінде кіріс алынған, 80 мың теңге технологиялық жабдықты лизингке тапсырудан және 100 мың теңге келісім-шарт аумағында геологиялық-барлау жұмыстарын өткізу үшін тартылған мердігерлердің ұй-жайларды жалға тапсыруынан алынды.

70,155 млн-нан оларды одан кейінгі амортизация және табиғи ресурстарды өндіруге дайындық жұмыстары мен геологиялық зерттеуге жүргізілетін шығыстар сомасын айқындау кезінде мыналар шегеріледі:

пайдалы қазбалардың тәжірибелік-өнеркәсіптік партияларын сатудан алынған сома- 90 мың теңге,

мүлікті жалға тапсырудан алынған кіріс сомасы-100 мың теңге,

және сонымен 69,965 млн теңге сома амортизацияланды.

Амортизацияланатын шығыстар сомасын есептеу кезінде мынадай кірістер 70,155 млн теңге жалпы шығыс сомасынан шегерімге жатады:

• 
  процент түрінде алынған кірістер- 5000,0 мың теңге, олар Салық кодексіне сәйкес жылдық жиынтық кірістен алынып тастауға жатады;
  
• 
  лизингке технологиялық жабдықты тапсырудан алынған кірістер;
  
• 
  80,0 мың теңге, өйткені олар Салық кодексіне сәйкес жылдық жиынтық кірістен шегерімге жатады.
  

Бұдан басқа, аймақтардың әлеуметтік саласын дламытуға және қазақстандық кадрларды оқытуға жер қойнауын пайдаланушылар шеккен шығыстар жер қойнауын пайдалануға келісім-шарттармен белгіленген сомалар шегінде шегерімге жатады.

Тарату қорына жер қойнауын пайдаланушы нақты жүргізген аударымдар келісім-шартпен белгіленген мөлшерде ЖЖК-тен шегерімге жатады. Аталған аударымдар жыл сайын Коммерциялық өндеру басталғаннан кейін жүзеге асырылады және әзірлеу жоспарына мерзім сайын енгізілетін мүмкін болатын өзгерістерді ескеріп әзірлеу жоспарына сәйкес өндірудің қалған есептік мерзіміне кен орнын әзірлеудің оң практикасына сәйкес айқындалатынтаратуға есептік шығыстар сомасынбөлу жолымен есептеледі. Егер тарату шығыстарының нақты шегі тарату қорына төленетін сомадан аз болса,тиісті қалдық жер қойнауын пайдаланушының ЖЖК-не енгізіледі.

Ұзақ мерзімді келісім-шарттар бойынша шығыстар мен шегерімдер оларды нақты орындау бөлігінде әрбір салық кезеңінің ішінде ескеріледі;

Жер қойнауын пайдаланушы жыл сайын 300 млн теңге бойынша 600 млн сомаға көмірсутегін жеткізуге 2 жылға сатып алушымен келісім-шарт мжасады. Сатып алушының мекен-жайына өнімді бірінші жылы 270 млн теңгеге және екінші жылы 350 млн теңгеге нақты жіберді.

Бұл жағдайда, келісім-шарт шартына қарамастан жер қойнауын пайдаланушы бірінші жыл үшін ЖЖК-ке 270 млн теңге екінші жыл үшін сәйкесінше 350 млн теңге енгізді.

Егер кез-келген жыл үшін Мердігердің салық салынатын кірісі шығын алып келсе, онда салық Кодексінің 124-бабына сәйкес мұндай шығын келесі жылға немесе жылдарға көшіріледі («көшірілетін шығын»), алайда көшірудің мұндай кезеңі көшірілген шығындардың кез-келгені үшін жеті жылдан аспауы тиіс.

Үстеме пайдаға салық салу объектісі жиырма пайыздан жоғары пайданың ішкі нормасы (ПІН) алынған жер қойнауын пайдаланушының есепті кезең үшін әрбір жеке келісім-шарт бойынша жер қойнауын пайдаланушының таза табысының сомасы болып табылады.

ПІН мындай формула бойынша жер қойнауын пайдаланушының жылдық ақша ағымдарының инфляция индексіне түзетілген негізде есептеледі:
ПІН= r1+ КТҚ(r1) х(r2-r1)

КТҚ(r2) – КТҚ(r1)

Онда, ПІН – пайданың ішкі нормасы – жүргізілген инвестициялардың өтімділік коэффициенті;

КТҚ – келті рілген (ағымдағы) таза құн – дисконттаудың уақыты мен ставкасына ақшасына ақшалардың құн өзгерісіне түзетүмен қолма- қол ақшаның ағымынан ескеріп есептелген салынған инвестициялары қайтару құнының есептік көрсептік көрсеткіш;

r1- дисконттау ставкасы (пайыздық ставка), оның кезінде КТҚ ең аз оң мәнге тең(КТҚ(r1));

r2- дисконттау ставкасы (пайыздық ставка), оның кезінде КТҚ ең аз теріс мәнге тең (КТҚ(r2));

Жер қойнауын пайдалануға келісім-шарт жасаған компания 10 жыл ішінде Көмірсутегін өндіру мен Кен орнын әзірлеу бойынша қызметін жүзеге асырды. Қызметін жүзеге асыру нәтижесінде онда мынадай нәтижелер қалыптасты:

Р/с N	Көрсеткіш	1-й жыл	2-й жыл	3-й жыл	4-й жыл	5-й жыл	6-й жыл	7-й жыл	8-й жыл	9-й жыл	10-й жыл
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
2	Келісім-шартпен көзделген қызметті жүзеге асырумен байланысты өзге кіріс		400	500	800	1000	1200	1400	1500	1400	1400
3	Жылдық жиынтық кіріс(1жол+2жол)		400	500	850	1000	1200	1400	1580	1400	1450
4	Роялти-5%(1жолх5%) (осы мысалда Роялтиға салық салу объектісі жылдық жиынтық кіріс сомасына тең, сондай-ақ Жер қойнауын пайдаланушының барлық кезеңіне Роялтидің кесімді ставкасы алынған)		20	25	40	50	60	70	75	70	70
5	Капиталдық шығыстар	500	400	300	200	100
6	Шегерімдер, оның ішінде:	100	350	300	400	450	550	650	800	650	550
7	- амортизация		100	150	200	200	150	100	80	70	70
8	- заемдар мен несиелер бойынша пайыздар		30	40	50	40	20
9	Бұрынғы жылдардың шығындары		100	70
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
10	Салық салынатын кіріс (3жол-4жол-6жол-9жол)	-100	-70	105	410	500	590	680	705	680	830
11	Табыс салығы- 30% (10жолх30%)			31,5	123	150	177	204	211,5	204	249
12	Табыс салығын төлегеннен кейінгі кіріс (10жол- 11жол)	-100	-70	73,5	287	350	413	476	493,5	476	581
13	Компания төлейтін дивидентер						100	150	200	200	200
14	Дивидендтерге салық- 15% (13жол х 15%)						15	22,5	30	30	30
15	Бұрынғы жылы төленген үстеме пайда салық									37,07	47,05
16	Таза табыс(залал)	-100	-70	73,5	287	350	398	453,5	463,4	392,13	504
17	Жер қойнауын пайдаланушының ақша ағымы(16жол-5жол+7жол+8жол+9жол)	-600,0	-240,0	33,5	337,0	490,0	568,0	553,5	543,4
18	Инфляция индексіне түзетуге дейін пайданың ішкі нормасы	н/п	н/р	н/р	-26,99%	0,75%	15,03%	22,39%	26,65%	28,96%	30,84%
19	Инфляция индексі	3,0%	3,0%	4,0%	4,0%	4,0%	5,0%	4,0%	4,0%	3,0%	3,0%
20	Түзетілген ақша ағымдары	-600,0	-233,0	31,6	305,4	427,0	477,3	442,8	418,0	339,63	407,9
21	Пайданың ішкі нормасы	н/р	н/р	н/р	н/р	-2,63%	11,13%	18,14%	22,21%	24,39%	26,17%
22	Үстеме пайдаға салық ставкасы								8%	12%	18%
23	Үстеме пайдаға салық сомасы(16жол х 22жол)								37,07	47,05	90,72

Ақша ағымдарының есебінен кейін белгіленген формула бойынша қызметтің екінші жылынан бастап инфляция индексіне ақша ағымдарын түзету жүргізіледі:

ААF(1) = - 600

AAF(2) = -240 = - 233