Жоспар:
• Аксиология – құндылықтар философиясы
• Этика деген не?
• Философиядағы аксиологиялық және
этикалық ілімдер
Иммануил Канттың бұлжымас императиві
И. Кант
(1724-1804)
Мораль мәселелеріне қатысты еңбектері: “Мораль
метафизикасының негіздері”, “Практикалық зердеге сын” және т.б.
И.Канттың мораль теориясында кең қанат жайған тұжырымы –
бақыт емес, парыз. Ақылдың этикадағы қызметі – ақырғы мақсатқа
жетуге қажетті құралдарды қалай жақсы таңдап алуды сездіру.
Адамды белгілі бір іс-әрекетке итеретін тәртіп ережесін И. Кант
императив
деп атады.
Оның екі түрі бар:
болжамдық (гипотезалық) және
бұлжымас (категориалды).
Болжамдық императив:
«Егер сіз осыған жеткізіңіз келсе, онда мына және мына
нәрселерді істеуге тиіссіз» формасында болуы мүмкін.
Мұндай императив іс-
әрекетті белгілі бір мақсатқа жету құралы ретінде ұсынады.
Бірақ парызға негіздемей іс-әрекет жасайтын тұлға
«Қандай мақсатқа жеткіңіз
келетініне қарамастан, былай әрекет етіңіз» деген бұлжымас императивке
бағынады.
Джереми Бентамның утилитаризмі
Утилитаризм – мінез-құлықтың немесе
іс-әрекеттің моральдық
құндылығы оның
пайдалылығымен
өлшенуі керек дейтін
этикадағы бағыт
Дж. Бентам
(1748-1832)
Дж. Бентам барынша көп адамның барынша бақытты
болуы туралы
ой қозғады. Оның ойынша, бақытты арттыру дегеніміз – ләззатты
арттырумен бірдей. Бентам ләззаттың тек
тағамнан, сусыннан және
жыныстық қатынастан ғана емес, дәулет жинау,
жануарларды
жақсы көру немесе ең кемел болмыс иесінің құдіретіне сену сияқты
сан түрлі дүниелерден де туындайтынын сезіну екенін жеткізді
АҚШ, Алабама штатындағы Таскиги
эксперименті, 1932-1972 ж.ж.
