9-дәріс: Этнос және ұлт әлеуметтануы Аға оқытушы: Иманмолдаева Б. З
жүктеу/скачать 3.48 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Этнос және ұлт
- Қоғамдағы ұлттық және этникалық қатынастар
- Ұлт мәселесі және оның құрылымы
9-дәріс: Этнос және ұлт әлеуметтануы Аға оқытушы: Иманмолдаева Б.З.Дәрістің жоспары: 1. Әлеуметтік-этникалық қауымдастықтар. 2. Этникалық топтар және ұлттық бірегейлік. 3. Этникалық мүдделер мен этника аралық қарым-қатынас. 4. Этникааралық және конфессия аралық келісім. Қазақстан халқы Ассамблеясы.Этнос белгілі бір сыртқы түр-келбеттің ортақ белгілері, сондай-ақ біршама қалыпты мәдениеті және тіл белгілері бар, мінез-құлық, қоғам жане басқа ұлттар мен нәсілдерге ұқсайтын адамдар тобының тарихи қалыптасқан бірлестігі, одағы. Этностың сипатын, қатынасын көрсететін және басқа этностардан ажырататын белгілері:тіл, халықтық өнер, әдет-ғұрып, дәстүр, қалыптасқан тәртіп, дағды, яғни ұрпақтан ұрпаққа беріетін мәдениет компононттері. Бұлар өзіндік ерекшеліктері бар этностық мәдениетті құрады Этнос және ұлтЭтнос дегеніміз бір мемлекет территориясында өмір сүретін адамдардың тұрақты өзара байланысы. Сонымен этностың негізгі белгілеріне тіл,өнер, әдет-ғұрып, мәдениет, т. б.білігі жатады.Олар жиынтығында белгілі этникалықмәдениетті құрады. Әдеттеэтнос территориялық және экономикалық бірлік нагізінде құрылады. Қазіргі ұлттар-дамыған капитализмнің жемісі. Ал тайпа, халық, этностар қазіргі ұлттар қалыптасқанға дейін пайда болған Этнос және ұлтҚазіргі заманғы ең негізгі этностық топ-ұлттық топтасу. Ұлт дегенімізтерритория бірлігі, тіл бірлігі, мәдениет бірлігінен көріетін психикалық кейіп бірлігі және экономикалық өмір бірлігі негізінде тарихи қалыптасқан адамдардың тұрақты қауымдастығы.Халықтық этнос құлиеленуші және феодалдық қоғамдарға тән қауымдастық еді. Оның негізгі белгілері территория, тіл және психикалық кейіп бірлігі болды, бірақ корольдік, князьдық, хандық-сұлтандық сияқты толып жатқан ұсақ феодалдық қауымдастықтардың арасында тұрақты экономикалық қарым-қатынас, бірлік болмады, сондықтан бытыаңқы шаруашылық негізінде ұлттық қауымдастық қалыптаса алмады. Ұлт этностың жоғарғы типі – ортақ тілі, қалыптасқан мәдениеті, біріктіруші сал – дәстүрлері мен діңі бар адамдардың әлеуметтік бірлестігі. Сонымен бірге көптеген ұлттардың ортақ аумағы, ортақ эконмикасы, сол ұлт өкілдерінің біріктіретін мемлекеті болады. Ұлттың қалыптасуында адамдардың бірлігінің бастауы болатын ортақ этногенетикалық тек те маңызды рөл атқарады. Осындай талап тұрғысынан қарастырғанда «ұлт және этнос » ұғымдары біріне – бірі өте жақын, екіншісі біріншісінің туып, қалыптасуына негіз болады. Этностан айырмашылығы ұлттар этностық белгілерде қоса саяси, экономикалық және әлеуметтік белгілерге ие болады. Дегенмен, әлі де философиялық және саяси - әлеуметтік ой - пікірде «ұлт», «этнос» категориялары туралы бір арнаға тоғысқан түсінік қалыптаспаған. Жер шарында 2.мыңнан асатам ұлттармен этностар бар. Олар 5.мыңнан астам диалектілерде сөйлейді 330 – ға жуық этностың 1.мил және одан көп өкілдері бар. Ал қалған 1700 – ден астамы 1.мил-ға жетпейтің адамы бар аз саңды этностар қатарына жатады. Осыншама көп саңды ұлттар мен этностар әлемде 200- ден астам мемлекеттерге біріккен. Этнос және ұлтЭтникалық сана-сезім - этнопсихология үғымына қарағанда шағын, соның компонентіне енетін түсінік. Ол ұлттарды бір-біріне ажыратып тұратын айырықша белгі емес, тек әлеуметтік-психологиялық құбылыс. Ұлттық сана- сезім өз ұлтының әлеуметтік-этникалық мәнің түсіну, ұлтаралық қатынастарда қандай жағдайға ие екендігін, жалпы адамзат дамуында қандай үлесі барын ұғыну, әрі өзге халықтармен бірдей бостандықта өмір сүріп, өзінің салт- санасын, дәстүрін, мәдениетін т.б. жағдайларды жете түсіну болып табылады. Этникалық мүдделер мен бағдарлар - этнос өкілінің өз этнос тұтастырын, бірлігін сақтауына бағытталған, оның мотивациялық көрінісін бейнелейтін қоғамдьщ-психологиялық құбылыс. Ұлттық мүдделер мен бағдарлар адамдардың іс-әрекеті мен жүріс-тұрысын қалыптастыратын негізгі қозғаушы күш болып саналады. Қандай да болмасын халықтың ұлттық мүддесіне күмән келтіру, сол ұлттың намысына, ар-үжданына, өмір жолына дақ салумен, тіпті оның мемлекеттік қауіпсіздігіне қатер төндірумен бірдей. Қоғамдағы ұлттық және этникалық қатынастарРеспубликамызда әрбір адамзаттың қай ұлтқа, қай партияға және қай дінге жататынын өзі ұйғаруға және оны көрсетуге немесе көрсетпеуіне болады. Әркімнің ана тілі мен өзінің төл мәдениетін пайдалануға, қарым – қатынас тілін, тәрбиені, оқуды және шығармашылықты еркін таңдап алуға құқығы бар. Ұлт мәселесі және оның құрылымыБіздің көп ұлтты республикамыздың саяси өмірінде ұлтаралық қатынастың алатын орны зор. Қоғамда таптар, әлеуметтік топтармен қатар этникалық құрылымдар: ру, тайпа, халық, ұлт деген ұғымдар бар. Осы күнгі дүниеде 2 мыңнан астам ұлттар мен ұлыстар бар. Ұлтаралық қатынас күрделі әлеуметтік - саяси проблема. Осы тұрғыдан келгенде, ұлтаралық қатынаста саясат шешуші, негізгі, басты орын алады. Қорытынды Біздің республикамыз көп этносты болғандықтан, қарым-қатынастағы өзара әрекет нәтижесі қандай да болмасын іс-әрекет түрлерінде, еңбек салаларында, оқу процесінде, түрмыс-тіршілігімізде байқалады, сондықтан ерекше белсенді тақырыптардың бірі болып табылады. жүктеу/скачать 3.48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|