Адам саны жағынан Қазақстан қалалары төмендегідей бөлінеді

Қазақстан, евразия құрылығының түкпіріндегі, Орталық Азияда орналасқан. Оның территориясы - 2.717.300 ш.км.(1.049.150. sq. miles). Ауданы жағынан Қазақстан дүние жүзінде 9-шы орында (Ресей, Қытай, АҚШ, Аргентина, Бразилия, Канада, Үндістан және Австралиядан кейін). Қазақстанның ауданы европадағы 12 мемлекеттің ауданынан да үлкен.

Қазақстанның : Қытай-1460 км, Қырғызстан-980 км, Түркменстан-380 км,Өзбекстан 320 км, Ресей 6467 км мемлекеттерімен шекарасы бар. Барлық шекарасының ұзындығы – 12187 км.

Қазақстанның территориясының мұхиттардан алыс жатуы және ауданының үлкендігі оның климатына қатты әсер етеді. Республиканың климаты күрт континенталды.

Қаңтардың  орташа температурасы -19 дан -4 градус С-ге деін, шілденің орташа температурасы +19 до +26 С. Қыстың  ең суық күндері ауаның температурасы –45  С-ге дейін түседі, жазда +40 С-қа көтеріледі.

Халқының саны –15,672 млн.(01.01.1998 ж.). Халқының тығыздығы – 1 ш.км –6 адам. Астанасы – Астана (1997 ж. 10 желтоқсаннан бастап). Астана халқының саны 271 мың адам. Қазақстанда –14 обылыс бар (05.05.97). Алматы және Ленинск қалаларының ерекше статусы бар. 84 қала, 160 аудан, 10 қала аудандары, 195 қалашық, 2150 ауылдық округтар бар.   

Адам саны жағынан Қазақстан қалалары төмендегідей бөлінеді:

300-400 мың тұрғындары бар қалалар (Қарағанды, Шымкент, Павлодар, Тараз, Өскемен),

200-280 мың тұрғындары бар қалалар (Орал, Теміртау, Қостанай, Ақтөбе),

110-160 мың тұрғындары бар қалалар (Жезқазған, Экібастұз, Қызылорда, Ақтау, Көкшетау, Талдықорған). 50 мыңға дейін тұғындары бар қалалар саны өте көп.

Мемлекеттік тіл – қазақ тілі, бірақ барлық мекемелерде сонымен қатар орыс тілі де қолданылады.

Мемлекеттің ақшасы теңге болып есептеледі. 1 теңге =100 тиын. 1993 жылдың  15 қарашасынан бері ендірілген. Ұлттық мерекелер – 25 қазан Республика Күні(1991ж),

16 желтоқсан – Азаттық Күні.

Қазақстанда – 8,5 мың үлкен және кіші өзендер бар. Жеті өзеннің ұзындығы 100 км асады. Ең  ірілері – Орал, Ембі Каспий теңізіне құяды, Сыр-Дария өзінің суын Арал теңізіне апарады, Ертіс, Есіл және Тобыл  өзендері Респуликаны қиып өтіп, солтүстік мұзды мұхитқа барады.

Қазақстанда – 48000 үлкенді және кішілі көлдер бар. Олардың ішінде ең үлкендері – Арал , Балхаш, Зайсан, Алакөл, Теңіз, Селетеңіз. Каспидің  солтүстігі мен шығысының жартысынан көбі Қазақстанға қарайды. Каспидің қазақстанға қарайтын жағалауының ұзындығы 2340 км.

Қазақстан жерінің 26% жазық даладан тұрады. 167 млн.га жерін құм(44%), (14%) шөлейт жерлер алып жатыр. Ал ормандары – 21 млн.га.

Қазақстан жерінде сүт қоректілердің 155 түрі кездеседі, 480 түрлі құстар, балықтың 150 түрі, дәрі-дәрмек жасайтын өсімдіктердің 250 түрлері кездеседі. Қазақстанның оңтүстігінде басқа еш жерде жоқ жусан шөбі өседі. 

Табиғи-ресурстық потенциалы.

Қазақстанда сан-алуан қазбалық кен байлықтар бар. Менделеев таблицасының 105 элементінің  99 Қазақстанда табылған, оның 70-нің мөлшері анықталған, қазір 60 өндіріледі.

Қазіргі уақытта 1225 түрлі минералдарды қамтитын 493 кен қазба орындары анықталған. Қазақстан зерттелген қоры жағынан: мырыштан, вольфрамнан и баритан –бірінші орында, күміс, қорғасын және хромитан-екінші орында, мыс пен флюориттан –үшінші орында, молибденнен төртінші орында, алтыннан –алтыншы орынды алады. Ал СНГ мемлекеттерінің  ішінде Қазақстан хром мен қорғасыннан –бірінші орын; мұнай, күміс, мыс, марганц, цинк, никель және фосфордан –екінші орын; газ, көмір, алтын және қалайыдан – үшінші орында.

Күміс, хромит, қорғасын және мырыш өндіру жағынан республика бірінші орын, мұнай,көмір, мыс, никель және фосфат өндіруден екінші орын, алтын өндіруден үшінші орында.

Қазақстанның батысында мұнай мен газдың  өте үлкен қорлары бар болғандықтан, еліміз дүниедегі мұнай мен газды көп өндірушілердің қатарына жатады. Торғай аймағының оңтүстігінен ашылған жаңа мұнай қорлары республиканың мұнай өндіру саласының болашағын одан әрі арттырады.

Геолого-экономикалық есептеулердің арқасында Республикаға экономикалық маңызы зор салалар: көмір, мұнай, мыс, темір, қорғасын, мырыш, хром, алтын, марганец болып табылады.

Транспорт және коммуникация.

Қазақстанның  евроазиялық құрылығының ортасында орналасуы көп мемлекттер үшін, транспорттық және  коммуникациялық жағынан керекті болып отыр. Республиканың транспорттық және  коммуникациялық комплексі темір жол, әуе, теңіз жолдары, труба құбырлары, автомобиль жолдары және телекоммуникациялық системалар арқылы іске асырылады.

Қазақстан темір жолдарының  жалпы ұзындығы 14,5 мың. км. Тауарларының көбі темір жолмен тасылады. Автомобиль жолдарының ұзындығы 83,3 мың. км. Оның  17,7 мың км. –республикалық маңызы бар жолдар.

Қазақстан кеме жолдары Каспий теңізі арқылы өтеді. Негізгі теңіз порттары Ақтау және Баутино, солар арқылы Қазақстан Иран мен Азербайжанға тікелей шығады.


Мемлекеттік символдар

Қазақстан Республикасы президентінің 1996 жылғы 24 қаңтардағы жарлығымен мемлекеттік символдар бекітілді.

 

Қазақстан Республикасының мемлекеттік таңбасы көк аспандағы шаңыраққа ұқсас болып келеді. Сол шаңырақтан уық тәрізді жан-жаққа күн сәулесі тарайды. Екі жақ шетінде алтын қанатты екі аттың бейнесі бар. Астынғы жағында “Қазақстан” деген жазу тұр. Қазақстан Республикасының мемлекеттік таңбасы екі түстен тұрады: алтын сияқты сары және аспан секілді көкшіл түс.

 

Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалауы қабырғалары 1:2 қатынасындай болатын көк түсті төрт бұрышты жібек мата. Жалаудың ортасында 32 сәулелі күн бейнесі бар. Күннің астында самғаған бүркіт бейнеленген. Жалаудың сап жағында вертикалды қазақтың оюынан жасаған жолақ бар. Күннің, сәулелердің,бүркіттің және жолақтың түсі – алтын түстес.

 

Қазақстан Республикасының мемлекеттік ән ұраны:

Сөзінің авторлары - Мұзафар Алімбаев, Қадыр Мұрзалиев, Тұманбай Молдағалиев, Жадыра Дарібаева.

Жаралған намыстан қаһарман халықпыз,

Тағдырдың тезінен, тозақтың өзінен

Аман-сау қалыппыз, аман-сау қалыппыз.

Еркіндік қыраны, шарықта,

Алыптың қуаты – халықта,

Халықтың куаты – бірлікте !

Ардақтап анасын, құрметтеп данасын,

Татулық, достықтың киелі бесігі –

Мейірбан Ұлы Отан, қазақтың даласы !

Еркіндік қыраны, шарықта,

Алыптың қуаты – халықта,

Халықтың куаты – бірлікте !

Талайды өткердік, өткенге салауат,

Ар-ождан, ана тіл, өнеге-салтымыз,

Ерлік те, елдік те ұрпаққа аманат !

Еркіндік қыраны, шарықта,

Алыптың қуаты – халықта,

Халықтың куаты – бірлікте !

АСТАНА - столица Республики Казахстан

 

Астана (до 6 мая 1998 года - Акмола) объявлена столицей Республики Казахстан с 10 декабря 1997 года Указом Президента Республики Казахстан от 20 октября 1997 года и с одобрения Парламента Республики Казахстан. Международная презентация новой столицы Казахстана - Астаны состоялась 10 июня 1998 года. Первой столицей Казахстана с 1920 года был город Оренбург (ныне в Российской Федерации). В 1925 году столица Казахстана была перенесена в Кзыл-Орду.

 

Сооружение Турксиба стало основной причиной переноса столицы в Алма-Ату. Юридически это произошло 3 апреля 1927 года, фактически переезд состоялся в 1929 году.

Перенос столицы из Алматы был обусловлен экономической, экологической, географической целесообразностью.

Алматы находится на большом отдалении от географического центра республики. Кроме того, по численности населения город приближается к отметке в 1,5 млн. чел. и становится малоперспективным по пространственному размещению. Город плотно застроен, густо населен и не имеет свободных площадей для своего развития. Обострены транспортные проблемы. В нем из года в год осложняется экологическое положение - по загрязненности Алматы выходит на первое место среди казахстанских городов.

После обстоятельного изучения всей территории Казахстана по 32 параметрам, среди которых: социально-экономические показатели, климат, ландшафт, сейсмические условия, окружающая среда, инженерная и транспортная инфраструктура, строительный комплекс, трудовые ресурсы и другие, из всех вариантов наиболее предпочтительным оказался город Акмола.

Состояние города, его территория, нахождение практически в географическом центре Казахстана и поблизости крупных хозяйственных регионов, на пересечении крупных транспортных магистралей, имеющаяся возможность увеличения численности населения до 400 тыс.чел., хорошо налаженное тепло-, водо- и энергоснабжение, развитая транспортная инфраструктура, нормальная экологическая обстановка определили этот выбор.

Акмола начинает свою историю с 1830 года, когда в урочище Карауткуль было начато строительство крепости Акмола.

"Акмола - главный городок Акмолинского округа области сибирских киргизов на реке Ишим. Центральный по своему положению пункт всей области соединен пикетными дорогами и линиями на востоке с городом Каргалы, на юге - с укреплением Актау, на западе - с Атбасарской станицей и через нее - с Кокчетавом". Эти строки из "Географическо-статистического словаря Российской империи", изданного в 1863 году в Санкт-Петербурге, свидетельствуют о том, что удачное географическое расположение Акмолы было отмечено уже в те годы.

По источникам, акмолинские степи всегда были контактной территорией, где взаимодействовали разные этносы и культуры. В середине первого тысячелетия до нашей эры через эти степи пролегал так называемый путь через Великую степь, упоминаемый древнегреческим историком Геродотом. Впоследствии он трансформировался в широко известный Великий Шелковый путь. На многочисленных караванных тропах располагались города, в которых процветали торговля и ремесла, а население, помимо традиционного животноводства, занималось обработкой земли. Это были очаги цивилизации.

Акмола и в 19-м столетии была крупным торгово-экономическим центром степи. 16 июля 1863 года Акмола официально была объявлена окружным городом.

21 октября 1868 года согласно "Временному положению по управлению в степных областях Оренбурга и Западно-Сибирском генерал-губернаторстве" была учреждена Акмолинская область с центром в Омске. Омск к тому времени являлся центром Западно-Сибирского генерал-губернаторства. Есть предположение, что Акмолинская область была названа так потому, что в перспективе центр планировали перенести в Акмолу. Эти предположения подтверждает тот факт, что в 1879 году генерал-майор Дубельт представил в МПС России проект строительства железной дороги Тюмень-Акмолинск.

Первые 30 лет население Акмолы составляло немногим более 2 тысяч человек. За последующие 30 лет с 60-х по 90-е годы 19 века население города выросло втрое. В изданном в 1893 году в Санкт-Петербурге сборнике "Волости и населенные места Акмолинской области" отмечалось, что Акмолинск - уездный город с населением 6428 душ, в нем 3 церкви, 5 школ и училищ, 3 завода.

Таков был первый этап наиболее сильного развития города.

 

Вторым, наиболее важным этапом в развитии города стало освоение целины. В декабре 1960 года город с населением около 100 тысяч жителей стал центром Целинного края, куда входили все северные области Казахстана. Вскоре, в 1961 году Акмолинск был переименован в Целиноград. С упразднением в 1971 году Целинного края Целиноград стал центром области. В 1992 году городу вернули его прежнее название - Акмола.

 

Акмолинская область расположена на севере центральной части Республики Казахстан. Территория составляет 96,8 тысяч кв.км. Характер поверхности неоднородный: мелкосопочник, невысокие горы, равнинные и речные долины. На севере - отроги Кокшетауской возвышенности, в южной и юго-восточной части выступают отроги Сарыарки (Казахского мелкосопочника), северо-восточная часть - равнинная.

Климат резко континентальный, с резко возрастающей к югу засушливостью. Средняя температура января - 14-18, июля 20-24 градуса по Цельсию. Зимой морозы достигают - 40, лето жаркое, свыше 35 градусов, с пыльными бурями и суховеями. Продолжительность теплого периода 194-202 дня, холодного - 163-171 день. Безморозный период 105-130 дней. Годовое количество осадков 200-300 мм.

Наиболее крупные реки - Ишим, Нура, озера - Тениз, Карасор, Коргальжын, Балыктыколь, Кыпшак.

Животный мир области насчитывает 55 видов млекопитающихся, 180 видов птиц, 30 видов рыб. Наиболее редкие из них - архары, балобаны, беркуты, дрофы, журавли-красавки, орлы степные, пеликаны кудрявые, стрепеты, фламинго - занесены в Красную книгу. Для охраны редких, исчезающих видов животных на территории области созданы Коргалжынский государственный заповедник и ряд заказников.

В области произрастает 66 видов растений. Площадь всех зеленых насаждений и массивов составляет 4391,6 га.

Население области по переписи 1989 года составило 866,5 тысяч человек. Плотность населения - 7,5 чел. на 1 кв. км.

В Астане проживает 271 тысяча чел.

В городе функционирует целый ряд высших учебных заведений, в том числе Евразийский университет имени Л. Гумилева.

Не только в Казахстане, но и далеко за его пределами известны работы ученых Казахского научно-исследовательского института зернового хозяйства имени А. Бараева.

Действуют три музея, два драматических театра, работают отделения Союзов писателей и художников Казахстана, издается более 40 газет и два литературно-художественных журнала.

Акмолинская область является одной из житниц республики, крупным центром сельскохозяйственного машиностроения. На ее долю приходится одна пятая часть производимого зерна, десятая часть продукции животноводства, четвертая часть продажи зерна государству. Посевные площади составляют 3422,6 тысяч га.

Развито также мясомолочное животноводство, свиноводство, овцеводство, коневодство и птицеводство.

В недрах ее выявлены месторождения золота, урана, бокситов, сурьмы, меди, бурого угля, каолиновых руд, кварцевых песков и другие полезные ископаемые.

Развитие промышленности в области было традиционно связано с сельским хозяйством, переработкой сельскохозяйственного сырья.

 

Область ведет активную внешеэкономическую деятельность, развивает взаимовыгодные связи с государствами ближнего и дальнего зарубежья. Главными торговыми партнерами являются Россия, Узбекистан, Беларусь, Таджикистан. В основном, в государства СНГ вывозятся зерно, мясо, мука и молочная продукция, оттуда поступают топливно-энергетические ресурсы, продукция химической промышленности, древесина, пиломатериалы, бумага, прокат черных металлов, товары народного потребления.

 

Из числа стран дальнего зарубежья основная доля экспорта приходится на США, Китай, Францию, Германию, Турцию, Австрию. В эти страны поставляется окись урана, молибден, минеральные удобрения. В импортных поступлениях преобладают продукты питания и оборудование для агропромышленного комплекса.

Астана и примыкающий к нему северный регион страны имеют огромные перспективы развития.

На севере Казахстана сосредоточены все разведанные в республике запасы технических алмазов, две трети олова, более 30% циркония, 25% урана, 15% золота, что дает возможность активно развивать горнорудную промышленность.

Перенос столицы расширяет влияние Астаны на приграничные регионы - промышленно развитые Карагандинскую, Павлодарскую, Восточно-Казахстанскую, Костанайскую области.

Это создает предпосылки к развитию предпринимательского бизнеса, что в свою очередь повлечет за собой открытие головных контор компаний и фирм, филиалов крупных банков, а затем и переезд самих банков.

К 1999 году здесь должны будут сосредоточены высшие административные управленческие структуры, а это означает рост численности специалистов.

Вместе с центральными аппаратами будут развиваться службы информационного, технического, технологического и торгово-бытового обслуживания. Все это ускорит рост коммерческих структур - фирм, компаний, акционерных обществ в столице и пригородной зоне.

В столице разрастутся масштабы местного рынка. Активизируется деятельность тех сфер, которые предоставляют высококачественные товары и услуги.

Город имеет все объективные и субъективные предпосылки для усиления своих позиций в международном агробизнесе. Будут развиваться агробиржа, фондовый рынок, валютная биржа, крупные банки, страховые, транспортные компании, постоянные ярмарки и выставки и др. Есть большие перспективы по развитию транспорта, торговли.

 

Астана станет крупным культурным и научным центром Казахстана. В столице будет создана современная социальная и духовная инфраструктура, откроются отделение Академии наук, новые учебные заведения, Национальная библиотека, Национальный музей, картинная галерея современного искусства, Центр социально-экономических технологий, Бизнес-Центр, детский парк, аквапарк, учреждения культуры и здравоохранения. Население города имеет тенденцию к росту, особенно за счет расширения таких сфер жизни, как транспорт, связь, коммунальное хозяйство, сервисное обслуживание.

Ожидается естественное перераспределение людских ресурсов, особенно высококвалифицированных специалистов, внутри страны. Численный баланс учебных заведений, культурных учреждений, предприятий сферы услуг, сконцентрированных сейчас в Алматы, изменится в пользу новой столицы.

По проектам, численность населения Астаны к 2005 году должна увеличиться до 450 тысяч человек, а к 2030 году - до 550 тысяч.

 Президент Республики Казахстан является Главой Государства, его высшим

Президент Республики - символ и гарант единства народа и государственной власти,

Президент Республики обеспечивает согласованное функционирование всех ветвей

Президент Республики Казахстан избирается в соответствии с конституционным

(Конституция Республики Казахстан, Раздел III, статьи 40, 41)

 

Президент - Назарбаев Нурсултан Абишевич   Избран в апреле 1990 г. Всенародным голосованием избран 1 декабря 1991 г. Срок полномочий продлен на всенародном референдуме 29 апреля 1995 г. 10 января 1999 года на альтернативной основе вновь избран Президентом Республики Казахстан на семилетний срок, получив 79,78 процента голосов казахстанцев, принявших участие в голосовании.

Экономика

 

Экономикалық дамуды дұрыс жүргізу үшін Қазақстанда барлық мүмкіншіліктер бар. Республиканың жер қойнаулары аса пайдалы қазбаларға өте бай, ауыл шаруашылығына жарамды жері мол, білікті мамандары көп және өнеркәсібі дамыған. Қазіргі уақытта өнім шығаратын үлкен өнеркәсіптердің саны 2700 ге жуық. Оларда 812 мың адам жұмыс істейді, бұл өнім шығарушылардың үштен бірі болады. Елімізде ең  дамыған өндіріс салаларына темір және түсті темір балқыту болып табылады. Дүние жүзінде өзінің сапасымен Қазақстанның мысы, қорғасыны, мырышы және кадмийі бағаланады. Онымен қоса Қазақстан, үлкен отын-мұанйлы-энергетикалық аймақ болып табылады. Қазақстанда электр өнімдері де жеткілікті өндіріледі. Мұнай қоры жағынан Қазақстан мұнай өндіруші мемлекеттерден көп алда тұр. Қазіргі уақытта Қазақстанда 172 мұнай, 42 конденсат, 94 газ шығатын зерттелген жерлер бар. Оларда шамамен 2,8 млд.тонн мұнай, 1,9 трлн. текше метр газ бар.

 

Мұнай мен газ тасымалдау құбырларын дамыту, біздің  елдегі мұнай өндіруді 1995 ж. 20 млн. тоннадан 2000 ж. 40 млн. тоннаға дейін, ал 2014 ж. өндіруді 120-170 млн. тоннаға дейін жеткізуге болады.

 

Киіз үй - Орталық және Орта Азияны қоныстаған мал өсірушілердің негізгі баспанасы. Ол мәдени – тұрмыстық және шаруашылық мақсатқа арналуына қарай төрт түрге бөлінеді: жаздық тұғын киіз үй, мереке – жиынға немесе қадірлі қонақты күтуге арналған салтанатты киіз үй, жорыққа арналған киіз үй, асхана, қойма, сарай ретінде тігілетін киіз үй. Киіз үйдің негізгі қаңқасын (кереге, уық, шаңырық, сықырлауық) сүйегі деп атайды.

 

Кереге киіз үйдің негізі қаңқасын құрайды. Керегенің әр ағашын желі, ал керегелік желінің  ең ұзынын – ерісі, қысқалауын – балашық, ең  қысқасын сағанақ деп атайды. Бір керегеде 14 ерісі, 9 балашық, 9 сағанақ болады. Керегенің көктеліп біткен әр бөлігін қанат деп атайды. Қанат саны 2,3,… 30 дейін барады.

 

Уық – кереге басы мен шаңырақты ұстастыратын ағаш. Шаңырақ – киіз үйдің  еңсесін құрап, тұтастырып тұратын күмбез. Шаңырақтың шеңбері 3-5 м шамасында. Сықырлауық (жарма есік) кереге шеңберін  тұйықтап, киіз үйге кіріп шығатын есік қызметін атқарады. Киіз үйдің сыртқы әбзелдері күн сәулесін және тамшы өткізбеу, жылу сақтау қызметтерін атқарады. Оларды пісірілген ақ шаңқан киізден пішіп, ою -өрнектермен безендіреді.

Дастархан казахов имеет свою давнюю историю, свои традиции и свою, присущую только казахскому народу, специфику и особенности, самобытное искусство организации приема и обслуживания гостей.

Особое место в дастархане занимает чай. Вообще, любое казахское застолье начинается с чайного стола. Гостей встречает хозяин дастархана, усаживает за стол. А чай разливают только девушки и молодые женщины. Надо сказать, что мастерски разливать чай вовсе не просто. Надо следить, чтобы пиалы гостей не пустовали, не перепутать их, не оставлять на краю пиалы чаинок. И даже если гость дает понять, что уже утолил жажду, его нельзя оставлять без внимания - хозяйка должна предложить ему так называемый сый-аяк - пиалу почета. К чаю подают сливки, сливочное масло, варенье, сухие и свежие фрукты, орехи, печенье, сладости. Чайный стол служит как бы вступлением в большой той-дастархан - праздничное угощенье.

Вначале на стол подают закуски. Прежде всего мясные, из конины и баранины. Их великое множество, и все разные - из копченого, полукопченого, вареного мяса. Их дополняют лепешки и молочные тонизирующие напитки: кумыс, шубат, катык... За ними следуют закуски овощные и обязательно лепешки. Потом гостям подают куырдак - горячее жирное жаркое из бараньих субпродуктов, в основном из печени, почек, сердца, легких и курдючного жира. После небольшого перерыва потчуют пирожками: самса - с мясом, пуктермет - с субпродуктами, беляши, каусырма самса - казахские чебуреки... Наконец на стол ставят главное кушанье - бесбармак. На большое круглое или овальное блюдо укладывают сочни, на них - брусочки отварной конины или баранины, затем нарезанный кольцами и припущенный в бульоне лук, и все это посыпают зеленью укропа, петрушки и кинзы.

Вначале на стол подают закуски. Прежде всего мясные, из конины и баранины. Их великое множество, и все разные - из копченого, полукопченого, вареного мяса. Их дополняют лепешки и молочные тонизирующие напитки: кумыс, шубат, катык... За ними следуют закуски овощные и обязательно лепешки. Потом гостям подают куырдак - горячее жирное жаркое из бараньих субпродуктов, в основном из печени, почек, сердца, легких и курдючного жира.

После небольшого перерыва потчуют пирожками: самса - с мясом, пуктермет - с субпродуктами, беляши, каусырма самса - казахские чебуреки...

Наконец на стол ставят главное кушанье - бесбармак.

При этом каждой части головы придается определенный смысл. Например, юношам отдаются уши с пожеланием быть внимательными. Девушкам - небо: считается, что от этого они станут трудолюбивыми.

Существуют и запреты. Так, даже самому почетному гостю нельзя подать кой-бас, если за столом присутствует его отец. Детям нельзя давать мозг: "будут слабохарактерными", девушкам - локтевую кость: "засидится в девках"...

 

К мясу полагаются специальные лепешки с луком - ак нан. Отдельно в пиалы наливается бульон - сорпа. Во многих районах Казахстана вместо бесбармака участников тоя угощают казахской лапшой: в кесе или глубокие тарелки укладывают разогретую лапшу и поливают мясным соусом - туздыком, приготовленным с мясом, редькой, сладким перцем, луком, томатом и зеленью кинзы. Наконец, завершает той десертный дастархан, на котором в изобилии всевозможные сладости.

 

Салт – дәстүрлері

 

ҚЫЗ ҚУУ – ойынға жас жігіттер мен қыздар қатысады. Қыз  атымен жігіттен қашып кетуге тырысады, ал жігіт қуып жетіп, қызды сүюі керек. Жігіт қуып жеткенде қыз қамшымен ұруы керек. Егер келісілген мәжеге дейін жігіт қуып жете алмаса, қыз жігітті қамшымен сазайын тартқызып тұрып ұруы тиіс.   АУДАРЫСПАҚ – ойынның бұл түрі ер жігіттен айла, күш және аттың құлағында ойнауды керек етеді. Себебі: жеңу үшін қарсыласыңды аттан құлатуың  керек.

 

КҮМІС АЛУ – ойынның шарты бойынша жігіт шауып келе жатқан аттың үстінен еңкейіп жердегі шүбірекке оралған күмісті алуы керек.

 

КӨКПАР – халықта ең  кең  тараған ойын. Оның негізінде ескі дәстүр жатыр. Пәле-жаладан арылу үшін серкені құрбандыққа шалу керек. Ойынға кейде 1000-ға жуық атты адам қатысады. Ойынды ауылдың сыртыңда үлкен жазық жерде өткізеді. Ойыншылар екі топқа бөлініп серкенің денесін белгілі мәжеге апары тастау керек.

 

НАУРЫЗ – жаңа жылдың басы, шығыс күн тәртібі бойынша. Ұлыстың ұлы күні. Жаңа жылдың бірінші күні. Және де бұл күн мен түннің  теңескен күні. Наурыз мейрамы бір ай тойланады. Қазақтар бұл күндері бір-бірін жаңа жылмен құттықтап, қонақ шақырады. Әр-түрлі ойын-сауықтар, бәйге, көкпар және жарыстар ұйымдастырылады.  Наурызды неғұрлым жақсы қарсы алсаң , соғұрлым жаңа жыл жақсы болады деген салт бар. Әр үйде неше түрлі тамақ дайындалып, наурыз көже пісіріледі. Тамақтың алдында аруақтарға арнап молда міндетті түрде құран оқиды. Ең соңында үйдегі ең үлкен кісі, жаңа жылды жақсылыққа жорып бата береді.

 

БҮРКІТШІ. Бүркітпен аң аулау қазақта ежелден келе жатқан аңшылықтың бір түрі. Бүркіт сияқты жырқыш құсты баптау өте қиын іс. Ол үшін неше күн ұйқысыз өтуі мүмкін. Егер ер балаға жырқыш құстың  баласын  силаса, онда ол балаға нағыз шыдамды жігіт болсын деген сөз. Ол алдымен құсты өзіне, атына, итіне үйретуі тиіс. Сосын түлкінің, қасқырдың  терісінен жасалған тұлыпқа үйретеді. Тек содан кейін нағыз аңшылық басталады.