Адами ќарым- ќатынасќа ‰йретудегі «¤зін- µзі тану» пєнініњ мањызы

№1дәріс. Кіріспе. Психологиялық-педагогикалық коррекция мен пәні, міндеттері және даму тарихы.

Жоспары: 

1.Кіріспе.

2.Психологиялық-педагогикалық коррекция мен пәні, міндеттері және даму тарихы.

Психокоррекция - бұл психологиядағы немесе адам мінез-құлқындағы кемшіліктерді арнайы психологиялық әсер ету құралдарын қолдана отырып түзетуге бағытталған шаралар жүйесі.

Психокоррекциялық процестің оны психотерапиядан ажырататын ерекше белгілері.

Психокоррекция адамдардың клиникалық сау тұлғасына бағытталған.

Коррекция немесе түзету тұлғаның сау жағына бағытталған.

Психокоррекцияда көбінесе клиенттердің бүгіні мен болашағына назар аударады.

Психокоррекция әдетте орта мерзімді көмекке бағытталған (қысқа мерзімдіге қарағанда - 15 кездесуге дейін - консультациялар бойынша көмек және ұзақ мерзімді - бірнеше жылға дейін - психотерапия бойынша көмек).

Психокоррекция психологтың құндылығына баса назар аударады, дегенмен клиентке белгілі бір құндылықтарды енгізу қабылданбайды.

Психокоррекциялық әсер клиенттің жеке басының мінез-құлқын және дамуын өзгертуге бағытталған.

Психокоррекцияның негізгі айырмашылығы:

психокоррекция қалыптасқан жеке қасиеттермен немесе мінез-құлық түрлерімен айналысады және оларды өзгертуге бағытталады

дамудың басты міндеті - адамның бойында қажетті психологиялық қасиеттерді қалыптастыру

Психотерапия мен психокоррекция арасындағы айырмашылық

Психотерапия (психотерапевт):

- бұл физикалық немесе психикалық аурулардың (бұзылулардың) әр түрлі түрлерінен зардап шегетін адамдардағы әртүрлі бұзылыстармен айналысатын дәрігер. Психотерапевттен көмек сұрайтын адамдарды әдетте науқастар (науқастар) деп атайды.

Психокоррекция (психолог):

Бұл әр түрлі жағдайларда адамның мінез-құлқын зерттейтін, жеке тұлғаның өмірдегі, жұмыстағы және т.б. мінез-құлқын түзетумен айналысатын, адамға әртүрлі кешендерді жеңуге, қорқыныш сезімдерін жеңуге және үйлесімді өмір салтын жүргізуге көмектесетін маман. Түзетуші көмекке мұқтаж адамдар клиенттер деп аталады.

Клиент - бұл өзінің өмірінде психологиялық немесе мінез-құлық проблемалары болған қалыпты, физикалық және психикалық сау адам.

Психокоррекцияның түрлері

1. Бағыттылық сипаты бойынша түзету ерекшеленеді:

· симптоматикалық;

· каузальді.

Симптоматикалық түзету (симптомдарды түзету), әдетте, себептік типті түзетуге көшуге кедергі болатын дамудағы ауытқулардың жедел симптомдарын жеңілдету мақсатында қысқа мерзімді әсер етуді көздейді.

Каузальді (себепті )түзету ауытқулардың көздері мен себептеріне бағытталған. Түзетудің бұл түрі уақыт өте келе ұзағырақ, айтарлықтай күш-жігерді қажет етеді, бірақ симптоматикалық түзетумен салыстырғанда тиімдірек, өйткені ауытқулардың бірдей белгілері мүлдем басқа сипатқа, себептерге және бұзылулардың психологиялық құрылымына ие болуы мүмкін.каузалдық типті түзетуге өтуге кедергі болатын дамудағы ауытқулардың жедел симптомдарын жеңілдету мақсатында әсер ету.

2. Мазмұны бойынша түзету ерекшеленеді:

танымдық сала;

жеке;

аффективті-ерікті сала;

мінез-құлық аспектілері;

тұлғааралық қатынастар:топішілік өзара қарым-қатынастар (отбасылық, ерлі-зайыптылық, ұжымдық);

балалар мен ата-аналар қарым-қатынасы

3. Клиентпен жұмыс нысаны бойынша түзету бөлінеді:

жеке;

топтық: жабық табиғи топта (отбасы, сынып, қызметкерлер және т. б.);

ұқсас проблемалары бар клиенттер үшін ашық топта;

аралас форма (жеке-топтық).

4. Бағдарламалардың болуы бойынша:

бағдарламаланған;

импровизацияланған.

5. Әсерді басқару сипаты бойынша:

директивалық (бағытталған);

(Директива-әсер ету әдістерінің ішіндегі ең мықтысы. Оны пайдалану кезінде психолог клиентке қандай әрекет жасау керектігін айтады. Әр түрлі теориялар аясында директивалардың әртүрлі түрлері қолданылады.

Түзетілмейтін (бағытталмаған).

- көмек көрсетудің жанама әдісі ретінде, көмек көрсету процесі клиенттің қоршаған ортасына, оның тіршілік ету ортасын өзгертуге бағытталған.

Мақсаты-клиенттің өзін, оның артықшылықтары мен кемшіліктерін, қиындықтары мен жетістіктерін түсінуге көмектесу.

Психологиялық практиканың бір түрі ретінде психологиялық-педагогикалық түзетудің даму тарихы

Психокоррекция психология мен дефектологияның мамандануы аясында пайда болды. Бірінші кезең — сипаттамалық, медициналық ғылымдардың сипаттамасымен және аномалды дамуды түзетудің педагогикалық мәселелерімен байланысты. Э. Сеген ақыл-есі кем балаларды тәрбиелеудің кешенді тәсілін ұсынды және балалардың перцептивті және психикалық дамуын түзету мен диагностикалаудың өзіндік әдістерін сипаттады ("Сеген тақтасы"әдісі). Петр Трошин перцептивті, мнемоникалық, танымдық процестерді зерттеуге бағытталған диагностика мен психокоррекциялық әсерлердің ерекше әдістерін ұсынды.

Екінші кезең-психокоррекция теориясы мен практикасының пайда болу кезеңі. Бұл кезеңде Психокоррекция психологиялық зерттеулер жүйесіне эксперименттік-психологиялық әдістерді енгізумен тығыз байланысты; түзету жұмыстарының әдістері пайда болады. Бұл кезең М. Монтессори есімімен байланысты. Ол баланың танымдық (сенсорлық-моторлық) процестерін дамытуға бағытталған түзету материалдарын әзірледі. Оның теориясының орталық буыны - "баланың дамуының сезімтал кезеңдері туралы түсінік".

А. Н. Граборов есті дамыту үшін түзету сабақтарының жүйесін жасады. В. П. Кащенко-балалардың қиын мінез-құлқын түзетуге бағытталған педагогикалық түзету әдістері.

Үшінші кезең Л.С. Выготскийдің есімімен байланысты, ол аномалды дамудың бірыңғай тұжырымдамасын құрды, түзетудің негізгі бағыттарын белгіледі және психокоррекцияның әдіснамалық түсініктерін тәуелсіз бағыт ретінде белгіледі. Сондай-ақ, балалардың басқа санаттарына (сөйлеу, көру, есту қабілеті бұзылған балалар) психодиагностикалық және түзету процедуралары жасалды.

Төртінші кезең практикалық психологияның қарқынды қалыптасуымен байланысты. Қазіргі уақытта белгілі бір ақаулары бар балалардың нақты топтарына психологиялық көмек жүйелері құрылуда; арнайы және оқу орындарында практикалық психолог лауазымы енгізіледі.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№2 дәріс. Психологиялық-педагогикалық коррекцияның әдістер топтамасы. Психотехника, тренингтер, ойын жаттығулары.

Жоспары: 

1.Психологиялық-педагогикалық коррекцияның әдістер топтамасы

2.Психотехника, тренингтер, ойын жаттығулары.

Психология - бұл жан туралы, адамның ішкі, психикалық әлемі туралы ғылым және оның өзі үшін өмірлік маңызды мәселелерді шешуге көмектесуге арналған, оның практикалық бөлігі деп аталады.

Психологиялық мәдениет - бұл сіздің психикалық денсаулығыңыз туралы, психологиялық дағдарыстардан өздігінен шыға білу және жақындарыңызға көмектесу туралы қамқорлық.

Психологиялық мәдениеттің 3 компоненті:

1. Өзін-өзі тану және өзін-өзі бағалау.

2. Басқа адамдарды тани білу.

3. Өз мінез-құлқын, эмоцияларын, қарым-қатынасын басқара білу.

Психологиялық көмек

Психодиагностика

Психокоррекция

Психотерапия

Психологиялық кеңес беру

Кәсіптік бағдар және т.б.

Психологиялық көмек

Психолог - бұл психикалық құбылыстарды бағалау әдістері мен оларды түзету қабілеті бар негізгі психологиялық білімі бар маман;

психотерапевт - психикалық денсаулыққа байланысты мәселелерді шешуде адамға көмектесетін терапевт, бірақ психопатологиялық бұзылысы бар адамдармен жұмыс істемейді. Психопатология болған кезде психиатрдан көмек сұрау керек.

Психотерапия - бұл дәрігер әртүрлі ауруларды емдеу үшін қолданатын медициналық-психологиялық құралдар жүйесі.

психокоррекция - психологтың психиканың кемшіліктерін немесе психикалық сау адамның мінез-құлқын түзету үшін қолданатын психологиялық әдістер жиынтығы.

«коррекция» термині сөзбе-сөз «түзету» дегенді білдіреді.

Психотехника-психологияны мәдени міндеттерге практикалық қолдану туралы ғылым. Бұл еңбек психологиясы мен инженерлік психологияның дамуының алғашқы кезеңі, оның басты мәселесі еңбекті ғылыми ұйымдастыру болды.

Психотехникада өзгеріс болуы керек, ал қолданбалы психология бұл өзгеріске қалай қол жеткізуге болатындығын көрсетуі керек. Психотехника тек объективті психикалық өмірдің психологиясымен, сананың талданған мазмұнының психологиясымен айналысады.

Психотехниканың міндеттері

1. кәсіби іріктеуді және кәсіби бағдарлауды жүзеге асыру;

2. еңбек процесінде шаршау мен жаттығуды зерттеу;

3. адамды машинаға және машинаны адамға бейімдеу;

4. тұтынушыға әсер етудің әртүрлі құралдарының тиімділігін анықтау (жарнама);

5. жұмысшыларды дайындаудағы психикалық функцияларды жаттықтыру және т. б.

Психотехника - біздің психикамызға әсер ететін құралдар жиынтығы. Психотехника практикасы психология алған деректердің "тұтынушысы" ғана емес, сонымен бірге психологияға оның әдіснамалық негіздері мен әдістемелік әдістерінің перспективасын сұрайтын сұрақтар қойды.

Психотерапия психотехникалық әрекеттер жүйесі ретінде

Тар мағынада психотерапия-бұл психологиялық әсер ету құралдарын қолдана отырып, адамды (науқасты) емдеу.

Кең мағынада психотерапия әртүрлі психологиялық қиындықтар жағдайында, сондай-ақ өз өмірінің сапасын жақсарту қажет болған жағдайда сау адамдарға (клиенттерге) психологиялық көмек көрсетуді қамтиды.

Көмек жеке және топтық екі негізгі формада көрсетіледі:

-жеке кеңес беруге негізделген;

-топтық психотерапияның негізі әртүрлі түрлер мен комбинациялардағы ойындар мен пікірталастар болып табылады.

Психотерапия әдістері

Психотерапиялық әдістер әсіресе невротикалық, психастеникалық және истерикалық жағдайларда шекара аймағында қажет.

Терапевтік әдістер психикалық мазмұнды тікелей санадан шығаруға немесе оны санаға енгізуге негізделген.

Психотерапия келесі әдістерді қолданады:

1. Науқасқа оның ауруын саналы түрде түсіндіру арқылы әсер ету. Түсіндірме әңгіме жалпы бұзылуды азайтып, сананың ағартылуына ықпал етуі мүмкін.

2. Сендіру. Қажетті әрекет аргументтердің күші емес, сонымен қатар ұсыну тәсілі, сенімділік, тонның жылуы, жанашырлық, сөйлесу тәсілі

3. Көңілге қонымды кепілдік. Бұл нағыз ұсыныс. Мұның бәрі науқастың түріне байланысты.

4. Өзін-өзі сендіру. Белгілі бір тапсырманы орындау үшін өзіңізді реттеңіз.

5. Аутогендік жаттығулар, музыкалық терапия, арт-терапия.

Псиологиялық тренинг, оның мақсаты, ережелері мен заңы

ХХ ғасырдың 40 жылдарынан қолданыс таба бастаған тренингтер оған қатысушылардың өзара әрекеттесе отырып мәселені әр қырынан талқылауын қамтамасыз етеді. Тренинг ағылшын тілінен аударғанда «train»-жаттықтыру, жаттығу деген мағынаны білдіреді. Тренинг – өзін-өзі тануға, өзін-өзі реттеуге, тұлғааралық қарым – қатынасқа, коммуникативті және кәсіби біліктілікке бағытталған психотерапиялық, психокоррекциялық және оқыту әдістерінің жиынтығы.

Тренинг – басқа адамдарды жақсы түсінуге көмектеседі, өз бейнесін басқалар қалай көретіндігін салыстыруға мүмкіндік береді, өз мүмкіндігін байқауға, өзіндік санасын жетілдіруге жағдай жасайды.[1;38бет]

Батыста білімді байыту, дағды мен машықтарды іскерлікке баулудың тиімді тәсілі ретінде танылады. Тренингтер рөлдік ойындарды қолдана отырып, топтағы жұмыс белсенділігін арттыру, теорияны практикалық тапсырмалармен байланыстыру, ақпараттар көлемін саналы меңгеру (миға шабуыл) арқылы эвристикалық әдістемеге жол ашады.

Тренинг – жеке адам не топтың ақпаратты сол кезеңде не болашақта қажеттілігіне жарату мүмкіндігі. Тренинг саналы жұмыс түріне баулиды: қатысушылар пікір алмасады, өз көзқарасын қалыптастыру, жеткізуге, сұрақты дұрыс жүйелеуге, өз білімін практикада қолдануға дағдыланады. Адамды күтпеген оқыс жағдайда ойлану мен шешім қабылдауға үйретеді. Нағыз іске, шеберлікке баулу сәттерін тудырады. Басты жауапкершілік жаттықтырушы (сабақ үдерісінде мұғалім мен көмекшілеріне) жүктеледі, оның ойынды ұйымдастыру, қарым – қатынас тұлға ретінде балаларға әсер етіп, шәкірт қабілетін аша білер кәсіби шеберлігі де аса маңызды.

Тренингтер ақпарат ала отырып түсініксіз сәттерді талқылауға, сұрақ қоюға мүмкіндік алса, онда берілген ақпарат тез меңгеріледі және алынған білімдер шәкірттердің мінез – құлық дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді.

Тренинг жүргізуге қойылатын талаптар:

Оқушылар бір – біріне жүзбе – жүз отыратындай етіп айналдыра орындықтар қоюға мүмкіндігі бар кең бөлме (бұл жағдайда еркін пікір алмасуға, жаттығулар мен серігу кезеңдерін жүргізуге ыңғайлы болады. Бір – біріне сенімділік артып, назарға іліккен әрекеттерге қызығушылық танытады, ынталы болады);

тренингке қатысушылар саны 20 – 25 адамнан аспауы керек (бұл сенім атмосферасын туғызатын және барлық қатысушылардың назарын тұрақты аударуға мүмкіндік беретін қатысушылар саны);

тренингке қатысушыларды марапаттап отыру және барлығының қатысуын қадағалау;

мұғалім әрбір жаттығудың кесімді уақытта жүзеге асырылуын қадағалауы керек;

тренингтің бастапқы сәті «танысу» жаттығуына арналып және «келісім» (топтың жұмыс ережесі) қабылданады;

теориялық тапсырмалар мен интерактивті жаттығулардың, сергітудің арасында сабақтастық болуы керек;

кез келген тренинг – сабақ басталар алдында мақсаты – міндеттері айтылады, ал соңында қорытынды пікірлер жинақталады. 

Тренинг түріндегі сабақты өткізген ұстаз:

өзара қарым – қатынас жасау мен хабарларды қабылдауға және ақпараттық мәліметтермен алмасуға дайын болу жағдайын жасау;

ой қозғау арқылы тілдік қарым – қатынас еркіндігі мен белсенділігін арттыру;

координация – іс қимылдағы өзара бағыттылық пен келісімділікті қамтамасыз ету;

мотивация – қажетті эмоциялар мен қызығу ынтасын тудыра білу, сол арқылы өзгерістерді бақылауға жол ашу;

қарым – қатынас орнату – байланыстар жүйесіндегі әркімнің өз орнын айқындай білуіне ықпал ету;

әсер етушілік – мінез – құлықтың және басқа да мүдде – тілектерінің өзгеруіне бағдар беруге жетекшілік жасауы керек.

Қазіргі қоғамда қарым-қатынас сауаттылығы маңызды сипат алып отыр. Күннен күнге қарым-қатынас пен өмір, ойын тәрізді қарастырылады. Біз ойын арқылы ақиқатты танып білеміз, сондықтан берілген мақаламда психологиялық тренинг және шағын психологиялық жаттығулар, оның мақсаты мен ережелері және түрлері, жүргізу жолдарына қысқаша шолу жасадым.

ХХІ ғасырда әлемдік өркениет жаңа даму сатысына көтерілді деп айтсақ болады. Себебі, ҚР-ның қазіргі білім жүйесінің стратегиялық мақсаты жоғары білімді бәсекелестік қабілеті мол, шығармашыл тұлға қалыптастыру үшін қолайлы жағдайлар жасау болып табылады. Қазіргі мектептерде балалар белгілі бір білім ғана алып, біліктілікке үйреніп қана қоймай, сондай-ақ алған үлгі-өнегені өмір бойы пайдалана білуі тиіс.Әлеуметтік-экономикалық дамудың қазіргі кезеңінде, оқу-тәрбие жұмысының жаңару заманында ағарту саласының мектеп жасына дейінгі тәрбиелеу, білім беру буынында шешімін күткен келелі мәселелер тұр.

Бүгінгі таңда қарым-қатынастағы компоненттің дамуы әлеуметтік психологиялық тренинг аясында ойдағыдай шешілуде. Соңғы 30-40 жыл ішінде қарым-қатынас механизмін дамытуда белсенді, жедел әдіс-тренингтер ұйымдастырылып, қолданылуда. Психологиялық тренинг (немесе әлеуметтік психологиялық тренинг) жанұялық қарым-қатынастағы түзету тәжрибесінде, жасөспірімдерді бейімдеуде, т.б. өзін жақсы жағынан көрсетті. Нақты және зертханалық эксперименттердің элементтерін өзіне біріктіре отырып, қарым-қатынас біліктілігінің саласында кең көлемдегі міндеттерді шешетін тренингтер психологиялық ықпалдың тиімді құралы болып табылады.

Мінез-құлқында қиындығы бар балаларға көмектесудің негізгі құралы ойын болып табылады. Қазіргі психологиялық –педагогикалық әдебиеттерде ойынның төрт түрде сипатталуы: сюжеттік рольдік, ережелермен ойын, бейнелік-рөлдік, режиссерлік.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№3 дәріс. Психокоррекциялық бағдарламаны құрастырудағы негізгі ұстаным.

Жоспары: 

1. Психокоррекциялық бағдарлама

2. Негізгі ұстанымдар.

Әртүрлі түзеу бағдарламасын құрастыруда осы ұстанымға сүйену қажет:

1. Түзету, алдын-алу және дамыту міндетінің жүйелілік ұстанымы. Онтогенезде психиканың даму сипаты мен оның күрделілігін жүйелі есепке алудан тұрады. Кез келген түзету-дамыту бағдарламасы осы негізде құрастырылады. Мақсаты мен міндеті үш деңгейлі мақсат жүйесінде қалыптасуы қажет:

1. Түзету арқылы — дамудағы ауытқу мен бұзылысты ескеру, қиындықты жою.

2. Профилактикалық (ағарту) — дамудағы ауытқу мен қиындықты ескерту.

3. Дамыту — даму маңызын қолайлы ету және жағдай жасау. Түзету-дамыту іс-әрекетіне мақсат пен міндетті анықтауда бүгінгі күннің өзекті мәселесімен шектелуге болмайды, «таяудағы даму аймағын» ескеру қажет.

2. Түзету мен анықтау бірлігі ұстанымы.

Адамға психологиялық көмек көрсету үрдісі, ол тәжірибелік-психологиялық іс-әрекет түрінің ерекше бүтіндігін бейнелейді. Түзету жұмысының тиімділігінің 90%-ы анықтау жұмысының қаншалықты терең, мұқият зерттелгеніне байланысы. Түзету жұмысын жүзеге асырмас бұрын анықтап тексеру кезеңі жүргізіледі, осының негізінде түзету-дамыту жұмысының мақсаты мен міндеті қалыптасатын алғашқы қорытынды құрастырылады.

3.Каузальды тип - түзетудің артықшылық ұстанымы сәтті жүргізілген симптомдық жұмыстың өзі адамның бастан өткізген қиындығын соңына дейін шешіп бере алмайды. Түзету іс-шараны жүргізу артықшылығы дамудағы қиындық себебі мен ауытқуын анықтау және алып тастау болып табылады.

4. Түзетудің әрекеттік ұстанымы. Мұның қалыптасу негізі А. Н. Леонтьев, Д. Б. Эльконин еңбегіндегі баланың психикалық даму теориясы болып табылады. Коррекциялық жұмыстың жүргізілу әдісі - жолы мен қойылған мақсаттың орындалу тәсілін анықтайды. Түзету-дамыту әсерінің басты тәсілі клиенттің белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру.

5. Клиенттің жас кезеңі-психологиялық және жеке ерекшелігін есепке алу ұстанымы. Клиенттің жеке ерекшелігін нақты есепке алу, әрбір дамудың қолайлы бағдарламасын жасауға мүмкіндік береді.

6. Психологиялык әсер етудің кешенді әдіс ұстанымы.

Практикалық психология негізі көптеген әдіс технологияны, тәсілді қолдану қажеттігін көрсетеді. Әрбір әдістеме мен техника бір теорияның меншігінде емес.

7. Түзету бағдарламасына таяудағы әлеуметтік ортаны белсенді қатыстыру ұстанымы. Бала әлеуметтік ортадан тыс, өзге адаммен қарым-қатынасқа түспей өз алдына бөлек дамымайды. Ол әлеуметтік қатынаста, тұтас бір жүйеде, бөлінбейтін бірлікте дамиды. Жақын адаммен қатынас жүйесі, тұлғааралық қатынас ерекшелігі, ортақ іс-әрекет түрі мен оның орындалуы - бала дамуында әлеуметтік дамудың ерекше құрамдас бөлігі болып табылады. Олар таяу арадағы даму аймағын анықтайды.

8. Психикалык процесті түрлі деңгейде ұйымдастыру тірегі ұстанымы. Күрделі дамыған психикалық процеске сүйену, сөздік қорды белсенді ететін әдісті қолдану.

9. Күрделендіру ұстанымы. Әрбір топ қарапайымнан, ең жоғарғы күрделі кезеңге өту керек. Материалды қағаз жүзіндегі күрделілік, оның психологиялық қиындығына әркез сәйкес келе бермейді. Материалдық-эмоциялық күрделілігін есепке алу. Коррекция жұмысында ұсынатын материал, ойын жаттығу жағымды эмоциялық әсер қалдыру керек. Коррекция сабағы міндетті түрде жағымды эмоциялық әсермен аяқталуға әкелу қажет. Коррекцияның жұмыс бағдарламасы психологиялық дәлелді болуы шарт. Коррекция жұмысының сәттілігі, ең алдымен, диагностикалық нәтижесін дұрыс, объективті кешенді бағалауға байланысты.

10. «Жоғарыдан төмен» түзету ұстанымы. Л. С. Выготский

ұсынған түзету жұмысының бағыттылығын ашады. Психолог назарында, коррекция іс-әрекетінің негізгі мазмұны, клиенттің ертеңгі дамуы, таяудағы даму аумағын кұрудан тұрады.

11.«Төменнен жоғарыға» түзету ұстанымы. Коррекция жұмысының негізгі мазмұны ретінде қабілетіне қарай психологиялық жаттығу мен дағдыландыруды қарастыру. Коррекция жұмысының басты міндеті мінез-құлықтың қажетті үлгісін жасап, оны тез арада бекіту. Коррекция жаттығуы жекелік және топтық деңгейде қарастырылады. Алдымен тәжірибелі психолог маман индивидті жеке қабылдағаны жөн, себебі жеке және дара ерекшелігімен этностық, әлеуметтік, мәдени көзқарасын анықтау мен ескеру жұмысы жүргізіледі. Жеке пікірін байқағаннан кейін, қосымша пікір қажеттігін сезгенде топтық жұмысқа қосатын болады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№4 дәріс. Мектепке дейінгі кезеңде психокоррекцияны қолдану ерекшелігі.

Жоспары: 

Ойын жаттығуы

Ойын түрлері

Ойын жаттығуы: психокоррекциялық жұмыс мінез-кұлық реттелмеуі, қобалжу, қорқу және қарым-қатынас бұзылғанда қолданылады. Мектепке дейінгі кезеңде ойын еркін әдіс ретінде қолданылады. Ойын жаттығуы бағыттау, қайта құру және бекітуге арналады. Ойын үстінде баланы асықтыруға болмайды, бірақ белсенділігін байқатқанда мадақтап отыру шарт.

Қазіргі психологиялық-педагогикалық әдебиетте ойынның төрт түрде сипатталуы: сюжетті рольдік, ережемен ойын, бейнелік-рольдік, режиссерлік.

Психолог бала назарын таза мәселеге аударған жөн. Психикалық процесті дамытуды жетілдіре отырып мінез-құлықты басқару, алдын алу, анықтау және бала дамуының жеткіліксіз жағын түзетуде де көме көрсетеді, сондай-ақ, психолог баланың жеке бас дамуына маңызды үлес қосып, мектептегі табысты оқуға дайындығына көмек көрсетеді.

Бала жүйкесінің дамуына ортасы көп қырынан әсер етеді. Мектепке дейінгі баланың жекелігінің қалыптасуы топтағы эмоциялық-психологиялық ахуалдың жағымды болу шартында ғана толыққанды болады. Мектепке дейінгі бала ортасында құрдастың орнында танымал емесі кездеседі. Оның қарым-қатынас шеңбері тар, ойын ұйымында тұрақты мүшесі бола алмайды, жеке қасиетін төмен бағалайды. Бұл жағдайда коррекция пәні баланың топтағы құрдасы мен танымал болмауы болып табылады.

Ал, психокоррекциялық жұмыстың негізгі бағыты — баланың кері қатынасын бағдарлау және жағымды бағалау жүйесін зерттеу. Бала жекелігінің қалыптасуында ауытқу көрінуінің алғы шарты шет қалуға ұмтылысы, өзге құрдасымен байланыста ұзақ болмауы, ойын тобына қатыспаудан көрінуі мүмкін. Бұл жағдайда психокоррекциялық жұмыстың мақсаты қарым-қатынасқа аз түсу симптомы болады.

Мұнда психолог баланың ішкі уайымына көңіл аударады. Жұмыстың тиімді тәсілі ретінде ересектің болып жатқан оқиғаға эмоциялық түсіндірмесін пайдалануға болады, бұл балаға болған жайтты эмоциялық қабылдауға көмектеседі. Балаға құрдаспен ойында, таласуда, шиеленісте өзінің түсіндіруші болуын ұсынуға болады.

Коррекциялық жұмыс пәні ойын әрекетінде: ойын дағдысының дамымауы, әріптестіктің жағымды тәсілін игермеуі, әрекеті тәсілінен тепе-теңдігі (тым жайбарақат болу, қозғалыста мазасыздану, моторлы импульсивтілік). Мұнда коррекциялық жұмыстың бір бағыты баланың ойын әрекеті түсінігін жинақтау болып табылады; оның зейінін сюжетті ойынға, оның әрекет мазмұнына, бірізділігіне, құрдасының өмірге құштар, көңіл күйінің көтеріңкі болуына аударады. Психологиялық әсер етудің басқа бағыты - ойын мағынасын түсіндіру, ойын әрекетін орындауды меңгерту.

Балаға құрдасымен ойын үстінде, өз пікірін айта білуге, ортақ жоспарлау, әрекет бірізділігін анықтауды меңгерту қажет. Қимыл әрекеті баяу дамыған балада шапшаң мазмұнды ойынға қызығушылығын оятқан маңызды, оның ойын операциясын ең жоғарғы деңгейде жетілдіріп, сәйкесінше мұндай баланың әрекетін мадақтап отырған дұрыс. Қимыл белсенділігі жоғары балаға өзінің қозғалысының мазасыздығын басқара алуға мүмкіндік беретін жағдай туғызған жөн. Мұндай баланың қозғалысын жасанды шектеуі оның тек ашу мен қозуын күшейтеді.

Мотивациялық аумақты түзетуде нені ескерген жөн?

Баланың мінез-құлқындағы бұйрық өзімшілдік көзқарастың басым болуын, оның ұмтылысы ойнау үшін емес, алғашқы ұту деген секілді жекелік мақсат болады. Балада өзімшілдік мотив мінез-құлықта ашықта, жасырын да болуы мүмкін.

Түзету жұмысы жекелік маңыздылық пен іс-әрекеттің және құнды мотиві арасында үйлесімділікті орнатудан басталады. Бұл үшін баланы мақсатқа сай тәсіл, түрлі әлеуметтік пайдалы іс-әрекетке жұмылдыру. Онда мотивацияға негізделген тәсіл қолданылуға болады: досқа, топқа көмек көрсету, шиеленісте төрелік ету. Ей бастысы, бала әлеуметгік маңызды сапасын шынайы көрсете алса және өзінің «басты» болуға қажеггілігін қанағаттандыра алса болғаны. Психокоррекция пәні «ғажайып кешен» деп, топтағы шеттетілген баланың күйін сипаттайды; өзін жағымсыз қабылдау, парықсыз катынас, дауысының сенімсіз болуы, шешімсіздік болуы мүмкін. Психокоррекция бағыты мұндай баланы құрдасымен, тәрбие, отбасы қалыптасуымен, ортақ іс-әрекетпен жұмылдыру қажет.

Балада өзін қабылдау бағдары маңызды: өзінің сыртқы келбетіне қызығушылық тудыру (киімі, шаш қойысы, жекелік ерекшелігі). Психолог мектепке дейінгі баланың агрессивті мінез-құлқына көңіл аударғаны жөн: ашудың жиі бұрқ етуі, іс-әрекетті бұзуға бағыттылық, ашушаңдық. Бұл жағдайда психокоррекциялық зерттеу пәні мектепке дейінгі баланың мінез-қүлқының ашық симптомы болып табылады. Психокоррекцияны алғашқы қолдануда балаға жағымсыз әдеби кейіпкердің, мультфильмнен мінез-құлқының тартымсыздығын көру арқылы қабылдау мүмкіндігінен қамтамасыз ету.

Барлық балада қорғаныс реакциясы көрінуі мүмкін. Бала түсінуге қабілетсіз, өзін қорғансыз, әлсіз сезінеді, көз жасын корсету. Балада мұндай мінез-құлықты түзету — оған тынышталуға көмектеседі. Мектепке дейінгі жастағы баланың аффектілі мінез-құлқын түзету. Аффектілі бала: шектен тыс өкпелегіш, жағымсыз тұйық, эмоциясы тұрақсыз болып келеді. Балабақшада аффектілі деп аталатын жиі,өткір, қиратқыш эмоциялық реакцияға бейім балада кездеседі. Мұнда мінез-құлықтың жағымсыз түрі: жоғары өкпешілдік, бірбеткейлік, эмоциялық, тұрақсыздық. Аффектілі күйден бала үлкеннің өтініші, жазалауы, сөгісі шығара алмайды. Бұл эмоциялық дамудың бұзылысы, мінез-құлықтағы қиындығы, қалыпты психиканың бұзылуы болып табылады. Баладағы аффектіліктің сыртқы белгісі төменде көрінеді:

Ұйықтауға қорқады, ұйықтар алдында үлкенді күтеді;ұжымдық ойынға қосыла алмайды; Жан-жануардан қорқады — бәрінен, немесе біреуінен; Бірнәрсені таңдай алмайды; Жиі жылайды, еденге құлап, қолымен еденді тарсылдатады; Қырсық мінезді истерикалық күйге түсуі мүмкін.

Аффектілі баланың мінез қасиеті:Нақты жағдаятқа тәуелсіздік;

Мінез-құлық ерекшелігінің төмен деңгейі:Енжарлық.

Мінез-құлқында қиындыгы бар балаға көмектесудің негізгі құралы ойын болып табылады.

Коррекцияда ойынның үшінші және төртінші түрі қолданылады. Баламен жүргзілетін түзету жұмысын үш кезеңде қарастыруға болады: алдымен балаға бейнелік-рөльдік ойын көмегімен режиссер көзқарасты ұстауға көмектесу қажет, аффектілі мінез-құлықты бала өзінің жекелік ерекшелігіне қарай режиссерлік рөлді ойнай алмайды оның енжарлығы ойынды түсінуінің төмен деңгейі затты қарапайым ғана басқаруға алып келеді.

„ Бейнелік-рөльдік ойын алдында балаға қандай көзқарас ұстанатынын айту маңызды, бұл әртүрлі затпен ойыншықты басқаруға көмектеседі. Осы кезеңде баланы сюжет ойлап табуға меңгерту қажет. Ойында бала тек рөлді ғана алмайды, күшті, әлсіз, батыл, қу адам бейнесіне енеді Бұл рөл баланы сенімді сезінуіне көмектеседі.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№5 дәріс. Ойын жаттығуы оның негізгі ерекшеліктері.

Жоспары: 

І-кезец - сюжетті-рөлдік ойын

II кезеңде — режиссерлік ойын

І-кезец - сюжетті-рөлдік ойын

Алдымен (1-кезең) ересек баланы рөлдік бейнені игеруге үйретеді.Ересек ойын сюжеті ұсынады. Ойында балада құдіретгі күш болады! жағдайды басқаруды, әлсізді қорғап, жауызды жеңуді үйренеді.

Жағдаят ұсыну: екі кейіпкер кездесіп, қиындыққа жолығады. Оның бірі сасқалақтап не істерін білмей жылайды. Екіншісі шығар жолды іздейді. Оған көмекке құдіретті күш келеді, сиқырлы таяқша көмегімен қиын жағдайдан шығуға көмектеседі. Құдіретті күш бейнелі рөл жағдаятқа іштей емес, «сырттай» жол табуға болатынына шынайы көзқараспен қарауға мүмкіндік береді.Екінші кезеңі:әрекетті үлкен адам мен бала бірігіп жасайды. Жағдаят мағынасы алғашқыдай болады - кейіпкерге көмек көрсету. Бала ойнайтын сюжетті жетекші басында ғана айтып түсіндіреді. Ары қарай бала көмегінсіз, өз мәселесін шешуге, өз бетімен көрсетеді. Егер I кезеңде бала жетекшінің көмегін қажет етсе, бұл жерде ол үлкеннің «шиеленісті жағдайдан» шығуға әрекет жасайды. Бала ойынды өзі ойлап табады, жетекші оған тек шиеленісті сәтті енгізіп отырады. Баланың алдына міндет қойылады — бейнелік-рөл көмегі арқылы мәселеден шығатын жол іздеу, аффектілі мінез-қүлықты көрсетпеу.

II кезеңде — режиссерлік ойын

Баланы режиссерлік ойынға бағыттау. Аффектілі мінез-құлықты баланың жекелік ерекшелігін ескере келе, алдымен режиссерлік ойындағы ойын әрекетіне меңгерту маңызды. Текше (кубик) жиынтығы ойыны: жетекші әңгімені кубик көмегімен әңгімелейді және бала алдымен шағын затпен ойнайды. Жағдаятты таңдағанда деректі емес сәтті алған дұрыс. Әңгіме немесе көрсетілетін ойын кедергісі әрі қисынсыз болғаны дұрыс. Бұл балада эмоциялық лебіз тудырып, көтеріңкі көңіл-күйге әкеледі. Жетекші үлкен нейтралды текшені алып, оны кеңістікте қозғап, айтады: «Біреуі үлкен, түкті Алып келе жатады». Екінші қолымен кішкентай кірпішті қақпа ретінде ұстап тұрып, сөзін жалғастырады: «Кенет, қақпаны көреді. Ол мұны тарақ екен деп ойлап қалады». Мұнан кейін кішкентай кірпіш қақпаны алып тарапып, айта бастады. «Мен қандай түктімін. Тарану керек. Жақсы тарақ екен». Осыдан кейін кірпішті қойып: «Алып таранып болып, қақпаны орнына қойып мәз болып кетті». . Мұнан кейін ойын әрекеті арқылы әңгімені жалғастыруға болады: «Білесің бе, машинада неге үш дөңгелек? Алып бір күні жолда келе жатып түймесін жоғалтып алып, қатты қапаланады. Төрт аяқты машина тұрғанын көреді. Машинаның бір дөңгелегін алып, көйлегін қадап алады». Егер жетекші осы сияқты әңгімені балаға эмоциялық қызықты етш жеткізе білсе, ол одан әрі тыңдағысы келеді, соңында өзі де осылай жасағысы келеді. Барлық әңгімені үлкен текше арқылы жағдаяттан шыға алмау жолы, ал кіші текшемен жол табумен байланыстырған жөн. Аффектілі мінез- құлықты бала өзін әдетте кішкентай, әрі қорғансыз сезінеді. Ойында өзін кішкентай текшемен ұқсаесырып, сезініп, кейіпкерді белсенді басқара бастайды. Осыған ұқсас жұмысты ары қарай жалғастыруға болады, бірақ балаға енді дайыин әңгімені ұсынуға болмайды, оны өзіне жал ғастыруды сұрану қажет.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№6 дәріс. Балада математикалық дағдыны қалыптасытыру.

Жоспары: 

1. Баланың кеңістікті бағдарлай алуы

2.«Қалаға саяхат» ойыны

Мақсаты: Мектепте математика бағдарламасын жеңіл игеру үшін балаға: көлем, форма, кеңістік пен сандық ұғым туралы дұрыс "қалыптастыру қажет. Санды ретімен санау, есептеу салыстыру геометриялық фигураны ажырата білуді меңгерту. Бүлдіршін мектепке барған күннен бастап, қарапайым математикалық есепті өздігінен шеше алатындай болуға тиіс. Тренингтегі мәселе есептің мазмұны ондағы кейіпкер балаға бұрыннан таныс болуы керек. Тапсырма: «Ағаш шебері төрт орындық дайындады, бағбан жеміс ағашын отырғызды немесе сауыншы 10 сиыр сауды, қойшы 8 қойды айдап келді» деген ұғымды игертсе, баланың малдың иесі, кәсіпкер туралы түсінігі кеңейді. Балада кеңістік пен сан және есептік сан туралы түсінігінің болуының маңызы ерекше (көп –аз, артық –кем, үлкен-кіші).

Баланың кеңістікті бағдарлай алуы

7-8 жастағы бала күнделікті тұрмыстық қажетіне кеңістікті ажырата алуын төмендегі сұрақтан бақылауға болады:

Сен қандай ауылда қалада, ұжымшарда тұрасың?

- Сен тұратын үй неше қабаттан тұрады?

- Сенің пәтеріңнің астында неше қабат бар?

- Сенің үйің қандай көшеде немесе даңғылда орналасқан?

- Сенің үйіңе қандай көлікпен жетуге болады?

- Қай көлік аялдамасы сенің үйіңе жақын?

- Үйіңнің жанындағы аялдама қалай аталады?

- Үйіңнің маңайында кандай дүкен немесе мекеме бар?

«Қалаға саяхат» ойыны

Мақсаты: Балада қоршаған орта, кеңістік туралы ұғымын қалыптастыру.

Керекті құрал: тұратын қала, астана, ауыл суретінің жинағы немесе ашық хат жинағын пайдалануға болады, суретті балаға жалпылама көрсете отырып, болған жеріңізді, онда қандай дүкен бар екенін еске түсіруі керек. Әрі қарай өзі жүретінін ықшам ауданда кандай көлікпен, қай көшенің бойымен, қандай мекеме, ғимарат жанымен өтуге болатынын еске түсірту, жүрген бағытты талдай, суретін салдыруды өтіну.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№7 дәріс. Бала зейінін педагогикалық-психологиялық түзету бағдарламасы.

Жоспары: 

1. Зейін қоюды дамыту жаттығуы

2. Зейінді дамытуға арналған жаттығу

1-бөлімінде /дәлелдік—диагностика 5-6 тренинг/.

2-бөлімінде /қалыптастырушы - 20 сағат/.

3-бөлімінде /үзбей қуаттаушы -10 сағат/.

Алғашқы екі бөлімді педагогпен бірлестікте өткізсе, соңғы 3-ші тренингте ата-анамен бірлікте өткізеді немесе 3-бөлімінде педагог- психолог бірлесіп өткізеді.

Зейінді дамыту-түзету жұмысы екі бағытта өтеді:

1. Зейіннің негізгі қасиетін дамыту.

2. Баланың ырықты зейіні арқылы жеке басы мен ерік сапасын қалыптастыру арқылы зейін қасиетін жетілдіру.

1-бөлімде

Мақсаты:

1. Баланың зейін деңгейін анықтау.

2. Психолог пен тәрбиеші жүргізетін жұмыста баланың бастапқы

зейінділік деңгейін дәлелді қалыптастыру.

3. Әр тренинг 20-30 минут ұзақтығы баламен жеке өтіледі.

1-тренинг.

Мақсаты: Бала зейінінің тұрақтылығы, көлемі, шоғырлануы алаң

болуы сияқты қасиетін ажырату үшін жеке бақылау ұйымдастырылады.

Тапсырма:

1. Бұлшық етті босаңсытуға арналған

2. «Мен сияқты жаса».

3. «Санайық»

4. Тренинг қорытындысы - көңіл-күйге назар аудару.

Зейін қоюды дамыту жаттығуы

Тренинг өткізу үшін екі жұп сурет жинағы бір-бірінен 10-15 айырмашылығы бар және бірнеше анықталмаған сурет мазмұны қисынсыз бейнелерді, жартылай боялған сурет дайындалады.

1-ші тапсырмадағы бейнені бір-бірімен салыстыру арқылы өзара айырмашылықты тауып беруін талап етесің.

2-ші тапсырмадағы бейнені көрсетіп, не жетіспейді, суреттің қай бөлігі жетіспейді немесе суреттегі қисынсыздықты көрсетуін талап етеді.

3-ші тапсырмада жартылай боялған суретті алып, екінші жартысын тура солай етіп бояу талап етіледі. Осы үш тапсырманың нәтижесін бағалағанда айырмашылық тапты, суреттегі заттың жетіспеген бөлігін,жалпы саны қанша, қисынсыз сурет бар немесе дұрыс боялмаған суреттің жалпы саны да есептеледі.

Тапсырма: Оқып, санай алатын балаға 5 қатар етіп ретсіз жазылған әріп тіркесін ұсынып, әр қатардағы әріп тізбегінің ішінде кездейсоқ ұшырасқан сөзді оқиды да, оның астын сызып қояды. Бұл сөз 2-3-4-5 әріптен құралған болуы мүмкін. Әріп пен сөзді анық етіп қолмен немесе машинамен жазуға баланы қызықтыру үшін күлдіргі сөзді жазуға болады. Нәтижесін қорытындылау сөзді табу жылдамдығына және табылған сөздің санына қарай бағытталады.

Зейінді дамытуға арналған жаттығу

1. Зейіннің ауысу қабілетін дамыту жаттыгуын балаға ескертіп,бірнеше сөз тіркесі айтылады.

Тапсырма: үстел, төсек, қой, кесе, қарындаш, дәптер, кітап, торғай, шанышқы, айтқан сөзге зер сапып тыңдау.Нақты шарт: жануарды білдіретін болса, атын естіген сәтте алақанын шапалақтау. Бала қателесіп кетсе, сөзді қайталап анық айтқызу. Ойынды екі рет қайталағанда уәде бойынша өсімдікті сипаттайтындай болуы керек.

2. Келесі бөлімінде 2-бөлімді қосып өткізуге болады. Яғни жануар туралы айтқанда орнынан тұрады.

Зейіннің тұрақтылығын дамытуға арналған жаттығу

Тапсырма: Зейінінің тұрақтылығын дамыту үшін газет-журналдан қысқаша жеңіл балаға түсінікті бір шумақ үзінді алып, әр жолды оқып отырып осы сөйлемдегі «а» дыбысының астын сызып, санап шық деп тапсырма беріп уақытты белгілеп, жазу таңбасының қанша қате жібергенін қадағалау керек.

Зейіннің бөлінуі мен ауысуына жаттығу

Нұсқауда өзгеріс болады: әр қатардағы «а» әрпін сызып тастап, «б» әрпінің астын сыз немесе «а» әрпінің алдында «н» әрпі тұрса «а»-ны сызып таста, «а» әрпінің алдында «л» әрпі тұрса «ә» әрпінің астын сыз.Мұнда да жіберген қателігі мен уақыттың ұзақтығы есепке алынады. Мұндай дамытушы жаттығуды жарыс түрінде өткізу керек.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№8 дәріс. Ес процесін дамытудың психологиялық педагогикалық негіздері.

Жоспары: 

1. Қысқа мерзімді естің көлемін дамытуга арналған жаттығу

2. «Әңгіме құрастыру» ойыны

Қысқа мерзімді естің көлемін дамытуга арналған жаттығу

Тапсырма: Балаға бұрыннан таныс 8-10 сөз дайындау қажет: сіздің айтқан әр сөзіңізді қайталап отыру керек. Алдымен бір соңынан екі сөз айтасыз. Балада осы жүйелікпен қайталайды. Әр создің арасында бір секунд кідіріс болады. Бала сіздің айтқан нақты берілген сөзді айта алмаса, саны бірдей басқа үш сөз айтуы керек. Ол үшін басқа сөз тіркесін ұсынуға болады.

1. жалау, үй, сүт;

2. ат, саңырауқұлақ, ине;

3. әтеш, күн, асфальт, дәптер;

4. төбе, көбік, су, майшам, мектеп;

5. қарындаш, көлік, аға, бор, құс, нан;

6. бүркіт, ойын, емен, телефон, стақан, пальто, бала;

7. тау, қарға, сағат, үстел, қар, кітап, қарағай, бал;

8. доп, алма, құлақшын, сәбіз, орындық, көбелек, метро, балапан, шұлық;

9. жүк мәшинесі, тас, жидек, сөмке, стақан, балға, қыз, дастархан, қарбыз, ескерткіш;

Егер бала есінде сақтап сөзді қайталай алса, сөзді есту арқылы еске сақтау көлемі жақсы, 6-7 жасар бала 5-6 сөзді есіне сақтау қажет.

«Мен қапқа салдым» ойыны

Мақсаты: Еске сақтау қабілетін дамыту.

Нұсқау: Жүргізуші ойынды бастап, «Мен қапқа алма салдым» дейді.Келесі ойыншы оны қайталап, тағы бір жемістің түрін қосады. “Мен қапқа алма мен банан салдым”. Келесі ойыншыда осы айтылғанды қайталап, әрқайсысы жемістің түрін қосып отырады. Ойын осылай жалғаса береді ... „ Бұл ойында кімнің жеңгені немесе жеңілгені маңызды емес, ең бастысы бала бұл ойында есте сақтау қабілетін еркін дамытса болғаны.

«Әңгіме құрастыру» ойыны

Мақсаты: Есту арқылы қабылдауын дамыту.

Нұсқау: Әр ойыншы кезекпен бір-бір сөзден айтып шығады нәтижесінде ортақ әңгіме пайда болуы керек. Өз сөзін айтпастан бұрын алдыңғы сөзді қайталап шығу.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№9 дәріс. Баланың ойлау процесінің психологиялық-педагогикалық дамыту негіздері.

Жоспары: 

1. Ойлау процесін дамытуға арналған жаттығуы

2. «Көп және біреу» ойыны

Ойлау процесін дамытуға арналған жаттығуы

Нұсқау: Суреттегі нүктені пайдалана отырып, оларды қосу арқылы

қандай бейне шығаруға болатынын сұрау. Барлық нүктені басып өту

міндет емес.

Мақсаты: Ойлаудың жылдамдығы мен зейінді дамыту.

Нұсқау: Ар бала шеңбер бойына отырады. Жүргізуші, допты лақтырар алдында, көпше түрдегі бір сөзді айтады, ал бала оны жекеше түрге ауыстыруы қажет.

Нұсқаудағы сөздер:

Мысықтар, тырналар, ормандар;

Қатарлар, көпірлер, агаштар;

Ыдыстар, үйлер, құстар;

Пілдер, кеселер, тауықтар;

Ауыздар, сағаттар, бұлттар;

Шкафтар, бөкебайлар;

Мұрындар, үстел, көздер;

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№10 дәріс. Қиял процесін дамытуға арналған психологиялық-педагогикалық коррекциялық жұмыстар.

Жоспары: 

1. Қиял процесін дамытуға арналған жаттығулар

2. Пантомима

Қиял процесін дамытуға арналған жаттығу

«Кім болдың?» ойыны

Мақсаты: Балада сөйлеуді, ойлауды, есті және қиялды дамыту.

Нұсқау: Балалар шеңбер бойына отырады. Жүргізуші әр балаға кезекпен сұрақ қояды: «Бұрын кім (не) болған?» Балапан (жұмыртқа); Құрбақа (итбалық); Көбелек (құрт); Нан (ұн), шкаф (ағаш); Велосипед (темір); Көйлек (мата); Етік (былғары); Үй (кірпіш); Жылқы (құлын); Сиыр (бұзау); Емен (бұршақ), Балық (уылдырық), Алма талы (дәнек) Күшті (әлсіз); ұстаз (шәкірт); Жапырақ (бүршік); Ит (күшік); Жемпір

(жүн); Тоң (тер); Құс (балапан); Ешкі (лақ); Қошқар (қозы).

«Жүгіру ассоциациясы» ойыны

Мақсаты: Балада белсенді қиялды дамыту.

Тапсырма: Қатысушы кез келген сөзді айтады. Екіншісі оған өзінің сөзін қосады үшіншісі осы екі сөзді қосып, бір сөйлем құрайды.

«Гүл» ойыны

Мақсаты: Қиялды дамыту, денедегі қысымды түсіру.

Нұсқау: Балалар жүрелеп, тізелерін құшақтап отырады. Олар: дән, жақында әдемі гүлге айналады. Жетекші«ойынға қатысушыға қарап: «Күннің жылы шуағы жерге түсіп, дәнді жылытты. Дән тамырланды. Ол өсті, бой көтерді, бұратылып күнге мойнын созды. Күн гүлдің әрбір күлтешесін қыздыра бастады». Балалар жетекшіні тыңдап, нақты қимылдармен көрсетеді: жүрелей отырады; бастарын, қолын көтереді; Бойын тік ұстап, қолын жан-жаққа созады - гүл ашылды; Басын сәл артқа шалқайтып, күнге қарайды. Көзін жартылай жұмып, көктемгі күнге қарап, күлімсірейді.

«Алып бер» ойыны

Мақсаты: Балада қиялды дамыту.

Тапсырма: Шеңбер бойымен жайғасады. Бірінші бала бейнелеуші заттың атын айтып, қимылымен келесі балаға ұсынады. Мысалы: Абылай Тәукеге “ауыр чемоданды” береді, ол оны әрең дегенде көтеріп, ауырлығын келтіреді.

«Біріккен сурет» ойыны

Мақсаты: Балада қиялды дамыту.

Нұсқау: Параққа немесе тақтаға ойыншы кез келген сызық салады. Нәтижесінде бір жалпы сурет шығады. Қатысушы шыққан суретті талқылайды. Барлығы бірге алдындағы суретке атау береді.

Пантомима

(Қимыл мен ым арқылы жасалатын сахналық өнер)

Мақсаты: Бұл ойын баланың шығармашылық қабілеті мен қиялын дамыту үшін жүргізіледі. Баладан қандай болмасын бір заттың (поезд,машине, шәйнек, ұшақтың) қимылы мен дауысын салып, ым арқылы бейнелеп көрсету немесе бір іс-әрекеттің орындалуын, тәртібін көрсету ұсынылады. Мысалы: жуыну, тарану, сурет салу, жүзу.

Тапсырма: Бірден орындап бере алмаса, қимыл-қозғалысын, дыбысын қалай келтіру керек екенін жасап көрсету керек. «Тапқыр» ойынын ұсынуға болады. Ойынның шарты кестеге, біреудің жазып сызғанына сүйенбей-ақ, өздігінен дербес құрастырса, онда баланың қиялының мазмұны бай, жақсы дамыған деп есептеледі.

Жеке адам қасиеті сипатында ерік ортағасырлықтарға да таныс болмаған. Мұны сол уақытта қоғамда орыналған экзорис – жын – шайтан қуу үрдісінен аңдауға блады. Бұл үрдісте адам шылғи да енжар (пассив. бастама күйінде танылып, сыртқы әсерлер жинайтын ұяң ретінде бағаланған. Ол заманда ерік дербес жасайтын, нақты қайырымды не жауыз құбыжық күштер түрнде енген құбылыс деп есептелген.

Ерік табиғатын бұлай түсіндірудің себебі – сол заманда қалыптасқан қоғамның адам әрекетқылығының негізі оның өзіне екенін мойындамаудан.

Сөздік емес қиялды зерттеу

Нұсқау. Әр балаға алты түсті қарындаш пен 1 парақ ақ қағаз таратылады. Бала өз ойынан сурет салу керек, оған 5 минут уақыт беріледі.Екінші тапсырма Балаға саз балшық беріп, бір заттың бейнесін жасауды ұсыну. Салған сурет пен мүсіндеу нәтижесін қорытындылау алдыңғы сынақтағы көрсеткіш бойынша қиялды бағалау нәтижесімен бірдей. Алдымен бала нені бейнеленгенін табу керек, екіншіде сіз,

баланың бет келбетінен, қимыл-қозғалысынан, дауыс ырғағынан, дене қимылынан нені бейнелеп отырғандығын табу. Мүмкіндігінше баланы қызықтыратындай күлдіргі болуын ойластыру.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№11 дәріс. Бала бойындағы өзіндік бағаны дамытудың психологиялық ерекшеліктері

Жоспары: 

1. «Мақтаншақ»

2. “Анам мені не үшін жақсы көреді?” ойыны.

«Мақтаншақ»

Мақсаты: Ойын баланың өзіндік бағаның жоғарлауына, ұжымдағы маңыздылығын көтеруге бағытталады.

Нұсқау: Бала шеңбер жасап отырады. Сөйлемді: “Бір күні мен.... деп бастау қажет. Мысалы: “Бір күні мен балабақшада жолдасыма көмектестім” немесе Бір күні мен тамақты жылдам іштім”. Ойлануға 2 минут уақыт беру, кейін бала шеңбер бойымен қысқа хабарлама жа-

сайды. Барлық бала өз ойын айтып болғаннан кейін жетекші сөйлемді жинақтап, қорытынды жасайды, тамаша жауапты мадақтайды.

“Анам мені не үшін жақсы көреді?” ойыны.

Мақсаты: Құрбысы алдында әр баланың маңыздылығын жоғарылату

Нұсқау: Бала шеңбер бойына отырады. Әр балаға анасы оны не үшін жақсы көретінін айтып өтуді ұсынады. Топтың ішінен қатысушы бала анасы оны не үшін жақсы көретінін қайталауы қажет.

Ескерту: Бала өзге үшін маңызды екендігін көрсеткісі келіп- анасы баланы ыдыс жуғандығы үшін, диссертация жазуға кедергі келтірмегені үшін, кішкентай қарындасын ренжітпегені үшін жақсы көретінін айтады.

“Шыбык тимес, шыңқ етер” ойыны

Мақсаты: Ойын баланың өзіндік бағаны тепе-теңге әкелуге

эмпатиялық дамуды жетілдіреді.

Нұсқау: Тренингте пиктограммалы үлестірмелі қағаз суретін салады. Баламен әрбір пиктограмма қандай мағына беретінін пікірлесу қажет. Мысалы: «күлімсіреп тұрған адамнын суреті-көңілділік бірдей салынған кәмпиттің суреті – қуаныш пен тәттілік мағынасын білдіреді.

Егер бала оқып, жаза алса пиктограмманың орнына қандай да бір жағымды мінез сапасын жазуға болады. (міндетті түрде жағымды). Әр балаға 5-8 үйлестірмелі қағаз беріледі. Жетекші белгісінен кейін бала арқасына барлық үлестірмелі қағазын жапсырып шығуын өтіну.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№12 дәріс. Эмоция-ерік өрісі аумағын дамытудың педагогикалық-психологиялық негіздері.

Жоспары: 

1. Психо-эмоциялық қысымды түсіру жаттығуы

2. "Құстың ұшуы”

ЭМОЦИЯ - ЕРІК ӨРІСІ АУМАҒЫН ДАМЫТУ, БӘРІН ЖАҚСЫ ОЙЛАСАҢ ЖАҒЫМДЫ БОЛАДЫ

Біз өзімізді жақсы сезінгенде айналаның бәрі түрленіп, тіршілік гүлденіп кетеді (бірі қою күлгін, екіншісі көгілдір ашық күлгін түс) Ал, өзімізді көңілсіз сезінсек айналаның бәрі тұнжырап, қараңғы тартып жағымсыз болып кетеді.

Психо-эмоциялық қысымды түсіру жаттығуы

“Күн сәулесі”(4-6 жас)

Нұсқау: Күн сәулесі-қояны сенің көзіңе түсті. Көзіңді жұм. Ол ары қарай сенің бетіңе түсті, алақаныңмен маңдайыңды, мұрныңды, аузыңды сипала. Бетіңде, тамақ асты, мойныңда, ішіңде, қолыңда жүр, жәй ғана үркітіп алмай сипала. Ол тентек емес, ол сипалағанды ұнатады, сен оны сипалап достасып ал.

“Құсты құтқарып қал” (4-6 жас). .

Нұсқау: Сенің қолыңда кішкентай дәрменсіз құс бар деп елестетші.

Алақаныңды жоғары ұстап, колыңды алға соз. Саусақты біріктіріп құс сиятындай етіп жаса, ол өте тоңып қалыпты. Жылыт, деміңді оған үрле, жәй ғана терең дем алып, алақаныңды кеудеңе жақындатып ұста, өз жүрегіңнің жылуын панасыз құсқа бере біл.

Ал енді алақаныңды ашшы, құстың қуанышпен ұшып бара

жатқанын көресің, өкпелеме, қайта оған қарап күлімде, ол саған қайта оралады.

"Қустың ұшуы”

Нұсқау: “Бізге жиі керемет түс енеді. Түсімізде біз ханшайым мен хор қызына, қоянға, тиінге айналып кетеміз, құс пен аң тілін түсінеміз.Біз әдемілік пен жеңілдік құпиясын біліп, жер үстінде ұшып, таза тынық көгілдір аспанды сезінеміз. Ол көлге қатгы ұқсайды, онда сенің денең суда жүргендей жеңіл әрі икемді. Аспан-ғажайып құстың көгілдір хандығы. Оның ең әдемісі - аққу: қар секілді аппақ, узын мойынды, алтын тұмсыкты құс. Тамақты жоғары көтеру.Иә, аққудың мойны дәл осындай. Арқаны тік ұстап, иықты түзеу. Сен кереметсің! Көзіңді жұм. Кәнекей, құс секілді тыныс алайық. Демімізді ішке тартып, жәймен шығару. Демді сыртқа шығарғаннан кейін әркім өзіне “Мен аққумын!” деп айтсын. Аққу мойны алға созылыңқы, аркасы тіп-тік. Қолды кеңінен жаю, - бұл сенің қанатың, кең әрі бірқалыпты, жарайсың!

Тізені сәл ғана бүгу. аздап қысым, түсіру де бірден, түзу ұстау

Терең демалу. О, қандай ғажап! Біз ұшып барамыз! Дем алып - демді

сыртқа шығару (3 рет). Қанатты еркін қағуына болады. Қандай кең әрі

куанышты! Айналадағы аспан көгілдір және таза, жағымды самал жел

есіп, тұр. Айнала тыныш... жым-жырт.

Деміңді ішке тартып, сосын оны шығару. Біздің астымызда көл айнадай жарқырап тұр, көз алмай қарап онда өзіңді көруге болады. Әдемі құс болып ұшып қарап тұру! Дем алып — демді сыртқа шығару. Бірқалыпты ұшу, төмен түсу, тағы төмен, тағы төмен. Міне үй, орман, ... аяқпен жерге қону, жерге тиді... мойынды созу, иықты түзеп, қанатты түсіру. Ұшу өте сәтті өтті! Мүмкін кейбіреуің жөнді ұша

алмаған шығарсың? Түк те емес. Аққу да бірден ұша алмаған. Ол да бір кезде балапан болған, көптеген сәтсіздікті бастан кешірді, оган барлығы күле қарап, оны өкпелеткен, ешкім оны түсіне алмаған. Балапан болып туылу қоркынышты емес, ең бастысы аққу бола білу. Сіздің ойлағаныңыздың барлығы іске асады, тек сеніңіз”. Бағдарламаны бала шаршаған сәтте, мазасызданғанда орындау қажет. Аптасына 1-2 рет баяу музыка ырғағымен ұйқы алдында оқуға болады.

Эмоцияны жаттықтыру (4-6жас)

Нұсқау:

- Баладан тұнжырауын сұрану - күзгі бұлт секілді, ашулы адам кейпі.

- Баладан күлімсіреуін өтіну - күнге қарап жатқан мысықтай; күннің өзін; буратина секілді; қу түлкі сияқты; риза болған бала бейнесі;

- Баладан ашуланған адамның бейнесін салуды ұсыну; кәмпитін тартып алған бала бейнесі; көпірдегі екі қойдың; соққы жеген баланың түрі.

- Баладан қорыққан сәтін корсетуді сұрану - анасынан қалып қойған бала; қасқырды көрген қоян; иттің мысыққа үргені;

- Баладан шаршаған адамның түрін көрсетуді сұрану – жұмыстан кейінгі әке, ауыр жүк көтерген адам, үлкен шыбынды көтеріп келе жатқан құмырсқа; Баладан келесі бейнені көрсетуін өтіну - иығынан ауыр жол қапшығын түсірген жолаушы, көп еңбектеніп анасына көмектескен баланы, жеңістен кейін шаршаған адамды.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№13 дәріс. Мектеп жасына дейінгі кезеңде бала мен ата-ана қатынасына эмоциялық - мотивациялық және танымдық аумағын дамыту және түзету.

Жоспары: 

1.Бала мен ата-ана қарым-қатынасының үйлесімді болуына бағытталған жаттығу

2.Жүректі тыңдау

Бағдарлама мектепке дейінгі бала мен ата-анаға көмек көрсетуге бағытталған. Қатысушы саны 5-7 отбасы мүшесінен аспайтын аптасына бір реттен 12 тренинг және әр тренинг 1,5 сағаттан есептелген.

Бағдарлама мақсаты:

Мектеп жасына дейінгі баламен жүргізілетін психологиялық жұмысты ұйымдастыру, эмоциялық-мотивациялық және танымдық аумағы бойынша дамыту, сонымен бірге бала ата-ана қатынасы түсінігіндегі болатын ауытқуды түзету.

Бағдарлама міндеттері:

1.Мектепке дейінгі кезеңдегі баланың даму заңдылығы туралы ата-анаға ақпарат беру.

2. Танымдық іс-әрекеттің нәтижелі болуын әлеуметтік факторға, ең

алдымен, отбасындағы қатынасқа байланыстылыгын түсіндіру.

3. Баладағы эмоциялық қысымның азаюына жаңа тәжірибе беру;

4. Баланың танымдық қызметінің дамуын үйлесімділеу.

БАЛА МЕН АТА-АНА ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫНЫҢ ҮЙЛЕСІМДІ

БОЛУЫНА БАҒЫТТАЛҒАН ЖАТТЫҒУ

«Пілдің аяғы» ойыны

Мақсаты: Ана (әке) мен баланың дене деңгейінде байланыс жасауы; Топтағы қатысушы жұпқа бөлінеді (ана-бала).Оның бірі пілдің аяғы кейпінде болып, соған сәйкес әрекет жасайды. Екінші ойыншыға кез келген тәсілмен «аяқты» жылжытуды ұсынады. Мұнан кейін рөлмен ауысады. Уақыты: Әрқайсысына 3-5 минут.

«Сенімді түсу» (құлау)жаттығуы

Мақсаты: Өзге адам үшін жауапкершілік пен сенімді сезімді дамыту,

сонымен қатар, қобалжу мен қорқынышты төмендету.

1. Нұсқау: Ата-ана - бала жұбы. Бала анасына немесе әкесінеарқасымен қарап тұрады. Мұнан соң тізесін бүкпей, еденнен аяғын алмай артқа қарай кұлайды, бұл кезде ата-ана алақанымен қолтық асты тұсынан ұстап қалады. Жаттығудың орындалуына байланысты баланы бірте-бірте төмен деңгейге тосып тұрады.

2. Нұсқау: Тек үлкен қатыса алады. Тапсырма берілуі бойынша қайталанады.

Уақыты: 10-20 минутқа дейін.

«Менің және анамның қолы» жаттығуы

Мақсаты: Ең алдымен денелік және эмоциялық еске сүйеніп,

қатысушының дене тізбегі туралы түсінігін бекіту (сол және оң жақ, саусақ атауы). . Нұсқау: Қатысушының жұбымен бір-біріне қарама-қарсы тұрып, жетекші айтқанын орындау ұсынылады. Психолог ретімен былай айтады:

1. Бір-біріңмен сұқ саусақпен амандасу.

2. Шынашақтан серіктесіңнің шынашағын сипалау.

3. Ортаңғы саусақ күшімен күш сыналу.

4. Серіктес бір-бірімен сұқ саусақпен қоштасады.

Жаттығу тек оң қолымен орындалады. Үй тапсырмасы ретінде қатысушыға осы тапсырманы үйде орындау ұсынылады. Уақыты: 20-30 минут

«Қолмен» әңгімелесу

Мақсаты: Көрнекі-бейнелі ойлауды дамыту; өзінің және

серіктесінің шекарасын түсіну өзін қабылдау; конструктивті әріптестік дағдыны дамыту; ата-ана-бала қатынасының үйлесімділігі.

Түсініктеме: Ұсынылған жаттығу «Менің және анамның қолы» жаттығуынан кейін орындалған жөн. Алғашқы кезеңде қатысушының сол қолынан алақанын қағазға

койып, айналдырып сызбасын салады. Мұнан кейін кезкелген тәсілмен әртүрлі материалды және түспен бояуда болады. Екінші кезеңінде ата-ана мен балаға осы сурет арқылы байланыс жасау ұсынылады, мұнан кейін ұнамағанын өзгертуіне болады.

Эмбрион

Мақсаты: Бала мен ата-ана арасында қарым-қатынас үйлесімділігі,

баланың дене аркылы анасымен эмоциялық жақын қатынасы, осы тәжірибенің ата-анасымен талқылау. Жаттығу ата-ана-бала жұбында орындалады.

Нұсқау: Болмеде өзіне ыңғайлы орын табу ұсынылады. Мұнан кейін бала кілемге отырып эмбрион қалпына енеді, көзін жұмады. Анасы тізесін бүгіп арқасымен баланы нәзік қана құшақтайды. Бірқалыпты тыныш музыка ырғағымен баланың аяғын еденнен алады да оны бірқалыпты тербетеді. Ең маңыздысы анасы тербеткенде бағытты үнемі өзгертіп үнсіздік сақтағаны жөн.

Уақыты: 3-5 минут.

Құрал-жабдық: кілемше, кең киім, магнитофон, үн таспа.

Жүректі тыңдау

Мақсаты: Жүректің орналасу тұсымен танысу, ата-анамен, құрдасымен жағымды эмоциялық байланыс.

Нұсқау: қатысушы танидоскоп көмегі арқылы анасының, әкесінің жүрегін тыңдауға мүмкіндік алады.

Уақыты: 10-20 минут

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№14 дәріс. Мектепке дейінгі балаларға арналған тренинг. Релаксациялық жаттығулар

Жоспары: 

1. Релаксациялық жаттығулар

2. Мектепке дейінгі балаларға арналған тренинг

Релаксациялық жаттығулар (Жанасу терапиясынан қарапайым
әдістер)

«Апельсин (немесе лимон)» жаттығуы

Нұсқау: Бала шалқасынан жатады, басы сәл қиғаш. Аяғы мен қолы жай ашылған. Балаға оң қолында апельсин барын айтып, одан шырын жасауға сығуын сұрайды (қатты қысымда қолы жұдырықталып 8-10сек. бойы түруы керек).

«Жұдырықты ашып, апельсинді домалату (кейбір бала шырын қыстық деп ойлайды), қол жылы..., жұмсақ..., тынығады...» Сосын апельсинді сол қолға ауыстырады. Жаттығу келесі қолда жасалады. Мүмкіндігінше жаттығуды екі реттен жасау (жемісті ауыстыруға болады).

«Тасты қозғалту» жаттығуы

Нұсқау: Балалар шалқасынан жатады. Олардан оң аяғының қасында ауыр тас жатқанын елестетуді сұрау. Оң аяғымен жақсылап, абаймен осы тасты орнынан қозғалтуы керек. Ол үшін аяғын сәл бүгіп, қатты жұмылдыру керек (8-12 сек.). Сосын аяқты бастапқы қалыпқа келтіреді. Осы жаттығу келесі аяққа жасалады.

«Тасбақа» жаттығуы

Нұсқау: Жаттығу бір қырымен немесе етбетімен жатып жасалады.

Баладан жасыл шөпте (өзен, көл баланың қалауы бойынша) жатқан кішкентай тасбақа екенін елестетуді сұрау. Күн шуағын төгіп тұр. Тасбақаға жылы және жайлы. Қол —аяқ босаңсыған. Бірде аспанды қара бұлт торлап, күннің бетін жапты. Тасбақаға суық болып, өзін жайсыз сезінеді, ол қолын, аяғын, мойнын жиырады (балалар тасбақа тәрізді жиырылады, 5-10 секунд) Бұлт сейіліп, күн қайта жарқырайды, жылы және жайдары. Тасбақа қайта босаңсып, аяқ - қолын, мойнан жазады (арқа 5-10 сек. босаңсиды).

«Теңіз жұлдызы» кейпінде босаңсу жаттығуы

Уақыты: 1-2 минут.

Нұсқау: Бұны өзге жаттығудың соңынан босаңсу, қысымды түсіру үшін жасауға болады. Мүмкіндігінше әуенмен жасалады. Балалардан көздерін жұмуды және ұнайтын, жайлы, қауіпсіз сезінетін демалыс орнын елестетуді сұрау. Сосын сол жерде қалауы бойынша жасағысы келетінін істі жасап жатқанын ойлау. Жаттығу аяқталғаннан кейін көздерін ашып, бірнеше рет керіліп терең тыныс алып орнынан тұрады.

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРҒА АРНАЛҒАН ТРЕНИНГ

«МЕН ӨЗІМДІ ЖАҚСЫ КӨРЕМІН»

(3 жастағы балаға арналған)

«Сәлеметсің бе, мен мысықпын!» жаттығуы

Мақсаты: Баланың өзіндік сыйлауына бағытталған

Нұсқау: Жүргізуші қолына жұмсақ мысық ойыншықты алады (қолға киілетін қуыршақ болса тіптен жақсы). Ол балаларға кезекпен мысықпен амандасуды сұрайды. Әр бала қолынан ұстап өзінің есімін жылы сөзбен айтады. Мысалы, «Сәлеметсің бе мысық мен Айнұржанмын.

«Мысық аялайды» жаттығуы

Нұсқау: Алдағы жаттығу сияқты жүргізуші қолына жұмсақ ойыншықты алып. мысыктың алақанымен әр баланың басынан сипап: «Мейірімді Айнұржан, жақсы Жасұлан» т.б. деп айтады. Балалар кезеклен мысықтың қолын алып аймалайды. Жүргізуші балаларға жылы сөз айтуға көмектеседі.

«Бір-екі-үш, аққу - үйрек уш, қатып қал!» жаттығуы

Нұсқау: Балалар бөлмеде жүреді. Жүргізуші оларға: қазір сендер мен атаған аңға айналасыңдар. Сендерге: «бір-екі-үш, аққу-үйрек үш қатып қал!»- нұсқауы берілгенде қимылдамай орнында қатып қалу. Кішкентай балаға қалыпты жүргізуші көрсетіп ал үлкен балалар өздері ойлап табады. Осыдан кейін жүргізуші аңға айналу қорқынышты емес пе? (қасқыр, арыстан, аю) - деп сұрайды. Ойын эрі қарай аңдармен жалғасып кете береді.

«Ермексаз» жаттығуы

Нұсқау: Жүргізуші бір баланы алып ол ермексаздың бөлігі екенін айтады. Оны жібітіп, илеп бір зат жасауға болады. Жүргізуші баланы икемдендіріп бір жануарды бейнелендіреді. Қалған балалар қандай жануар екенін табады.

«Ау- у» жаттығу ы

Нұсқау: Бір бала топқа арқасымен қарап тұрады. Ол орманда адасып кетеді. Өзгелері кезекпен оған «Ау-у» деп айқайлайды. Адасқан бапа кім айқайлағанын табуы керек.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№15 дәріс. Бала мінез-құлқындағы ұялшақтықтың пайда болу себептерін анықтау және коррекциалау.

Жоспары: 

1. Ұялшақтық ұғымы

2. Ұялшақтықты жеңу жолдары

Көптеген психологтардың пікірінше, алғашқы үш-бес жылда тұлға қалыптасады, яғни оның негізгі білімі қалыптасады. Бұл процестің басталуы бала кезіндегі ерте балалық шақтан басталады әсіресе осал және тәуелсіз емес, отбасылық ортаға толығымен тәуелді және жақын ересектер. Демек, отбасының қалыптасуы "Мен" және сана-сезімнің жалпы дұрыс қалыптасуы үшін ерекше маңызы бар. Бала, ересек адам сияқты, айналасындағы әлемді қабылдайды. Позитивті сезімдер сөзсіз шындыққа және өзіне деген оң көзқарас қалыптастырады. Бірақ бір рет сезімтал деңгейде белгісіздік немесе теріс ноталар пайда болса, шындық соншалықты қуанышты болып көрінбеуі мүмкін, және соның негізінде адамның өзіне деген көзқарасыда бірге өзгереді.

Адамның ең жұмбақ эмоцияларының бірі қысылу, бұл ұялшақтық мінез - құлыққа айналуы мүмкін. Баланың гиперқысылу салыстырмалы түрде ауыр, оған тән енжарлық, үнемі ойланып, шатасып, айналасына қарап қолдау күту.

Ұялшақтықты психикалық ауру ретінде анықтау мүмкін емес, бірақ ол психологиялық көріністердің кең ауқымын қамтиды - басқа адамдардың алдында пайда болатын ұялу, жарақат келтіретін деңгейдегі адамның өмірін толығымен бұзатын мазасыздық ретінде көрінеді.

Ұялшақтықты жасқаншақтықпен шатастырмау керек. Егер біріншісі тұрақты болса, жасқаншақтық - уақытша құбылыс, бұл ар-ұждан адамдарға тән, бірақ мінез-құлықтағы қаттылық біраз уақыттан кейін жоғалады, яғни қарым-қатынас жасау кезінде. Ұялу кей жағдайда қысқа мерзімді көрініс екенінде айтуға болады. Мысалы, белсенді назар аудару немесе артық мадақтау. Ұялшақ адамдар тіпті өзі мен қалған жағдайда да, еш айқын себептерсіз ұялуы мүмкін.

Достық, толерантты өзара қарым-қатынас және түзету ойындары балалардың ұялшақтықтығын жеңуде тиімді көмектеседі.

Балалық шақта өзіне деген көзқарас өзін-өзі бағалаумен тығыз байланысты.

Сондықтан ата-аналарға баланың өзіне деген оң көзқарасын қалыптастыруға тырысу жақсы болар еді.

Баланың «Мен» тұжырымдамасы: -өзін-өзі бағалау, өзін-өзі қабылдау. Балалардың өзін-өзі ұжымның, отбасының, топтың маңызды бөлігі ретінде сезінуі өте маңызды. Ол үшін оларға позитивті өзін-өзі бағалау, позитивті өзін-өзі қабылдау қажет. Сонда бала өз қабілетіне сенімді, ол не қалайтынын және не істей алатынын біледі;

Ұялшақ бала эмоцияларын іште бастан кешеді және өмір сүреді, өзін-өзі реттеу ақыл-ой деңгейінде жұмыс істейді және мұндай балалар

өзінің қабілеттерін бағаламау тән. Оларда «Мен» тұжырымдамасы бұрмаланған, төмен болып қалыптасады

Ересектердің міндеті баланың кемшіліктері мен сәтсіздіктеріне тікелей көрсету емес және балаларды бір-бірімен салыстырмау. Әр бала әр түрлі және әр түрлі нәрседе дарынды екенін ескеру керек.

Ересек адам баланың еңбегін мақтаған кезде баланың өзін-өзі бағалауы өте жақсы арттырады. Әсіресе сәтсіздіктерденқ қашатын балаларда және кез-келген тәуелсіз қадамнан қорқатын балаларда көмектеседі.

Мұндай балаға қаблеті жететін тапсырмалар беру қажет, және оның сәттілігіне сену маңызды. Ата-аналардың басты міндеттерінің бірі бастаған істің сәтті аяқталуына баланы бағыттау болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№16 дәріс. Мектепке дейінгі жастағы баланың қабылдауын дамытудың негізгі ерекшеліктері.

Жоспары: 

1. Пішінді қабылдау.

2. Шаманы қабылдау.

Әлемдегі әлем - бұл объектілер мен құбылыстар әлемі, сондықтан объектілерді тұтас қабылдау адамдарға оған дұрыс шарлауға мүмкіндік береді. Осыны болмаса, баланың зияткерлік салада ғана емес, сонымен қатар эмоционалды ерікті салада, сонымен қатар, баланы тұтастай елстандыққа да қатысты болуы мүмкін. Жақсы дамыған қабылдау баланың байқау түрінде, оның объектілері мен құбылыстарының ерекшеліктерін, бөлшектерді, бөлшектерді байқауға, ересектердің көрінбейтінін байқайды.

Дәл түсінік Таңдалған тақырып - мектепке дейінгі жастағы баланың дамуындағы маңызды кезең болып табылады. Мектепке дейінгі жастағы өмірдегі қабылдаудың маңызы өте үлкен. Бұл жас кезеңі көрнекі қабылдау тетіктерін жақсарту, кешенді бейнелер мен жағдайларды біртұтас қабылдаудың дамуы маңызды және сезімтал болып саналады. Мектепке дейінгі жастағы, визуалды қабылдау арнайы танымдық іс-шараларға айналады, оның мақсаттары, міндеттері, қаражаттары және оларды іске асыру әдістері бар.

Балаларды қабылдаудың маңызды ерекшелігі мектепке дейінгі жастағы Бұл әр түрлі екі әрекеттер тәжірибесін қосқанда, көрнекі қабылдау жетекші болады.

Пішіндердің бірі балаға әсер - бұл дидактикалық ойын. Ойын - Бұл тек мектепке дейінгі жастағы адамдардың негізгі қызметі ғана емес, сонымен бірге даму құралдары да.

Пішінді қабылдау.

Үлгілердің ұзақ мерзімді қолданылуына және әртүрлі жағдайларда тексерілген және әртүрлі объектілерде сыналған, баланың баланың толыққанды визуалды қабылдауы, оны тақырыптан шығарып, оны суырып алу қабілеті болуы мүмкін Басқа элементтердің формасы

1. Пошта жәшігі. Мақсаты: Тақырыпта пішінді көруді үйреніңіз, тақталар мен қойындылардың пішінін, әр түрлі геометриялық пішіндер мен олардың бөліктерін, сізге қажет үлгілерді таңдау және сынау үшін таратыңыз.

2. Жұпыңызды табыңыз. Мақсаты: Ұшақтың пішінін қабылдауды үйреніңіз, үлгіні таңдаңыз, оны қабаттастырыңыз.

3. Маған жүгіріңіз. Мақсаты: үлгі бойынша пішінді таңдауды жалғастыра беріңіз, бұл үлгіні таңдау, оны белгі бойынша маңызды ету.

4. Дүкен. Мақсаты: Нысанның функционалды мақсатына алаңдау, ұшақ үлгісіндегі көлемді формаларды таңдауды үйрену.

5. біліп, есте сақтаңыз. Мақсаты: балаларға танысу, презентациядан таңдау жасауды үйрету.

Шаманы қабылдау.

Дәл сол тақырып басқалармен салыстырғанда үлкен және кіші болуы мүмкін. Сонымен бірге, әр түрлі параметрлер бар - биіктігі, ұзындығы, баланың ұзындығы, ұзындығы, баланың ұзындығы мен үштілері, оны алу үшін толыққанды визуалды қабылдау, оны алу мүмкіндігі, заттарды шамадан тыс байланыстырады. Ойындар мен жаттығулар әр түрлі материалда балаларды іріктеу әдісінде алынғандай етіп, пішінді қабылдау бойынша ойындармен қатар жүргізілуі керек.

1. Қуыршақты ұйқыға ұйықтаңыз. Мақсаты: объектілермен практикалық әрекеттердегі соманы ескеріңіз, объектілердің мөлшері бойынша; Сандардың ауызша белгісін бекітіп, «үлкен», «кішкентай», «Толығырақ», «Аз»)

2. Қақпақты жасаңыз. Мақсаты: объектілердің биіктігі мен еніне назар аударыңыз, биіктігі мен ені бойынша объектілерді олармен бірге және ені; «Жоғары», «Төмен», «ені», «Тар» деген сөздер туралы білімдерін біліңіз.

3. Көше. Мақсаты: шамаларды таңдау және корреляция жасау үшін, көзбен және сөзбен танысыңыз.

4. Хайуанаттар бағы. Мақсаты: балаларды заттардың салыстырмалылығымен таныстыруды жалғастырыңыз, оларды көру, оларды көзбен және қою арқылы оларға байланыстыруды жалғастырыңыз.

5. Жасырын жерді табыңыз. Мақсаты: әр түрлі мөлшердегі тақырыптар идеясын ұстап, оларды біраз уақыттан кейін табыңыз.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№17 дәріс. Бастауыш сыныпта білім алушыға психокоррекциялық жұмыстың жүргізілу мазмұны

Жоспары: 

1. Жеке бас дамуына коррекция

2. Бірінші сыныпта білім алушының мектепке бейімделу деңгейін арттыруға бағытталған түзету- дамыту бағдарламасы.

Психокоррекцияның обьектісі - жеке тұлғаның өзгеруіне дайын арнайы өріс, оның әсер етуі психикалық шындыққа бағытталады. Нысаны баланың мінез-құлқындағы бұзылыс болса, ал пәні «Мен» бейнесіне, мұғалімнің оқу мотивациясына шағымдануы. Жалпы жеке тұлғалық, сапа мен іс-әрекетке және қатынасқа түзетуді мазмұнына қарай бөледі.

Тұлғалық дамуға коррекция бағыты баладағы «Мен - концепцияны» жағымды өзгертуге, жанасу деңгейіне және жеке тұлғаның үйлесіміне, Эго-ны (мен) күшейтуге әкеледі. Онда жұмыс жетілмеуді, үйлесімсіздікті, бүтін емес өзін сезінуді, жыныстық ұқсастықтың бұзылуы, жағымсыз мінез-құлықтың көрінуін дұрыс меңгеруге жұмсалады.

Танымдық өріске коррекция бағыты интеллектуалды қызметті жаттықтыру, көңіл аудармау тапшылығын меңгеру, танымдық психикалық процестің дамуы, мотивацияны қалыптастыруға әкеледі.

Эмоциялық өріске коррекция психо-эмоциялық қысымды түсіруге байланысты, бала қажеттігіне қобалжуы, аффектілі бейне мен мінез-құлық стеротипін, қоршаған ортаның сауығуына әкеледі. Балада мінез-құлықты эмоциялық басқара алу мен әлеуметтік эмоция мен қауіпті реттей алуды қалыптастырады.

Еріктік өрісті коррекция балада іс-әрекет қимылында аяқтауды меңгерту, мақсат қоюға, мотивация, ой қорытындысына келе білуді

қалыптастырады.

Мінез-құлық өрісіне коррекция өзіндік реттелу мен өзіндік бақылау дағдысын, әлеуметтік ортада мінез-құлық үлгісін, рөлін балада ішкі көзқарасты қалыптастыру.

Оқу және ойын әрекетіне коррекция өзіндік баға мен мақсат қою, оны бақылауға дағдыландыру, іс-әрекеттің жағдайы мен құралын меңгерту және жеке тұлғалық, әлеуметгік және оқу мотивациясын қалыптастыруға бағытталған.

Баланың қарым-қатынасын коррекция субьективті қабылдауын, әлеуметтік жағдайдың дамуын өлшеу, әлеуметтік интелект, әлеуметгік бедел, ішкі және сыртқы қақтығысты жеңуге бағытталған. Г. В. Бурменской, О.А. Карабанова және А.Г. Лидерс зертгеуінде: мектепке дейінгі және бастауыш сынып жасындағы білім алушы көбірек психолог көмегін кажет етеді,- дейді. Себебі балада кездесетін қиыншылықты төмендегі көрсеткішке бөле қарастырады:

- Жас ерекшелігіне сай қалыпты дамуға психикалық дамудың сәйкес келмеуі.

- Мектепке баруға: танымдық және оқу мотивациясы жағынан психологиялық даярлығының төмендігі;

- Мінез-құлқында эмоциялық бұзылыстың болуы;

- Мектепке немесе бала-бақшаға бейімделмеу.

Ақыл-ойды дамытуға коррекция:

Сенсорлы қабілетті, қабылдауды дамыту;

Көрнекі-бейнелі (көрнекі қимылды) ойлауды дамыту;

ЬІрықты зейін мен есте сақтаудың алғашқы қызметін дамыту;

Баланың мектепке даярлығына коррекция;

Баланың ішкі көзқарасын түзету;

Жалпы үлгерімін (жағымды мотивация, танымдық процес, өзіндік бақылау мен өзіндік бағаны) қалыптастыру;

Бастапқы түсінік сан мен көлем (математикадан), сөйлеуді түзету

Ұйымдаспаған мінез-құлыққа коррекция:

1. Мотивациялық одақ (мақсат қою) - бөліп қарау, саналы меңгеру, мақсат қимылын қабылдау және оған көндіге білмеуі: заттың бейнесін саналы менгерту және қабылдату; мақсатқа жету мен табысты қоштауды қамтамасыз ету. Қобалжулы жағдайды ырықты реттелуге айналдыру.

2. Жағдайды реттейтін одақ (жоспар мен бақылау) - мақсатка жетер жолды жоспарлауды білмеу, қимылды бақылауда дер кезінде түзету жасауды енгізуді қамтамасыз ете алмауы, үлкенмен бірге отырып мақсатқа жету үшін мазмұн мен жүйелілік жағдайын бірігіп шешу; жоспардың түрлі жолын меңгерту:(дайын тізбек, моделдеу, жоспар-тізбек). Іс-әрекетке мотивациялық дайындықты қалыптастыру.

Жеке бас дамуына коррекция:

1. Коммуникативті отбасы мәселесі - ата-анамен, туған-туыспен: коррекциялық жұмыста ата-ана мен педагог арасындағы тәрбиелеу белгісін өзгертуге бағыттау; ата-анаға арналган тренинг (ата-ана біліктілігіне);

педагогикалық қарым-қатынасқа тренинг (педагог біліктілігін көтеруге);

психологтың баламен коррекциялық ойыны (жаңа қатынас түрін меңгерту);

ата-ана және бала арасындағы ойын (әрекеттестік ойыны)

2. Отбасынан тыс жерде қарым-қатынасқа түсу қиындығы: ұжымдық ойын (рөлді және қатынасты шынайы бөле білу); мінез-құлықты түзетуге ойыны (агрессияны бойдан қайта шығару); психотерапиялық бедел (жас ерекшелікке қарай, тепе-тең емес өзіндік баға); әлеуметтік терапия (топта балаға деген қатынастың өзгеруі).

3. Өзіндік баға, қобалжу және эмоциялық қысымды күшейту, енжарлық: психогимнастика; трансперсоналды-терапия; арттерапия; психодрама және б.т.

Бірінші сыныпта білім алушының мектепке бейімделу деңгейін арттыруға бағытталған түзету- дамыту бағдарламасы.

Білім алушының мектепке бейімделуіндегі қиындықтың бірі оқу бағдарламасын игеруге кедергі келтіретін танымдық процестің төмен деңгейде дамуынан туындайды. Білім алушы мектепке келгеннен соң психолог танымдық процестің даму деңгейін анықтайды. Анықтау нәтижесі бойынша қиял, есте сақтау, зейін және ойлау процесін түзетуге бағытталатын арнайы топ қалыптасады. Бағдарлама құрамында: психогимнастика жаттығуы, босаңсу, аутотренинг тәсілі бар. Арт-терапия техникасы (сурет, сазбен жұмыс жасау және т.б), денелік-басқару терапиясы, әлеуметтік психологиялық тренинг және тағы баска қарастырады. !

Мақсаты. Сыныпта үйлесімділік орнату, танымдық процесті дамыту.

Міндеттері: Есте сақтау, зейін, ойлау процесін дамыту; балада

жағымды эмоцияны қалыптастыру; коммуникативті дағдыны орнату.

Коррекция пәні: баланың танымдық сферасы.

Жүргізу формасы: аптасына екі рет 30-40 минуттан 10 тренинг. Топ 10-13 адам. Жұмыс барысында ата-ана және мұғалімнің жеке кеңес беру жұмысы қарастырылады.

Жүргізу құралы: топтың үйлесімін көтеруге, танымдық процесті дамытуға, қарым-қатынас дағдысына бағытталған ойын, психогимнастика элементі, әңгіме, изотерапия.

Треңинг кезеңі: І-бағдарлы (2 тренинг); ІІ-қайта қалыптастыру (7 тренинг); III- бекіту сабагы (1 тренинг).

Тренингтың түрі: әрбір тренинг үш бөлімнен тұрады: серіктестік (2-3 жаттығу), негізгі бөлім (2-4 жаттығу) және қорытынды бөлім (2-3жаттығу).

Серіктестік бөлімінің мақсаты: топта жағымды бағыт қалыптастыру; күш алу, қысымды төмендету.

Негізгі бөлім бүкіл тренинг барысында жетекші роль ойнайды. Бағдарлама мақсаты және міндетіне сәйкес әдіс-тәсілді енгізеді. Қорытынды бөлім мақсаты: топқа шиеленіс сезімін тудыру жағымды эмоцияны бекіту.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№18 дәріс. Бастауыш сынып білім алушысының танымдық қабілетін дамыту

Жоспары: 

1. Танымдық қабілеттілікті дамыту мүмкіндігі

2. Психология сабағының құрылымы.

Жаңа заман талабы жеке тұлғаны дамыту мен танымдық ауқымын кеңейту деңгейінде әр түрлі технологияны және әдісті қолдануды қажет етеді. Бастауыш сынып сатысында білім алушы педагогикалық экологияны сақтаған, жағымды микроахуалда, табысқа жетуін қамтамасыз ететін жағдайда тәрбиеленгені жөн.

Психологияны оқу-тәрбие үрдісіндегі рөлінен бөлек алып қарастыруға болмайды. Оқудың бала дамуындағы рөлі Л.С Выготский, А.Н.Леонтьевтің еңбектерінде баланың оқуы мен тәрбиесінің жалпы жолының жүйесі анықталған.

Психология ғылымының докторы Н.И Непомнящая зерттеуінде оқытудың “жақсы” деген көрсеткіші өздігінен болмайтынын психологиялық білімнің қажеттілігіне тоқталады. Керісінше, оқытудың табысты деңгейі баланың психологиялық және даму ерекшелігінің механизмі мен танымдық қабілеттілігін ескергенде ғана жақсы көрсеткішке жетеді.

Танымдық қабілеттілікті дамыту мүмкіндігін Дружининнің пайымдауынша, ортаның әсері және тұқымқуалаушылық екі бағдарлама қарама-қарсы қарастырылды. Тұқымқуалаушылық 50% үлес алса, 30% орта, ал 20% генетика әсеріне тиесілі екен.

Дамыту бағдарламаның қолдана отырып, ақыл-ой қызметінің ауқымын кеңейтуге, қарым-қатынаста интеллектіні дамытуға генетика мен ортаның үлесі жеткілікті. Білім алушының қабілеттілігінің дамуы белсенді еңбек пен оқу үрдісінде игеріледі. Қабілеттіліктің дамуы жеке тұлға болып дамуға қолайлы әсер етеді.

Танымдық қабілеттілікті дамыту мүмкіндігін Дружининнің пайымдауынша, ортаның әсері және тұқымқуалаушылық екі бағдарлама қарама-қарсы қарастырылды. Тұқымқуалаушылық 50% үлес алса, 30% орта, ал 20% генетика әсеріне тиесілі екен.

Дамыту бағдарламаның қолдана отырып, ақыл-ой қызметінің ауқымын кеңейтуге, қарым-қатынаста интеллектіні дамытуға генетика мен ортаның үлесі жеткілікті. Білім алушының қабілеттілігінің дамуы белсенді еңбек пен оқу үрдісінде игеріледі. Қабілеттіліктің дамуы жеке тұлға болып дамуға қолайлы әсер етеді.

Танымдық қабілеттілікті дамыту мүмкіндігін Дружининнің пайымдауынша, ортаның әсері және тұқымқуалаушылық екі бағдарлама қарама-қарсы қарастырылды. Тұқымқуалаушылық 50% үлес алса, 30% орта, ал 20% генетика әсеріне тиесілі екен.

Дамыту бағдарламаның қолдана отырып, ақыл-ой қызметінің ауқымын кеңейтуге, қарым-қатынаста интеллектіні дамытуға генетика мен ортаның үлесі жеткілікті. Білім алушының қабілеттілігінің дамуы белсенді еңбек пен оқу үрдісінде игеріледі. Қабілеттіліктің дамуы жеке тұлға болып дамуға қолайлы әсер етеді.

Сондықтан, психология тренингтері шығармашылыққа толы, қызық болып өтуі тиіс. Нәтижелі тренингтің көрінісі төмендегі ұстанымды

сақтағанда туындайды.

- қарапайымнан күрделіге ұстанымы;

- көрнекті әрі түсінікті ұстанымы;

- кері байланыс ұстанымы.

Осы және басқа да ұстанымды жүзеге асыру шығармашылық ойлауды,қиялды, сөйлеуді дамыту, Мен — тұжырымын қалыптастыруға,қарым-қатынас және мінез—құлық дағдысын жетілдіруге, танымдық белсенділікті арттыруға жол ашады. Тренинг аптасына екі рет 20-30 минуттан өтіледі. Алғашқы тренинг танымдық үрдісті анықтауға бағытталады. Бала — шығармашылықтың қайнар көзі. Табиғаттың берген сыйы.

Ендеше, осы мүмкіндікті пайдаланып, баланың шығармашылығын,белсенділігін, білуге қүмарлығын арттыру.

ПСИХОЛОГИЯ САБАҒЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

1 кезең — қарым-қатынас.

Мақсаты мен мәселесі.

Психологтың топпен, сыныппен эмоциялы бірлік орнату. Топты танымдыққа және жекелік сфераға, шынайылыққа, тренингты, өзгеше бастауға, мазмұнына жаңа элемент енгізуге қызықтыруға, шығармашылыққа икемдеу.

2 кезең - танымдық үрдісті дамыту, белсендіру

Тапсырманы орындап шығу ғана емес, әр баланың субьективті тапсырмасы болатындай, яғни білім алушы қабілетгілігі мен мүмкіншілігінің өз бетінше талпынатындай болуы қажет. Ізденіс - өзекті мәселелі жағдайы, ұқсастық және айырмашылықты орнату, кызықтыру және ой белсенділігін арттыру

Білім алушының шығармашылық ойлауын, танымдық әрекетін көтеру үшін көңіл-күй үрдісін белсендіру ретінде ойын тапсырмасын қолдану.

3 кезең – эмоциялық эстетикалық қорытындыны алдын ала ойластыру. Психология сабағының басталуы мен аяқталуы өзара байланысты болу керек. Оқытуды ұйымдастыру дың дәстүрлі емес формасын қолдану, әр түрлі жағдайда баланың өз ойын ашық, еркін айтуы. Бір-біріне қажет кезінде жылы сөздер айтуды қолдану. Психология сабағының қысқаша мазмұны.

1-тренинг. Сәлемдесу

М үмкін таныс болмасақ та бір-бірімізге бас изеп амандасу

- Бір-бірімізге ерекше не айттық. Жай сәлемдесіп, бұдан өзге ешнәрсе айтпадық.

- Әлемде күннің тамшысы неден пайда болды?

- Әлемде бақыттың тамшысы неден пайда болды?

- Қуаныштың тамшысы неден жасалады?

Баламен диалог. Сұрақ: Сізге өлең ұнады ма?

Бір жылылықты сезгендейсіз бе? Неден?

Қуанышты болдыңыз ба? Қорытынды.

Сәлемдесу қызметіңізге жасыңызға көңіл-күйіңізге қарамастан бірінші болып амандасу мәдениеттілік деңгейіңіздің жоғарлығын аңғартады.

1 Зейінді дамыту (шоғырлану). Психологтың түсіндірмесінен:

A) Тақтада гүл қалай салынса, жұмыс дәптерінде сол бейне көшірмесін салуды ұсыну.

B) Жұмысты тексеруде балаға кімнің суретті салуда мұқият болмағанын бақылатып, талдатуға болады.

- Мына геометриялық фигура қалай аталады? Санап көріңіз, геометриялық фигурада қанша үшбұрыш бар? Тағы да қандай геометриялық фигураны байқадыңыз? Үшбұрыштың шаршыдан қандай айырмашылығы бар?

2 Есті дамыту.

Нұсқау: бірінші сөзді тыңдап, содан соң дәптерге жазу. Мысық, құс сорпа, гүл, доп, алмұрт, балық, қара өрік, лимон, алма. Сұрақ. - Бір сөзбен қорытып жинақтап айтуға болатын сөзді оқу (жеміс).

3 Ойлауды дамыту (талдау жэне жинақтау).

а) “Не өзгерді?” ойыны.

Нұсқау: Әріпті орнына қойып, жаңа сөз шығару: мұрын, орман, ауыл. . і , , ? і ,

б) Жұмбақты шешу.

Шешіндірсең жылатады (пияз).

Жылт-жылт етеді

Жылғадан өтеді (су).

Кіп-кішкентай бойы бар

Айналдырған тоны бар (қозы)

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№19 дәріс. Бастауыш сынып жасында оқу мотивациясын дамытуға арналған бағдарлама

Жоспары: 

1. Кіші мектепте білім алушының ойын жағдайы арқылы оқу-танымдық мотивін қалыптастыру

2. Пікірталас

Кез келген кіші мектеп білім алушысының мотивациялық жүйесінде оқу түрі маңызды орын алады. Бала мектепке келгенде кең әлеуметтік мотивті игереді.

Бірінші сынып соңында көптеген мотив ішінде жоғары баға алу мотиві басты орында болады. Кіші мектеп білім алушының жасында оқу-танымдық және басқа әлеуметтік мотив (парыз, жауапкершілік,білім алуға қажеттілік) жетекші орынды алмайды. Сондықтан, осы жаста оқу мотивациясының төмендеуі заңдылық. Балада мектепке не үшін оқитыны туралы түсінік әлі де болса күңгірт. Негізінде, оның жауабы жаттанды болады: “оқи алу, санай алу, ақылды болуға, көп білу үшін”. Бұл түсінікті нақтылауда олар тығырыққа тіреледі. Ата-ана баласын оқу-іс эрекетіне қызығушылығын ынталандыруда қомақты сыйақы немесе қоқан-лоққы жасауға тура келеді.Ұсынынылған бағдарлама арқылы баланы аса қиындықсыз оқу мотивациясына ауыстыру болып табылады. Бағдарлама білім алушының әртүрлі қабілетін дамытуға мүмкін беруге құрылған.

Бағдарлама мақсаты:

Кіші мектепте білім алушының ойын жағдайы арқылы оқу-танымдық мотивін қалыптастыру. Баланың шығармашылық мүмкіндігін, ақыл-ойын дамыту.

Тренинг құрылымы:

1. Ширату (зеректілікті тексеруге, реакция жылдамдығын, есті дамытуға арналған тапсырма).

2. Мамандықпен танысу (ұжымдық талқылау).

- бұл мамандық туралы мен не білемін;

- бұл кәсіппен айналысатын маман нені білуі қажет;

- бұл кәсіпті игеруге қандай пәнді оқу қажет;

- бұл мамандық туралы ата-анамен, таныстан, кітаптан, телехабардан не білдім.

3. Қарастырып отырған мамандық бойынша дамыту жаттығуын

орындау;

Өз қабілетін дербес бағалау.

Нұсқау: білім алушының жаңа сабағында танысатын тапсырма жиынтығы.

Мысалы: “архитектор” байқампаздыққа, кеңістікті бейнелеу, шығармашылық ойлау мамандығында қабілетін дамытуға көңіл бөледі.

№1 тренинг

Ширату. Зейінге тапсырма.

Нұсқау: Шаршының бір тор көзінде шыбын отыр. Жетекшінің оның қалай қозғалатынын айтады. Ал, білім алушы көз арқылы оның қозғалысын бақылап отыруы тиіс, соңында қай торкөзге тоқтағанын айтады.

Пікірталас.

Мектепте не үшін мұқият болу қажет? (қорытынды: жақсы оқу үшін).

Не үшін жақсы оқу қажет? Қорытынды: сауатты, білімді азамат

болу үшін, болашақта қызықты, сүйікті іспен айнапысу керек.

Дәптермен жұмыс.

Нұсқау: Бала өз ата-анасының мамандығы туралы не білетінін, жұмыста немен айналысатынын жазу ұсынылады. Тапсырма аякталғаннан кейін әркім қалауы бойынша не жазганын оқуына болады және ата-ана жұмысының ұқсастығы мен айырмашылығын талқылайды.

“Мамандық әліпбиі” ойыны

Нұсқау: Сынып үш топка бөлінеді және алфавиттегі әріпті сәйкесінше үшке бөледі. Топ 5 минут ішінде алфавиттегі түскен әріпке мамандық атауын жазуы қажет. Мамандықты көрсететін әріпті атайды, ал бала оның кандай мамандық екенін айтады.Егер топ өзінің мүмкіндігін жіберіп алса, немесе мамандықты білмесе, келесі топ ойынды жалғастырады. Орбір аталған мамандыққа ұпай есептеледі. Ойын соңында корытынды ұпай есептеліп, жеңімпаз жарияланады.
Үй талсырмасы: бала үйде ата-анамен мамандық туралы әңгімелеседі.

№2 тренинг

Ширату (көру есі).

Нұсқау: бөлек жолақта мамандық атауын көрсетеді. Білім алушы сөзді ғана емес, оның жазылуын да еске сақтауы қажет. Барлық сөзді көрсетіп болғаннан кейін дәптерге жазу. Мұнан кейін жетекші сөзді көрсетеді, ал, білім алушы жазғанын үлгімен салыстырады. Үлгі: программист, натуралист, эквилибрист, каскадер, режиссер. Сұраққа жауап береді. Бұл мамандық нені білдіретінін кім біледі. Жетекші ешкім сипаттай алмаған мамандықтың мағынасын түсіндіреді.

Пікірталас

Ата-ананың мамандығы туралы жаңа не біле алды? Кімнің ата-анасында бірдей мамандық бар? Кімнің ата-анасы өз әке-шешесінің мамандығын жалғастыруда? Кімнің ата-анасы өз мамандығын ауыстырды? Егер сенің анаң үй шаруасындағы әйел болса, оның жұмысы неден тұрады? Дәптермен жұмыс.

Нұсқау: Болашақта кім болғың келеді, бұл мамандық туралы не білесің және ол несімен ұнайды? Тапсырманы аяқтағаннан кейін қалауы бойынша жазуына, оқуына болады.

Сұрақ: Кім осындай мамандықты таңдағысы келеді? Ол саган несімен ұнайды ?

“Мектептегі мамандық” ойыны

Нұсқау: Сынып үш топқа бөлінеді. Біреуі мектепке қатынасы бар бір мамандықты атайды (мұғалім, психолог, аспазшы, үй сыпырушы, завхоз, т.б.). Келесі топ оны сипаттап, тағы бір мектептегімамандықты атайды. Мұны үшінші топ сипаттайды. Осылай шеңбер бойымен жалғаса береді. Егер топ тапсырманы орындай алмаса, онда жалғастыру мүмкіндігін келесі топтағы ойыншы алады. Пікірталас: Мектепте қандай мамандық иесі жетіспейтіндігі ұсынылады. Өз пікірін түсіндіру. Архитектор мамандығы.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№20 дәріс. Жеткіншек жас кезеңіне арналған педагогикалық-психологиялық коррекция.

Жоспары: 

1.«Мен және біз» тренингі

2.Тренингтің жүргізілуі.

5 сыныпта оқудың басталуы - баланың мектептегі өмірінің екінші бейімделу кезеңі. Әрбір білім алушы алдында оқудың жаңа шартына бейімделуге тура келеді: көптеген оқу пән мұғаліміне, жаңа пәнге және т.б. Бесінші сыныпта мазасыздану жоғары, тренинг үлгерімінің төмендеуі, мінез-құлқындағы мәселе көрініс табады. Мұнан өзге бала жеткіншек шаққа жеткенде “қиын” жас жақындайды. Іс-әрекеттің жетекші түрі тұлғааралық қатынас болса, ең негізгісі оқу болып қалады.

Бұл бесінші сыныптың бастан өткізетін ішкі қақтығысының бір себебі. Сізге ұсынылған “Мен және Біз” тренингтік сабағы бесінші сыныптағы білім алушының бейімделу кезеңінде көмек көрсетуге шақырады, оның қобалжуын төмендету, сонымен бірге айналадағының қолдауын пайдалануын меңгерту, өзгеге көмек көрсете білу, өзінің күшті жэне әлсіз жағын көре білу, өзін қабылдай білу және жетілдіру.

«МЕН ЖӘНЕ БІЗ» ТРЕНИНГІК САБАҒЫ

ТРЕНИНГ №1. ТАҚЫРЫБЫ: «КЕЛ, ТАНЫСАЙЫҚ!»

Мақсаты: Психологиялық тренинг ережесімен танысу, топтағы өзара әрекеттестік тәсілін талқылау, қоштасу салтына дағдыландыру. Міндеттері: Психологиялық тренинг туралы білімін қалыптастыру; психотренинг ережесін талқылау және қабылдау.

Қажетті құрал:

Доп және жұмсақ ойыншық, қағаз, сонымен бірге “Бізге ерекше қажет, Психологиялық тренинг” деген сөз көрнекі қатты қағазда жазылады.

Тренингтің жүргізілуі.

Кіріспе бөлім.

Танысу бөлімі: Жетекші қатысушыдан “Адам есімі және қасиеті” жаттығуын орындауды ұсынады: қатысушы шеңбер бойына отырады (барлық тренинг шеңбер бойында өткізілгені дұрыс) да допты бір-біріне лақтырып атын атайды немесе өзінің бойындағы жақсы қасиетінің бірін, есімінің бірінші әрпіне сәйкес келетіндей етіп айтады. Мысалы; “Мадина - мейірімді”. Бұл жаттығуда “қар ұлпасы” тәсілімен де жүргізуге болады. Әрбір қатысушы оган дейінгі барлық өзінің есімі мен жақсы қасиетін қосып айтады. Мысалы: “шыр.айлы Шырақкүл, мәдениетті Мадина, фантазер Феруза”. Келесі адам осы айтылғанды қайталай өзінің есімі мен жақсы қасиетін байланыстырады.

Жетекші аталған сапаға көңіл аударумен бірге оның әртүрлі екендігін, бірақ, алда ортақ іс күтіп түрғанын жеткізеді. Мұнан кейін жетекші сұрақ қояды: ортақ жұмыстың табысты болуына қатысушыдан не қажет? Пікірталасты қорытындылай келе жетекші қатысушыдан белгілі ереже сақтау қажеттігіне түрткі боларлықтай ой салады. Үстел үстінде, тақтада, шеңбер ортасында “Бізге ереже қажет” сөзі жазылған қағаз болуы қажет.

Ережені жетілдірмес бұрын қатысушыға психологиялық тренингте немен айналысу қажеттігін түсінуді жетекші айтып өтеді. Мұнан кейін сұрақ-жауап түрінде пікір талас өтеді (бір-бірін бөлмей кезекпен өз ойын ортаға салу). Білім алушы тренингке не үшін барады? Тренингте мінез-құлық ережесі бар ма? Ол неден құралған? Біздің бүгінгі кездесуіміздің тренингтен не айырмашылыгы бар? Психотренингтегі мінез - «құлық ережесінің тренингтегі мінез-құлық ережесінен айырмашылығы бар ма? Қалай ойлайсыз, тренингте біз не істейміз? (ең қызық ойды жазып қою).

Негізгі бөлім.

Жетекші барлық қатысушының пікірталаста өз ойын еркін түрде айтылғаны мен кезектесіп сөйлегенін салыстырады. Жетекші қатысушыға бір-бірімен қарым-қатынаста қайсысы тиімді болғанын бағалауды ұсынады, екінші нұсқаның ыңғайлылығына көңіл аудартады. Қатысушы екінші нұсқаның артықшылығына көз жеткізуі үшін “Менің мекен-жайым” жаттығуын орындауға болады: барлығы бір уақытта өзінің мекен-жайын атауы тиіс, сонымен бірге әрбір қатысушының жауабын айналадағы естуі қажет. Жетекші қатысушыдан бөлменің екінші шетіндегі бір білім алушының мекен-жайын қайталауды сұрайды. Қысқаша талқылаудан кейін акпаратты түсінбеу себебі болған “ережені қалыптастыру” бір-бірін бөлмеу. Екінші ереже — сөйлегенде бір-біріне кедергі жасауға болмайды. Жетекші тренингте түрлі өмірлік мәселе талқыланатынын, әр адамның жеке пікірі болатынын айтады. Сұрақ қойылады: “Әрқайсыңыздың пікіріңіз бір болуы мүмкін бе?” Тренингте дұрыс, дұрыс емес деген жауап пен пікір болмайды. Егер қатысушы бір-бірімен бәсекелесіп қалса да, ренжіспеуі қажет. Үшінші ереже: Қарым-қатынаста - бір-біріне тіл тигізуге, балағаттауға болмайды. Жетекші үш жазу жазылған қағазды көрсетеді: “Бір- бірін бөлуге болмайды”, “Бір - біріне кедергі жасамау”, “Бір-біріне тіл тигізбеу”.

Ереже өте коп болуы мүмкін, бірақ негізгісі жазылды, қалай ойлайсыз ол дөрекі естілмейді ме? Неге? Бәлкім ереженің дөрекі естілуі болмау, жасамау, тигізбеу” созінің қолданылуында болар. “Болады’ деген сөзбен қалай алмастыруға болатынын ойланайықшы.

Талқылаудан кейін жетекші өз нұсқасын ұсынып көреді, әр ереже бөлек параққа жазылады.Егер сенің сөзіңді ешкім бөлмей тыңдаса, сенімді болуға болады.

Қатысушының ешқайсысына кедергі келтірмейтіннің барлығын жасауға болады.

Ешкімнің саған тіл тигізбеуіне сенімді болу”. Талқылаудан кейін ереже кез келген тәртіппен орналастырылады. Ол жоғары жағында “психологиялық тренингте” деген жазуы бар ватман қғгазында жазылуы мүмкін. Қатысушының бірі даутстап оқиды. Осы сәттен бастап ереже тренинг өткізілетін бөлмеде ілініп тұрады. Алынған тәжірибені түсіну, ой қорытындысын жасау. Жетекші бірінші тренинг бойынша алған әсерімен алмасуды ұсынады. Бұл үшін “менің көңіл-күйімнің түсі” жаттығуы орындалады. Қатысушы шеңбер бойына жайғасып, бір-біріне допты немесе ойыншықты жалғай отырып өз көңіл-күйін қандай түспен ұқсататынын айтады.

Мұнан кейін жетекші тренингтің аяқталып қалғанына қоштасу уақытына көңіл бөлуге аударады. Адам бір-бірімен неге қоштасады? Талқылау кезінде жетекші баланың ережені сақтауына түрткі салады, қоштасу салтын ойлап табуды ұсынады. Талқылаудан кейін келесі нұсқаны ұсынуға болады, барлығы шеңберде тұрып, бір-бірінің қолын ұстап, бірге “Сау бол!” деп айтады. Қатысушы соңғы буынында қолын жоғары көтеріп шеңбердің ортасына бір қадам жылжиды. Осылай бірнеше рет қайталанады.

Үй тапсырмасы.

Жетекші тренингте амандасу салтының қалыптаспағанын және қалай амандасуға болатынына көңіл аударады. Бұл туралы үйде ойланып келуді ұсынады.

Жетекшіге ескерту. Кіріспе бөлімінде талқылауда бөлме шулы болып еркін түрде өтуі тиіс. Қатысушының тыныштықты сақтауына ескерту айтудың қажеті жоқ, бір уақытта сөйлеп бір-бірін естімей жатса, өзі қолайсыздықты сезінуі қажет.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№21 дәріс. Жеткіншек жасындағылардың «өткен шақ, келер шақ, осы шақ» деген ішкі үйлесім қалыптастыру.

Жоспары: 

1.«СЕНІМДЫІК КІЛТІ»

ТРЕНИНГ №1

ТАҚЫРЫБЫ: «СЕНІМДЫІК КІЛТІ»

Өзіңді-өзің бағалай біл!

Өз сеніміңе сенудің өзі күші береді.

(Л. Вовенарг)

Тренингтің мақсаты:

I білім алушының өзіне деген сенімділікті қалыптастырып, пайдалы қарым-қатынас алгоритмін меңгерту;

- өзге адамнын пікіріне, бағасына, сынына тәуелділікті жеңу;

- ішкі еркіндік, қарым-қатынас пен іс-әрекеттегі батылдықты дамыту;

Қатысушылар жасы: 15-16;

Қатысушалыр саны: 25-30

Өтетін уақыт: 1 тренинг - 45 минут

Тренинг саны: 10

Тренингтің ережесі:

- Тек өз атынан сөйлеу;

- Өзгенің сөзін болмеу, тыңдау, мазақ етпеу;

- ұялы телефонды сөндіру;

- Белсенді қатысу;

- Тыныштық сақтау;

- Ойды ашық айту;

- Ынтымақтастық.

Танысу.

«Мен және менің сенімділігім» техникасы - өзінің есімін және сенімділігін бас бармақты тік көрсету- өте жоғары деңгейді, бас бармақты жартылай ұстау орташа деңгейді, төмен корсету сенімсіздіктің басым екенін корсетеді. Бойындағы сенімділікті бағалай білуге шақыру.

Негізгі бөлім

1. Сенімділік туралы сұрақ-жауап жүргізу

- Сенімділік дегенді қалай түсінесіз?

- Сенімді адам қандай адам?

- Сенімді болуға не кедергі келтіреді?

- Көпшілік алдына шыққанда не кедергі келтіреді?

§ Сенімділікті қалыптастырудың қандай жолын білесіз?

2. Сенімділік туралы қысқаша лекция.

Өз-өзіне деген сенімділік - адам психикасының ең қызықты қасиеті. Әр түрлі адам, ғалым «сенімділік» сөзінің мағынасын әр түрлі тұжырымдайды. Негізінен сенімділіктің 3 негізгі анықтамасын көрсетуге болады: Өз-өзіне деген сенімділік - бойымызда өзіміз білгеннен де жоғары қасиет бар екендігіне сенім. Әр адамда жасырын күш болады. Ойланыңдаршы, дүниеге келгенде сендерде жүре алу қабілеті болмады ғой. Ал қазір ше? Жазып, оқи алмайтын, суда жүзіп, машина айдай алмайтын кездерің болды. Бірақ біртіндеп осы қабілеттің барлығын игердіңіздер. Себебі адам- үйрене алатын, тіптен тез меңгеретін тірі ағза. Егер сіз қазір бір нарсені жасай алмайтын болсаңыз, ол өміріңіздің соңына дейін жасай алмаймын дегенді білдірмейді. Өз-өзіне сенімділік — бұл кез келген жағдайда өзіне сенім артабілу. Барлығының басынан өз өмір жолында қиындық болады. Кейде біз өз күшімізге сенім артсақ, кейде жақындарымыздың көмегін қажет етеміз. Бірақ та барлық адамның өмірінде бір рет те болса Мюнгхаузен әдісі пайдаланғандығына сенімдімін (өмірлерінен өз күшімен жеткен жеңістерін жазу).

Сенімділік сөзін мына сұраққа жауап ала отырып білеміз: «Сен мына әлемде ерекшесің бе, әлде қарапайым тұлғасын ба?», «Шын мәнінде, сен бұқара халықтансың ба, әлде мансап құмарсың ба?»

3. «Шкафты жылжыту» жаттығуы. Қояымен кіндіктен жоғары күшті шығару, бар күшпен шкафты итергендей іштен итеріп шығару. Осы жаттығуды сенімсіз балаға күнделікті үй тапсырмасы етіп беру. 20 күнде толық баланың бойына күш пайда болғанын көруге болады.

4. «Менің қолымнан келеді!» жаттығуы. Қолымен, аяғымен өз есімін ауада жазу. (Жеке, дене-қимылға арналған.)

5. Медитация. «Сенімділікті толтыру» техникасы. Сіздің сенімділікті сипаттаитын түсті таңдау. Ойша оның бүкіл денені, әр клетканы, әр бұлшықетті толтыру. Сенімділікті сипаттайтын әуенді, иісті сезініп, еске түсіру. (Жеке)

6. «Мен сенімдімін, себебі...» жаттығуы. Сөз арқылы адам бойына сенімділік қалыптастыру (жұппен). Оқушы өзіне деген сенімділікті нығайту үшін, бірнеше себепті жазады. Оны жанындағы құрбысымен бөліседі.

Үйге тапсырма: Өзің туралы мақтау өлең жазу.

Нұсқау: Тынышталып, босаңсу, қажет болса, айнаға қарау. Өзіңіз туралы мақтау сөз жазу. Бақыт пен денсаулық, іске, оқуда сәттілік тілеу. Оны тақпақ, өлең түрінде жазу тіптен керемет! Жазылған мақтау сөзді қайта көшіріп, әдемі сурет жақтауына салып қою. Күнде таңертең осы өлеңді дауыстап немесе іштей қайталап оқу. Оқу нүсқауында көңіл күйді көтеріп, өзінде күш пайда болғанын, қоршаған әлемнің көңілді және ашық болғанын сезіну. Әр жаттығудан кейін кері байланыс орнату.

Жанды анкета: бүгінгі кездесуден не алдыңыз, қандай әсер берді.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

Жоспары: 

1 .ТРЕНИНГ

ТРЕНИНГ

ТАҚЫРЫБЫ: «БОЙДАҒЫ ҚОРҚЫНЫШТЫ ТӨМЕНДЕТУ»

Қорқу — бақыттан бас тарту

(Иоганн Вольфганг Гете)

Тренингтің мақсаты: Жағымсыз уайымды жеңу, бойдағы қорқынышты төмендету техникасын меңгерту, эмоциялық қобалжуды басу.

Сәлемдесу

«Есімім және қорқынышым» техникасы — есімін және оның басқы әріпінен басталатын өзіне тән қасиетті айту қажет. (5 мин)

Негізгі бөлім

Қорқыныш (үрей) туралы қысқаша лекция (5-7 мин)

Қоркыныш деген адам бойында алдын-ала бол атын іс-әрекетке даярлау сезімі болып табылады. Қорқыныш жүре пайда болатын үдеріс, жас таңдамайды. Кез-келген жаста кездеседі. Қоркыныштың өмірде кездесетін 6 түрі бар:

1. Денсаулықтан айырылып қалу;

2 . Махаббаты тастап кету;

3. Ақшасыз қалу;

4. Кәріліктен;

5. Өлімнен;

6 . Бос еркіндіктен.

Сізде осының қайсысы басым? Осыны іштей шынайы бөліп қарауды жүзеге асыру. «Ата-ананың сенімінен шықпай қалу», «мектепке жаман сөз әкелуден...»деген сол махаббаттан айырылудан қорқу түріне жататын болады. Сондықтан оның бойда бар екенін қабылдау, сондай-ақ, оны бақылауда ұстау. Оны қалай төмендетуге болады деген сұраққа бірге жауап іздейтін боламыз. Жауапты бір кезеңде қорқыныш бойда, ағзада қандай жағдай болып еді, еске түсірейік (алақан терлеу, тамаққұрғау, аяқ-қол дірілдеу, іш ауру, санада еш сөз қалмау және тағы сондай). Сізді ҰБТ-ға кіргенде не мазалауы мүмкін? Соны шынайы қабылдай алу керек. Сол жағдайды қабылдап, қағаз бетіне түсіру.

«ҰБТ- да мен неден қорқамын?» жаттығуы:

1-нұсқа. Сіздің жазғаныңызды ешкім оқымаиды, іштей айта алмай жүрген ой болса қағазға түсіру, бүгінгі күні сізді қандай қорқыныш мазалап жүр, бәрін толық қағаз бетіне түсірейік. Сонда басымыз босап, оны томендету жолын қарастыруға мүмкіндік алады. Асықпай шынайы болып, толық жазуға мүмкіндік алу.

II - нұсқа. Сол жазғаны бар қағазды ішке бүктеп жүрекке қою.

Тағы да бір іштей қайталап шығу. Мен өмірде неден қорқамын? Еске түсіріп, сол сезімде болу. Ал сол жазған нәрсе болды дейік сонда не болмақ. Біз неден қашсақ сол болмақ. Қашпайық қорқынышты қабыл алайық. Енді ары-қарай не болмақ?

III - нұсқа. ҰБТ-тапсыру соңғы баспалдақ па? Одан өтпей қалсақ не болмақ? Суицид туралы әңгіме ету. Өзін өлімге қию, шарасыздық. Кез келген сәтсіздіктің жақсы жағын ала білуге болады. Ғұлама адамдардың өмір жолы алғаш сондай сәтсіздіктен басталған, ол ерте есеюге шынықтырады. Биыл өтпесең, келесі жылы тапсыруға толық құкың бар. Өмірде ең жақын нәрседен айырылғаннан гөрі, басқаша өзіңді шынықтырған жақсы. Міне жүректегі қойған қағазды жерге төмендете отырып тастау керек. Сізде сондайды болдыртпауға толық мүмкіндік бар. Күнделік қандай жаман ой келсе, соны тоқтатып: «Мен күш-жігерімді сала отырып дайындалып, қалаған бағаны тестен алып шығуға лайықпын» деп өзіңді қайрап отыру керек. Психологияда оны аффирмация - бекіту сөзі дейді. Футболист допты түзу қақпаға жіберу үшін күнделікті қанша мәрте теуіп, боксшы бұлшық етті шығару үшін грушаны қанша ұрып жаттығады. Сол сияқты болатын жауапты іске алдын-ала дайындық болса, іштей өзіңе сеніп соны жеке күшіңмен алып шығуға болатынына алдымен өзің, екінші ата-анаң сенуі керек. Сонда сенің бағындырмайтын белесің болмайды.

Келесі сұрақтар бойынша:

1. Қорқыныш дегенді қалай түсіндіңіз?

2. Қорқыныш бойда қалай байқалады?

3. Қорқынышты төмендетуде қандай жаттығулар жасауға болады?

4. Қорқыныш туралы жалпы ойыңыз қалай?

Екінші аптада қорқынышты бақылау үшін немесе алдыңғы техниканы жүргізуден қиналсаң, оның орнына мына жаттығуды алуға болады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991 |

7. Ковалев С.В. подготовка старшеклассников к семейной жизни. М., 1991

№23 дәріс. Отбасылық қатынасқа арналған педагогикалық-психологиялық коррекция.

Жоспары: 

1.Отбасы психокоррекциясына жалпы түсінік

Психокоррекциялық жұмыста отбасының иеарархиялы жүйеде дұрыс ұйымдастырылуы мен қызметінің құрылымы, сондай-ақ тұлғааралық қатынастағы қақтығысты жеңуге арналған психологиялық әсер ету жолы жатады. Басты жұмыс отбасымен ондағы топ мүшесі мен рөлдің өзгеруі және иерархиялы жүйеде белгілі даму циклымен жүргізіледі. Отбасы қызметінде бірлік бұзылғандықтан «сену» деңгейі аңызға қарай, «көзқарас» пікірі өткен ата-баба тәжірибенің өмір сүру жолын дұрыс деп тауып, сонымен шектелуді жөн көру және «сенгіш отбасы психологиясы» болып, онда қорғану механизмі қолданылады.Отбасында жасырын ұстайтын құпия болады, соны айтудан қорқады (ертеректе отбасы мүшесінің біреуі қылмыс істеуі, бала тастауы алдыруы т.б.) және соны ашып қоймас үшін тепе-теңдік емес, жабық деңгейде өзара қатынаста әсер етеді. Ол келесі өмірлік циклда қайта келіп қалыпты дағдарысқа айналады. Э.Дювалльдың кезеңді шектеуде отбасындағы баланың болуы оның жас ерекшелігі қарай шектеді. Осыған байланысты отбасынын өмірлік циклына келесі сипаттамалар беріледі:

1. Қалыптасқан отбасы (0-5жыл) баланың болмауы.

2. Отбасында баланың болуы, үлкені 3 жасқа келуі.

3. Отбасында бала-бақша жасында баланың болуы, үлкені 3-6 жас.

4. Отбасында мектеп жасындағы баланың болуы, үлкені 6-13 жаста.

5. Отбасында жеткіншек жасындағы баланың болуы, үлкені 13-21жаста.

6. Отбасы балаларын өмірге «аттандырған».

7. Ерлі-зайыпты жетілген жаста.

8. Кәрілікке жеткен отбасы.

Отбасы дағдарысында өзекті мәселе шектеліне, сол жағдай әлсіздеу бір отбасы мүшесінде «теңестірілген сақтаушы» болып содан байқалады, ол кішкентай бала немесе зейнеткер адам болуы мүмкін. Сол жағдайда ауру белгісі (симптом) мінез-құлықтағы ескі көзқарас пен өзарақатынасты байқатады. Ауру белгісін көрсететін адамды, сақтаушыны «теңестірілген ауру адам» деп атайды. Отбасы жүйесін

теориялық ықпалда зерттеушілер отбасында ауру белгісінің корінуі, ол отбасы қажеттілігінің метафорасы деп атайды (Шерман Р.,Фредман Н.,1997). Плзак пікірінде, ерлі-зайыпты қатынасының дамуын екі кезеңге бөлді (Плзак 1973.,). . ,

Бірінші кезең, ерлі-зайыптының бірге өмір сүруінің 3 және 7 жылында кездеседі. Н.В Самоукин пікірінше алғашқы дағдарыстың (5-7жыл) болуы серіктесіне көзқарасы, яғни алғашқы бейненің өзгеруі, алдымен бір-бірінің алдында психологиялық беделінің төмендеуі болып табылады.

Екінші кезең, ерлі-зайыптының бірге өмір сүруінің 17-25 жыл аралығында туындауы мүмкін. Ерлі-зайыпты бір-бірінен психологиялық шаршайды, өмір сүруде жаңа қатынасты, өзгерісті қажет етеді. Бұл кезеңде әсіресе ер азамат қатты уайымдайды. Отбасы дағдарысының жеңіл өтетін тұстары еркіндік, дербестік деңгейде жаңа қатынасты бірге іздеуге ниет етсе ғана, шешімін таппақ. Отбасы

дағдарысы кезінде бұрынғыдай өмір суре алмайды, рөлді тепе-теңдікте боліп қарастыра алмау себебі: жағдайды шешуде таныс шаблонды қолдану, дағдыланған мінез-құлықты, ескі қалыптасқан модельдің кажеті болмай калуынан туындайды.

Дағдарыстың отбасы қызметінің қандай кезеңінде болып жатса да (жекелік, микро, макро, мегажүйе) басқа жақтарын да қамтиды. Осындай себептің туындауы ерлі-зайыптының бір-біріне құрметтің аз болуы,оның астары өзіндік бағалау төмендігінде, оның екінші ролі ата-ана болғандықтан психолог осы жағын ескеріп, эсер ету жұмысын жүйелі жоспарлайды. Отбасылық психокоррекция - отбасылық қатынасты қалыпты жүйеге сәйкестендіріле отырып, әлеуметтік-мәдени ерекшелік ескеріле жүргізіледі.

ОТБАСЫ ПСИХОКОРРЕКЦИЯСЫНА ЖАЛПЫ ТҮСШІК

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Ф.Бизақова .Психологиялық түзету-дамыту жұмысы Тараз 2013

2. Абрамова Г. С. Алгоритмы работы психолога со взрослыми. М. - 2003

3. Абрамова Г.С. Практическая психология. М.,2000

4. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. Б., 2000

5. Дружинин В.Н. Практическая психология М.: Речь,2008.

6. Дубровина И. В. школьная психологическая служба: Вопросы теории «

практики М., 1991