Академия государственного управления при президенте республики казахстан

2. Статья Казахстан КЦДС / Атакент // Задача – создать комплексную систему управления качеством медицинской помощи и услуг – министр здравоохранения Республика Казахстан / 14 - 17 мая, 2008, Алматы.

В Казахстане за годы независимости создана уникальная модель обеспечения межэтнического и межконфессионального согласия. Главным проводником идеалов мира и согласия стала созданная по инициативе Главы государства Ассамблея народа Казахстана.

Ассамблея стала уникальным инструментом реализации национальной политики государства, в основе которой лежит принцип равенства возможностей всех граждан нашей республики, независимо от этнической принадлежности.

За годы своей деятельности Ассамблея народа Казахстана трансформировалась из малоизвестной структуры в конституционный орган с широкими полномочиями. В 2007 году она получила конституционный статус и право избирать депутатов Мажилиса. Это повысило авторитет и Ассамблеи и Парламента. Теперь более тщательно проводится экспертиза всех законопроектов с точки зрения обеспечения межэтнического мира и согласия в Казахстане.

Как признание огромных заслуг Ассамблеи в сохранении мира и согласия 20 октября 2008 года Президент страны подписал закон «Об Ассамблее народа Казахстана». Он стал признанием огромных заслуг Ассамблеи в сохранении мира и согласия в Казахстане. Это уникальный закон, не имеющий аналогов в мире. Его нормы формируют фундамент казахстанской межнациональной политики и модели межнационального согласия, которая легла в основу казахстанской государственности.

Выступление Главы государства на ХIV сессии Ассамблеи народа Казахстана 23 октября 2008 года дает четкое представление о перспективах развития Ассамблеи в сфере общественного согласия.

Во-первых, Президент предложил разработать доктрину национального единства для включения ее в Стратегический план развития страны до 2020 года.

Во-вторых, необходимо дальше усиливать практическую работу Ассамблеи, ее территориальных подразделений. Совет Ассамблеи должен стать полноценным рабочим органом, действующим в постоянном режиме.

В-третьих, необходимо обратить самое серьезное внимание на воспитание подрастающего поколения. Молодые казахстанцы должны быть патриотами своей страны, иметь надежный иммунитет к любым экстремистским идеям, будь-то на этнической, конфессиональной или любой другой основе. Ассамблея должна быть в первых рядах в деле укрепления толерантности в обществе, продвигать общегражданские ценности, укреплять единство народа Казахстана.

В-четвертых, Ассамблея должна активно пропагандировать необходимость изучения государственного языка. Знание казахского языка становится одним из важнейших условий личной конкурентоспособности. Поэтому родители, думая о будущем своих детей, должны позаботиться о том, чтобы они знали казахский язык. И в этом Ассамблея должна сыграть свою роль.

В-пятых, в 2009 году Казахстан войдет в «руководящую тройку» ОБСЕ, а в 2010 году возглавит эту авторитетную организацию. Это высокая оценка достижений Казахстана по обеспечению мира и согласия в полиэтничном обществе. В 2011 году Казахстан будет председательствовать и в другом авторитетном объединении – Организации исламская конференция. Это также знак огромного уважения роли Казахстана в развитии глобального диалога между культурами. Ассамблея народа Казахстана должна принять активное участие в этой работе. Именно она может показать, как нужно развивать межкультурный диалог [2].

Ассамблея народа Казахстана внесла бесценный вклад в сохранение и укрепление мира и согласия в стране. Благодаря ее деятельности успешно пройден путь строительства общегражданской идентичности и при этом сохранена культурная самобытность всех казахстанских этносов.

Теперь перед нашим обществом стоит следующая, не менее важная задача – укрепление единства народа, способного уверенно продвигаться к прогрессу и процветанию.

Литература

1. 
   Выступление Президента Республики Казахстан Н. А. Назарбаева на торжественном собрании по случаю 17-й годовщины провозглашения независимости // Казахстанская правда, 2008. – 16 декабря.
   
2. 
   Выступление Президента Республики Казахстан Н. А. Назарбаева на ХIV сессии Ассамблеи народа Казахстана 23 октября 2008 года // Казахстанская правда, 2008. – 24 октября.
   

Бірінші жүйе – бұл халықаралық қауіпсіздіктің әмбебап жүйесі. Оның бастауы 1945 жылы қабылданған Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысына негізделген. БҰҰ Жарғысы қазіргі заманғы қауіпсіздік жүйесінің негізін қалаған маңызды халықаралық құжат. Онда күш қолданбау және күш қолданумен қорқытпау, халықаралық дауларды бейбіт шешу, жалпыға ортақ қарусыздану және т.б. маңызды халықаралық қағидалар мен нормалар көрініс тапқан.

Екінші жүйе өңірлік қауіпсіздік жүйелеріне негізделеді. Өңірлік қауіпсіздік жүйесін құру алғаш рет құқықтық тұрғыдан БҰҰ Жарғысымен (VІІІ тарау) бекітілді. БҰҰ Жарғысының бұл қауіпсіздік жүйелеріне деген негізгі талаптары төмендегідей:

• 
  оған белгілі бір саяси-географиялық өңірдің ғана мемлекеттері қатысуы шарт;
  
• 
  өңірлік келісімдерге байланысты іс-әрекеттер сол өңірдің шегінен шықпауға тиіс;
  
• 
  бұл іс-әрекеттер БҰҰ тарапынан жүзеге асырылатын іс-шараларға немесе БҰҰ-ның мақсаттары мен қағидаларына қайшы келмеуге тиіс.
  

Өңірлік қауіпсіздік жүйелерін құрудағы басты қағида - өңірлік дауларды бейбіт құралдармен шешу. БҰҰ Жарғысы өзінің негізгі органдарының бірі болып табылатын Қауіпсіздік Кеңесі мен өңірлік келісімдер мен органдар арасында белгілі бір байланыс орнатты. Сондай өңірлік келісімдер мен органдар аясында мемлекеттер өңірлік дауларды Қауіпсіздік Кеңесінің қарауына бергенге дейін оларды бейбіт құралдармен шешуге күш салуға тиіс. Өз кезегінде, Қауіпсіздік Кеңесі өңірлік дауларды бейбіт шешуге тиісті өңірлік келісімдер мен органдар немесе мүдделі мемлекеттер не өз тарапынан қолдау көрсетуге міндетті.

Өңірлік қауіпсіздік деп белгілі бір саяси-географиялық өңірде орналасқан мемлекеттердің бірлескен күштерімен қамтамасыз етілетін халықаралық қауіпсіздікті атаймыз. Басқаша айтқанда, өңірлік қауіпсіздік – халықаралық қауіпсіздіктің құрамдас бөлігі болып табылады және әлемдік қауымдастықтың нақты бір өңіріндегі халықаралық қарым-қатынастардың жай күйін әскери, экономикалық, экологиялық қауіп-қатерлерден, өңір мемлекеттерінің егемендігі мен тәуелсіздігіне нұқсан келтірумен байланысты сыртқы және ішкі қауіптерден сақталуын сипаттайды.

Ал, халықаралық қауіпсіздік дегеніміз – бұл жалпыға ортақ бейбітшілікті бұзуды немесе қандай да болмасын нысанда халықтардың, мемлекеттердің қауіпсіздігіне қауіп төндіруді болдырмайтын халықаралық қарым-қатынастардың жай-күйі [1, 190 б.]. Халықаралық қауіпсіздікке қауіп төндіру немесе оны бұзу ұзақ уақыттан бері әскери қауіп-қатермен немесе әскери іс әрекеттермен ғана байланыстырылып қарастырылған. Қазіргі заманғы жағдайларда өңірлік қауіпсіздік түсінігі дәстүрлі әскери қауіп-қатерлерден ғана қорғануды қамтымайды. Оған, сондай-ақ, экономикалық, ақпараттық, экологиялық және т.б. салалық қауіпсіздік мәселелері мен халықаралық лаңкестік, экстремизм, заңсыз есірткі айналымы, заңсыз миграция, ұйымдастырылған қылмыстылық, қару-жарақ контрабандасы сияқты нақты қауіп түрлерінен қорғану кіреді. Бұл өз кезегінде мемлекеттердің өңірлік қауіпсіздікті қамтамасыз ету процесіне қатысуының өзектілігін айғақтайтын факторлар деп есептейміз.

Біздің ойымызша, бүгінгі таңда өңірлік қауіпсіздікке қауіп төндіру дәрежесі тұрғысынан тікелей әскери қатерлердің үлесі азайғанмен қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселесінде әскери күштің басымды рөлі сақталуда. Өйткені жаңа қауіп-қатерлерге қарсы тұру мүмкіндігі көбіне әскери күш қолдануды немесе, жоқ дегенде, тиісті әскери потенциалдың бар болуын қажет етеді.

Халықаралық қатынастар тарихына көз жүгіртсек, өңірлік қауіпсіздік жүйесінің халықаралық құқықтық тұрғыдан бекітіліп, дамуы ІІ Дүниежүзілік соғыстан кейін, яғни ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастау алады. Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылуы мен оның Жарғысын қабылдау өңірлік қауіпсіздік жүйелерін құру жөніндегі бастамалардың жаңа кезеңін ашты [2, 44-46 б.]. Соның нәтижесінде дүниежүзінде ондаған өңірлік ұйымдар мен органдар құрылып, олар нақты өңірлерде қауіпсіздікті қамтамасыз етуге өз үлестерін қоса бастады.

Осы жерде, дүниежүзінің әртүрлі өңірлерінде қауіпсіздікті қамтамасыз етудің бір ерекшелігі ретінде өңірлік қауіпсіздікті қамтамасыз ету процесіне «Ұлы державалардың» қатысу дәрежесінің ерекшелігін атап өткен жөн деп есептейміз. Әсіресе, «Ұлы державалардың» өңірлік қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қатысу дәрежесі Еуропа құрлығы мен Азия-Тынық мұхит өңірінде басым. Еуропа мен Азия-Тынық мұхит өңірінде өңірлік қауіпсіздік жүйелерін құру 1970 жылдары теке-тірестік жағдайда басталды. Еуропа құрлығындағы қауіпсіздік жүйесі интегративтік трансұлттық сипатқа ие болғаны, оған екі үлкен державалардың – бұрынғы КРСО мен АҚШ-тың тікелей араласқаны, ал Азия-Тынық мұхит өңіріндегі қауіпсіздіктің негізі АҚШ, КСРО және Қытайдың өзара тепе-теңдік – тежемелік саясатына сүйенгені баршаға мәлім. Аталған өңірлердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету дәстүрлі түрде әскери-саяси астармен ғана сипатталып келді. Ал, бүгінгі жаһандану үрдісі аясында өңірлік қауірсіздікті қамтамасыз етудің сипаты мен оған төнетін қауіп-қатерлер аясы елеулі түрде артып, жаңа қырлармен толықты. Бұл өңірлік қауіпсіздік мәселесінің саяси-құқықтық қырларын тиісті өзгерістерге сай терең зерттеу қажеттілігін айғақтайды.
Әдебиеттер

1. 
   Дипломатичсекий словарь. Т. ІІІ. –М.:Наука, 1985 г.
   
2. 
   Устав Организации Объединенных Наций и Статус Международного Суда. –М.: Международные отношения, 1995 г.
   

Проблема «интеллигенция и власть» относится по праву к числу вечных. Специфичная роль интеллигенции, одновременно выступающей и просветителем, воспитателем масс, с одной стороны, и острым критиком власти посягающей на свободу и демократию, – с другой, всегда привлекали исследователей из различных областей науки. В силу своей значимости для общества интеллигенция имеет непреходящую ценность, выступает ведущей силой современной цивилизации, главным проводником культуры, образования и науки. Вместе с тем, власть, общественный строй, политический режим и идеология в значительной степени детерминируют духовную сферу общества, главным действующим лицом в котором являются – интеллигенция. Все это подчеркивает актуальность изучения диалектики взаимодействия интеллигенции и власти.

Актуальность исследуемой проблемы вытекает также из того, что роль интеллигенции значительно возросла. В данном процессе значительная роль принадлежит интеллигенции, которая, помимо прочего, пополняет местную политическую, управленческую, интеллектуальную элиту. В социокультурном развитии казахстанской интеллигенции всегда принадлежала значимая роль.

Интеллигенция в отношении политики следует разделить на две категории:

-наемную рабочую силу высокой степени дифференциации (развития, подготовки, сложности выполняемых функций) и

-свободных мыслителей.

Как наемная рабочая сила интеллигенция пронизывает всю политическую структуру – это значительная часть служащих, бюрократии, номенклатуры, членов партий, идеологов, представителей элиты, публицисты и субъекты сферы общественного сознания и общественной психологии, искусства и т.д.

Вторая, немногочисленная, часть интеллигенции в максимальной мере свободная от идеологических обязанностей, частичности сознания. Это социальный слой «парящий» вне определенных социально-политических отношений (К. Мангейм). Его представители в состоянии наиболее полно осознавать политический и социальный опыт. Это осознание позволяет обществу ориентироваться в своей организации, минимизировать социальные потрясения. Без свободы такой интеллигенции общество крайне идеологизируется, частично интересы господствующих слоев и элиты превращаются в цель общественного движения.

В условиях развитой демократии набор свобод и плюрализм в политике создают условия для деидеологизированого сознания, несмотря на то, что политика без идеологии существовать не может. При тоталитарных режимах все члены общества, включая и интеллигенцию, лишаются права на свободное сознание. Сознание становится функцией политики, критичность утрачивается. В конечном итоге общество теряет «иммунитет» ориентации и приходит к стогнации, как это произошло с социализмом (Коротец И. Д).

Интеллигенция являла собой и в немалой степени являет в настоящее время духовно-нравственное ядро общества. Освещение проблемы интеллигенции под таким углом зрения вполне оправдано. В обобщающих трудах и специальных исследованиях рассмотрение этой проблемы в масштабе всей страны и особенно столичной интеллигенции нашло свое отражение. Однако, вопреки, казалось бы, их возросшему значению и роли, проблема изучена гораздо меньше. Следовательно, научная и практическая привлекательность данной проблемы - в ее малой изученности, в возможности показать новые неисследованные аспекты деятельности интеллигенции, ее вклада в развитие Казахстана.

Властные отношения являются и целью, и условием любых социальных преобразований. Они представляют собой целостный феномен, имеющий политические, экономические, социальные, правовые и философские аспекты. Наконец, развитие самой исторической науки последних лет выявило ярко выраженную тенденцию: повышение интереса исследователей к истории взаимоотношения власти и интеллигенции и возрастание интереса к разнообразным проблемам интеллигенции. В этой связи обращение к проблемам «интеллигенция и власть», «интеллигенция-власть-культура» – не очередная конъюнктура, а ответ на объективные процессы социальной действительности, отражение состояния исторической науки. Таким образом, актуальность заявленной темы подтверждается многими обстоятельствами.

Интерес к ее роли в общественном развитии никогда не утрачивал своей актуальности, поскольку интеллигенция всегда занимала особое место в общественной жизни страны, будучи в той или иной степени вовлеченной в политическую борьбу. Ярким подтверждением этого являются события 1986 года, которое высветили решающую роль интеллигенции как идейно-политического авангарда, в результате чего она буквально хлынула в сферу политики. Она выдвигала программы социально-политического обновления общества, внедряла их в общественное сознание, организовывала оппозицию, создавала политические партии и объединения, будоражила общество и власть.

Тәуелсіздігімізге ие болғаннан кейін іс қағаздарының тілі қалыптаса бастады, тіліміз елдің біртұтастығына қызмет қылуға тырысуда.

Бабаларымыз ғасырлар бойы туын желбіретіп жауға шапқанда, ана тілінде ұрандатып алмаған жауы, баспаған тауы болмаған. Сол құдіретті ана тіліміздің қадір қасиетін ұмытпай, өзге тілдің шырмауына іліндірмей, осы күнге дейін бізге аманат етіп қалдырған. Неге екені белгісіз осы тұста «Аманатқа қиянат» деген мақал сап ете қалады, болмысымызбен жаратылысымызға дейін туа біткен салт-дәстүрімізді өзгерту мүмкін болмаған тұста, халқымыздың тілін шұбарлатып, діңгегіне «құрт салған талдай» алынбаған қамалды жетпіс жылда құртуға болатынын дәлелдеді. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың «қазақ қазақпен қазақша сөйлесуі тиіс»-деген үндеуіне, көпшілік тілі шұбар азаматтар түсінсе де көңіл аудармай келуде. Тілімізге қатысты мәселелерді ұлттық деңгейде көтеруге тиіспіз. Қарапайым қазақ өз тілінде сөйлеу борышы екенін ұмытты, елімізде тілге қауіп төнсе де, осы күнге дейін қазақша сөйлеу бәсеңдеп келеді.

Ата-бабамыздан қанымызға сіңген, тілге байланысты түрлі қасиетердің жоғалғанын байқауға болады: ержүректілік, батырлық, намысқойлық, адамгершілік, үлкенге және кішіге құрмет көрсету т.б. Осы қасиеттеріміз толық жойылмаса да, елімізде толық қасиеті бар азаматтар мыңның бірінде кездеседі, немесе саусақпен санарлық. Осыдан бір ғасыр бұрынғы қазақ азаматтарын алып қарайтын болсақ, сана сезімі жетілген қазіргі профессор, академик, ғалымдарымыздан кем ойламаған, мейрімін ұл-қыздарына төгіп, тәлім-тәрбиеге көңіл аударып, санамызға сіңдіріп, тәрбиеге қажетті көңіл бөліп, ұлттық мәселе ретінде қараған. Осы жіберген олқылықтарды орнына келтіру үшін біршама тер- төгуге тура келеді. Мәселен, Израиль мемлекеті жоғалған еврит тілін, 50 жыл ішінде дамытып, нәтижесінде еврит тілін білмейтін Израилдің тұрғыны жоқ. Күлтегін бабамыздан он бес ғасыр алдыңғы аманат сөздерін қазіргі ұрпақтың құлағына құйсақ еліне жаныашыр ер азамат болып өсуіне септігін тигізеді.

Қазақтың халық болып қалыптасуына біршама жұмыстар атқаруымыз қажет: біріншіден, қазақ тілін дамыту; екіншіден, орыс және ағылшын тілдерін қазақ жастарына үйренуге қолйлы жағдайлар жасау; үшіншіден, Білім және ғылым министірлігі жанынан мемлекеттік тіл басқармасын құру керек (Тіл комитетінен бөлек).

Президентіміздің үш тұғырлы тіл бастамасы келешекте өз жемісін берер деген үміттеміз. Халқымыздың әлі де болса тұнып тұрған қазақ тіліне қосар үлесі көп. Өз басым әр түрлі мағынадағы байлықтан, елдің бірлігін дәріптеймін. Бірлік туы желбіреуге әлі де болса көп жұмыс жасауға тура келіп отыр, соның ішінде бірінші ана тілімізді өз деңгейінде дамыту ұлттық борышымыз деп ұғамыз.

Жоғарыда айтылған ойлар ұлттық идеология мәселесімен тығыз байланысты. Тіл және идеология, қай ұлттың болмасын, ең негізгі тірегі.

Ұлттық идеологиямызды жетілдіру – қазақ ұрпақтарына «парыз және қарыз» десек қателеспемейіз.

Парызымыз-бүгін идеология мәселесін жан-жақты ашып қоймай, жас ұрпақтың санасына енгізу, тәрбиелеу, қоғамды идеология мәселесіне бет бұрғызу.

Борышымыз – әр қазақстандық азамат аталған мәселелерді іске асыру жолында өз үлесін қоса білуі қажет.

Қазақтың қандай қиыншылық болса да мойымауы, ұлтымызға туа біткен қасиет. Бұл жерде Абай бабамыздың жиырма үшінші қара сөзіндегі «жалғыз біз бе, елдің бәрі де сүйтіп-ақ жүр ғой, көппен көрген ұлы той, көппен бірге болсақ, болады-дағы»-деген сөзі жұбаныш қылады. Оған құдай тағала айтып па, көптен қалмасаң болады деп, көпке қахарым жүрмейді деп пе? Көпке тұзағым жетпейді деп пе? Ғалым көпке келіп пе? Біреуден тарап па? Көпке қорлық жүрмей ме? Бір үйдің іші түгел ауырса, жеңіл тие ме» деген даналық сөздері осы күнге арнап айтылғандай.

Дәйексөзде Абайдың даналығын бүгінгі қоғам өміріндегі болмысты көргендей боламыз. Көп жүрген жерде тіл, салт-дәстүр, діл бірге жүреді. Бүгінгі күні «құрбандық шалу», айт мәзірлеріне жаңаша көзқараспен қарау етек жайып отыр. Қазақ азаматтарының арасынан «меценаттар» шығып жатыр. Олар көбінесе жетім қалған қазақ балаларына көмек жасап, қазақ ауылдарында мешіттер салып, халықтың көңілінен шығуда. Бұл мысалдар қазақ идеологиясының өркендеуіне жол ашты.

Халықтың ұғымын түсіну үшін халықтың мұң мұқтажымен етене араласу қажет. Күн көріс деңгейі төмен халықтың басым көпшілігі ауылдарда. Ауылда тұратын қазақтардың ұғымы бойынша жалақы мен зейнетақы уақытылы төленсе, елдің тәуелсіздігі, елдің бірлігі және өркендеу болмысы деп ойлайды. Дегенмен жалақымен бірге біздің санамыз бірге өспейтіні анық. Ауылда мәдени орталықтар, кітапханалар, спорт залдар, зерттеу орталықтары және қарапайым телефон (интернет) желілерімен толық қамтылмаған.

Ұлттық идеологиямызды қалыптастыру үшін мына амалдарды жасау керек. Ана тілімізді ұлттық деңгейге көтеруіміз лазым. Қазақстан аумағында ана тілімізде шығаратын газет, журнал және әдеби кітаптарға мемлекет тарапынан датация бөлу қажет. Сол арқылы елімізде басылымдар мен оқулықтарымызды қол жетімді етіп халыққа жеткізу керек. Жастар саясатын қолға алып, елімізде реформа жүргізіп, болмысымызды қалыптастыруға болады.

Біріншіден, жұмыс орындарда жастарды тарту, екіншіден, тұрмыс құрған жас отбасыларға жеңілдетілген тұрғын үймен қамтамасыз ету.

Үшіншіден, кәсіпкерлікпен айналысатын меценат жастарды мемлекет өзінің қамқорлығына алып, кем дегенде 3-6 пайызды көпжылдық несиелер тарату. Осы амалдар арқылы елімізде күнкеріс деңгейімізді жақсартып, жұмыс көздерін көбейтіп және демографиялық жағдайымызды ретке келтіреміз.

Мемлекеттімізде меценаттарға арналған бағдарлама жасап, оларға түрлі сыйлықтар тағайындап, мемлекеттік наградалармен марапаттап, олардың жүрегіне патротизмді қалыптастыру қажет.

Еліміздің тірегі – тіл, жүрегі – діл. Сол себепті ұлтымыздың тілі жоғалса, мемлекетіміздің келешегі де күмәнді боларын әрбір ұлтжанды азамат есте ұстағаны абзал.

Правовой статус охватывает все многообразие прав, относящихся к самым различным сторонам деятельности индивида. Одна из сущностных характеристик правового статуса личности, его ядро и системообразующий элемент – права, свободы и обязаннос­ти личности. «Современное понимание прогресса государственности выдвигает на первый план «человеческое измерение», то есть то качество жизни, которое обеспечивает государство. Свобода личности, благо­приятные материальные условия, возможность творческого самоут­верждения, наличие прав – эти и другие составляющие «человеческо­го измерения» превращают его в основной критерий оценок прогресса государства».

Конституционные права, свободы и обязанности всегда представ­ляют собой систему.

Права человека, прежде всего, принято делить на абсолютные и относительные. Ограничение или временное приостановление первых не допускается в демократическом государстве, ни при каких обстоятельствах.

Абсолютными являются такие фундаментальные личные права человека, как #M12291 841500207право на жизнь#S, #M12291 841500049право#S не подвергаться #M12291 841501988пыткам#S, насилию, другому жестокому, унижающему человеческое достоинство обращению или #M12291 841502453наказанию#S, #M12291 841500212право на неприкосновенность частной жизни, личную и семейную тайну, защиту своей чести и доброго#S #M12291 841500212имени#S, #M12291 841501216свободу совести#S, #M12291 841501201свободу вероисповедания#S, а также #M12291 841500049право#S на судебную защиту, #M12291 841500120правосудие#S и связанные с ними важнейшие #M12291 841501971процессуальные права#S. Все остальные права человека являются относительными и могут быть ограничены или приостановлены на определенный срок в случае введения режимов чрезвычайного или #M12291 841501459военного положения#S.

Общепризнанным является деление прав человека на личные (по международной терминологии – гражданские), политические, социальные, экономические, культурные, экологические. Причем этот список постепенно пополняется по мере исторического прогресса общества. Поэтому в науке принято делить #M12291 841500049права#S на «поколения».

К #M12291 841500049правам#S «первого поколения» относятся личные и политические #M12291 841500049права#S. Они получили закрепление уже во-первых буржуазно-демократических #M12291 841500960конституциях#S конца XVIII в. #M12291 841500049Права#S «второго поколения» это социальные, экономические и, отчасти, #M12291 841500049права#S, появление которых вызвано упорной борьбой малоимущих слоев общества. Закрепление этих #M12291 841500049прав#S в #M12291 841500960конституциях#S и #M12291 841500600законах#S получило широкое распространение после волны революционных потрясений 1917 года начала 1920-х годов. #M12291 841500049Права#S «третьего поколения» заявили о себе в 1970-е годы. Эти #M12291 841500049права#S иногда называют «#M12291 841500049правами#S солидарности, поскольку они коллективны по своей сути, их появление вызвано глобальными угрозами человечеству: угрозой экологической катастрофы, разрушительных военных конфликтов, экономической деградации целых частей света». К #M12291 841500049правам#S «третьего поколения» относятся: #M12291 841500049право#S на развитие, #M12291 841500049право#S на мир, #M12291 841500049право#S на здоровую окружающую среду, #M12291 841500049право#S на #M12291 841501440владение#S общим наследием человечества, #M12291 841500049права#S меньшинств.

Наряду с индивидуальными правами (правами человека) существуют право народа, право нации, право общности, ассоциации, то есть коллективные права. Они не являются естественными правами, поскольку «формулируются и кристаллизуются по мере становления интересов той или иной общности или коллектива». Их нельзя рассматривать как сумму индивидуальных прав лиц, входящих в ту или иную общность или коллективов. Они имеют качественно иные свойства, определяемые целями и интересами коллективного образования.

Однако как бы ни были многообразны эти права, их правомерность должна неизменно проходить проверку «человеческим измерениям» – правами индивида. Коллективные права никогда не должны игнорировать права человека, противоречить им либо подавлять их (исключением являются чрезвычайные ситуации, представляющие угрозу жизни народа, нации).

В связи с этим конституции стран мира, следуя установившейся в международно-правовых актах терминологии, говоря о правах человека, употребляют слова «каждый имеет право...», «никто не может быть лишен...», «все», «личность». Права человека подразумеваются и в тех случаях, когда конституционный текст закрепляет обезличенную обязанность государства что-то «гарантировать», «признавать» или «охранять». Когда же речь идет о правах, предоставляемых только лицам, имеющим гражданство данного государства, то употребляется четкая формулировка «граждане имеют право». Следовательно, за терминологическим различием стоит различие правового статуса, то есть объема прав и обязанностей человека и гражданина.

Таким образом, правовой статус человека и гражданина, включающий права, свободы и обязанности, целенаправленно влияет на создание сбалансированных способов взаимодействия людей друг с другом и формирование нормальных отношений индивида, общества и государства.

На сегодняшний день конституции многих зарубежных стран предоставляют своим гражданам культурные права и свободы в сфере духовной жизни: свободу литературного, художественного научного и технического творчества (статья 20 Конституции Испании 1978 года); свободу искусства и науки, исследования и преподавания (статья 5 Конституции Германии 1949 года); равный доступ детям и взрослым к культуре (преамбула Конституции Франции 1958 года); свободу научной деятельности, поддержание минимального уровня здоровой и культурной жизни (статьи 23, 25 Конституции Японии 1947 года); участие в культурной жизни и пользование учреждениями культуры, на доступ к культурным ценностям (статья 44 Конституции Российской Федерации 1993 года).

Не следует забывать о том, что именно опыт конституционного развития зарубежных стран послужил катализатором включения в текст Конституции Республики Казахстан 1995 года ряда основных прав человека и гражданина, в частности, право на пользование родным языком и культурой, на свободный выбор языка общения, воспитания, обучения и творчества (пункт 2 статьи 19, статьи 20), а также обязанности заботиться о сохранении исторического и культурного наследия (статья 37), что в совокупности представляет собой неотъемлемые составляющие культурных прав человека. Хотя, следует отметить, что по сравнению с конституционными нормами зарубежных стран, Конституция Республики Казахстан оставила без внимания многие вопросы, касающиеся социально – культурной сферы, такие как, свобода искусства, науки, исследования, обучения; свобода выбора профессии и место получения образования; поддержка научных исследований и так далее.