Ақпарат қорғау және кодтау

Қажиакпарова Ж.С., БҚИТУ, Орал қ.

• 
  Ақпаратты өңдеу технологиясының ұйымдастыру -техникалық шаралары
  
• 
  Рұқсат етілмеген қол жеткізуді бұғаттау
  
• 
  Техникалық құралдар көмегімен бекітілмеген ақпарат алуды бұғаттау
  

Орталық процессор, оперативті жады және сыртқы құрылғылардың өзара әрекеттерінің шиналық құрылымы микропроцессорлық технологияға сәйкес келеді. Барлық сыртқы құрылғылардың бірыңғай байланыс әдісі ОП (орталық процессор) немесе СҚ-ға (сыртқы құрылғы) қатысты барлық жұмысты орындайтын СҚ регистрі немесе жад ұяшықтарының жалпы жұмыстарын жүзеге асырады, қамтамасыз етеді. Осылайша арнайы енгізу-шығару командасы қажет етілмейді. ОЖ ұяшықтары және СҚ регистрі өзара аппараттық- бағдарламалық құралдар арқылы байланыста болады. Мұндай әдіс басқаруды бөлшектеуге негізделген. Ал бұл басқару қызметінің бір бөлігі СҚ аппараттық құралдарына берілгендігін білдіреді. Бұл тікелей қол жеткізу және жадының арнасын құрудың алғы шарты болып табылады.

Адрес қоры жалпы жүйесінің енгізу-шығаруы төмендегідей жүзеге асады:

• 
  Пайдаланушыға барлық есептеу ресурстарын ұсынады;
  
• 
  Барлық ақпаратқа пайдаланушылар енгізу-шығару жүйесі арқылы қол жеткізуге алады;
  
• 
  Басқаруды бөлшектеуге берік-сенімді қорғауды қамтамасыз етуді орталықтан бақылауға қарсылық көрсету қағидасы кіреді;
  
• 
  Пайдаланушыларды түрлендіру;
  
• 
  Парольдермен дұрыс жұмыс істей білу .
  

• 
  сервистік бағдарламаны бақылау және ресурстарға қол жеткізу;
  
• 
  сыну туралы ескерту және бақылау арқылы пайдаланушы құқығын бағдарламалық анықтау;
  
• 
  қорғалған тіркеу журналын қалыптастырады.
  

• 
  пайдаланушыны түрлендіру;
  
• 
  парольдер түпнұсқасын бекіту;
  
• 
  құралдарға қол жеткізуді бекіту;
  
• 
  қорғауды жүргізудің ағымдағы бақылауы және тіркеуі.
  

• 
  бекітілген өзгерістердің бар-жоғын тексеру мақсатында деректер қорын мерзімімен жүктемеден босатып тұру;
  
• 
  бағдарламалар ұзындығын кітапханалық көшірмемен салыстыру;
  
• 
  тестілеу көмегімен бағдарламаны тексеру;
  

• 
  құрушыны бағдарламадан айыру үшін құратын бағдарламаны айдаған кезде оны қодалау және парольдеу;
  
• 
  жүктелген бағдарламаның вирусын тексеру;
  
• 
  баспалық файлдар пакетін бағдарламалық құралдармен қорғау құралдары арқылы қорғау.
  

Жүйеде мәліметтерді қорғаудың келесі механизмдер жиынтығы белгіленген:

• 
  жүйеге енуде клиенттерді криптографиялық аутентификациялау;
  
• 
  берілетін мәліметтерді автоматты тығыздау;
  
• 
  берілетін мәліметтер құпиялылығы (мәліметтерді «Клиент-Клиент» етіп шифрлау);
  
• 
  берілетін мәліметтердің тұтастығын қамтамасыз ету (мәліметтерді «Клиент-Орталық» имитоқорғау);
  
• 
  бағдарламамен қамтамасыз етудің тұтастығын бақылауды қамтамасыз ету;
  
• 
  кілттік ақпараттарды автоматты тіркеу мен бөлу;
  
• 
  рұқсатсыз енуден қорғау (клиенттердің ену құқығы, access-парақтар, парольдер және т.б.).
  

• 
  Серверді бағдарламамен қамтамасыз ету;
  
• 
  Жүйе әкімін бағдарламамен қамтамасыз ету;
  
• 
  Есептеу мен тарифтеуді бағдарламамен қамтамасыз ету;
  
• 
  Кілттерді бөліп беру орталығын бағдарламамен қамтамасыз ету;
  
• 
  Клиентті бағдарламамен қамтамасыз ету.
  

Төлем жүйесінің қауіпсіздігінің негізгі аспектілері:

• 
  сақтау – ақпаратты сақтаушыларды жоюдан, бүлінуден, ұрлықтан, техникалық жүйе мен жабдықтарды физикалық қорғауды қамтамасыз ету;
  
• 
  тұтастық – ақпаратты кездейсоқ немесе әдейі бұрмалаудан қорғауды қамтамасыз ету;
  
• 
  құпиялылық – ақпаратқа рұқсатсыз енуден қорғауды қамтамасыз ету;
  
• 
  дәлелділік – заңды орындаушылыққа, дәл сондай ақпараттық қатынастарды бұзушылыққа дәлелдер беру мен қалыптастыру жағдайларын қамтамасыз ету;
  
• 
  заңды орындаушылық – ақпараттық қатынастар процесінде қалыптасқан заңдылық, нормативтік, құқықтық актілер мен этикалық мінез-құлық ережелерін сақтауды қамтамасыз ету.
  

Орталық тарату қызметтері мен кілттер сертификаттарын біріңғай тарату орталығы орындайды, оның мақсаты ақпараттар көзін ауыстыру мен бақылауды қамтамасыз ету болып саналады.

Ақпараттық жүйеге ену тек тіркелген пайдаланушылардың жұмысын қамтамасыз етеді. Алыс пайдаланушыларды күшейтілген теңестіру жүйесі екі жақты теңестіру крипто-хаттамасына құрылған, яғни төлем жүйе клиенті және орталық төлем жүйесі теңестіреді.

Теңестіру процедурасы сәтті аяқталғаннан соң және төлем жүйесінің клиенті байланысты іске асырғаннан кейін орталық пен төлем жүйе клиенті арасында ақпараттармен алмасу пайда болады. Байланыс желісі бойынша берілетін ақпараттың тұтастығын қамтамасыз ету үшін ұқсатқыш-қоспамен (симметриялық цифрлік қойылған қол немесе криптографиялық бақылау сомасы) есептелінеді, бұл процедура берілетін ақпаратқа әдейі немесе әдейі емес өзгертулер (бұрмалаулар) енгізуден қорғауды жүзеге асырады. Құпиялылықты қамтамасыз ету үшін сақталатын немесе ашық желілермен берілетін ақпараттар шифрленеді, ол бұл ақпараттарға рұқсатсыз енуден қорғауға кепілдік береді және ақпараттардың беделін түсіруден құтылуға мүмкіндік туғызады.

Электрондық құжаттарды аутентификациялау мәселесін шешу үшін электрондық цифрлік қол қоюлар (ЭҚҚ) механизмі қолданылады, ол хэштеу қызметін қолданатын Эль-Гамальдың ассимметриялық криптографиялық алгоритм базасында жүзеге асырылған. Бұндай қолды құпия кілт иесі пайдаланушы – осы құжаттың авторы ғана қоя алатындығы ЭҚҚ-ның негізгі ерекшеліктері болып саналады. Құжаттың авторын (аутентификациялауды) және түп нұсқасын, тұтыстығын тексеруді осы құжат авторының ашық кілтіне ие кез келген пайдаланушы жүзеге асырыла алады. Осы механизм қағаз құжаттардың айналыс орнына электрондық айналысын салуға, сондай-ақ оларды аутентификациялауға байланысты кез келген таласты жағдайларды шешуге толық мүмкіндік береді.

Орындалатын терминальдық жүйе модульдері мен криптографиялық қорғаныш жүйелерінен тұратын жүйе түйінін кездейсоқ немесе қаскүнемдік өзгертулерден қорғау үшін әрбір орындалатын модульге ұқсатқыш-қоспа есептегіштер жасалады. Бұл бұзылу жағдайларынан немесе қаскүнемдер немесе вирустардың бағдарламалық кірісу салуынан құтылу үшін жасалады.

1. 
   Аналоговая и цифровая электроника: Учебник для вузов/ Опадчий Ю.Ф., Глудкин О.П., Гуров А.И.; Под ред. Глудкина О.П. – М.: Радио и связь, 1996.
   
2. 
   Степанов Е.А., Корнеев И.К. Информационная безопасность и защита информации: Учеб. Пособие. – М.:ИНФРА-М, 2001.
   
3. 
   Галицкий А.Б., Рябко С.Д., Шаньгин В.Ф. Защита информации в сети – анализ технологий и синтез решений. – М.: ДМК Пресс, 2004.-616с.
   
4. 
   Домарев В.В. Безопасность информационных технологий. Системный подход - К.:ООО ТИД «Диасофт», 2004.-992с.