С. А. Мендыбаев – С. Торайғыров атындағы ПМУ т. ғ. к., профессор;
А37 Ақпарат тарату жүйелері: пәні бойынша оқу-әдістемелік құралы / құраст. : А.Д. Тастенов, Г.О. Оразова, Б.С. Зейтова. – Павлодар : Кереку, 2012. – 60 б.
Оқу-әдістемелік құралында ақпарат тарату жүйелері пәнінен оқу-әдістемелік құралында, пәнде қолданылатын терминологияларға түсініктемелері берілген.
Оқу-әдістемелік құрал «Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар» мамандығының студенттеріне арналған.
© Тастенов А. Д. және т.б., 2012
© С. Торайғыров атындағы ПМУ, 2012
Материалдың дұрыс болуына, грамматикалық және орфографиялық қателерге авторлар мен құрастырушылар жауапты
Ақпарат тарату жүйелер пәнінен орысша-қазақша терминологиялық сөздігінде, пәнде қолданылатын терминологияларға түсініктемелері берілген. Ақпарат тарату жүйелер пәнінде көптеген терминдер латын тілінде берілетіндіктен, бұл терминологиялық сөздікте қалай оқылатындығымен қатар оның түсініктемесін білулері қажет. Әдістемелік нұсқауда ақпарат тарату жүйелер пәні бойынша терминологиялық түсініктеме сөздігі ретінде берілген.
А
|
Adaptive channel allocation
Адаптивное распределение канала - динамическое распределение пропускной способности канала связи между несколькими устройствами в зависимости от их потребностей.
|
Арнаның адаптивтi таралуы - қолданыс қажеттілігіне байланысты бiрнеше құрылымдардың арасындағы байланыс арнасының өткізгіштік қабiлеттiлiгiнiң(қасиетінің) үдемелі таралуы.
|
Adaptive rate
Способность модемов или другого коммуникационного оборудования реагировать на изменение состояния телефонной линии изменением скорости передачи данных.
|
Деректерді(ақпаратты) тарату жылдамдығын өзгерткенде телефон желісінің өзгеруіне модемдер немесе басқа да коммуникациялық жабдықтардың(құрылғылардың) әсер ету қасиеттері.
|
ADPCM (Adaptive Differential Pulse Code Modulation)
Адаптивная разностная (дифференциальная) импульсно-кодовая модуляция (АДИКМ). Стандартизованный ITU-TSS метод преобразования аналогового речевого сигнала в цифровую форму, когда по каналу связи передается разность между текущим значением сигнала и предыдущим. Сигнал измеряется 8000 раз в секунду. Каждая разность кодируется 4-мя битами.
|
Адаптивтi айырма (дифференциалды) импульстiк-кодтық модуляция (АДИКМ). Дабылдардың өткен(алдынғы) және ағымдық мәндерінің арасындағы айырмашылық байланыс арнасы бойынша берілген кезде, ITU-TSS стандартталған аналогті дыбыстық дабылдың цифрлік(сандық) турге түрлену әдiсi. Дабыл 1 секундта 8000 рет өлшенедi. Әрбiр айырымды 4 биттік кодпен жазады.
|
ADSL (Asymmetrical Digital Subscriber Line)
Асимметричная цифровая абонентская линия. Местная линия на витой паре, модемы которой обеспечивают скорость передачи данных до 8 Мбит/с в направлении основною трафика и 1 Мбит/с в противоположном направлении.
|
Асимметриялық сандық абоненттiк желі. Модемдерi негiзгi трафик бағытта 8 Мбит/с және қарама-қарсы бағытта 1 Мбит/с-қа дейiн мәлiметтердің берiлiс жылдамдығын қамтамасыз ететiн бұрама жұптағы жергiлiктi желі.
|
AM (Amplitude Modulation)
Амплитудная модуляция (АМ). Вид модуляции, когда сигнал несущей изменяется по амплитуде в зависимости от уровня модулирующего сигнала. В системах передачи данных используется, как правило, в сочетании с фазовой модуляцией ФМ.
|
Амплитудалық модуляция (АМ). Модульденген сигналдың деңгейінен тәуелді көтергiш сигналдың амплитуда бойымен өзгеретін модуляцияның түрі. Мәлiмет тарату жүйесiнде, ереже бойынша, фазалық модуляциясымен ФМ бірге қолданылады.
|
Amplifier
Усилитель - устройство, которое применяется для усиления аналогового сигнала.
|
Аналогты сигналды күшейту үшiн қолданылылатын күшейткiш құрылғы.
|
Analog signal
Аналоговый сигнал. Непрерывный сигнал, например речевой или музыкальный.
|
Аналогты сигнал. Үздiксiз сигнал, мысалы, сөйлеу немесе музыкалық.
|
Archie
Прикладная служба сети Internet, позволяющая проводить поиск файлов по всем FTP-серверам с открытым доступом. Серверы Archie периодически опрашивают подобные FTP-серверы для сбора справочной информации о доступных файлах.
|
FTP - серверлар бойымен қол жетiмдi файлдарды iздестiруге мүмкіндік беретін Internet желісінің қолданбалы қызметi. Archie серверлері ұқсас FTP-серверлерін қол жететiн файлдар туралы анықтамаларды жинау үшiн әр мерзiмде сұрап отырады.
|
ARQ (Automatic Repeat reQuest)
Автоматический запрос на повтор. Метод исправления ошибок, согласно которому принимающее устройство авто-матически посылает передаю-щему запрос на повтор блока данных, принятых с ошибками.
|
Қайталауға автоматты сұраныс. Қабылдаушы құрылғы жiберушiге қателермен қабылданған мәлiметтi блоктарды қайталауға автоматты түрде сұраныс жiберетiн және қателердi түзететiн әдiс.
|
ATM adaptation layer
Уровень адаптации для сети ATM. Уровень адаптации для сети асинхронного режима передачи (Asynchronous Transfer Mode, ATM). Средства этого уровня предназначены для преобразования данных протоколов высоких уровней в данные, содержащиеся в 48 байтах ячейки.
|
ATM желi үшiн бейiмделудiң деңгейi. Асинхронды жiберiлу тәртiбiнiң желiсi үшiн бейiмделудiң деңгейi(Asynchronous Transfer Mode, ATM). Бұл деңгейдiң құралдары 48 байт болатын ұяшықтардағы мәлiметтерге жоғарғы деңгейдегi хаттамалардың мәлiметтерiн өзгерту үшiн арналған.
|
ATM endpoint
Конечная точка ATM. Точка в сети ATM, где начинается или заканчивается соединение.
|
ATM соңғы нүкте. ATM желiсіндегі қосылудың басталатын немесе аяқталатын жерiндегi нүкте.
|
Attenuation
Затухание. Разница между мощностями переданного и полученного сигналов, вызванная потерями сигнала в оборудовании, различных средствах связи или на линиях.
|
Өшу. Жабдықтағы, байланыстың әр түрлi құралдарындағы немесе желідегі сигналдың жоғалуынан пайда болған берiлғен және алынған сигналдар қуаттарының айырмашылығы.
|
Autodial/autoanswer
Автодозвон/автоответ. Способ-ность модема автоматически дозваниваться до удаленного модема (autodial) и автоматически отвечать на вызов удаленного модема (autoanswer) для установления соединения.
|
Өздiгiнен байланыс орнату/автожауап. Қосылудың орындалуы үшін модемнiң жойылған модемге автоматты түрде қоңырау шалу (autodial) және жойылған модемге автоматты түрде жауап беру(autoanswer) қабілеттілігі.
|
B
|
Backbone cabling
Магистральный кабель. Кабель, проходящий между этажами одного здания или зданиями одного комплекса.
|
Магистральдi кабель. Бiр ғимарат немесе бiр кешеннiң ғимараттар қабаттарының арасында өтетiн кабель.
|
Backbone network
Магистральная (базовая) сеть. Общий термин для обозначения совокупности базовых узлов распределенной сети, соединенных высокоскоростными магистральными каналами (trunk). Сегменты сети масштаба предприятия и отдельные станции подключаются к магистральной сети через мосты, маршрутизаторы и концентраторы. Особые требования предъявляются к надежности. Традиционная магистральная сеть называется распределенной, что подчеркивает ее отличие от локализованной и коммутирующей магистралей.
|
Магистральдi (негiзгi) желi. (trunk) жоғары жылдамдықты магистральды каналдармен бiрлескен тарату желiлердiң негiзгi түйiндерiнiң жиынтықтығын белгiлеуге арналған ортақ термин. Кәсiпорынның масштабты желiсінiң сегменттерi және жеке станциялар магистральды желіге көпiр, жол көрсетушiлер және концентратор арқылы қосылады. Берiктiгiне ерекше талаптар қойылады. Дәстүрлi магистральды желі таратылған деп аталады, ол оның шектелген және жалғастырылған магистральдардан айырмашылығын айқындайды.
|
Balanced line
Сбалансированная линия. Двухпроводная линия связи, обеспечивающая передачу сигналов, одинаковых по величине и противоположных по знаку.
|
Баланс жасалған желі. сигналдардың берiлуін қамтамасыз ететiн шамасы бойынша бірдей және таңба бойынша қарама-қарсы болатын екiсымды байланыс желісі.
|
Balun
Симметрирующий трансформатор. Трансформатор, применяемый для соединения волновода или коаксиального кабеля с витой парой.
|
Симметриялайтын трансформатор. Бұрама жұбы бар толқын арнасын немесе коаксиалды кабелді қосу үшiн қолданылатын трансформатор.
|
Baseband signaling
Передача сигналов в основной полосе. Способ передачи сигналов, при котором через физическую среду в определенный момент времени передается только один сигнал.
|
Негiзгi жолақтағы сигналдардың берiлісі. Белгілі уақытта физикалық орта бойынша бір ғана сигнал берілетін сигналдың берілу әдісі.
|
Basic access
Базовый метод доступа. Метод, при помощи которого отдельные устройства подсоединяются к цифровой сети.
|
Негiзгi қол жеткiзу әдiсi. Жеке құрылғыларды сандық желiге қосуға көмектесетін әдiс.
|
Baud
Бод. С некоторой точностью можно сказать, что это скорость передачи данных в единицах измерения (бит/сек), или, проще говоря, скорость, с которой Ваш модем передает данные. Для одной буквы или знака необходимо восемь бит. Модемы редко передают данные в точности с той же скоростью, какая указана для них в бодах, из-за вычислительных и других проблем. Более дорогостоящие модемы используют такие системы, которые могут исправлять эти ошибки или сжимать данные для ускорения передачи.
|
Бұл өлшем бірліктерде (бит/сек) мәліметтерді тасымалдау жылдамдығы деп біршама дәлдікпен айтуға болады, немесе, жай айтқанда, Сіздің модемініңіз мәліметтерді беретін жылдамық. Бір әріп немесе белгі үшін сегіз бит қажет. Модемдер мәліметтерді бодтарда олар үшін көрсетілген есептеуіш және басқа мәселелердің әсерінен дәл сондай жылдамдықпен сирек тасымалдайды. Қымбаттырақ тұратын модемдер тасымалдауды тездету үшін бұл қателерді түзететін немесе мәліметтерді қысатын жүйелерді қолданады.
|
Baud rate
Скорость обмена данными между компьютером и модемом.
|
Модем мен компьютер арасындағы мәліметтер алмасу жылдамдығы.
|
Baudot code (код Бодо) Пятизначный код, включающий символы смены регистра цифр и букв для увеличения количества поддерживаемых символов.
|
(бодо коды) - қолданылатын символдардың санын үлкейту үшiн сандар және әрiптер регистрінің ауысу символдарын қосатын бес таңбалы код.
|
BBS (Bulletin Board System)
Компьютер со специальным программным обеспечением, обеспечивающий удаленным пользователям доступ к своим информационным ресурсам по обычным телефонным линиям или сетям передачи данных.
|
Жойылған пайдаланушыға қарапайым телефон сызықтары немесе мәлiметтердi берiлудiң желiлерi бойынша өз ақпараттық ресурстарына рұқсатты қамтамасыз ететiн арнайы бағдарламалық қамтамасыз ететiн компьютер.
|
Binary
Бинарный, двоичный. Обычно относится к файлам или протоколам, использующим все 8 битов для представления информации (в отличие от 7-битных текстовых файлов и протоколов). Все исполняемые файлы, графика, звук и файлы, созданные специальными программами (например, базы данных или электронные таблицы) являются двоичными, если речь идет об их передаче по сети.
|
Жұптас, екiлiк. Ақпаратты көрсету үшiн барлық 8 битті қолданатын әдетте файлдарға немесе хаттама жатады(7-биттік мәтiндiк файлдар және хаттамалардан айырмашылықта). Арнайы бағдарламалармен жасалған (Мысалы, дерек қорлары немесе электрондық кесте) барлық орындалатын файлдар, графика, дыбыс және файлдар екiлiк болып табылады, егер желi бойынша берiліс туралы сөз болатын болса.
|
Bipolar coding
Биполярное кодирование. Кодирование единичного сигнала положительными и отрицательными импульсами. Двоичный ноль кодируется как отсутствие импульса
|
Биполярлық кодтау. Оң және терiс импульстермен бірлік сигналды кодтау. Екiлiк нөл импульстiң жоқтығы сияқты кодталады.
|
B-ISDN (Broadband ISDN)
Широкополосная цифровая сеть интегрального обслуживания (служб). Относится к новому поколению сетей ISDN. Может обеспечивать передачу данных, речи и видео, как правило, по волоконно-оптическим каналам. В одной и той же сети могут использоваться службы асинхронного режима доставки (ATM) и синхронного режима доставки (STM).
|
Интегралды қызмет көрсетудiң(қызметтер) кең жолақты сандық желiсі. ISDN желiлердiң жаңа ұрпағына жатады. Мәлiметтердi берiлiсiн, сөйлеудi және видеоны қамтамасыз ете алады, әдеттегiдей талшықты-оптикалық арналар бойынша. Бiр желіде асинхронды жеткiзу тәртібі (ATM) және синхронды жеткізу тәртібі (STM) қызметі үшiн қолданылады.
|
Bit - бит
Единица кодирования цифровой информации (минимальная единица информации). Бит представляет собой 0 или 1, ДА или НЕТ (в терминологии телекоммуникаций - метка или пауза). Является сокращением от "Binary digIT"
|
Бит. (ең төменгi ақпарат бiрлiгi) сандық ақпараттарды кодтайтын бiрлiк. Бит 0 немесе 1 болады, Иә немесе жоқ (телекоммуникациялардың терминологиясында - таңба немесе үзiлiс) . "Binary digIT"-тің қысқартуы болып табылады.
|
Bit error rate - вероятность ошибок.
Отношение числа битов, принятых с ошибками, к общему числу переданных битов. Обычно измеряется числом, являющимся отрицательной степенью десяти
|
Қатенiң ықтималдығы. Жалпы берілген биттер санына қателермен қабылданған биттер санының қатынасы. Әдетте онның терiс дәрежесі болып табылатын санмен өлшенедi.
|
BITNET (Because It's Time NETwork)
Одна из первых научных глобальных сетей. Возникла в 1981 г. как IP-сеть Городского университета Нью-Йорка (CUNY). Сегодня объединяет более 2400 серверов в 38 странах мира
|
Ғылыми ғаламдық желiлер ішіндегі алғашқылардың бiрі. 1981 жылы Қалалық Нью-йорктiң университетiнің(CUNY) IP-желісі ретінде пайда болды. Бүгiн әлемнің 38 елдерiнде 2400-ден астам серверлерді бiрлестiредi.
|
Block - блок
Последовательность непрерывных данных или байтов, передаваемых как одно целое. Для синхронизации или контроля ошибок в блоках обычно применяется специальная процедура кодирования. Обычно имеет адрес, управляющее поле и контрольную сумму, позволяющую обнаруживать ошибки
|
Бір бүтін ретінде ретінде берілетін үздiксiз мәлiметтер немесе байттардың тiзбегi. Синхронизация немесе блоктардағы қателердi бақылауы үшiн әдетте кодтаудың арнайы процедурасы қолданылады. Әдетте қатенi табуға мүмкiндiк беретiн мекенжай, басқарушы алаңы және бақылау сомасы болады.
|
Bookmark - "закладка". Сервисная функция в программах Gopher и Lynx, позволяющая на следующем сеансе сразу попасть в нужное и уже однажды посещенное место
|
"белгi"
Келесi сеанста бiрден керекті және бiр кездері барған орынға түсуге мүмкiндiк беретiн Gopher және Lynx бағдарламалардағы сервис функциясы.
|
Boolean
Булева (алгебра или логическая операция). Применяется на поисковых серверах для обозначения логических операций типа boolean and - логическое "И" и т. п.
|
Булева (алгебра немесе логикалық операция). boolean and – логикалық "Және" және т.б. типті логикалық операцияларды белгілеу үшін іздеу серверлерінде қолданылады.
|
Bounce
Это то, что происходит с Вашей электронной почтой, когда она не достигает получателя и возвращается снова к Вам (если только она не затерялась где-нибудь в киберпространстве).
|
Бұл сіздің электрондық поштаңызбен алушыға жетпеген кезде және өзіңізге кері қайтып келгенде (егер ол киберкеңістіктің бір жерінде жоғалып кетпесе) болатыны.
|
BRI, Basic Rate Interface (интерфейс базового уровня) Линия ISDN, которая обеспечивает передачу данных в обычной двухпроводной телефонной линии по двум В-каналам со скоростью 64 кбит/с и одному D-каналу со скоростью 16 кбит/с. В-каналы позволяют транспортировать речевые сигналы или данные, а D-каналы - сигналы управления и пакетные данные.
|
Қарапайым екi өткiзгiштi телефон желiсiнде 64 кбит/с жылдамдықпен екi В-каналы бойынша және 16 кбит/с жылдамдықпен бір D-каналы бойынша мәлiметтердi берiлуді қамтамасыз ететiн ISDN желiсi. В-каналдары сөйлеу сигналдарын немес мәлiметтерді тасуға мүмкiндiк бередi, ал D-каналдары басқару сигналдарын және пакеттi мәлiметтерді.
|
Broadband signaling - передача сигналов в широкой полосе
Способ передачи сигналов, при котором множеством сигналов совместно используется разделяемая на каналы полоса пропускания передающей среды.
|
Сигналдардың кең жолақта берiлуі
Көптік сигналдармен арналарға бөлінген берілетін ортаның өткiзу жолағы бiрге қолданылатын сигналдардың берiлу әдiсі.
|
Brouter - мост-маршрутизатор.
Устройство, выполняющее функции моста для одних протоколов и функции маршрутизатора для других. Потребность в таких устройствах вызвана тем, что некоторые протоколы являются маршрутизируемыми, в частноcти, IPX, TCP/IP, а другие, например, NetBIOS и NetBEUI - нет
|
Көпiр - жол көрсетушi.
Бiр хаттамалар үшін көпiрдiң функциясын және басқалар үшін жол көрсетушiнiң функциясын орындайтын құрылғы. мұндай құрылғыларда қажеттiлiк кейбiр хаттамалардың бағыттаушы болып табылатынымен тудырылған, жекелiкте IPX, TCP/IP, ал басқалары мысалы NetBIOS және NetBEUI – жоқ.
|
|
|
