Апоптоз – жасушаның табиғи, генетикалық бағдарламаланған тіршілігін жою үрдісі

• 1) Апоптоз: анықтамасы, типтері
• 2) Апоптоздың себептері.
• 3) Апоптоздың даму сатылары.
• 4) Апоптоз үдерісінің генетикалық бақылануы.
• 5) Апоптоздың медициналық маңызы.

Апоптоз – жасушаның табиғи, генетикалық бағдарламаланған тіршілігін жою үрдісі.

• Апоптоз – жасушаның табиғи, генетикалық бағдарламаланған тіршілігін жою үрдісі.
• Апоптоз бағдарламасын іске қосатын жағдайларға байланысты апоптоздың екі типін ажыратуға болады:
• а) “ішкі” апоптоз
• б) “бұйрық” бойынша апоптоз

“Ішкі” апоптозды іске қосатын себептер:

• “Ішкі” апоптозды іске қосатын себептер:
• Хромосоманың репарацияланбайтын зақымдалулары;
• Жасушаішілік органоидтардың және мембраналардың (әсіресе митохондрия) зақымдалуы.
• Бұл зақымдалуларды тудыратын факторлар:
• Ішкі ( күшті тотықтырғыштар,азот оксиді, супероксидті радикалдар)
• Сыртқы (иондаушы сәулелер, t өзгеруі, химиялық қосылыстар)
• Апоптоздың бұл жағдайда негізгі қызметі – құрылысы не қызметі зақымдалған жасушаны жою.

б) “Бұйрық” бойынша апоптоз – сыртқы теріс (негативті) сигналдың жасушаның арнайы рецепторлары арқылы берілуі.

• б) “Бұйрық” бойынша апоптоз – сыртқы теріс (негативті) сигналдың жасушаның арнайы рецепторлары арқылы берілуі.
• Бұл жағдайда жасуша зақымдалмаған, бірақ ағза үшін керек емес не зиянды болуы мүмкін.
• Мысалы: эмбриогенез барысында жасушалардың тіршілігін жоюы, трансформацияланған жасушалардың жойылуы.
• Апоптоздың бұл жағдайда негізгі қызметі – популяциядағы жасушалар санын реттеу.

б) “Бұйрық” бойынша апоптозды іске қосатын факторлар:

• б) “Бұйрық” бойынша апоптозды іске қосатын факторлар:
• 1. Негативті сигнал, мысалы контактылы тежелуде, кадгериндерден келетін сигнал. Бұл жағдайда бөлінуші жасушалар өте тығыз орналасуы, тек олардың бөлінуін тоқтатып ғана қоймай, апоптозға ұшырауы мүмкін.
• 2. Оң сигналдардың әсерінің тоқтауы :
• -митогендер әсерінің болмауы (цитокин не өсу факторлары)
• -бекіну беткейінен ажырау (интегрин сигналы)
• Бұл жасушада апоптоздық белок р53 мөлшерінің шектік деңгейден артуына алып келеді.