Қарағанды мемлекеттік медицина академиясы а. Б. Марденов, Ж. К. Елубаев балалардағы хирургиялық аурулар

ӘОЖ 616-089-053.2.

КЖБ 54.5 я 7

М25

1. Қазақ Мемлекеттік Медицина Академиясының балалар хирургия кафедрасының меңгерушісі м.ғ.д. профессор А.Е.Ерекешов.

2. Қарағанды мемлекеттік медицина академиясының № 1 хирургиялық аурулар кафедрасының доценті Н.Т. Абатов

3. Қарағанды мемлекеттік медицина академиясының хирургиялық аурулар кафедрасының доценті Т.О. Оспанов

Балалар хирургиясы қазіргі кездегі медицина ғылымдарының ішіндегі ең маңызды болып келеді. Осы мамандықтағы мамандардың қызметі – блалалардағы туа және жүре пайда болған ақауларды хирургиялық емдеу жүргізу. Бұл халықтың өте үлкен және перспективті бөлігіне таралып келеді. Туа біткен ақауларды және хирургиялық ауруларды жетік емдеу педиатор және балалар хирургі емдеу мүмкін емес. Бұл оқулықта балалар хирургиялық ауруларының негізгі сұрақтары қарастырылған.

Бұл оқулық балалар хирургия кафедрасының бағдарламалық материалдарын меңгеруге және жоғарғы медициналық оқу орындарының педиатрия мен емдеу факультеттерінің 5-6 курс студенттеріне арналған.

Оқу- әдістеселік құрал ҚММА-ң әдістемелік отырысында талқыланды және қабылданды.

Хаттама № 2 « 10» қазан 2007ж.
Оқу- әдістеселік құрал ҚММА-ң Ғылыми кеңесінде талқыланды және қабылданды.

Хаттама № 3 «24»қазан 2007ж.

Балалардың бойындағы іштен туа біткен және жүре пайда болған аурулар мен кеміс

тіктердің пайда болу себебін (этиологиясын), дамуын (патогенезін), белгілірін (клиникасын), анықтау тәсілдерін (диагностикасын), емдеу жолдарын зерттейтін және оларды операция жасау арқылы емдейтін ілімді балалар хирургиясы ілім деп атайды. Балалар хирургиясы, жалпы дені сау нәрестер мен сәбилердің қалыпты анатомиясы мен физиологиясы, өсіп өнуін зерттей отырып, олардың бойында кездесетін аурулардың алдын алумен, емдеумен, қалпына келтірумен шұғылданатын педиатрия деп аталатын үлкен ғылым саласының ажырамас бір бөлігі.

Қазақ еліндегі балаларды операция жасау арқылы емдеу тәсілдері әрине, өте ертеде дүниеде-ақ басталғаны анық. Мысалы, қол-аяқ сүйектері сынған сәбилердің сынықтарының орнына салу арқылы емдеуді халық арасынан шыққан емшілер, яғни сынықшылар, соқталы іріңді (абсцесті) жарып емдеуді оташылар, суық тиіп немесе ішіне жел қарысқан нәрестелерді емшілер жүзеге асырып отырған.

Қолдағы бар мәліметтерге қарағанда XIX ғасырдың аяғында Ресейдің отары болып келген Біздің елімізде балаларға арналған мамандандырылған арнайы дәрігерлік көмек беру 1930 жылдан бері басталған тәрізді. Оның ішінде балаларға берілетін хирургиялық көмек , ең бірінші рет, 1938 жылы Қазақстан мемлекеттік медицина институтының госпитальда хирургия кафедрасы орналасқан ауруханада, балаларды жеке – дара емдеу үшін арнайы 4 төсек бөлуден басталыпты. Ол кезде кафедра меңгерушісі профессор В.В. Зикеев болатын.
БАЛАЛАРДАҒЫ ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТ.
Жедел аппендицит-балалардағы ең көп таралған және жедел хирургиялық көмек кажет ететін ауру. Үлкендерге қараганда, жедел аппендициттің, клиникалық ағымы ауыр турде өтеді, және диагностикасы да шамалы күрделі. Бұл балалардағы нерв жүйесінің. функциональдық, қызметінің толық. дамымауына байланысты, қабыну процесстері, аурулары ұқсас клиникалық көрініс береді,(дене қызуының жоғарлауы, кайталамалы құсу, ішек функциясының, бұзылуы), және балалардағы құрт тәрізді өсіндінің, қабынуы тез өтеді, сонымен бірге шектелу механизмі әлсіз дамыған. Баланы қарау кезінде баланың жылауы, мазасыздануы, негізгі жергілікті симптомдарды анықтауға кедергі тудырады. 1-жаска дейінгі балаларда жедел аппендицит сирек кездеседі, бұл құрт тәрізді өсіндінің анатомиялық құрылысына және тамақтануына байланысты. Сонымен қатар 1-жасқа дейінгі балаларда құрт тәрізді өсіндінің, шырышты қабатында фолликулалар саны аз болады. Осы фолликула-лардың біртіндеп санынын, өсуіне байланысты сырқаттылықта өседі. Жедел аппендициттің арнайы қоздырғышы жоқ. Аурудың дамуына құрт тәрізді өсіндінің және ішектің микрофлорасы әсер етеді. Ауру лимфогенді және гематогенді жолдармен таралуы мумкін, жедел респираторлы-вирусты инфекциямен,фолликулярлы ангинамен, отитпен жене тағы басқа аурулармен ауруына байла­нысты. Балаларда ішектің шырышты кабатының микрофлораны және токсикалық заттарды өткізгіштігі жоғары, осыған байланысты құрт тәрізді өсіндіде трофика бұзылады да, құрт тәрізді өсіндідегі инфекцияға қарсы тұру механизмі төмендеп гангренозды-перфоритивті түрге әкеп соғады.
КЛИНИКАЛЫҚ КӨР1Н1С1 ЖӘНЕ ДИАГНОТИКАСЫ.

Клиникалық көрінісі бала организмінің реактивтілігіне, құрт терізді өсіндінің анатомиялық орналасуына,және бала жасы-на байланысты. Ересек балаларда жедел аппендицит клиникасы іш ауырсынуына, дене қызуының көтерлуі, құсу, ұлкен дәретінің болмауы, іш бұлшықетінің тырысуы. Бұнда ауырсыну біртіндеп пайда болады да, тұракты сыздап ауырады. Алғашында

ауырсыну бүкіл іш аймағында немесе эпигастральды аймағында пайда болады да, кейін оң жақ мықын аймағына ауысады. Ауырсы­ну қозғалыс кезінде күшейеді. Ауырсыну кезінде науқас арқасына немесе оң бүйірімен жатады. Құсық балалардағы жедел аппендицит кезінде тұрақты симптом болып есептеледі, кебінесе 1-ші күн байқалады және бірнеше рет қайталануы мүмкін. Дене қызу: 37,5-38 градусқа дейін көтеріледі. Бірақ кейбір жағдайларда дене қызуы қалыпты болуы мумкін. Жалпы қараған кезде тілі таза болады кейде қапталған болуы мүмкін,кейіннен қабыну про­цессінің күшеюіне байланысты тілі құрғап, ақ жамылғымен қапталады. Науқастарда көбнесе дәретінің ұсталуы байқалады. Кей жағдайларда нажіс сұйық болады. Жалпы қан анализі кезінде қан құрамындағы лейкоциттер санының жоғарлауы байқалады.(11000-15000). Ішін тексеріп қараған кезде үш негізгі пери-тонеальды симптом анықталады. оң жақ мықын аймағын пальпациялаған кезде ауырсынудың күшеюі, бұлшық етінің тырысуы Щеткин-Блюмберг симптомы оц болады.
ЖАСӨСПІРІМ БАЛАЛАРДАҒЫ КЛИНИКАЛЫҚ КӨРІНІСІ ЖӘНЕ ДИАГНОСТИКАСЫ.

Кішкентай балаларда жедел аппендициттің клиникалық өзіне тән ерекшеліктері бар.

Ең басты белгісі болып жалпы баланың мазасыздануы болады. Мұнда бала әлсізденіп, мазасызданып өте ашушаң болады. Баланың мазасыздануы ауырсынудың кушеюіне байланысты. Осыған байланысты баланың ұйқысы бұзылады.

Құсу бұл тұрақты симптом болып есептеледі шамамен 75 процент, ал кайталамалы құсу 3-5 болуы мүмкін. Дене қызуының жоғарлауы 38-39 градусқа дейін. Бұл көбіне аурулардың 95про центінде кездеседі. Сұйық нәжіс. Ауырсыну симптомы көбіне кіндік аймағында болады. Жалпы балаларды ұйқы кезінде тексерген дұрыс. Оң жақ мықын аймағын пальпациялау кезінде қолды итеру симптомын анықтауға болады. Мұнда ауырсынуна байланысты зерттеушінің қолын бала қолымен итереді. Сонымен бірге

Іш бұлшық етінің тырысуы, локальді ауырсынуы болады. Щеткин-Блюмберг симптомы оң болғанда да бала ұйқысынан оянады немесе ауырсыну сезімін білдіреді. Жалпы қан анализінде гиперлейкоцитоз(15000-20000).
АЖЫРАТПАЛЫ ДИАГНОСТИКА. ЕРЕСЕК БАЛАЛАРДАҒЫ ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТ.

1) ЖЕДЕЛ АСҚАЗАН 1ШЕК АУРУЛАРЫ.

Асқазан-ішек аурулары кезінде кебіне бірінші кезеңде диспепсиялық бұзылыстар байқалады, кейіннен ауырсыну қосылады.Токси­коз байқалады.Қайталамалы құсу, содан соң ауруға жеңілдік пайда болады. Ауырсыну симптомы көбінесе эпигастральды аймақта, және кіндік аймағында байқалады. Анамнезінде диетасының, бұзылуы байқалады. Ішіне пальпация жасаған кезде тұрақсыз іш бұлшық еттерінің тырысуы болады.

2. 
   ДИЗЕНТЕРИЯ.
   

2. 
   КОПРОСТАЗ.
   

сынан кейін- науқастың жағдайы жақсарады, ауырсыну басылып, жұмсарады.

2. 
   АСКАРИДОЗ.
   

байқалады.

2. 
   ПАНКРЕАТИТ.
   

Балаларда пневмониямен ауырған кезде өкпеде ауырсыну бола­ды, және сонымен бірге ауырсыну мықын аймағында да байқалады. Бұл жағдай негізінен қабырға аралық нервтердің тітіркенуімен байланысты. Бұл кезде науқаста тыныс жетіспеушілігі,ентігу, мұрын үшбұрышының көгеруі болады. Науқастың жалпы жағдайы ауыр болады. Пневмония кезінде ажыратпалы диагностикада рентгенологиялық зерттеу көп көмегін тигізеді.

Жедел аппендицит кезіндегі ең жиі қолданылатын емдеу бұл хирургиялық емдеу. Хирургиялық емдеу тәсілінің мағынасы қабынған құрт тәрізді өсіндіні алып тастау (аппендо-зктомия), Операция кезінде оң жақ мықын аймағында ВОЛКОВИЧ-ДЬ­ЯКОНОВ ТӘСІЛІ бойынша тілік жасалады. құрт тәрізді өсіндіні лигатурлы тәсіл арқылы алынады.

Жоғарыда аталған синдромдар ауру басталған уақыттан бастап әр түрлі дәрежеде кездеседі, олардың дәрежелеріне жайылмалы перитониттің даму жылдамдығы, бала жасы, преморбидті жағдайы және тағы басқа себептер әсер етеді. Осыған байланысты перитонит ағымының үш фазасын бөледі: бірінші фаза- интоксикация, дегидротация, гидротермия және тыныс алу бұзылыстарының басым болуы; екінші фаза- метаболизмі ығысу, ионды дисбаланс және бүйрек қызметінің бұзылысы басым; үщінші фаза - перитониттің асқынуы, септикопиемия, ішек өтімсіздігі, айқын гипопротеинемия мен диспротейнемия. Әрине, бұл фазаларды нақты бөліп шекарасын анықтай алмаймыз, бірақ бір бұзылыстың басымырақ болуы болады.

Көбінесе мектепке дейінгі үлкен жастағы балаларда кездеседі, әсіресе қыздарда. Болжам бойынша, инфекция қынаптан құрсақ қуысына өтеді, бірақ энтерогенді, гематогенді жол жоққа шығарылмайды. Қынаптағы, мұрын жұтқыншақтағы, тыныс жолдағы микрофлоралар, көп жағдайда құрсақ қуысынан операция кезінде анықталады. Диплококты перитониттпен үлкен жаста ауру өте аз кездеседі, себебі қынапта пайда болған Дедрлейн таяқшалары қышқылды орта түзеді. « Алғашқы сағаттар симптомы» тән - жедел және қарқынды басталады. Іштің қатты ауырсынуы, температураның 39-40оС дейін көтерілуі болады.құсық көп ретті болу мүмкін . Ауру басталғанынан көп уақыт өтпесе де жағдайы өте ауыр болады. Бала ыңырсиды, мазасызданады. Ауыр жағдайда, керісінше, апатия, әлсіздік, естен тану және сандырақтау болады. Тері жамылғысы бозарған, көзі жылтыраған. Тілі құрғақ, ақ жамылғысы бар, еріндерінде кейде herpes labialis болады. Пульсі жылдамдаған, іші барлық жерінде қатты ауырсынады. Іштің төменгі және оң жағында әлсіз бұлшықет ригидтілігі анықталады.

Щеткин - Блюмберг симптомы - оң мәнді. Кейде алдыңғы іштік қабырғаларында, іштің төменгі бөлімдерінде және оң жақ мықын аймағында ісінулер анықталуы мүмкін. Кей жағдайларда қынаптан шырышты-іріңді бөліністер бөлінеді. Қанды зерттегенде жоғарғы лейкоцитоз (18000-40000) анықталады. Диплококты перитонитте болжамы қолайлы, егер емдеу уақытылы басталса, септикопиемия және жамбас абцесстері мен ілмек аралық абцесстер түзілуге дейін. Әдетте балалар емдеу мекемелеріне ерте түседі, ауру басталғаннан 12-20 сағ. ішінде, оны ерекше жедел клиникалық көрінісімен байланысты болады.

Диплококты перитонитті бірқатар жағдайларда жедел аппендициттен және оның асқынуларынан (инфильтрат, абсцесс) ажырату керек. Уақыт факторларында: перитонеальды симптомдар, жалпы жағдайының нашарлауы, сонымен қатар диплококты перитонитте іштіктің алдыңғы қабырғасының ісінуі аппендицитке қарағанда ертерек басталуы ескеріледі. Жиі құсу, сұйық нәжісі, жоғары температура және гиперлейкоцитоз аппендицитті күмәндатады. Перфоративті перитонит ересек балаларда жедел аппендицит кезінде дамиды. Сонымен қатар Меккел дивертикулдың перфорациясы және қабынуынан болуы мүмкін, бірақ сирек кездеседі.

Ауру жедел аппендициттен кейінірек басталады. Анамнезінде: әдетте іштің ауырсынуы, бір ретті құсу және дене қызуының жоғарлауы болады.кейіннен ауырсынуы басталады, жағдайы жақсаруы мүмкін, бірақ ешқашан қанағаттанарлық емес. Осыдан кейін жағдайы нашарлайды. Ішінің ауырсынуы күшейеді, құсу, жалпы жағдайының нашарлауы үдейді. Мұндай аралықтың болуы құрт тәрізді өсіндінің жүйкелерінің диструкциясымен және некрозымен байланысты. Нашарлау кезеңінің басталуы өсіндінің перфорациясы нәтижесінде , қабыну процессінің іштікке өтуі немесе, «жабық» перфорацияда конгломерат бүтіндігін бұзылуымен түсіндіреге болады. Перитониттің дамуы құрт тәрізді өсіндінің перфорациясыз, өзгерген қабырғадан флораның өтуінен мүмкін. Перфорацияның және жақсару кезеңінің уақыты науқас жасына байланысты: бала жас болса перфорация ерте болып, жалған жақсару кезеңі қысқа болады. Антибиотиктерді қолдану жедел аппендициттің клиникалық көрінісін басып, перитониттің диагностикасында қиындатады. Антибиотиктер басталған деструктивті процессті тоқтата алмайды, бірақ ауырсыну симптомын, температураны және жалпы бұзылыстарда басады, бірақ іштіктің қабынуы үдейді. Сондықтан антибиотиктерді қолдану кіші жастарда іш ауырсыну себебін анықтамай жатып тағайындауға болмайды. Аппендицитті перитонит бар балаларды қарағанда жалпы жағдайы өте ауыр. Тері жамылғысы бозғылт, кейде «мраморлы» түсте. Аяқ- қолдары жабысқақ, салқын тер жамылған. Көзі жылтыр, ерні-тілі құрғақ, ақ жамылған. Әдетте ентігу, жас болған сайын күштірек. Дене температураның және пульстің ажырауы, интоксикациядан туындаған коллойдты реакцияларды дәлелдейді. Іші ісінген, тыныс алуға қатыспайды. Жайылған қатаю, ауырсыну және Щеткин-Блюмберг симптомы он жақ мықын аймағы айқын. Кейде тенезмдер, аз мөлшердегі сұйық жиі нәжіс, ауырсынулық жиі зәр шығару болады. Ректальды зерттеуде тік ішектің ауырсынуы және қабырғасының түсуі анықталады. Жас балаларда алғашқы уақытта жалпы жағдайы онша нашарлауы мүмкін, ол осы жастағы жүрек-тамырлық жүйенің компенсаторлық қызметінің жоғары болуымен байланысады. Бірінші көзге тыныс жеткіліксіздігі түсүі мүмкін. Біраз уақыттан кейін жүрек-тамыр және тыныс алу жүйесінің және метаболитті процестердің декомпенсациясы туады, нәтижесінде науқас жағдайы нашарлайды. Ерте жастарда аппендикулярлы перитонитте жиі сұйық нәжіс, кейде жасыл түсті, сілекей аралас болады.

Балаларда перитонитті емдеу микроорганизмдерге, біріншілік ошақты жоюға бағыттаған қиын және ауыр есептен тұрады. Емдеу бірнеше этаптан: операциядан кейінгі, операцич және операциядан кейінгі сатылардан тұрады. Бірден операциялық араласу үлкен қате болып табылады. Бұл жағдайларда операциядан кейінгі кезеңде, операция уақытында, операциялық травмадан күшейеді. Операцияға дейін дайындық кезеңінің мақсаты- гемодинамика бұзылыстарын, қышқыл сілтілі және су-тұз алмастыратын қалыпқа түсіру. «токсикалық шокты» жою үшін: 1. жалпы қан айналымды жақсарту, ол: рингер сұйықтығын 10% глюгоза ертіндісімен бірге, сары суды (науқастың 1кг салмағына 20мл) және қан құю (5-6мл—1кг салмаққа) мен іске асырылады. 2. антигистаминді препараттармен протеолитикалық ферменттерді және токсиндерді жою, макромолекулярлы қосылыстар (леристой, поливинил, пирролидон) және ингибиторлар, протеаз (трасилол, 750-800 ед -1кг) 3. бүйрек үсті бездерінің функциясын қадағалау глюкокортикойдтарды енгізу (гидрокортизон 4-5мг-1кг)

Дегидротоция кезінде Рингер сұйықтығын және 5% глюкоза сұйықтығын енгізеді. Орта ауырлықта операцияға дейін тәуелді дозаның 1гр енгізсе, ауыр жағдайда 1/2гр. енгізіледі. Қышқылды-сілтілі бұзылыстарды коррекциялау үшін жалпы жағдайын қолданады. Жалпы жағдайларға:1. Энергетикалық жағдай (10-20% глюкоза ертіндісін,Рингер сұйық инсулинмен майлы эмульсиялар) 2. тотықсыздандыру процессін жақсарту (С витаминдері гемодинамиканы жақсарту, новокайынды блокада арқылы бүйрек қан айналымын жақсарту, кофеин немесе эуфилинді енгізу жеңіл фторотоновты наркоз) 4. перифериялық гемодинамиканы жақсарту.

Жеке шараларға: метаболитті ацидозда-4-8% натрий гидрокорбонтын немесе триссиминді келесі кестемен: К (0.5) ХW (науқастың дене салмағы) ХВЕ (буферлік негіз жеткіліксіздігі), немесе 1.6 гр құрғақ ас тұзын 1кг науқас салмағына. Метаболиттік алколозда 7.5 % Калий хлоридін (миллиметрде): К (0.5) ХWХ (5-м), м-науқас сарысуындағы калий мөлшері. (ммоль/л). калий сұйықтығын тек қана тамшылап, жай, глюкозамен бірге берілуі тиіс, бұл жағдайларды орындамаған диастола сатысында жүректің тоқтауына әкеледі. Калидың клеткаларымен толық сіңірілуімен үшін оны глюкозамен және АТФ пен бірге енгізеді. Тыныстық ацидозды асқазанды тазалаумен және жоғарғы ішек бөлімдерін тазартумен, оксигенотерапиямен және перидуральды анестезия арқасында ауырсыну рефлексін азайту арқылы іске асырады. Көрсетілген шараларға қосымша, алғашқы айлық балаларда гипертермиямен күресу пневмониямен өкпе ісінумен, қалтырауларды алдын алу керек. Кең спектрлі антибиотикалық терапияда операция алдында басталады. Оперативті араласуға гемодинамикалық прцестер компинсирленіп тұрақтанғанда, қышқыл-сілтілі жағдай, су-тұз алмасуы, ал дене температурасы субфебрильді сандардан жоғары болмағанда іске асады. Перитонит кезіндегі операция мақсаты біріншілік ошақты жою, іш қуысын санациялау, оны дренаждау және антибиотикті жергілікті енгізу. Оперативті жету перитониттің тууына байланысты. Диплококкты және аппендикулярлы перипонитте кесуде оң жақ мықын аймағынан Волкович-Дьяконов бойынша жүргізген жөн. Бірінші жағдайда ревизиядан кейін аппенектомия өткізіледі де бір уақытта іш қуысына антибиотик енгізіп толығымен тігіледі. Аппендикулярлы перитонитте іш қуысын оң жақ мықын аймағын қиғаш кесумен әдеттегіден қарағанда үлкенірек түрде кесіледі. Сонымен бірге орталық лапротомия жүргізіледі. Құрт тәрізді өсіндіні алып тастағаннан кейін іш қуысынан іріңді, фибринді және басқанда қабыну заттарын жояды. Санация максималды болу керек, бірақ жеңілдетілген: жас балаларда іріңдіктерді ішек қабырғаларынан салфеткалармен алынбауы керек.

Жайылған перитонитте хирургиялық тактика перитонит кезінде байланысты, жалпы және жергілікті патофизиологиялық өзгерулерге байланысты. Бұл талаптарға сәйкес К.С Симонян (1971) классификация жасаған. Автор 3 негізгі кезеңді бөледі: реактивті және терминалды. Реактивті кезең. Бұл кезеңде операцияда көп мөлшерде іріңді анықтауға болпды. Ішектер тұқылы әлсіз ісінгген, гиперемирленген, фибринсіз және циркулярлы бұзылуларсыз. Қабыну прцестері бүкіл іштікке тарағанмен жергілікті симптоматикада болады. Токсикалық фаза. Іш қуысында бұл кезеңде көп мөлшерде ірің, айқын парез, парличке дейінгі, айқын циркуляторлы бұзылыстар, іш тұқылына жабысқан фибринді анықтауға болады. Клиникалық симптоматика тек локальді белгілермен ғана емес және жалпы белгілермен-айқын интоксикация болады. Клеткалық метаболизмнің бұзылуы, қанда эгзо және эндотоксиндердің циркуляциясымен туындайды. Ағзада судың, тұз және ақуыздар талшығы болады. Перитониттің бұл сатысында клиникалық методологияда жасалған іш қуысын операциядан кейінгі сатыда ұзақ жуылады. Екі жақтан емізікті сызықтың бойымен қабырға доғасының астынан екі катетер (оң жақтан - бауыр мен көкет аралығына, сол жақтан-көкетке жақын жерден) латеральдыканалға жақын аймақтан енгізіледі. Сол жақ мықын аймағынан кіші тілік жасалады (контрапертура). Осы тесік арқылы оң жақ мықын аймағына кіші жамбасқа «науалы» дренаж жеткізіледі, жоғары катетрлер арқылы іш қуысына антисептиктер (фурациллин 1:5000) жіберіліп, таза су шыққанға дейін, электросорғышпен жуады.

Әдетте бұл прцедураға 2 л-ден аз емес мөлшерде су қажет болады. Жууды аяқтағаннан соң катетрлер және дренаждарды теріге бекітіледі, ал жараны қабат-қабаттарымен тігіс салынады. Операциядан кейін ішкі организмнің тұрақтылығы операцияға дейінгі қалыптағы сияқтағы тұрақталуы қажет. Міндетті түрде кең спектрлі антибиотиктерді негізеді әсіресе алғашқы тәуліктерде көктамырішілік беріледі.құрсақ қуысына катетр арқылы тұрақты түрде, тамшылатып құрамында үш еселенген дозадағы неомицин қатарындағы антибиотиктер қосылған, диализдеуші ертінділер (Рингер ертіндісі, Петров сұйықтығы және т. б) енгізіледі. Енгізілетін сұйықтық көлемі тәуліктік науқастың 1кг салмағына 200 ден 500 мл аралығында болады. Диализат дренаждар арқылы шығарыладыжәне сандық және саналық бақылау үшін жиналады. Құрсақтың диализ антибиотиктердің қажетті мөлшердегі концентрациясын құрсақ қуысындағы тұрақты мөлшерін сақтап тұрады, одан қабыну өнімдерін және қан арнасынан шлактарды шығарады. Бөлме температурасындағы ерітінді ішекті әлсіз суытады, сол себептен іркілуі гиперемия азаяды, өз негізінде парезі де төмендейді. Осындай әдіспен өңдеу барысында іштің ауырсынуы азаяды, ісінуі төмендейді, интоксикация жойылады. Дегенмен де белоктың және электролиттік алмасуға көңіл аудару қажет, себебі диализат арқылы натридің, әсіресе калийдің жуылуы болады. Әдетте операциядан кейінгі 2-3 тәуліктен соң баланың жағдайы жақсарады, іріңді бөлінуі тақтайды, ал бұл организмді тоқтатуға көрсеткіш болады.

Перитониттің терминалды фазаны аурудың кеш диагностикалануы кезінде болады және организмнің қызметтерінің күрделі бұзылыстары және бөлімдеріне әсер етуі болады. Гомеостаздың күрделі өзгерістері тек қана операция алды кеіндегі мұқият коррекциялаудан кейін қалпына келеді. Операция кезінде ішектің күрделі қызметтік бұзылыстары анықталады. Оның салдануы салдарынан аш ішектің кеңеюі және стазы оның құрамындағы сұйықтық және газдар есебінен болады. Бұл жағдайда жиі құрсақ қуысында шектелген абсцесстер анықталады. Ішек тұқылы ажыратылғаннан кейін және құрсақ қуысының санациясын жүргізгеннен соң, перитонеальды диализ әдісін тримекаин ертіндісімен перидуральды анестезияны қосарлап қолдануға болады.

Пиогенді капсуласы бар көптеген тұқыларалық абсцесстер пайда болған кезде хирургиялық тактика мүлдем болады. Мұндай жағдайда тек қана құрсақ қуысының әрбір іріңдігін бренаждау жасалады.

Ерте жастағы балалардағы перитонитті емдеу - көптеген факторларды ескере отырып жекелеген түрде жасалатын мәселе. Тек қана массивті кешеңді емдеу ғана бұл күрделі ауруды емдеу тиімді болады. Жергілікті перитонит белгілері бар гангренозды-перфоративті аппендицит кезінде хирургиялық тактика біраз басқаша. Электросорғышпен іріңді тастағаннан соң, оған антибиотиктерді одан әрі енгізу мақсатында микроирригатор енгізеді. Алғашқы үш жылы жасындағы балаларда және одан да үлкен жастағы балалардағы аппендикулярлы инфильтрат кезіндегі хирургиялық тактика белсенді түрде жүргізілуі керек, себебі ол кезде ауру абсцесстену кезеңінде болады. Операциялық емдеу оларды ашу, іріңді сорып алу және аппендэктомиядан тұрады, егер құрт тәрізді өсіндіні қабыну процессін шектеп тұрған белсенділерді бұзбай оңай алып тастауға болатын болса, басқаша жағдайда құрт тәрізді өсіндіні алып тастамай тек қана абсцессті дренаждау қажет. Аппендэктомия, кейіннен 3-4 айдан кейін жасалады. Перитонит кезіндегі өлім көрсеткіші әліге дейін жоғары деңгейде қалуда және ол перитонит түріне байланысты 4 тен 90% дейін болуда. Өлім көрсеткіші нәрестелер арасында, әсіресе шала туылған балаларда, асқорыту жолының жарылуы кезінде жоғары.