Қосымша 1 Санитарлық – эпидемиологиялық ережелер мен нормалар

Қосымша 1

Санитарлық – эпидемиологиялық ережелер мен нормалар

1. Жалпы ережелері

1. Санитарлық–эпидемиологиялық ережелер мен нормалар «Сүт дайындайтын және өндіретін ұйымдарының орнатуына және пайдалануына қойылатын санитарлық – эпидемиологиялық талаптары» (әрі – санитарлық ережелер) ісі сүт дайындайтын және өндіретін объектілерін жобалаумен, салумен, жөндеумен және пайдалануымен байланысты, меншіктігінің түріне байланыссыз барлық ұйымдар мен жеке тұлғалар үшін тағайындалған. Берілген санитарық ережелердің талаптары сүт дайындайтын және өндіретін ауылдық елді мекендер объектілерін жобалауда, құрылыстауда, қайта жаңғыртуды және іске қосуда орындалуы керек.

2. 
   Ұйымдардың басшылары және жеке тұлғалар осы санитарлық ережелердегі талаптардың орындалуын қамтамасыз етуі керек.
   
3. 
   Осы санитарлық ережелерде келесі терминдер мен анықтамалар қолданылған:
   

1. 
   дайындалатын сүт – ветеринарлық–санитарлық ережелер мен стандарттың талаптарына сәйкес сүтті сау малдардан алынатын сиыр сүті.
   
2. 
   сүт блогы – сүтті алғашқы өңдеу мен уақытша сақтау, сауу жабдықтарын санитарлық өңдеу, жуу мен дезинфекциялық заттарды дайындау және сақтауға арналған сиыр тұратын орынның оқшаулау бөлмесі немесе жеке ғимарат. Сүт блогында сүтті зерттеу үшін лабораториялар (жеке бөлмелер) қарастырылуы керек.
   
3. 
   дезинфекциялық барьер – ұйымның территориясына, сиыр тұратын орнының тамбурына кірер алдындағы жерде қазылған шұңқыр. Ол ағаш қалдықтарымен, сабан және сабан мен ағаштың ұсақталған қоқымдарымен толтырылады. Дезинфекциялық барьер автокөліктің дөңгелектерін, қызметкерлердің аяқ–киімін дезинфекциялауға арналған және олар дезинфекциялық ерітінділермен жиі толықтырылып отыруы керек.
   
4. 
   шашыратқыш пистолет (форсунка) – сиырды сауар алдында желіндерін өңдеуге арналған құрал.
   
5. 
   Сиыр тұратын орын (стойло) – сауылатын сиырлардың тұратын орны.
   

2. Сүт дайындайтын және өндіретін ұйымдардың территорияларына және олардың орналасуына қойылатын санитарлық–эпидемиологиялық талаптар

4. 
   Мал шаруашылығы ұйымының орналасуы, оларға берілетін жер учаскілері, құрылыстау және қайта жаңғырту бойынша жобалау құжаттарын бекіту, іске қосу мемлекеттік санитарлық – эпидемиологиялық органдардың берілген санитарлық–эпидемиологиялық қорытындысы бойынша жүргізіледі.
   
5. 
   Мал шаруашылығы ұйымдары жеке территорияларда орналасуы керек.
   
6. 
   Жер учаскесін таңдауда шикізат қоры базасын орналастыру, желдің бағыты, көлік жүретін жолдардың болуы, ауыз сумен қамтамасыз ету мүмкіншілігі, іркінді суларды жіберу жағдайы, санитарлық қорғау аймақтарын ұйымдастыру мүмкіншілігі ескерілуі керек.
   
7. 
   Өндірістік алаңдар тұрғын территориясы мен халықтың демалу аймағының ық жағынан оналасуы керек.
   
8. 
   Ұйымның территориясы қоршалуы және көркейтілуі керек. Санитарлық қорғау аймағының өлшемі мал санының басына байланысты және тұрғындардың санитарлық–эпидемиологиялық салауаттығы саласындағы күштегі нормативті–құқықтық құжаттардың талаптарына сәйкес болуы керек.
   
9. 
   Территорияны жауын–шашынды канализациямен жабдықталуы және атмосфералық, қардың еріген суларының өзіндік ағып кету үшін еністі болу керек.
   

11. Территорияның келесі негізгі аймақтары болуы керек:

1. 
   әкімшілік аймақта әкімшілік, санитарлық өткізгіш және кір жуу бөлмелерімен жабдықталған тұрмыстық ғимараттар, қызметкерлердің демалу алаңдары, жеңіл автокөлік үшін тұрақтар орналасады.
   
2. 
   өндірістік аймақта бақылау өткізгіш пунктісі, өндірістік ғимараттар (сиыр тұратын орын), сүт блогы, жем өндіру цехы, сүт таситын автокөліктерге арналған алаңдар орналасады.
   
3. 
   шаруашылық қойма аймағы – қосалқы тағайындалу ғимараттарымен; құрғақ жемді, саууға арналған аппараттарды, жабдықтарды жуу және дезинфекциялық құралдарды, жағармайларды сақтауға арналған қойма бөлмелерімен; жөндеу механикалық шеберханалармен; қазандықтар және градирнимен; насос станциясымен; құрылыс материалдарымен отындаы сақтайтын алаңдармен; қоқыс жинағыш тұратын алаңдармен; аула дәретханасымен жабдықталған.
   

12. Мекеменің территориясында оқшаулау немесе сиыр тұратын ғимаратқа қосылған сауу құралдарын сақтау және санитарлық өңдеу, жуу және дезинфекцилық құралдарын дайындау, сүтті уақытша сақтау және мұздату, алғашқы өңдеу, жинауға арналған бөлмелермен сүт блогы орналастырылуы керек. Сүт блогында лабораторияны ұйымдастыру үшін жеке бөлме бөлінуі қажет.

13. Территорияның функционалды аймақтарының санитарлық ара қа-шықтығы 25 метрден (әрі – м.) кем болмауы керек. Қатты отынның және басқа шанданатын материалдарды сақтайтын ашық қоймалар ық жағы-нан орналасуы керек және жақын орналасқан өндірістік ғимараттардың ашық терезелерінен 50 м-ден және тұрмыстық бөлмелерден 25 м кем болмауы керек. Аула дәретханаларынан өндірістік ғимараттар мен қоймаларға дейінгі ара қашықтық 30 м-ден кем болмауы керек.

14. 
    Территория транспорт үшін ашық шеңберлі жолмен қамтамасыз етілуі керек. Жолаушылар жүретін жолдар, сиыр тұратын орындарға, сауу бөлімдері мен сүт блоктарына, құрылыс материалдарын, тараларды, отынды сақтайтын алаңдарға дейінгі жолдар тегіс бетонды немесе асфальтты, көң өткізбейтін еністі төсеніштермен төселуі керек.
    
15. 
    Территория участок периметрі бойынша және аймақтардың арасында жасыл желектер отырғызылуы керек. Гүлденгенде үлпектер беретін бұталар мен ағаштарды отырғызу рұқсат етілмейді.
    
16. 
    Сиыр тұратын орындар мен өріс алаңдарынан жиналған көңдерді терді сақтау үшін ұйымның территориясында саны екіден кем емес тезек сақтағыштар орналастырылады. Олар қоршалып, өндірістік ғимараттарға байланысты ық жақтан, территорияның рельефі бойынша төмен, мал шаруашылығы ғимараттарынан 100 метрден (әрі - м.) кем емес қашықтықта орналасуы керек.
    

18. Қоқыстарды және қалдықтарды шығару олардың контейнер сыйымдылығының екіден үш бөлігінен артық емес жиналуында шығарылуы керек, бірақ тәулігіне бір реттен кем емес және Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген дезинфекциялық құралдармен контейнерлерді жуу және дезинфекциялау қажет.

19. Аула дәретханаларының шұңқыры су өткізбейтін қабаттан болуы керек және сиыр тұратын орын мен басқа бөлмелерден ара қашықтығы 25 м-ден жақын болмауы керек. Шұңқыр тереңдігінің екіден үш бөлігі толған жағдайда тазалануы қажет.

20. Территория тазалықта сақталуы қажет және жылына 2 реттен кем емес тазалануы керек. Қажеттілігіне байланысты жылдың жылы мезгілінде мекеменің территориясы, жолаушылар жүретін жолдар суландырылуы және қысқы мезгілде аталған жолдар қар мен мұздан жүйелі тазартылып, құм себіліп отыруы қажет.

22. Сумен қамтамасыздандыру күштегі құрылыстық нормалар мен ережелер (әрі - ҚНменЕ) талаптарына сәйкес жүргізіледі. Технологиялық, шаруашылық–тұрмыстық және ауыз суына қажетті пайдаланатын су нормативті–құқықтық актілер мен стандарт талаптарына сәйкес болуы керек.

23. Бір сиырға қажетті судың мөлшері: салқын су-75 литр, ыстық су–5 литр. Суға тапшы аудандарда суға қажеттілік нормасын 25%-ке дейін арттыруға болады.

24. Су құбыры болмаған жағдайда шаруашылық-ауыз суы мақсатында, жабылатын қақпағы бар сыйымдылықтарда сақталатын ауыз су сапасына сәйкес, әкелінген сумен қамтамасыздандыру рұқсат етіледі. Сыйымдылықтар зерттеу үшін су үлгісін алуға арналған крандармен жабдықталуы қажет.

25. Ыстық суды алу мақсатында қажетті жылыту құралдарды қарастыру керек.

26. Мал шаруашылығы бөлмелері автосуарғыштар, сұйық көңді уақытында тазалауды қамтамасыз ететін еден жууға арналған крандар және жүйелермен қамтамасыз етілуі керек.

Өндірістік бөлмелерде қол жууға арналған қолжуғыштар немесе раковиналар қарастырылуы керек. Олар сабын, щеткалар, бір реттік сүлгілермен немесе электро сүлгілермен жабдықталуы қажет.

27. Малды байламайтын жүйемен ұстау орындарынан және өріс алаңдарынан жиналған көң, көңсақтағыштарға толуына байланысты шығарылуы қажет, бірақ жылына 2 реттен жиі емес. Мал шаруашылығы бөлмелерінен жиналған көң тұрмыстық қалдықтардан бөлек тасымалданып, өңделуі керек.

28. Сиыр тұратын орында малды байлау жүйесімен ұстауда канализация орнатылады. Сұйық көң механикалық, гидравликалық және пневматикалық тәсілдермен шығарылуы қажет.

Гидравликалық және пневматикалық тәсілдерде сұйық көңді шығару мақсатында трап жағына қарай еніспен іркінді каналдар орнатылуы керек, ал оны жинау үшін – сұйық көң жинағыштар (бетондалған сұйық көң өткізбейтін шұңқыр) қарастырады. Траптар – канализация желісіндегі тезек ұстағыштар желдену және каналдардан иістер мен зиянды газдарды өтуіне кедергі жасау үшін гидравликалық қақпақ болу керек.

29. Каналдың түбі мен қабырғалары темірмен қапталып, гидрооқшаулау және тегіс болу қажет. Каналдың ішінде диаметрі 150 миллиметр (әрі – мм.) каналдың әрбір 50 м сайын сору тұғырлары орналасады. Ұзына бойла және көлденең каналдардың қосылған жерлерінде қарау люктері қарастырылады. Каналдарды көңнен жуу мақсатында техникалық су қолданылады.

30. Ұйымдарда сұйық көңді залалсыздандыру тәсілдерінің біреуін қолдану керек: ұзақ ұстау (биотермиялық), химиялық және биологиялық.

Биотермиялық залалсыздандыру әдісінде көң биіктігі 2м, ені жоғарысы бойынша екі, екі жарым метр болатын штабель түрінде салынады. Штабельдерде көңді сақтау уақыты жылдың жылы кезеңдерінде 1 ай, ал суық кезеңде 2 ай болуы керек.

Туберкулез және бруцеллез аурулары бойынша қолайсыз ұйымдардағы іркінді сулары мен көңдер міндетті түрде ветеринария саласындағы нормативті – құқықтық актілердің талаптарына сәйкес залалсыздандырылуы тиісті.

31. Тазалау қондырғыларының территориясы қоршалуы, жасыл желектенуі, көркейтілуі, сондай – ақ асфальттанған жолмен қамтамасыз етілуі керек.

32. Ұйымдарда мал өлекселерін көму орындарын қарастырылып , олар көң сақтау территориясында орналастырылады.

33. Көң ферманың жанында орналасқан көң сақтайтын орындарға шығарылуы тиісті. Көң сақтау орындары қоршалуы және көлік үшін жолдары болу керек. Көң жинағыш орындарына көліктің келу жолы ені: сегіз жарым метр болатын қатты жамылғымен қапталуы керек.
4. Жарықтануына және вентиляциясына, жылытуына қойылатын санитарлық – эпидемиологиялық талаптар

34. Өндірістік, қосалқы, тұрмыстық бөлмелері және жуухана кірісті – шығарысты вентиляция жүйелерімен немесе жергілікті вентиляция қондырғыларымен жабдықталуы тиіс.

35. Өндірістік бөлмелер үшін ауа жер деңгейінен 2 м-ден кем емес қашықтықта алынуы керек.

36. Өндірістік және қосалқы бөлмелердің микроклиматының ерекшелігін ескере отырып, вентиляциялық агрегаттар өндірістік бөлмелерден шығарылуы тиіс және олар оқшауланған бөлмелерде (вентиляциялық камералар, шахталар) орналастырылуы керек.

37. Өндірістік және қосалқы бөлмелер орталықтандырылған немесе жергілікті жылыту жүйесімен қамтамасыз етілуі керек. Мал ұстайтын бөлмелерде отынның жану өнімдерімен ауаны ластамайтын жылыту қондырғыларын орнату қажет. Жылыту құралдары шаңнан тазалауы оңай және жөндеу үшін қолайлы болу керек.

38. Микроклимат көрсеткіштері (температура, салыстырмалы ылғалдылық, ауаның қозғалыс жылдамдығы) нормативті – құқықтық актілердің талаптарына сәйкес болуы керек.

39. Барлық өндірістік және қосалқы бөлмелер құрылыстық нормалар мен ережелердің талаптарына сәйкес табиғи және жасанды жарықтану мен қамтамасыздандырылуы керек.Терезелер бөлменің ішкі және сыртқы жағынан көлеңкеленбеуі керек. Кварталда бір рет терезенің шынысы ыстан тазаланады, керек жағдайда ауыстырылады.

40. Өндірістік бөлмелерде және сүт блоктарындағы жасанды жарықтану көздері қорғаушы арматура немесе жабық плафондарда орналасуы керек. Жасанды жарықтануда қолданылатын сынапқұрамды шамдар жеке бөлмелерде жиналып, жиналу пунктеріне тапсырылып, залалсыздандырылады. Қолданылған шамдар арнайы журналда тіркеледі.

41. Әрбір бөлме табиғи желдету жүйесімен қамтамасыз етілуі керек.

5. Бөлмелердің жабдықтарына және ұстауына қойылатын санитарлық– эпидемиологиялық талаптар

42. Мал шаруашылығы ұйымының бөлмелерін салу және қайта жаңғырту (сиыр тұратын орындар, сауу залы, сүт блогы, малдардың туу бөлмелері, бұзау ұстайтын бөлмелер, тұрмыстық, кір жуатын және басқа да бөлмелер) ҚНменЕ талаптарына сәйкес жүргізіледі.

43. Сиыр ұстайтын бөлмелерде малды байлау және байламай ұстау рұқсат етіледі.

44. Ұйымның территориясына, сиыр тұратын орнының тамбурына кірер алдындағы жерде қазылған шұңқыр. Олар ағаш қалдықтарымен, сабан және сабан мен ағаштың ұсақталған қоқымдарымен толтырылады. Дезинфекциялық барьер автокөліктің дөңгелектерін, қызметкерлердің аяқ – киімін дезинфекциялауға арналған және олар дезинфекциялық ерітінділермен жиі толықтырылып отыруы керек.

45. Өндірістік бөлмелердің орналасуы технологиялық процестің бір ізділігін, сүт блогында сүт құбырлары сүттің қысқа және түзу ағымын қамтамасыз ету керек.

46. Цех ішіндегі құбырлар олардың тағайындалуына сәйкес ажыратылатын түстерге боялып, тазалықта ұсталуы керек.

47. Барлық бөлмелердің едендері тегіс, түзу келетін су өткізбеуші материалдармен қапталып, жұмыс орындарынан алшақ орналасқан траптарға қарай еңісті болуы тиісті.

48. Сауу залы мен сүт блоктарының қабырғалары 2,4 м биіктікте глазурленген плиткалармен қапталуы немесе ашық түсті бояумен боялуы тиісті.

49. Өндірістік бөлмелерді жинау және сауу қондырғылары мен жабдықтарын санитарлық өңдеу берілген ұйыммен анықталған профилактикалық дезинфекциямен жуу туралы нұсқауларда көрсетілген тәсілдермен мерзімдерде жүргізіледі.

50. Цех ішіндегі терезенің жақтаулары мен шыныларын айына бір реттен кем емес жуылады, терезенің сыртқы жағы – ластануына қарай. Жазда ашылатын терезелер мен есіктер қорғаушы торлармен жабылуы керек.

51. Негізгі және қосалқы бөлмелердің дезинфекциясы Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген дезинфекциялық және жуу құралдарымен жүргізіледі.

52. Бөлмелерді тазалау құралдарына белгі салынуы керек, олар әрбір өндірістік бөлмелерге бекітіледі және жеке шкафтарда немесе қоймаларда сақталуы керек. Оларды басқа мақсатта пайдалануға болмайды.

53. Жұмыс орындарында технологиялық қондырғылардың жанында санитарлық – гигиеналық және технологиялық режимдерді сақтау бойынша естеліктер, плакаттар, ескертулер, қондырғыларды жуылу режимінің кестесі, жұмыс орындары жағдайын бағалау нәтижелері, қызметкерлерге арналған басқа да құжаттар ілініп тұруы керек.

54. Кеміргіштерден қорғау үшін:

1) Бөлменің табалдырығы мен есіктеріне (биіктігі 40 – 50 см) темір немесе темір торлар қағылуы керек.

2) Төле жердің терезесі мен вентиляциялық каналдарының тесіктері қорғаушы торлармен жабылуы керек.

3) Қабырғалардың, едендердің тесіктері, құбырлар мен радиаторлардың жанындағы тесіктер металды ұнтақ қосылған цементпен жабылады.

4) Цехтар мезгілімен тамақ қалдықтарынан тазаланып отыруы керек. Шикізат және жемдер жұмыс аяқталғаннан кейін мұқият жабылуы керек.

5) Дератизациялық шаралар өткізіліп отыруы керек.

55. Жазғы лагерлер қолжуғыштармен, сүзгіш материалдармен, суық және ыстық сумен, жуу және дезинфекциялық құралдарымен толық қамтамасыз етілуі керек.

6. Малдардың күтілуіне және ұстауына қойылатын санитарлық– эпидемиологиялық талаптар

57. Малдарды ұйымның территориясына басқа ұйымдардан санитарлық ережелердің талаптары сақталмай және ветеринарлық дәрігердің рұқсатынсыз кіргізуге болмайды.

58. Сауылатын сиырларды байлаусыз ұстауда өріс алаңдары күнделікті бір сиырға бес килограмм есебінен таза сабанмен немесе басқа төсеніштермен төселінуі керек. Байлаулы ұстауда төсеніштер (сабан, ағаш ұнтақтары және т.б.) күнделікті ауыстырылып отырылуы керек. Төсеніш материал ретінде торфты ұлпаларды қолдануға болмайды.

59. Күнделікті сиыр сауар алдында сиырдың терісін тазалап, артқы аяқтарын сумен жуу керек.

Малдардың тері жамылғысын қан сорушы жәндіктерден қорғау мақсатында Қазақстан республикасында қолдануға рұқсат етілген санитарлық–эпидемиологиялық салауаттылық және ветеринария саласындағы нормативті–құқықтық актілердің талаптарымен сәйкес құралдармен өңдеу жүргізіледі.
7. Сиырлардың сауылуына қойылатын санитарлық–эпидемиологиялық талаптар
60. Қондырғылар, ыдыстар және сүзуші материалдар Қазақстан Республикасының территориясында рұқсат етілген материалдардан дайындалуы керек және қажетті техникалық құжаттар болуы қажет.

61. Сиырларды сауар алдында сауыншы (машинамен сауу операторы) тиісті:

1) қолын сабындап жылы сумен жууға және жеке сүлгісімен сүртінуге, таза халат және орамал тағуға;

2) шашыратқыш пистолет (форсунка) немесе осы мақсатта арнайы қолданылатын белгіленген шелектің көмегімен сиырлардың желінің өңдеуге (қажетті жағдайда шелектегі суды ауыстырып отыру);

3) желіні таза жеке сүлгімен құрғатуға. Желіні құрғатуға қолданылатын сүлгіні алдын – ала суға салып, сығады.

62. Сиырларды қолмен саууда сауу құралдарын алдын – ала жылы сумен жуады. Сауу құралдырын басқа мақсатта қолдануға (бұзауларды суаруға, желінді жууға, тартылған сүтті сақтауға) тыйым салынады. Малды құрғақ қолмен сүттің бөлінуі толық тоқтағанға дейін сауу керек, содан кейін желінді сипап, сүттің ақырғы порциясын сауып тастау керек. Сауып болғаннан кейін емшектерін таза сүлгімен құрғақ сүртеді және арнайы дезинфекциялық (антисептикалық) эмульсияны жағады.

63. Сиырлардың мастит ауруларының көріністері байқалғанда сауу стакандарын кигізер алдында немесе қолмен саууда әрбір емшектен жеке ыдыстарға сүт тамшыларын сауып алады. Олар міндетті түрде жойылуы қажет. Сүттің алғашқы тамшыларын еденге саууға болмайды.

64. Егер сүтпен бірге ірімшікті қоймалжын, ірің немес қан бөлінетін жағдайда, бұдан басқа желінің қызаруы, ісінуі, ауырсынуы байқалғанда ветеринарлық дәрігерге (фельдшерге) хабарлау қажет, ал сүтті белгіленген ыдысқа құю керек. Ауру сиырды сауып болғаннан кейін оператор (сауыншы) қолын жуып, дезинфекциялау керек. Сауу қондырғылары мен ыдыстар ветеринарлық ережелерге сәйкес санитарлық өңдеуге жатады.

65. Мастит ауруына шалдыққан немесе күдікті сиырлар оқшаулануы керек.

66. Туғаннан кейін алғашқы жеті тәулік бойы және лактация кезеңнің аяқталуына дейін алынған сүт сүт және сүт өнімдерін өндіретін кәсіпорындарға тапсыру тыйым салынады. Бұл сүт жас малдарға беріледі.

67. Мал шаруашылығы ұйымынан алынған немесе сүт өнімдерін өндіретін ұйымарға жеке меншік тұрғындардан тапсырылған сиыр сүтінің сапасы стандартқа сәйкес болу керек.

68. Сүттің алғашқы өңделуі сүт блогында жүргізілуі керек. Сауылған сүт мақта немесе матадан (фланельді және лавсан матасы) жасалған сүзгіштен өткізілуі тиісті.

69. Жаңа сауылған және сүзілген сүт +4 - +6ºС температураға дейін салқындатылып, осы температурада оны тасымалдауға дейін сақталуы тиіс.

70. Жаңа сауылған сүтпен суытылған сүтті араластыруға, сонымен қатар оны сауылған бетінде өткізуге тиым салынады.

71. Малды жазғы лагерлік жағдайларында ұстауында сүтті салқындатуына жағдайдың болмауында ол қысқа мерзім ішінде мал шаруашылығының сүт блогына салқындату үшін жіберілуі тиісті.

72. Сүтті өңдеу кәсіпорнына қабылдауда сүттің температурасы плюс 10⁰С тан аспауы керек.

73. Сүт автомбиль цистерналарында немесе арнайы бөлінген көлікте флягтарда тасылуы керек. Сүтті өткізуден кейін сүт цистерналары сүтті өңдеуші ұйымдарында қазіргі нұсқауларға сәйкес санитарлық өңдеуден өтуі тиісті.

74. Флягтарда сүт тасушы машиналардың кузовтары таза болуы және бөтен иістердің болмауы керек. Сүтті басқа жаман иісті, шаңдаушы және улы заттармен (бензин, керосин, қара май, пестицидтер, цемент, бор т.б.) бірге тасуға, сондай ақ сүт цистерналарын басқа заттарды тасу үшін пайдалануына рұқсат етілмейді.

Сүт тасушы барлық көліктерде белгілі үлгідегі санитарлық паспорт болуы керек.

75. Сүтті тасу үшін қолданылатын ыдыстар Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген, резиналардан немесе полимерлік материалдардан жасалған тығыздаушы төсемдермен жабдықталған қақапақтармен тығыз жабылуы тиісті.

76. Сүт құйылған цистерналарды және флягтарды жіберер алдында пломбылайды. Жазда флягтарды сүтпен оның қақпғына дейін (тасу уақтысында оның шайқалуын және майдың пайда болуын алдын-алу үшін), ал қыста – мойнына дейін ғана толтырады.

77. Металдан жасалған ыдыстар (флягтар, шелектер, араластырғыштарды т.б.), сауу құралдары мен аппаратуралар және басқа технологиялық жабдықтар қолданудан кейін ветеринарлық – санитарлық ережелеріне сәйкес жуылуы және дезинфекциялануы керек. Жуудан кейін флягтар сөрелерде төңкеріп сақталуы, ал сауу аппараттары бөлшектенген күйде сақталуы тиісті.

78. Малдың ауру екендігіне күдіктенуде шаруашылық басшысы ауырған малды оқшаулап, ветеринарлық дәрігерге (фельдшерге) ол туралы хабар беруі тиісті. Ауырған малдың сүтін жеке ыдыста жинайды. Диагнозы анықталғанға дейін сүтті тағам ретінде қолдануына, жас малдарға беруіне немесе сүт өңдеуші кәсіпорнына тапсыруға тиым салынады.

79. Түберкүлез және бруцеллез аурулары бойынша қолайсыз шаруашылықта сиырлардың (бұғылардың, қойлардың және ешкілердің) сүті келесі тәртіпте зиянсыздандырылуы және пайдалануы тиісті:

1. 
   туберкулин реакциясына сезімталды және аурудың клиникалық белгілері бар малдардың сүтін тікелей шаруашылықта 10 минут бойы қайцнатылып, осы шаруашылықтың ішінде малдарға беру үшін пайдаланылады;
   
2. 
   сауықтырылатын табындағы малдардың сүтін шаруашылықта зиянсыздандырады: туберкулезбен ауруында – пастеризаторда 90⁰ С температурада 5 минут бойы немесе 85⁰ С температурада 30 минут бойы, ал бруцеллезбен ауруында – пастеризаторда 70⁰ С температурада 30 минут бойы немесе 85-90⁰ С температурада 20 секунд бойы зиянсыздандырады. Пастеризаторлар болмауында сүтті қайнату керек. Зиянсыздандырудан кейін осындай сүт ветеринария саласындағы терроториялық органның рұқсатымен сүт өңдеуші кәсіпорынға жіберіледі де, ол онда қайтадан зиянсыздандырылады.
   

9. 
   Жеке гигиена сақтауына қойылатын талаптар
   

81. Сүтті өндіру және дайындау шаруашылқтардың жұмысшылары, арнайы оқу орындарының оқушылары жұмысқа түсер алдында алдын-алалық және кезеңдік медициналық қараудан өтуілері, профилактикалық егулерді алулары және арнайы гигиеналық дайындықты өтулері тиісті. Шаруашылықтардың басшылары, халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы өкілетті органымен белгіленген тәртіпте, жұмысшылардың мерзімдік және профилактикалық медициналық қарауларды өтуін қамтамасыз етуі тиісті.