Қарағанды облысының әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу және әлеуметтік әріптестік жөніндегі үш жақты комиссиясы

2009-2011 жылдарға арналған облыстық келісімде (71, 77-тармақша) жұмыс берушілер мен жұмыскерлер өкілдерінің келесідей міндеттемелері бар – еңбекақының көбеюіне қол жеткізу және еңбекақының индекстеуін өткізу. Бұл жағдайда ұжымдық келісім шарттың талаптары еңбек заңнамасымен, салалық және аймақтық келісімдермен салыстырғанда жұмыскерлердің жағдайын нашарлатпауы тиіс.

Осының негізінде облыстың кәсіподақтар федерациясының кәсіподақтар ұйымдары кәсіпорындар мен ұйымдардың ұжымдық келісім шарттарына еңбекақыны индекстеу жөніндегі ережені енгізу жұмыстарын орындады. Барлығы олармен 1376 ұжымдық келісім шарт жасасты, сонымен қатар оның ішіндегі 1000 ұжымдық келісім шарт еңбекақының көбеюі инфляция пайызына ықпал етпейтін бюджеттік ұйымдарда жасалған.

Кәсіподақтар федерациясы атап өткендей, аталған мәселе жайындағы келіссөздер қиын өтуде. Ұжымдық келісім шарттар талаптарының орындалуына бақылауды ұйымдастыру жөніндегі кәсіподақтардың жұмыс тәжірибесінде әкімшілік атына бұзушылықтар, жекелеген тармақтардың орындалмауы жөнінде ресми түрдегі жазбаша өтініштер, хабарландырулар, атқарушы билік органдарынан, прокуратурадан, облыстық еңбек, жұмыспен қамту департаменттерінен, ТЖ органдарынан жәрдем сұрау өтініштері немесе сот атына талап ету арыздары қолданылады. Кәсіподақтар ұйымдарымен ұжымдық талаптарды қоя отырып, компания жетекшілерімен еңбек дауына түсу тәжірибесі де қолданылады.

Осылайша, «АрселорМиттал Теміртау» АҚ көмір және болат департаменттерінің ұжымдық келісім шарттарында еңбекақыны индекстеу тармақтары қарастырылған, алайда жұмыс берушімен қабылданған міндеттемелердің орындалуы жөніндегі келіссөздер соттық қарауға дейін қиын өтті.

Келіссөздер нәтижесінде келісімге қол қойылып, «АрселорМиттал Теміртау» АҚ-ның жұмыскерлеріне 2010 жылдың 1 қыркүйегінен бастап тарифтік мөлшерлемелер мен 6,2 пайызға еңбекақының индекстелуі өткізілді.

Келешекте еңбекақыны индекстеу жөніндегі мәселені шешу мақсатында «АрселорМиттал Теміртау» АҚ-ның кәсіподағымен және әкімшілігімен «Еңбекақының индекстеуін өткізу тәртібі туралы» ережесі әзірленді.

«Қарағанды металлбұйымдар зауыты – Имсталькон» ЖШС-нің ұжымдық келісім шартына сәйкес еңбекақы 01.01.2010 жылдан (2009 жылғы) бастап 10 пайызға индекстелген болатын. «Бидай НАН ЛТД и Со» ЖШС-нің әкімшілігі еңбекақының 7 пайызға индекстелуін қамтамасыз етіп отырады. «Централ Азия Цемент» АҚ ұжымдық келісім шартының талаптарына сәйкес инфляция деңгейінен шығара отырып, қолданыстағы тарифтік мөлшерлемелер мен еңбекақы жылына бір рет қайта қарастырылады.

Кәсіподақтар федерациясымен «Централ Азия Цемент» АҚ мен «Карцемент» АҚ-да Үкіметтің 01.01.2009 жылғы қаулысымен бекітілген 1,5 мөлшеріндегі көбеюші салалық коэффициенттің қолданылмау мәселесі қозғалды. Ұжымдық келісім шарттарды жасасқан кезде құрылыстық материалдарды өндіру «басқа да металлдық емес өнімдердің өндірісіне» қатысты болғандықтан, ал жұмысшылар цемент өндірісінің зиянды жағдайында ауыр жұмыс істей отыра, аталған салада көбеюші коэффициент ҚР Үкіметімен бекітілмеу себептерінен жұмыс берушілер кәсіподақтардың талаптарынан бас тартты.

Облыс кәсіподақтары еңбекақыны индекстеу туралы ереженің облыс ұйымдарының ұжымдық келісім шарттарына қосылатынын, алайда барлық жерде орындалып жатқанын атап отыр. Осылайша, «Қарағанды асбоцемөнімдер зауыты» АҚ-ның ұжымдық келісім шарты инфляция деңгейіне байланысты жұмыс беруші жыл сайын қаңтар айында еңбекақыны индекстеуді қарастырады, шын мәнінде жұмыс беруші тек 2008 жылдың сәуір айынан бастап еңбекақыны 10 пайызға көбейтті. Одан кейінгі жылдары (2009-2010 жылдары) кәсіподақтың талаптарына қарамастан не индекстеу, не еңбекақыны көбейту жасалған емес.

«Гефест» Ассоциациясы, «Шұбаркөл көмір» АҚ және т.б. кәсіпорындарында индекстеу жөніндегі тармақтың орнына ұжымдық келісім шарттарға салалық коэффициенттерге және ең төменгі еңбекақыны көбейтуге сәйкес лауазымдық еңбекақы мен тарифтік мөлшерлемені жыл сайын көбейту тармағы қосылды. Сонымен қатар, кәсіподақтар осылайша еңбекақыны көбейту индекстеумен бірдей емес, жыл ішінде осы көбейтілгенді инфляция деңгейі одан артады деп есептейді.

Облыстың кәсіподақтар федерациясы түрлі деңгейде бюджеттік ұйымдар жұмыскерлерінің еңбекақысын төлеу жүйесін өзгерту мәселесін көтеруде. Кәсіподақтар бюджеттік сала жұмыскерлерінің лауазымдық еңбекақыларын базалық лауазымдық еңбекақыдан емес, ең төменгі еңбекақы есебінен шығара отырып қалыптастыруға қол жеткізуге ұмтылуда.

Шешімін таппаған мәселелердің бірі, жылумен, энергиямен, сумен қамтамасыз ету ұйымдары жұмыскерлерінің еңбекақысын төлеу жүйесі болып қала беруде. Аталған кәсіпорын жұмыскерлерінің еңбекақысы тарифтердің өсуіне тәуелді, ал тарифтердің өсуі тұтынушыларға ауыртпалығын тигізеді және азық-түлік өнімдер мен аса қажетті тауарлар құнының өсуіне әкеліп соқтырады. Сонымен бірге ұйымдарда ескірген жабдықтарды ауыстыру қажеттілігі туындады; төменгі еңбекақы салдарынан жоғары біліктілікті мамандар тапшы болып жатыр, ал екінші жағынан тұтынушылардың көпшілік бөлігінің төлемқабілеттілігі шектеулі болғандықтан, тұрғындар үшін шексіз тарифтерді көтеру мүмкін емес.

Облыстың тәуелсіз кәсіподақтар конфедерациясы жұмысшылардың ұжымдық келісім шарттарымен қарастырылған мүдделерін сақтау мақсатында әлеуметтік бағытталған меморандумдар жасасқан кезде кәсіпорындардың кәсіподақтарымен кеңестерді өткізуді ұсынды.

1. 
   Облыстық үш жақты комиссиясының атынан Республикалық үш жақты комиссиясына ҚР Үкіметі алдында келесі ережелердің заңнамалық және нормативтік актілеріне өзгерістер енгізу мәселесін көтеру қажеттілігі жөніндегі хат жазылсын:
   

1. 
   өткен күнтізбелік кезең үшін ұлттық банкпен бекітілген инфляция пайызына меншік түріне қарамастан жұмыскерлердің еңбекақысын міндетті түрде индекстеу туралы;
   
2. 
   бюджеттік сала жұмыскерлерінің еңбекақыларын базалық лауазымдық еңбекақыдан емес, ең төменгі еңбекақы есебінен шығара отырып жыл сайын көбейту тәртібі туралы;
   
3. 
   цемент өндіретін кәсіпорындарды құрылыс пен өндірістік құрылыс материалдар саласына жатқызу туралы, бұл Үкіметпен 01.01.2009 жылы бекітілген көбеюші салалық 1,5 коэффициентті қолдануға мүмкіндік береді.
   

2. 
   Әлеуметтік серіктестік жөніндегі қалалық және аудандық үш жақты комиссиялары өз отырыстарында ұжымдық келісім шарттарды жасасу және оның ішінде еңбекақыны индекстеуге қатысты тармақтардың көрсетілу, сондай-ақ әлеуметтік бағытталған меморандумдарды жасасқан кезде кәсіпорындардың кәсіподақтарымен кеңестерді өткізу мәселесін қарастырсын.
   
3. 
   Жұмыс тобы (Н. Крюкова) және комиссияның үйлестірушісі (М. Құсайынова):
   

• 
  кәсподақтармен бірлесіп, аталған мәселе жөнінде Республикалық үш жақты комиссияның атына хат жазуды дайындасын;
  
• 
  аталған шешімді облыс әкімінің сайтында орналастырсын.
  

4. 
   Осы шешімнің орындалуын бақылау жұмыс тобына (Н. Крюкова) және облыстық үш жақты комиссияның үйлестірушісіне (М.К. Құсайынова) жүктелсін.