Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис


Негізгі түбір етістіктерден және басқа сөз таптарынан жұрнақ



Pdf көрінісі
бет166/337
Дата26.09.2023
өлшемі3.22 Mb.
#478549
түріОқулық
1   ...   162   163   164   165   166   167   168   169   ...   337
аза тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис

Негізгі түбір етістіктерден және басқа сөз таптарынан жұрнақ 
жалғану арқылы жасалған жаңа мағыналы етістік сөздерді т у ы н д ы
е т і с т і к дейді. 
Туынды етістіктер қандай сөз табынан жасалуына қарай, екі түрлі болады: 
а) етістік негізді туынды етістіктер; ә) есім негізді туынды етістіктер. 
а) Етістік негізді туынды етістіктер 
Бұлар негізгі түбір етістіктерге мына төмендегі сияқты жұрнақтар жалғану 
арқылы жасалады: 
1) -ын, -ін, -нжақ-жағын, ки-киін, ал-алын, тара-таран, көр-көрін
2) –ыл, -іл: жаз-жазыл, қыс-қысыл, шеш-шешіл
3) –т: оқы-оқыт, биле-билет, жала-жалат, тара-тарат, ойна-ойнат
4) –тыр, тір, дыр, дір: аш-аштыр, бас-бастыр, шеш-шештір, кес-кестір
ал-алдыр, жаз-жаздыр, өн-өндір, жең-жеңдір, қон-қондыр
5) –қыз, -кіз, -ғыз, -гіз: айт-айтқыз, жет-жеткіз, отыр-отырғыз, тер-
тергіз. 
6) –ыз, -із: там-тамыз, ем-еміз
ә) Есім негізді туынды етістіктер 
 
Басқа сөз таптарына жалғанып туынды етістік тудыратын жұрнақтар 
мыналар: 
1) -ла, -ле, -да, -де, -та, -тебалтала, шегеле, қарала, тұзда, көзде, теңде, 
баста, қап та, сурет те, ауыр ла, алыс та, терең де, ақ та, екеу ле, үшеу ле. 
2) –ар, -ер, -р: қысқар, ұзар, көсер, жасар. 
3) -ғар,-гер,-қар,-кер: суғар, теңгер, басқар, ескер. 
4) -ай, -ей, -й-. азай, көбей, кеңей. 


191 
5) -а, -е: сана, жаса, орна, ойна. 
6) -сын,-сін: азсын, көпсін, баласын. 
7) -ық, -ік: сауық, тарық, бірік. 
 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   162   163   164   165   166   167   168   169   ...   337




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет