«Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі Төтенше жағдайлар комитеті Көкшетау техникалық институты» рмм

Өрт сөндірудің су шашатын түтікті қондырғысының бақылау-жіберуші орталығының магистралды құбыр мен таратқыш жүйе арасындағы байланыстырушы буын болып табылады және қондырғының жұмыс қабілеттілігіне бақылау жүргізеді; кез келген су шашатын түтіктердің жұмыс істеуіне жарықпен және дыбыстық қауіп-қатер дабылын бер құрылғысының қосылуын; қоректендіретін және таратқыш құбырлардан техникалық қызмет көрсету және жөндеу кезінде су алып кету.

Су қондырғыларында ең кең тараған болып құрамына ВС сулы дыбысты клапаны кіретін бақылау-жіберуші орталығын есептелінеді. Сулы дыбысты клапандардың тесігінің шартты диаметрі 100 және 150 мм болатын және соған нақтылы көрсетілген су шығындары 30 және 50 л/с сәйкес келетін екі типі шығарылады.

Бақылау-жіберуші торталығын сызбасында ішкі қуысында сулы дыбысты клапан тәрелке тәрізді клапанға бөлініп екі камерадан тұрады: Жоғарғы және төмеңгі, жұмыс орталығында олар қысымды сумен толып тұрады.

Сондықтан клапан ерге тығыз жатады, және дыбысты құбырмен тығынды кран арқылы жеткізетін дыбыс каналына судың баруын жабады.

Өрт сөндіру қондырғысының бір су шашатын түтігін ашқан кезде сулы дыбысты клапанның жоғарғы камерасында қысым азайады, осының салдарынан тарелкелі клапан көтеріледі де таратқыш жүйеге суды жібереді. Осы уақытта су құбырмен дабыл құрылғысына келіп түседі.

Клапан СШ тарелке тәрізді клапан өзегіне бекітілген компенсатормен жарақтандырылған, ол клапанды ашпай жүйедегі мүмкін болатын кішкене саңылауларды компенсациялау үшін және су қоректендіргіштен құбырға берілетін кездейсоқ соққыларды жұмсарту үшін арналған, ал соққылар компенсатор каналы арқылы өзгеріссіз жүйеге беріледі, нәтижесінде тарелке тәрізді клапан көтерілмейді және қондырғының жұмыс істеуіне жалған дабыл берілмейді. Таратқыш жүйеден судың ағуы комбинирленген кранның үлкен бұрамасы көмегімен іске асады.

Жұмыс істегеннен кейін қондырғыны қалпына келтіру үшін тығын кранын және комбинирленген кранның бұрамасын жабады. Ысырманы ақырын ашып және жүйені сумен толтырады. Содан кейін тарелке тәрізді клапанның тығыз отырғандығын тексеру үшін тығын кранын ашады. Тарелке тәрізді клапанды тығыз отырғызу кезінде құйып алу құбырының крестовинасына су тимеу керек. Тексерістен кейін кранды ашық қалдырады. Бақылау-жіберу орталығын зарядтағаннан кейін манометрлердің көрсеткіші бірдей болу керек.

Бекіту-жіберу орталығын клапанының жұмыс істеуін былай тексереді. Комбинирленген клапанның кіші бұрамасын ашады. Осыдан жоғарғы камерада қысым төмен түседі де тарелке тәрізді клапан көтеріліп, суды жүйеге жібереді. Бір уақытта су дабыл клапаны және тығын краны арқылы өтіп қысым дабылына барады да, оның жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Тексеріс біткеннен кейін комбинирленген кранның кіші бұрамасын жабады. Осыған байланысты клапан өз ұясына «отырады» да дабыл клапанын жауып тастайды.

Қондырғыны бастапқы жұмыс жағдайына келтіру үшін тығын краны мен комбинирленген кран бұрамасын жабу қажет. Ысырманы ақырын ашып, жүйені сумен толтыру керек. Одан кейін тарелке тәрізді клапанның тығыз отырғандығын тексеру үшін тығын кранын ашу керек. Тексерістен кейін кранды ашық қалдыру қажет. Бақылау-жіберу орталығының зарядтағаннан кейін манометрлердің көрсеткіші бірдей болғандығын тексеру керек.

1. 
   2 [4] қосымшасы бойынша сауда үйі 1-ші бөлім тобына жатады.
   
2. 
   3 [4] кестесі бойынша сумен суландыру қарқындылығын анықтаймыз I=0,08л/(с^.м²).
   
3. 
   Бір суландырғышпен қорғалатын аудан f=12 м² тең.
   
4. 
   Суландырғыштардың арасындағы қашықтықты ҚНжЕ 2.02.15-2003 1-ші кестесінен анықтаймыз: L=4 м.
   
5. 
   Жанбайтын қабырға мен суландырғыш арасындағы арақашықтық L/2=4/2=2м аспауы керек.
   
6. 
   Су шашатын түтіктердің сандарын есептейміз:
   

7. 
   АӨСҚ жұмыс істеу уақытын ҚР ҚН 2.02-11-2002 5-ші кестесінен анықтаймыз:
   

Торапты тасымалдау үшін электр дәнекерлі болат құбырларды аламыз және 6 [4] қосымшаның 3-кестесі бойынша әрбір диаметрге меншікті үйкеліс кедергісі мәнін анықтаймыз, мысалы d=25 мм 0,75 тең. Тораптың жекелеген бөлімшелеріндегі су шығынын жуықтап біле отырып құбырдың диаметрін анықтаймыз.

1. 
   Б
   асқару бөлігінен 1-ші су шашатын түтікшесінен ең алыста орналасқан «басқарушының» қажетті қысымын анықтаймыз:
   

2. 
   О
   сы қысымда 1-2 бөлімшеден өтетін су шашатын түтіктен шығатын су шығынын және құбыр диаметрін анықтаймыз:
   

Т
аратқыш құбырларда су жылдамдығы 10 м/с дейін жіберіледі, бірақ та осыдан қысым шығымы біртіндеп өседі, сондықтан ең тиімді түрде V = 3-5 м/с қабылдаймыз.

3. 
   2-ші су шашатын түтіктегі су қысымын анықтаймыз:
   
4. 
   2-ші су шашатын түтіктегі су
   шығынын анықтаймыз:
   
5. 
   1-2-ші бөлімшедегі су шығынын анықтаймыз:
   
6. 
   2
   
   а бөлімшедегі су құбырының есептеу диаметрін анықтаймыз:
   

7. 
   «а» нүктесіндегі су қысымын анықтаймыз:
   

8. 
   О
   сы жағдайға байланысты қатаршалардың өткізгіштігін анықтаймыз:
   
9. 
   Шар тәрізді тораптың орталығының әрі қарай есептеуді 10 су шашатын түтіктердің бірдей жұмыс істеу жағдайында «а» нүктесінен басқару нүктесіне дейін екі бағытта ретімен жақындау әдісімен жүргіземіз.
   
10. 
    «а-б» бөлімшелердің су шығынын былай деп аламыз: q_а-б=1,2 л/с. (1 бағыт, оң), яғни «басқарушы» суландырғыш қалған су шашыратқыш түтікшелерге салыстырмалы симметриялы орналасқан, 2-ші бағыт (сол) қосымша болады.
    

11. 
    
    «б» нүктесіндегі су қысымын анықтаймыз:
    
12. 
    «
    б» қатаршасы шығынын анықтаймыз:
    
13. 
    «в» нүктесіндегі су қысымын анықтаймыз:
    
14. 
    
    
    «в» қатаршасы шығынын анықтаймыз:
    
15. 
    «е» нүктесіндегі су қысымын анықтаймыз:
    
16. 
    «е» қатаршасы шығынын анықтаймыз:
    

Е
септеулер нәтижесін 1-кестеге толтырамыз.

Осыдан торап тұтқырсыздығы шығады:

ΔН=Н_е(сол) – Н_е(оң) = 11,03 – 11,03 = 0 м

17. 
    Таратқыш құбырлардағы сызықтық шығынды анықтаймыз:
    

18. 
    Ортақ шығын кезіндегі Q_р тік құбыр қысымының шығынын анықтаймыз:
    

м
ұндағы К_т – 6 [4] қосымшаның 3-ші кестесінен диаметрі 114 мм түтікше үшін аламыз.

19. 
    
    ЗПУ (ВС-100) қысым шығынын анықтаймыз:
    

20. 
    Құбыр жүйесіндегі (сорғыштағы) қысым шығынын анықтаймыз:
    

«Сорғыштар» каталогтар жүйесінен (1 [5] қосымша) К-45/55 маркалы сорғышты таңдаймыз, ол өрт сөндіру құралдарына қажетті қысымды қамтамасыз етеді.

Q-h жүйесінің сипаттамасы мына түрде құрылған:

1. 
   Тораптың қысым шығынын анықтаймыз:
   

2. 
   Т
   ораптың кедергісін анықтаймыз:
   

Біріктірілген графикті құрамыз (5.1 сурет). Бұл үшін ординат осінде мына мәнді қалдырамыз: Н = z + H₁ – H_r

H_r – 12 м-ге теңестіріліп қабылданған тораптың кепілдік қысымы

Н = 5+8,28 – 12 = 1,28 м

Алынғын Н мәнінен әрбір Q_i.үшін h_i мәнін қалдырамыз

5.1-сурет. Сумен өрт сөндіру қондырғысының құбыр жүйесі мен негізгі сорғыштың сипаттамаларының біріктірілген графигі

Н_к=(Н_су+10/α) – 10=(49,29+10/0,75)-10=69,05 м

мұндағы α – кепектің сумен толтыру коэффициенті (α =0,5-0,75).

Осыған сәйкес, манометрдің жұмыс істеу қысымы мынаған тең:

Н_м =69,05 – 10 =59,05 м.

5.4 Қызмет көрсететін және кезекші қызметшілердің нұсқамасы
Қызмет көрсететін қызметшілердің нұсқамасы әдістемелік нұсқауы бойынша және зауыт дайындаушылардың нұсқамалар негізінде жасалады.

1. 
   Күн сайын қондырғының негізгі бөліктеріне (құбырлар, суландырғыш, кері клапандар, ілмекті арматуралар, манометрлер, пневмосиымдылықтар, сорғыштар, электрбасқару шкафы, электроқозғалтқыштар және т.б.) тексеріс жүргізеді, олардың бұзылуының болмауын, коррозиясын, кірлеуін, тесілуін, байланыстардың беріктігін, поломбаларының болуын.
   
2. 
   Күн сайын қысымды, су деңгейін, ілмекті арматуралардың жұмыс жағдайын бақылап отыруы керек..
   
3. 
   Күн сайын негізгі және қосымша қоректендіру көздерін бақылау жасау және қоректендірудің жұмыс жағдайында қосымшаға автоматты түрде ауысуын тексеру.
   
4. 
   Ай сайын МӨБ қызметкерлерінің қатысуымен автоматтық режимде қондырғының жұмысқа қабілеттілігін тексеру.
   
5. 
   Жыл сайын қондырғыдағы және резервуардағы суды ауыстыру.
   
6. 
   Жыл сайын ООТ-ке метерологиялық тексеріс жүргізу.
   
7. 
   Үш жылда бір рет электр тізбегінің оқшаулау кедергісін өлшеу.
   
8. 
   3,5 жылда бір рет құбырлардың герметикалығына және мықтылығына гидравликаық және пневматикалық сынақ жасау.
   

Қондырғының сөндірілуіне қатысты, ТҚЕ және жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде сауда ойын-сауық орталығының басшысы бөлмелерде қажетті өрттен қорғау жұмыстарын жүргізуі керек.

Спринклерлік қондырғыларды ғимараттар мен имараттар жабындысының конструктивті элементтерін қорғау үшін арналған қондырғылардан басқа бөлме биіктігі 3,2 м артық емес бөлмелер үшін жобаланады. Соңғы жағдайда қондырғы параметрлері биіктігі 3,2 м артық бөлмелерде 1-ші топты бөлмелерге қондыру қажет.

Спринклерлі қондырғылардың бір секциясы үшін барлық типті 140 спринклерлі шашыратқыштарды қабылдау қажет. Сонымен қоса ауалы қондырғылардың әр секциялары құбырларының жалпы сыйымдылығы 3 м³ артық болмауы қажет.

Басқару орталығының акселатормен қолданған кезде ауалы қондырғылардың құбыр сыйымдылығы 4 м³ дейін артуы мүмкін. Спринклерлі қондырғылардың әр секциясы басқарудың өзіндік орталығын қамтамасыз етуі қажет.

Ғимараттың бірнеше бөлмелерін немесе қабаттарын бір спринклерлі секциямен қорғаған кезде жану мекенін анықтағанда дыбысты беру үшін, сонымен қоса хабарлау жүйесін және түтін шығаруды қосу үшін қоректену құбырында сұйық ағысының сақиналы дабылдағышын орнатуға рұқсат етіледі.

Сұйық ағыны дабылдағышы алдында «Жабық» - «Ашық» күйлері бар бақылау датчиктері бар бекітпе арматураларын орнатуға рұқсат етіледі.

АӨСБ сумен толтырылған спринклерінде сигналды клапан ретінде сұйық ағыны дабылдағыштарын қолдануға болады, оның артында қайтымды клапаны орнатылуы қажет.

6.2 Шашыратқыштарға қойылатын талаптар
Сулы спринклерлі шашыратқыштар өрт сөндіру қондырғыларын автоматты түрде қосуға және өрт көзіне суды шашуға арналған. Қорғалатын бөлмедегі температура спринклерлі шашыратқышты (суретте көрсетілген) ашуға қажетті температураға дейін көтерілгенде жеңіл балқитын құлып 1 балқиды, құлып пластинаға түсіп клапан 8 және шайба 9 рычактарымен 4, 5, 7 бірге түседі. Тұтқаларының 4, 5, 7 сақтау үшін жиналмалы түрде рычакты қысатын бекітпе винті 3 болады. Ағыс құлақша 6 бекітілген розеткаға 2 соғылып, өрт көзіне суды шашады. Құбыр өткізгіштерге спринклер бұрандасы бар штуцер 10 көмегімен бекітіледі. «б» суретінде көлемді кеңейтудің жоғарғы коэффициенті бар сұйықпен толтырылған шыны колба 11 тәрізді құлпы бар спринклерлі шашыратқыш көрсетілген.

Соңғы кездерде қабырғалы типті спринклерлі шашыратқыштар жасалынды, «е» типті сурет, олар адамдар көп келетін жоғарылатылған қабатты ғимараттардағы бөлмелерді қорғау үшін арналады (мысалы, қонақ үйлерде). Балқитын розетка 2 бағыттауыш лопаткамен 18 бірге жұптасып орындалған, ол спринклер горизонтальды орналасқан кезде шашыратылған суды шашыратқыш беті арқылы бірдей таратуды қамтамасыз етеді. Монтаж эстетикасын жоғарылату үшін шашыратқыштар қабырғасында декоративті жапсырмалар 12 жабдықталады. Сулы спринклер шашыратқыштар, «г» суреті от көзі үстінен суды шашырату үшін арналған. Оның негізгі элементі болып штуцер 10, құлақша 6, розетка 2 саналады.

МЕСТ 14630—91 сәйкес спринклер және дренчер розеткаларын майыстырып жасайды (СМ, ДМ), оларды шашыратқыш розеткаларын жоғары қаратып орнатқанда қолданады, ал жұқасын (СЖ, ДЖ) шашыратқыш розеткасын төмен қаратып орнатқанда қолданады. СҚ тәрізді қабырғалы спринклерлер розеткамен және лопаткамен жабдықталған, оларды еден бетіне параллельді түрде орнатады.

Тігінен орнатылған спринклерлі шашыратқыш розеткаларынан жабынды бетіне дейінгі ара қашықтық 0,08 - 0,40 м құрауы қажет.

Спринклерлі шашыратқыштың горизонтальды розетка бөлігінен жабынды бетіне дейінгі ара қашықтық 0,07 – 0,15 м құрауы қажет. Ілмелі төбелер үшін шашыратқыштар монтажы аталған шашыратқыш түрінің ТД талаптарына сәйкес орындалуы қажет. 1/3 асатын енісі бар бір орамды және екі орамды ғимараттарда спринклерлі шашыратқыштар мен қабырға арасындағы ара қашықтық 1,5 м аспауы керек, өрт қауіпті класы КО жабындыларында 0,8 м аспауы қажет.

Механикалық бұзылуы мүмкін орындарда спринклерлі шашыратқыштар қоршалған кожухалармен қорғалуы керек. Қоршалған кожухалар шашыратқыштардың нормальды функцияларына кедергі жасамауы керек, яғни ауданын және нормативті мәндерден төмен шашырату қарқындылығы болуы қажет.

Спринклерлі шашыратқыштардың монтажы шашырататын немесе іске қосылған шашыратқыштың шашатын су ағыны аралас шашыратқыштарға әсерін тигізбейтін етіп орнатады.

Спринклерлі шашыратқыштар үшін қоршаған ортаның максимальды температурасын кестеге сәйкес орналастыру қажет.

Қоршаған орта температурасы, С	Іске қосылу температурасы, С
38 дейін.	51
39 - 50	68-79
51 – 70	93
71 - 100	141
101 - 140	182
141 - 200	240
201 - 220	260
221 - 300	343

Бір қорғалатын бөлме шегінде шығару диаметрлері бірдей, бір типті шашыратқыштар орналастыру қажет.

Сумен толтырылған спринклерлі АӨСҚ қоректендіру құбыры болып диаметрі 65 мм және оларға ішкі өртке қарсы су құбыры крандарын қолдануға болады.

Су қол немесе көбікті өрт оқпандарымен жабдықталған және спринклерлі қондырғының қоректендіру құбырларына жалғанған ішкі өрт крандарының жұмыс жасау ұзақтылығын спринклерлі қондырғының жұмыс жасау уақытына тең жеп алуға болады.