Қазақстан Республикасында инновацияларды дамыту және технологиялық жаңғыртуға жәрдемдесу жөнiндегi 2010 2014 жылдарға арналған бағдарламаны бекiту туралы



бет1/3
Дата23.02.2016
өлшемі311.5 Kb.
#8625
  1   2   3
Қазақстан Республикасында инновацияларды дамыту және технологиялық жаңғыртуға жәрдемдесу жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарламаны бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2010 жылғы 30 қарашадағы № 1308 Қаулысы



      «Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң Қазақстан Республикасын үдемелi индустриялық-инновациялық дамыту жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарын бекiту туралы» Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2010 жылғы 14 сәуiрдегi № 302 қаулысын iске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
      1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасында инновацияларды дамыту және технологиялық жаңғыртуға жәрдемдесу жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарлама бекiтiлсiн.
      2. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң орынбасары - Қазақстан Республикасының Индустрия және жаңа технологиялар министрi Ә.Ө.Исекешевке жүктелсiн.
      3. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.

      Қазақстан Республикасының


      Премьер-Министрi                              К. Мәсiмов

Қазақстан Республикасы  


Үкiметiнiң       
2010 жылғы 30 қарашадағы
№ 1308 қаулысымен   
бекiтiлген       

Қазақстан Республикасында инновацияларды дамыту және технологиялық жаңғыртуға жәрдемдесу жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарлама

1. Бағдарламаның паспорты

Бағдарламаның атауы         Қазақстан Республикасында Инновацияларды


                            дамыту және технологиялық жаңғыртуға
                            жәрдемдесу жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға
                            арналған бағдарлама

Әзiрлеу үшiн негiздеме      Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2010


                            жылғы 14 сәуiрдегi № 302 қаулысымен
                            бекiтiлген Қазақстан Республикасы
                            Үкiметiнiң Қазақстан Республикасын
                            үдемелi индустриялық-инновациялық дамыту
                            жөнiндегi 2010 - 2014 жылдарға арналған
                            мемлекеттiк бағдарламасын iске асыру
                            жөнiндегi iс-шаралар жоспары

Жауапты мемлекеттiк орган   Қазақстан Республикасы Индустрия және


                            жаңа технологиялар министрлiгi

Бағдарламаның мақсаты       Инновациялық-технологиялық дамуды


                            басқару, салалар мен өңiрлердi
                            инновациялық дамыту, жоғары технологиялық
                            шағын және орта бизнестi дамыту үшiн
                            жағдайлар жасау жүйесiн құру, елдiң
                            ғылыми және инжинирингтiк әлеуетiн
                            жоғарылату есебiнен экономиканың бәсекеге
                            қабiлеттiгiн жоғарылатуды қамтамасыз
                            ететiн ұлттық инновациялық жүйе құру

Бағдарламаның мiндеттерi    1. Жаңа технологияларға сұранысты,


                            инновацияларға ұсыныстарды қалыптастыру
                            және инновацияларды енгiзу және тарату
                            жолымен технологиялық жаңғыртуға
                            жәрдемдесу жүйесiн дамыту.
                            2. Технологиялық болжау және жоспарлау,
                            бизнестiң қажеттiлiктерiне арналған
                            қолданбалы ғылымды бағдарлау және
                            инновациялық кластерлердi қалыптастыру
                            арқылы меншiктi құзыреттердi жасау.
                            3. ҰИЖ элементтерiн үйлестiрудi
                            жоғарылату, инновациялық белсендiлiктi
                            насихаттау және заңнама базасын жетiлдiру
                            жолымен инновациялық ортаны дамыту

Бағдарламаны iске           2010 - 2014 жылдар (орта мерзiмдi)


асыру кезеңдерi

Нысаналы индикаторлар       1. 2015 жылға қарай халықаралық танылған


                            патенттердiң санын 30-ға ұлғайту.
                            2. 2015 жылға қарай енгiзiлген жаңа
                            технологиялардың және жүзеге асырылған
                            тәжiрибелiк-конструкторлық әзiрлемелердiң
                            санын тиiсiнше 200-ге және 160-қа
                            ұлғайту.
                            3. 2014 жылға дейiн инновациялық
                            инфрақұрылымды дамыту: салалық орталықтар
                            саны - 2 бiрлiк, конструкторлық бюро - 3
                            бiрлiк, технопарктер - 4 бiрлiк.
                            4. Елдегi кәсiпорындардың инновациялық
                            белсендiлiгiн 2015 жылға қарай 10%
                            ұлғайту.
                            5. Iрi шетелдiк компаниялармен бiрге
                            жоғары технологиялық өндiрiс - 2
                            6. Инновациялық инфрақұрылым арқылы iске
                            асырылған жобалардың саны:
                            коммерцияландыру орталықтары - 90,
                            технопарктер - 250, конструкторлық бюро,
                            оның iшiнде сертификатталған өнiм саны -
                            70, сатып алынған конструкторлық
                            құжаттама саны - 44, әзiрленген
                            конструкторлық құжаттама саны - 35.
                            7. 2015 жылға қарай IЖӨ-нен ғылымға және
                            инновацияларға арналған мемлекеттiк
                            шығыстарды - 1% жеткiзу.
                            8. 2015 жылға қарай IЖӨ-нiң жалпы
                            көлемiндегi инновациялық өнiм үлесiн - 1%
                            ұлғайту.
                            9. 2015 жылға қарай технологиялық
                            инновацияларға арналған шығындар - 98 000
                            млн. теңге.
                            10. 2015 жылға қарай елдiң жалпы халқының
                            100 мыңына шаққанда инженерлiк-техникалық
                            персоналдың санын 2011 жылдың деңгейiнен
                            5% ұлғайту.
                            11. 2015 жылға қарай технологиялық
                            инновацияларды әзiрлеуге және енгiзуге
                            арналған шығындардың тиiмдiлiгiн бағалау
                            (технологиялық инновацияларға арналған
                            шығындардың көлемiне инновациялық өнiм
                            көлемiнiң арақатынасы) - 8,6.

Қаржыландыру көздерi        2010 - 2014 жылдарға арналған


мен көлемдерi               Бағдарламаның жалпы құны 59 519 392 мың
                            теңгенi құрайды, оның iшiнде
                            республикалық бюджет есебiнен 36 519 392
                            мың теңге, инвестициялар есебiнен -
                            23 000 000 мың теңге. Республикалық
                            бюджеттен бөлiнетiн қаражаттың жыл
                            сайынғы көлемдерi тиiстi жылға арналған
                            бюджеттi қалыптастырған кезде
                            нақтыланатын болады.

2. Кiрiспе

      Инновацияларды дамыту мен технологиялық жаңғыртуға жәрдемдесу бағдарламасы қолданбалы ғылымды отандық өнеркәсiптi жаңғырту мiндеттерiне бағдарлау, генерацияның тиiмдi жүйесiн жасау мен экономикада бiлiмдi пайдалану жолымен елдiң орнықты дамуына қол жеткiзуiне бағытталған.


      Әлемдiк экономиканың жаһандануы аясында Қазақстан бiрқатар проблемаларға кезiктi, олар: экономиканың шикiзаттық бағыттығы, әлемдiк экономикамен елеусiз ықпалдасу, өндiрiстiк инфрақұрылымның дамымағандығы, кәсiпорындардың жалпы техникалық және технологиялық артта қалуы, ғылым мен өндiрiс арасында шынайы байланыстың болмауы, ғылыми-зерттеу және тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстардың (бұдан әрi - ҒЗТКЖ) қаржыландырудың болмауы және т.б.
      Бұл Бағдарламаны әзiрлеу ықпалдасқан, жүйелiк сипаттағы өзара байланысқан шаралардың, бiлiмдi шоғырландыру, тарату мен коммерцияландыруды қамтитын тиiмдi жұмыс атқаратын ұлттық инновациялық жүйе (бұдан әрi - ҰИЖ) кешенi арқылы қалыптастыру қажеттiлiгiнен пайда болды.

3. Ағымдағы жағдайды талдау

      1. Саланың (сектордың) ағымдағы жағдайына баға беру, сондай-ақ бұл саланың (сектордың) елдiң әлеуметтiк-экономикалық және қоғамдық-саяси дамуына әсерi


      Қазақстанда реформалар жеткiлiктi түрде ұзақ уақыт бойы жүзеге асырылып жатқанына қарамастан, елде инновациялық экономиканы қалыптастыру бағытында елеулi үдерiстер байқалмай отыр. Мысалы 2009 жылы экономикада бiлiмдi пайдалану деңгейi индексiне (КЕI) қарағанда (3.1.1-сурет) Қазақстан Чили, Малайзия және Түркия сияқты елдердiң халықтың жан басына шаққанда ЖIӨ деңгейiмен салыстырғанда артта қалып келе жатыр. Басқа сөзбен айтқанда, қазақстандық экономиканың бәсекеге қабiлеттiлiгi төмен.

3.1.1-сурет - экономикада бiлiмнiң қолданылуы

      КЕI индексi бойынша (экономикадағы бiлiмнiң қолданылу деңгейi) елдi тек халықтың табысы айтарлықтай төмен Ямайка және Моңғолия сияқты елдермен салыстыруға болады. Бұған қоса, Innovation System (3.1.2-сурет) индексi бойынша Қазақстанды жан басына шаққанда ЖIӨ көлемi 18 есе аз болып Африканың Ангола, Зимбабве сияқты елдерiмен салыстыруға болады.

3.1.2-сурет - Инновациялық жүйе

      Жалпы алғанда, Қазақстанда қалыптасқан жағдайды бағалау ұлттық инновацияларды қолдау жүйесi мен енгiзу әлсiз деген тұжырым жасауға мүмкiндiк бередi, себебi елде отандық және шетелдiк бiлiмдi ұлттық байлыққа айналдырудың тиiмдi жүйесi жоқ.
      Кәсiпорындардың инновациялық белсендiлiгi.
      2009 жыл iшiнде технологиялық инновацияларға арналған күрделi және ағымдағы шығын 61050,9 млн. теңгенi құрады. (2008 жылы - 113460,1 млн. теңге). Бұл ретте, технологиялық инновациялармен байланысты машиналар мен жабдықтарды сатуға кеткен шығын 78,2% болса, жаңа өнiмдердi, өндiрiстiк үдерiстердi зерттеу мен әзiрлеуге 12%, жаңа технологияларды сатып алуға 2,1% жiберiлген. Инновациялық қызметтi жүзеге асыруымен байланысты шығындардың 80 %-ы үдерiстiк инновациялар болып табылады, яғни жаңа өнiмдердi зерттеу мен әзiрлеуге сұраныс жоқ.
      2009 жылдың қорытындысы бойынша республиканың 10096 кәсiпорындарында инновациялық қызметiнiң статистикалық бақылауы жүргiзiлдi, олардың iшiнде тек 399 шаруашылық субъектiлерiнде технологиялық инновациялары бар (жаңа өнiмдi немесе өндiрiстiк дәрiстi әзiрлеу және енгiзу). Салыстыру үшiн 2008 жылы бұл көрсеткiш 447 кәсiпорындарды құрады. Осылайша кәсiпорындардың инновациялық белсендiлiгi төмендеп отырғаны байқалуда.
      Ғылыми-зерттеу институттары.
      Ғылыми ұйымдар қызметiне жасалған талдау инновациялық өнiмдердi жасау бойынша көптеген жобалар өңiрлiк немесе ғылыми-техникалық тапсырыс емес, әзiрлеушiлер бастама бiлдiрген жобалар екенiн көрсеттi, яғни әзiрлеушiлердiң өздерi қандай да бiр тауарды әзiрлейдi де, кейiннен оның пайдалануын айқындауға және бұл өнертабыстардың сатып алушыларын табуы керек.
      Сонымен, мемлекеттiк тапсырыс өз кезегiнде бизнестiң қажеттiлiктерiмен тiкелей байланысты емес және мемлекеттiк органдар дербес айқындайды. Бұл ғылым мен кәсiпорындар арасындағы байланыстың жоқ екенiн көрсетедi.
      Инноваторлар мен инновацияларды тұтынушылар арасындағы байланыстырушы буын ретiндегi коммерцияландыру офистерiнiң желiсiн құру және дамыту үшiн қалыптастырылған базаның болмауы институционалдық кемшiлiктердiң бiрi болып табылады.


Инновациялық өнiм әзiрлемесiнiң негiздемесi

3.1.3-сурет - Инновациялық өнiмнiң әзiрлемесiне негiздеме, әзiрлемелер саны



      Осылайша, қазақстандық қолданбалы ғылымды басқару мен қаржыландыру бизнес алдында тұрған технологиялық сипаттағы нақты iндеттердi шешуге емес, елеулi шамада ғылыми мүдденi қанағаттандыруға  бағытталған. Бұл модель халықаралық нарықтарда бәсекелесе алатын серпiндi салалар мен өндiрiстердi құруға ыңғайлы емес екенi анық.
      Университеттер.
      Табысты шетелдiк тәжiрибенi талдау бұл үдерiске жоғары оқу орындарын тарту инновациялар генерациясы тиiмдi жүйесiнiң негiзгi талаптарының бiрi болып табылатын көрсеттi.
      2009 жылы Қазақстанның кәсiпорындары мен университеттерiнiң бiрлескен 15 жобасы iске асырылды, ол ынтымақтастық деңгейiнiң өте төмен екенiн көрсетiп отыр. Бiр жағынан бұл кәсiпорынның инновацияларды жаппай енгiзуге уәждерiнiң жоқтығымен, екiншi жағынан бiздiң жоғары оқу орындарымыз ұсынатын зерттеу қызметтерiнiң сапасы деңгейiнiң жеткiлiктi түрде емес екендiгiмен түсiндiрiледi. Бұл проблема өз кезегiнде, ЖОО-ның өз ғылыми құзыретiн дамытуға уәждерiнiң жоқтығымен туындаған, өйткенi, олар негiзгi табысты Батыс университеттерiне қарағанда бiлiм қызметтерiн көрсетуден алады.
      Бұл диспропорция зерттеу персоналы сапасының нашарлауына, жастардың ғылыми қызметке қызығушылығының азаюына және т.б. алып келедi.
      Венчурлiк қорлар.
      Венчурлiк қорларды мемлекеттiк қолдауға қарамастан, нәтижелер венчурлiк қорлардың өздерiнiң және олар iске асыратын жобалар санының аз екендiгiн көрсетiп отыр. Мұның негiзгi себебi қызықты инновациялық жобалардың тапшылығы, инноваторлардың венчурлiк қаржыландыру мүмкiндiктерi туралы ақпарат алмауы, қаржыландырудың шектеулi көлемдерi болып табылады. Бұл әлсiз венчурлiк инфрақұрылымды қалыптастыруға алып келдi, ол негiзiнен Алматы қаласында шоғырланған.
      Бұл ретте, тәжiрибе көрсетiп отырғандай, венчурлiк қорлар өздерi орналасқан орынның тiкелей маңында ғана операциялар жасайды, өңiрлерде олардың қызметi мүлде жоқ. Бұдан өзге, венчурлiк капиталистердi - «бизнес-перiштелердi» дамыту үшiн жағдай жоқ. Елде олардың шамалас саны туралы деректер жоқ, олардың қызметi ресми түрде кәсiпкерлiк болып танылмайды. Бұл ретте, инновациялық қызметке қатысты бiр де бiр заң венчурлiк қаржыландыруды тиiстi түрде көрсетпейдi және осының салдарынан оларды заңнамалық деңгейде қолдау болмай отыр.
      Зияткерлiк меншiк.
      Қазақстан Республикасының Ұлттық патенттiк жүйесi әлеуметтiк-экономикалық және ғылыми-техникалық реформаларды жылжытуға, нарықтық қатынастарды кеңейтуге және елдiң зияткерлiк әлеуетiнiң өсуiне жәрдемдесетiн маңызды стратегиялық ресурс болып табылады.
      Елдiң үдемелi индустриялық-инновациялық дамуы жағдайында патенттiк жүйе Қазақстанда зияткерлiк меншiк құқығымен қорғалған тауарлар мен қызметтердi шығару үшiн қолайлы инновациялық ахуал қалыптастырудың және Қазақстан Республикасын жаһандану жағдайында халықаралық экономикалық қатынастардың тең және бәсекелестiкке қабiлеттi әрiптесi ретiнде бекiтудiң қажеттi және жеткiлiктi патенттiк-құқықтық, патенттiк-ақпараттық және институционалдық жағдайларын қамтамасыз етуге бағытталған.
      Өнеркәсiптiк меншiктiң айрықша құқығының жедел құжаты ретiндегi инновациялық патент жергiлiктi жаңашылдыққа және өнеркәсiптiк қолданушылыққа сараптама нәтижелерi бойынша берiлетiн, нарыққа инновацияларды жедел шығару құралдарының бiрi болып табылады.
      Қазақстандағы ұлттық инновациялық жүйе 2003 жылы институционалдық және физикалық инфрақұрылым түрiнде қалыптаса бастаған болатын: жобалау қаржыландыру «Ұлттық инновациялық қор» АҚ (бұдан әрi -«ҰИҚ» АҚ) тұлғасында, инжиниринг және технологиялар трансфертi «Инжиниринг және технологиялар трансфертi» АҚ (бұдан әрi - «ИТТО» АҚ) тұлғасында, венчурлiк қаржыландыру «ҰИҚ» АҚ-ның қатысуымен бiрқатар венчурлiк қорлар тұлғасында және физикалық инфрақұрылым Алматы, Қарағанды, Орал қалалардағы 4 технопарк, сондай-ақ, Алатау АТП түрiнде болды.
      Алайда, тәжiрибе көрсетiп отырғандай инфрақұрылымдар элементiнiң өзiн құру инновациялық белсендiлiктiң өсiмiне әкелген жоқ. Осыған байланысты Ұлттық инновациялық жүйенi (ҰИЖ) қалыптастыруға, оның элементтерiнiң (инновациялық қолдаудың «тiзбегiндегi» жеткiлiксiз буындарды толықтыруды қоса алғанда) тиiмдiлiгiн арттыруға, сондай-ақ түпкi мақсаттарға қол жеткiзу үшiн бұл элементтердiң өзара iс-қимылын күшейтуге және үйлестiруге арналған жаңа әдiстердi әзiрлеп, iске асыру қажет болады.
      2. Аталған саланың (сектордың) күштi және әлсiз жақтарына, мүмкiндiктер мен қауiп-қатерлерге талдау жасау.
      Жүргiзiлген SWOT талдау нәтижесiнде ҰИЖ-нi дамытудың мынадай факторлары анықталды:

Күштi жақтары

Әлсiз жақтары

1. Саяси тұрақтылы
2. Табиғи ресурстардың бар болуы
3. Орта және жоғары бiлiм берудiң қамту кеңдiгi
4. Ел басшылығының ҰИЖ тиiмдiлiгiн арттыру бойынша  араларды саяси қолдауы
5. Мемлекеттiк органдарда қатаң субординация мен тәртiпке негiзделген билiктiң мықты тiгi
6. Инновациялық және қаржылық инфрақұрылымның бар болуы
7. Инновациялық жобаларды венчурлiк және жобалық қаржыландыру тәжiрибесiнiң болуы

1. Ғылым, технология және инновация саласында мемлекеттiк саясатты iске асырудың жеткiлiксiз дәйексiздiгi
2. ҰИЖ-нiң ұлттық, өңiрлiк салалық деңгейлерiн үйлестiретiн жүйесiнiң болмауы (өңiрлiк деңгейдегi жұмыста нақты қалыптасқан тәсiлдердiң болмауы)
3. Кәсiпорындардың төменгi бастапқы технологиялық және басқару деңгейi
4. Жоғары бiлiктi кадрлардың тапшылығы
5. Инновацияны енгiзу арқылы еңбек өнiмдiлiгiн арттыру мүмкiндiктерi туралы әлсiз хабардар болу (әлсiз инновациялық мәдениет)
6. Шағын iшкi тұтынушы нарық
7. Ғылым мен өндiрiстiң арасындағы қалыптасқан алшақтық
8. Өнертабыстар мен өнеркәсiптiк үлгiлерге арналған сақтау құжаттарын алудың ұзақ мерзiмдерi
9. Өнертабыстарға арналған қазақстандық өтiнiмдердiң 1% азы Әлемнiң басқа елдерiнде патенттеледi
10. Бизнес пен ғылыми қоғамдастық өкiлдерiмен өзара iс-әрекеттi тиiмдi тетiгiнiң болмауы
11. Технологиялар трансфертi саласындағы бiлiктi персоналдың жетiспеушiлiгi

Мүмкiндiктер

Қауiп-қатерлер

1. Өнеркәсiп пен ғылым арасындағы өзара iс-әрекеттi жақсарту есебiнен ҰИЖ тиiмдiлiгiнiң өсуi
2. Технологиялар трансфертi есебiнен еңбек өнiмдiлiгiнiң анағұрлым артуы
3. Анық бәсекеге басымдылықтар және ғылыми дайындамалар болуы есебiнен перспективтi жоғары технологиялық салалардың қатарындағы көшбасшылық
4. Ықпалдастыру үдерiстерi есебiнен жоғары технологиялық тұтыну нарығының өсуi (Кеден Одағы, ДСҰ және т.б.).
5. Зияткерлiк ресурстарды қайтару үшiн жағдайлар жасау

1. Дамушы елдер арасындағы
инновациялық даму саласында бәсекелестiктiң нығаюы
2. Дамушы елдердiң ғылыми-технологиялық және өндiрiстiк деңгейде үлкен ауытқуы
3. Шикiзатқа арналған бағаның жоғары өсуiнен экономиканың шикiзаттық бағытталуын бекiту
4. Экономиканың жоғары шоғырлануы
5. Мемлекеттiк саясатта басымдылықтарды ауыстыру
6. Жеткiлiксiз қаржыландыру
7. Зияткерлiк ресурстардың кетуi
8. Бiлiм сапасының төмендеуi
9. Инженерлiк-техникалық мамандықтардың салыстырмалы төмен танымалдығы
10. Шетелдiк жоғары технологиялық компаниялар тарапынан ұлғаймалы бәсекелестiк

     3. Тиiстi саланың (сектордың) негiзгi проблемалары, үрдiстерi және дамуының алғышарттары
      ҰИЖ-нiң дамуын тоқтататын негiзгi факторлар ретiнде мыналар көрсетiлген:
      1. Инновацияларды дамудың бiрыңғай стратегиясының болмауы;
      2. Инновациялық даму институттары және шешiмдер мен жауапкершiлiктiң бiрыңғай орталығы арасындағы үйлестiрудiң болмауы;
      3. Кәсiпорындардың төмен инновациялық белсендiлiгi және инновацияларға сұраныстың болмауы;
      4. Экономиканың нақты секторының қажеттiлiктерi мен нақты iске асырылатын стратегияны жасауды есепке алмағанда, инновациялық инфрақұрылымның ретсiз дамуы;
      5. Ғылым мен бизнестiң әлсiз байланысы;
      6. Инновациядағы инвестицияларды ұстап тұратын капиталдың жоғары құны, сондай-ақ инновациялық шағын компанияларды қаржыландыру үшiн венчурлiк капитал нарығының дамымағандығы;
      7. Әлемдегi алдыңғы қатарлы технологиялардың iс жүзiнде талдауының мен олардың Қазақстан Республикасында пайдалану мүмкiндiктерiнiң болмауы.
      Инновациялық даму секторындағы жоғарыда аталған себептер салдарларынан мыналар байқалады:
      шетелдiк мектептермен салыстырғанда отандық ғылымның әлсiз бәсекеге қабiлеттiгi, жеке сектор үшiн ҒЗТКЖ-ны өткiзудiң жоғары қатерi (шығындарды iшiнара өтеу) және мемлекет тарапынан қолданыстағы қатерлердi бөлудiң болмауы;
      ұзақ мерзiмдi технологиялық жоспарлаудың ғылыми-негiздемелiк жүйенiң болмауы;
      технологиялар трансфертi бойынша қызметтердiң дамымауы;
      зияткерлiк меншiк құқығының әлсiз қорғанысы мен технологияларды коммерциялау бойынша кәсiби қызметтердiң болмауы;
      - зияткерлiк меншiк объектiлерiн патенттеу мерзiмдерiнiң ұзақтығы;
      - шетелде патенттелген индустриялық-инновациялық даму саласындағы отандық зияткерлiк меншiк объектiлерiнiң жеткiлiксiз саны;
      өңдеушi өнеркәсiптегi тiкелей шетелдiк инвестициялардың төмен деңгейi;
      жаңа өнiмдi әзiрлеу және үдерiстер саласындағы бiлiктi техникалық кадрлардың тапшылығы;
      қоғамның (әсiресе жастардың) инновациялық және ғылыми-техникалық тақырыпқа қызығушылығы мен оның инновациялық салаға тартылуының төмендiгi және өнiмдiлiктi арттыруға бизнестi әлсiз ынталандыруы.
      Аталған мәселелердiң шешу экономиканың тиiстi секторы дамуының алғышарттары ретiнде қарастыруға болады.

       4. Индустриялық-инновациялық қызметтi мемлекеттiк реттеудiң қолданыстағы саясатын талдау


      Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлiгi индустриялық-инновациялық даму саласындағы саясатты әзiрлеу мен iске асыруға жауапты уәкiлеттi мемлекеттiк орган болып табылады, оның функцияларына мыналар кiредi: инновациялық қызметiнiң басым бағыттары бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметiне ұсыныстарды енгiзу; инновациялық гранттарды бөлу; инновациялық гранттар есебiнен жүзеге асырылатын инновациялық жобаларды iске асыру мониторингiн жүргiзу және орындау тиiмдiлiгiн бағалау; инновациялық қызметтi мемлекеттiк қолдау туралы Қазақстан Республикасының заңнамасын орындауды, оның iшiнде инновациялық дамудың шаралар кешенiн атқаруды мемлекеттiк бақылау.
      Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгi елде жүргiзiлетiн барлық iргелi және қолданбалы зерттеулердi қалыптастыруға, iске асыруға және үйлестiруге, ғылыми-зерттеу инфрақұрылымның жағдайы мен дамуына, ғылыми кадрларды даярлау мен бiлiктiлiгiн арттыруына, сондай-ақ, мемлекеттiк бюджет есебiнен iске асырылатын ғылыми жобалар мен бағдарламалардың Мемлекеттiк ғылыми-зерттеу сараптамасын жүргiзуге жауапты болып табылады.
      Елдегi инновациялық қызмет Қазақстан Республикасының «Инновациялық қызметтi мемлекеттiк қолдау туралы» мен «Ғылым туралы» Заңдарымен реттеледi.
      Инновациялық қызмет саласындағы қолданыстағы заңнаманың кемшiлiгiне елдiң инновациялық-технологиялық дамуы саласындағы бiрыңғай мемлекеттiк саясатты қалыптастыру мен iске асыруға жауапты орталықтың болмауы және тиiсiнше мемлекеттiк органдар мен институттар, ғылыми-зерттеу ұйымдары мен экономиканың нақты секторлар кәсiпорындары арасындағы бiрыңғай инновациялық және үйлестiру стратегиясының болмауы жатады.

       5. Индустриялық-инновациялық дамудың шетелдiк жағымды тәжiрибесiне шолу


      Инновациялық-қабiлеттi бизнестiң сындарлы көлемiне қол жеткiзу индустриялық дамыған елдерде маңызды рөл атқарады. Салыстыру үшiн Қазақстанмен экономика құрылымы мен өзге де факторлар бойынша ұқсас елдер Канада мен Австралияда компаниялардың жалпы санынан инновациялық-белсендi бизнестiң үлесi тиiсiнше 65% және 50% құрайды, Канадада бұл ретте олардың iшiнде шамамен 12,2% әлемдiк деңгейдегi бiр жаңалықты жасайтын болатын.
      Экономикалық дамыған елдердiң тәжiрибесi жаһандық экономикалық бәсекелестiктегi экономиканың тұрақты өсуi өндiрiске жаңа технологиялар мен әзiрлемелердi енгiзудiң жоғары деңгейiмен негiзделген. Әр түрлi бағалар бойынша дамыған елдердiң 70-тен 100%-ға дейiн өсуi бүгiнгi күнi инновацияларды пайдалану есебiнен қамтамасыз етiледi.
      Экономистердiң бағалауы бойынша ҒЗТКӘ-ге арналған шығындардың 0,1% өсуi ЖIӨ-нi ұзақ мерзiмдi перспективада шамамен 1,2% ұлғайтуға мүмкiндiк бередi.
      Әлемдiк тәжiрибеде жеке секторда ҒЗТКӘ-ны ынталандырудың екi негiзгi әдiсi қолданады: гранттар мен мемлекеттiк бағдарламалар арқылы тiкелей қаржыландыру және салық жеңiлдiктерi арқылы жанама субсидиялау.
      Өнеркәсiптi дамыған елдерде мынадай салық жеңiлдiктерi анағұрлым жиi пайдаланылады:
      жаңа жабдықтар мен құрылыстарға капитал салу көлемiндегi табысқа жеңiлдiк;
      жиi ұлғаймалы коэффициенттi қолдана отырып, ТҚЖ-ға шығындар мөлшерiнде табыс салығына жеңiлдiк;
      әдетте ғылыми зерттеулерде пайдаланылатын жабдықтардың жеке арналған шығыстарды ағымдағы шығындарға жатқызу;
      салық салынбайтын және ҒЗТКӘ-ны жүргiзуге жiберiлетiн пайданың есебiнен арнайы мақсаттағы қорларды құру;
      зияткерлiк меншiктен кiрiстерге төмендетiлген ставкалар;
      төмендетiлген ставкалар бойынша табысқа салық салу (шағын кәсiпорындар үшiн);
      ҒЗТКӘ-ны жүзеге асыратын кәсiпорындарға салық кредиттерi мен каникулдары.
      Бұдан басқа шетелде зерттеулердiң перспективалық бағыттары үшiн ұзақ мерзiмдi кредиттер беру жолымен ТҚЖ-ы үкiметтiк кепiлдiгiмен ынталандыру тәжiрибесi кең пайдаланады. АҚШ-та ресми үкiметтiк құжаттарда ғылыми-технологиялық салаға капитал салу тiптен «болашаққа инвестициялау» деп аталады, ал ТҚЖ саласы стратегиялық ұлттық мақсаттарды жүзеге асырудың тиiмдi тетiктерi ретiнде қарастырылады.
      Әлемнiң көптеген дамыған елдерiнде мемлекеттiк ғылыми-техникалық саясаттың өңiрлiк құраушысын пайдалану үрдiсi үлкен маңызға ие болып отыр, бұл жекелеген өңiрлердiң әлеуметтiк-экономикалық дамуының тең емес деңгейлерiмен түсiндiрiледi.
      Бұдан өзге, индустриялық-инновациялық қызмет және тауарлық белгiлердi қорғау саласындағы зияткерлiк меншiк объектiлерiн патенттеу жүйесi әлемдiк практикада инновациялық белсендiлiктi жоғарылатудың құралдарының бiрi болып табылады.
      Канада, Швейцария, Қытай, Германия, Франция, Ресей және басқа да сияқты экономикалық дамыған елдерде индустриялық саладағы зияткерлiк меншiк объектiлерiн тиiстi өнеркәсiптiк ведомстволар патенттейдi.
      Қазiргi уақытта, тауарлық белгiлердi қорғау саласындағы өңiрлiк халықаралық ұйымдар жоқ. ТМД елдерiнiң Еуразиялық кеңiстiктегi тығыз ықпалдасуына байланысты (Кеден Одағын құру, Бiрыңғай экономикалық кеңiстiк) тауарлық белгiлердi қорғауды реттеу саласында проблемалар одан сайын туындайтын болады, өйткенi тауарлық белгiлердiң аумақтық сипаттағы қорғауы бар.
      Осыған байланысты, тауарлық белгiлердi қорғау саласындағы Еуразиялық ұйымды құру қажет. Қазақстан Республикасы болжамды ұйымның орналасу орны болуы мүмкiн. Мысалы, Мәскеу қ., Ресей осындай Еуразиялық патенттiк ұйымның (патенттердi қорғау саласында) орналасқан орны болып табылады.


Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет