Лекция 11. Аккредиттеу саласындағы нормативтік құжаттар

Лекция 11. Аккредиттеу саласындағы нормативтік құжаттар

1. СТ РК 7.9-2008 "Нормы времени на выполнение работ по подготовке к аккредитации органов по подтверждению соответствия, испытательных, поверочных, калибровочных лабораторий (центров), юридических лиц, осуществляющих метрологическую аттестацию методик выполнения измерений"

2. Guide ИСО/МЭК 43-1 “Проверка компетентности путем межлабораторных сравнений. Часть-1. Разработка и применение программ проверок компетентности лабораторий” (СТ РК ИСО/МЭК 43-1-2002)

3. Guide ИСО/МЭК 43-2 “Проверка компетентности путем межлабораторных сравнений. Часть-2. Выбор и использование программ проверок компетентности органом по аккредитации лабораторий” (СТ РК ИСО/МЭК 43-2-2002)

4. СТ РК ИСО/МЭК 17025 -2007 Общие требования к компетентности испытательных и калибровочных лабораторий

5. СТ РК ИСО/МЭК 65-2001 Общие требования к органам по сертификации продукции

6. ИСО 17021-2006 Оценка соответствия. Требования к органам, выполняющим аудит и сертификацию систем менеджмента

7. СТ РК 1349-2005 «Управление трудовыми ресурсами. Органы по подтверждению соответствия персонала».

8. СТ РК 7.6-2003 Требования и порядок аккредитации на право метрологической аттестации методик выполнения измерений

9. СТ РК ИСО 9001-2001 Системы менеджмента качества. Требования.

10. СТ РК ИСО 14001-2006 Системы экологического менеджмента. Требования и руководство по применению

11. СТ РК 1348-2005 (OHSAS 18001:1999, MOD) Система менеджмента профессиональной безопасности и охраны труда. Требования

12. СТ РК 1352-2005 (SA 8000:2001) Социальная ответственность. Требования

13. СТ РК 1179-2003 Системы качества. Управление качеством пищевых продуктов на основе принципов НАССР. Общие требования

14. СТ РК ИСО 22000-2006 «Система менеджмента безопасности пищевых продуктов. Требования ко всем организациям в цели производства и потребления пищевых продуктов»;

15. СТ РК ИСО 26000- Система менеджмента информационной безопасности. Требования

Қолданылатын әдебиеттер:

1 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества: Учебное пособие /Под общей редакцией К.А. Тазабекова – Алматы.: Казахстанская ассоциация маркетинга. 2003. – 564 с.

2 Лифиц И.М. Основы стандартизации, метрологии и сертификации: Учебник. – М.: Юрайт, 2000. – 285 с.

3 Крылова Г.Д. Основы стандартизации, сертификации, метрологии: Учебник для вузов. - 2-е изд., перераб. и доп. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 1999.– 711 с.

1 «Сәйкестікті растау саласында аккредиттеу туралы» ҚР Заңы. – Астана, 2008

2 ҚР СТ 7.0-99. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі. Негізгі

ережелер

Сертификаттау жөніндегі органдарды, сынау, салыстырып тексеру және калибрлеу зертханаларын (орталықтарын) тіркеу тәртібі

4 ҚР СТ 7.3-2002. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі. Сынау

зертханаларына (орталықтарына) қойылатын талаптар

5 ҚР СТ 7.2-2002. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі.

Сертификаттау жөніндегі органдарға қойылатын жалпы талаптар

6 Метрология, стандарттау және сертификаттау негіздері: Оқу құралы

/Г.Х. Шәкібаева, Х.Қ. Оспанов, Р.Р. Сыздықов, Л.И. Сыздықова. – Алматы: Қазақ университеті, 2002. – 242 бет.

7 Әубәкіров Ғ. Метрология, стандарттау және өнім сапасын басқару:

Оқулық. – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1996, - 140 бет.

8 Аубакиров Г.О. Русско-казахский словарь терминов стандартизации и

качество продукции. – Алматы: Казахстан, 1991. –328 с.

Лекция 12. Аккредиттеу нәтижелерін мойындау

Сонымен қатар үлттық сертификаттау жүйелерінің көбеюі олардың бір-бірінен ажырасылатынын анық көрсететін болды. Бүл айырмашалактар мемлекетте қабылданған сертификаттаумен байланысты стандарттармен, заңдармен, сертификаттау ережелері жэне процедраларымен байланысты. Осыған орай сертификаттаудың халыкаралык саудадагы екнші ролі -техникалық кедергі екендігі айқындалды.

Сертификаттаумен байланысты кедергілердІң пайда болуы жоғарыда аталған себептерден ғана емес болып табылады. Ішкі ранокты импортталған тауарлардан корғау үшІн мемлекеттер импортталған тауарлар үшін арнаулы сертификаттау жэне бақылау ережелерІн, стандарттарды енгізеді. Бүл шетелдік сертификттарды мойындау тэртібіне эсерІн тигізеді. Бүл жерде тағы да техникалық кедергілер орын алатын болады.

Саудадағы техникалык кедергілер деп тауар алмасушы мемлекеттердің замнамасының, нормалары мен ережелерінІң келіспеушілігін (эртүрі болуын) айтады. Тауар өндіруші эр мемлекетте шығарылатын өнІмдердін және көрсетілетін қызметтердің олардың нормаларға, заңдарға жэне үйғарымдарға сәйкестігін қамтамасыз ету жөніндегі нормативтері жүмыс тстейді (қабылданады).

Сәйкестікті растаудың техникалық жэне әкімшіліктік аспектілері де ажырасады. Басқа сөзбен айтқанда зертханаларда жүргізІлетін оақалаулар әдістерін жэне бақылау, сертификаттау, аккредиттеуді жүзеге асырушы мекемелердің жүмыс істеу принциптерІн жэне олардың қүзыреттілігін бағалауда да айырмашылықтар кездеседі.

Айтылған жағдайлардан саудадағы кедергілер болып өнімге қойылат^н талаптар ғана емес, сынау, сертификаттау жэне аккредиттеуге қойылатын талаптар да табылатынын көруге болады. Соңғысы тек халықаралқ деңғейде гармонизациялау арқылы ғана жоюға болады.

Саудадағы кедергілердің үш түрі кездеседі:

1) заңды күші жоқ эртүрлі үлттық өнеркэсіптІк нормалар. Бүл
нормалардан өнімді импорттау, сату немесе пайдалану тэуелді болып
табылады;

2) әртүрлі мемлекет Ішінде жүмыс істейтін (жүретІн) үйгарымдар. Бүл

3) сертификаттау жөніндегі қосымша сынау эдістері және процедуралары. Бүлар бұйымның ұлттық нормаға немесе үйғарымға сэйкестігін қамтамасыз ету керек.

БүгІнгі күнге дейін кездесетін нормативтік құжаттармен байланысты техникалық кедергілер импорттаушы мемлекетте енгізілетін тауарларды нарыққа қосу процедурасын қайта (екІнші рет) жүргізу арқылы жойылып келедІ. Шығарушы мемлекетте онда жүретін ережелер бойынша бұндай процедуралар жүргІзгеніне қарамастан.

Бұдан басқа, қиыншылықтар ортақ терминологияның болмауынан; сынау

жүргізілетінінен туындайды. ЕкІнші жағынан тауарлар мен кһрсетілетін қызметтердің стандарттарға жэне басқа нормативтік құжаттарға сэйкестігін тек қана сынау барысында алынған сандық мэліметтердІң көмегімен растауға болады.

Қазіргі кезде тауар жөнінд ақпараттың көзі болып сертификат немесе сэйкестік БелгісІ табылады. Сертификат (сәйкестік БелгісІ) тауардың қауіпсІздігінің кепілІ болып табылады.

Сондықтан жоғарыда аталған кедергілердің ішінен сынақ нәтижелерін және сертификаттарды мойындамауды ерекше айтып кету керек.

Қолданылатын әдебиеттер:
Негізгі

1 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества: Учебное пособие /Под общей редакцией К.А. Тазабекова – Алматы.: Казахстанская ассоциация маркетинга. 2003. – 564 с.

2 Лифиц И.М. Основы стандартизации, метрологии и сертификации: Учебник. – М.: Юрайт, 2000. – 285 с.

3 Крылова Г.Д. Основы стандартизации, сертификации, метрологии: Учебник для вузов. - 2-е изд., перераб. и доп. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 1999.– 711 с.

1 «Сәйкестікті растау саласында аккредиттеу туралы» ҚР Заңы. – Астана, 2008

2 ҚР СТ 7.0-99. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі. Негізгі

ережелер

Сертификаттау жөніндегі органдарды, сынау, салыстырып тексеру және калибрлеу зертханаларын (орталықтарын) тіркеу тәртібі

4 ҚР СТ 7.3-2002. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі. Сынау

зертханаларына (орталықтарына) қойылатын талаптар

5 ҚР СТ 7.2-2002. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі.

Сертификаттау жөніндегі органдарға қойылатын жалпы талаптар

6 Метрология, стандарттау және сертификаттау негіздері: Оқу құралы

/Г.Х. Шәкібаева, Х.Қ. Оспанов, Р.Р. Сыздықов, Л.И. Сыздықова. – Алматы: Қазақ университеті, 2002. – 242 бет.

7 Әубәкіров Ғ. Метрология, стандарттау және өнім сапасын басқару:

Оқулық. – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1996, - 140 бет.

8 Аубакиров Г.О. Русско-казахский словарь терминов стандартизации и

качество продукции. – Алматы: Казахстан, 1991. –328 с.

Осыған орай ұлттық органдар сертификаттау және акредиттеу бойынша жұмыстарды мойындау процедуралары тағайындалып жүзеге асырылады. Нәтижесінде шетелдік сертификаттау және аккредиттеу жөніндегі органдармен берілген сертификаттар және аккредиттеу аттестаттары немесе оларға тең құжаттар ұлттық органмен мойындалуы мүмкін, егер қолданылатын процедуралар мен талаптар бірдей болса.

Сертификаттаулық кедергілерді жою мақсатында сертификатты шетелде мойындауға елдер арасында жасасатын өзара мойындау жөніндегі келісімдер көмектеседі. Бұл келісімдер сәйкестікті бағалау және оны мойындау процедураларын ауқымдайды. Өзара мойындауға бұдан басқа, өзара ақпарат бері, түсініктеме беру және кеңес беру кіреді.

Мойындау жөніндегі келісім деп бір жақ екінші жақпен берілген сертификаттау жүйесінің бір немесе бірнеше бекітілген функционалдық элементтерін қолдану арқылы алынған нәтижелерді қабылдауында негізделген келісімді айтады.

Импортталатын өнімдерге өз қнімдері үшін қолданылатын режимнен төмен емес режимдердің қолданылу принцибі мойындау жөніндегі келісімнің жалпы принцибі болып табылады. Саудадағы кедергілермен және оларды жою жолдарымен байланысты болып табылатын бұл принцип тарифтер және сауда жөніндегі Бас келісімнің (ГАТТ/ВТО) Ережелерінде де жазылған.

Келісімдер ұлттық, региондық немесе халықаралық деңгейде жасалады және басқа жақтың (жақтардың) қызметін мойындайтын мемлекеттердің санына байланысты бір жақтық, екі жақтық және көп жақтық болады.

Бір жақтық келісім екінші бір жақтың нәтижелерін мойындау болып табылады.

Екі жақтық келісім екі жақтың жұмыстарының нәтижелерінің өзара мойындалатынын көрсетеді (сурет).

А сәйкестікті растау органы
1 - жеткізуші
А мемлекеті В мемлекеті

Сурет. Өзара мойындау жөніндегі екі жақтық келісім

• 
  келісімге отырған мемлекеттердің саны шамалы (екі мемлекетк қана)
  
• 
  келісімге отыру және оны күшінде сақтауға көп уақыт және қаржы жұмсалады.
  

Еуропалық бірлестіктерде аккредиттеуді өзара мойындау бірлестікке мүшелікке кірумен бірге автоматты түрде пайда болмайды. Мойындау арнаулы келісім, мысалы сертификаттау жөніндегі органдарды өзара мойындау туралы көпжақтық келісім (MLA – Multilateral Recognition Arrangement) негізінде жүзеге асырылады. Өзара мойындау ұйымды, сапа жүйесі мен практикада қолданылатын процедураларды тексеру нәтижесінде осындай келісімдерге қол қойылғаннан кейін ғана орын алады. Тексеру арасына бірнеше жыл өткізіп қайталанатын болады.

Халықаралық практикада көп жақтық келісім (MLA) арнайы құжаттардың көмегімен, мысалы өзара түсінушілік жөніндегі меморандум (MoU – Memorandum of Understanding) арқылы жүзеге асырылады.

Көп жақтық келісімге кіру мүмкіндігін алу үшін, мысалы, мынадай талаптарға сай болу керек:

• 
  ұлттық аккредиттеуші органның аккредиттеу облысында белгілі тәжірибесі болуы керек;
  
• 
  бірегей аккредиттеу критерийлері қолданылуы керек;
  
• 
  сынақ зертханаларында жүргізілетін салыстырмалы сынақтар бірдей техникалық базада орындалуы керк;
  
• 
  өзара бағалау жұмыстарына қатысу керек; ашық болу керек.
  

Аккредиттеу жөніндегі Халықаралық форумы (IAF) өзара мойындауды аккредиттеуші органдар деңгейіде жүргізуді ұсынады. Бұндай жағдайда қатысушылардың саны едәуір көп болуы мүмкін (сурет).

Қолданылатын әдебиеттер:

1 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества: Учебное пособие /Под общей редакцией К.А. Тазабекова – Алматы.: Казахстанская ассоциация маркетинга. 2003. – 564 с.

2 Лифиц И.М. Основы стандартизации, метрологии и сертификации: Учебник. – М.: Юрайт, 2000. – 285 с.

3 Крылова Г.Д. Основы стандартизации, сертификации, метрологии: Учебник для вузов. - 2-е изд., перераб. и доп. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 1999.– 711 с.

1 «Сәйкестікті растау саласында аккредиттеу туралы» ҚР Заңы. – Астана, 2008

2 ҚР СТ 7.0-99. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі. Негізгі

ережелер

Сертификаттау жөніндегі органдарды, сынау, салыстырып тексеру және калибрлеу зертханаларын (орталықтарын) тіркеу тәртібі

4 ҚР СТ 7.3-2002. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі. Сынау

зертханаларына (орталықтарына) қойылатын талаптар

5 ҚР СТ 7.2-2002. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі.

Сертификаттау жөніндегі органдарға қойылатын жалпы талаптар

6 Метрология, стандарттау және сертификаттау негіздері: Оқу құралы

/Г.Х. Шәкібаева, Х.Қ. Оспанов, Р.Р. Сыздықов, Л.И. Сыздықова. – Алматы: Қазақ университеті, 2002. – 242 бет.

7 Әубәкіров Ғ. Метрология, стандарттау және өнім сапасын басқару:

Оқулық. – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1996, - 140 бет.

8 Аубакиров Г.О. Русско-казахский словарь терминов стандартизации и

качество продукции. – Алматы: Казахстан, 1991. –328 с.

Келісімдерде мыналар қарастырылуы тиіс:

- келісімнің ережелері мен міндеттерін қабылдауға дайын басқа елдердің қатысуы үшін ашықтығы;

- импортталатын және елде шығарылатын тауарларды жеткізушілер бірдей жағдайда болуы және тауарлардың стандарттар талаптарына сәйкестігін анықтау режимінің бірдей болуы;

- білікті персонал және жеткілікті сынақ жүргізу базасының болуы. Бұндай жағдай сәйкестікті растау процедурасы келісімнің талаптарына сәйкес келуінің кепілі болып табылады және оған сенімділік тудырады;

- қлттық стандарттарды гармонизациялау (ұлттық стандарттардың өзара гармонияда болуы).

Біріккен Ұлттар Ұйымының Еуропалық экономикалық комиссиясының (БҰҰ ЕЭК) «Сынақ нәтижелерін мойындау» Ұсынымы өзара мойындау жөніндегі екі және көп жақтық келісім жасалуына жәрдемдесу мақсатында қабылданған. Бұл Ұсыным бір жағынан халықаралық және ұлттық сертификаттаудың қалыптасуына және дамуына, екіншіден саудадағы техникалық кедергілердің жойылуына едәуір үлес қосып отыр. Бұл құжат сынақ зертханаларын аккредиттеу практикасының дамуына да үлес қосады.

Бұдан басқа, БҰҰ ЕЭК өзара мойындауды жеңілдететін негізгі шараларды белгілейді. Ең алдымен бұл ұлттық сертификаттау жүйелері, олардың техникалық мүнкіншіліктері, персоналының біліктілігі туралы ақпарат алмасу, сондай-ақ әртүрлі мәселелер туралы бір-бірімен хабар алмасу, бақылау және қадағалау жүйелерімен танысу үшін сарапшылармен өзара алмасу, техникалық және ұйымдық ынтымақтастықты дамыту.

Аталған Ұсынымда сертификаттау жөніндегі құжаттарға қойылатын талаптар белгіленген және олар бар болған жерде халықаралық немесе гармонизацияланған ұлттық және өңірлік стандарттарды қолдану ұсынылған.

Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД) мемлекеттері үшін сертификаттау жөніндегі қызметтің бағыттарын белгілейтін құжат болып 1992 жылы Минск қаласында стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі Мемлекетаралық Кеңеспен қабылданған «Стандарттау, метрология және сертификаттау облысында келісімді саясат жүргізу туралы Келісім» табылады.

Келісімге қатысушылар «Сертификаттау жөніндегі жұмыстардың нәтижелерін мойындау Тәртібі» қабылдаған. Бұл құжат сертификаттау жөніндегі ұлттық органдардың немесе Келісім мүшесі болып табылатын елдердің ұлттық сертификаттау жүйесінде аккредиттелген сертификаттау жөніндегі органдар мен сынақ зертханалырың (орталықтарының) сертификаттау жұмыстарының нәтижелерін мойындау ережелері мен процедураларын бекітеді.

Өзара мойындау шарттары болып табылады:

- мемлекетте аккредиттелген органдардың, сынақ зертханаларының (оралылықтарының) және нормативтік құжаттардың ұлттық жүйесінің болуы;

- сертификаттау жөніндегі органдардың және сынақ зертханалырың (орталықтарының) харықаралық жүйеде аккредиттелген болуы;

- сертификаттау жөніндегі органдардың және сынақ зертханалырың (орталықтарының) Келісімге қатысушы мемлекеттермен құрылған мемлекетаралық жүйеде аккредиттелген болуы.

ТМД мемлекеттері арасында көп жақтық, немесе, егер мемлекеттер оған дайын емес болса, екі жақтық келісімдер жасалады.

Келісімге қолдарын қойған мемлекеттер сертификаттау жөніндегі органдарды, сынақ зертханаларын (орталықтарын), сынау және сартификаттау нәтижелерін, өзара алмастырылмайтын өнімдердің сертификаттары мен сәйкестік Белгілерін өзара мойындау туралы келісті. Нормативтік база ретінде келісуші мемлекеттермен мойындалған (мойындалатын) халықаралық, мемлекетаралық және ұлттық стандарттар қабылданған.

Сертификаттау облысында өзара мойындау туралы келісімдерде анықталады:

- ұлттық аккредиттеу жүйелерінде аккредиттелген сертификаттау жөніндегі органдар және сынақ зертханаларын (орталықтарын) өзара мойындаудың нақты мерзімдері (сроки), жағдайлары (шарттары) және процедуралары;

- өзара мойындау туралы келісім шегінде жеткізілетін өнімнің қауіпсіздігін раьау тәртібі;

- шығарушының және сертификат берген органның өнімнің қауіпсіздігіне жауаптылығы.

Өзара мойындау келісімдеріне сәйкес экспорттаушы мемлекеттердің сертификаттарын мойындау қабылдаушы жақпен шетелдік сертификаттарды мойындау үшін тағайындалған тәртіп бойынша жүзеге асырылады.

Өнімнің сертификаты өнім шығарушы мемлекеттердің стандарттарының міндетті талаптарына сай болған жағдайда мойындалады.

Енгізуші жақ өз терріториясында сертификатталған өнімнің үстінен инспекциялық бақылау құқығын сақтап қалады.

Импорттаушы мемлекетте сертификаттау талаптары бұзылғаны анықталған болса, сертификаттау жөніндегі ұлттық орган өз мемлекеті ішінде сертификаттарды мойындауды тоқтатуға құқылы және ол туралы экспорттаушы мемлекеттің ұлттық сертификаттау жөніндегі органына және стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі Мемлекетаралық Кеңестің техникалық хатшысына мәлімдеме жіберуі керек.

Сертификаттау және акккредиттеу жөніндегі жұмыстарды өңірлік деңгейде реттеу мақсатында стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі Мемлекетаралық Кеңеспн мемлекетаралық нормативтік құжаттар қабылданды. Бұл нормативтік құжаттарда Келісімге кіретін мемлекеттер үшін бірдей біртекті өнімдер топтарын жіне көрсетілетін қызметтердің кейбір түрлерін сертификаттау талаптары мен тәртіптері тағайындалған.

- сертификаттаудың халықаралық жүйелеріне және сертификаттау жөніндегі халықаралық ұйымдардың жұмысына қатысу арқылы;

- сертификаттау жөніндегі ұлттық органдармен сертификаттарды және сынақ нәтижелерін өзара мойындау туралы келісімге отыру арқылы;

- шет мемлекеттерде техникалық орталықтар ашу арқылы;

Шет елдердің сертификаттау жөніндегі органдарын және сынақ зертханаларын ұлттық сертификатау жүйесінде аккредиттеу арқылы.

Қазақстандық сертификаттардың сенімділігін қамтамасыз ету үшін республикада сертификаттау және аккредиттеу нәтижелерін өзара мойындау механизмі зерттеп дайындалуы керек.

Сенімділік сертификаттау жөніндегі ұлттық органдарында бірегей ережелер мен нормаларды қолданылуымен қамтамасыз етіледі. Бұл бағытта Қазақстанда техникалық реттеу жүйесіне көшу бойынша жұмыстар жүргізіліп отыр. Алдағы уақытта ұлттық заңнаманы және нормативтік құжаттарды қайта қарау және оларды халықаралық талаптармен сәйкестендіру бойынша үлкен жұмыстар жүргізілуі көзделіп отыр.

Қазақстан Республикасының сертификаттау жүйесін жетілдіру бағыттарының бірі болып қазіргі кезде сертификаттау және акктредиттеудің нормативтік базасын халықаралық ИСО, ИСО/МЭК стандарттарының және 4500 сериялы еуропалық стандарттардың EN талаптарына сәйкес өзгерту табылады.

Осы мақсатта Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарты ретінде халықаралық стандарттар қабылданған:

- ҚР СТ ИСО 17025-2001 «Сынау және калибрлеу зертханаларының құзыреттілігіне жалпы талаптар»;

- ҚР СТ ИСО/МЭК 65-2001 «Өнімді сертификаттау жөніндегі органдарға жалпы талаптар».

Қолданылатын әдебиеттер:

1 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества: Учебное пособие /Под общей редакцией К.А. Тазабекова – Алматы.: Казахстанская ассоциация маркетинга. 2003. – 564 с.

2 Лифиц И.М. Основы стандартизации, метрологии и сертификации: Учебник. – М.: Юрайт, 2000. – 285 с.

3 Крылова Г.Д. Основы стандартизации, сертификации, метрологии: Учебник для вузов. - 2-е изд., перераб. и доп. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 1999.– 711 с.

1 «Сәйкестікті растау саласында аккредиттеу туралы» ҚР Заңы. – Астана, 2008

2 ҚР СТ 7.0-99. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі. Негізгі

ережелер

Сертификаттау жөніндегі органдарды, сынау, салыстырып тексеру және калибрлеу зертханаларын (орталықтарын) тіркеу тәртібі

4 ҚР СТ 7.3-2002. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі. Сынау

зертханаларына (орталықтарына) қойылатын талаптар

5 ҚР СТ 7.2-2002. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі.

Сертификаттау жөніндегі органдарға қойылатын жалпы талаптар

6 Метрология, стандарттау және сертификаттау негіздері: Оқу құралы

/Г.Х. Шәкібаева, Х.Қ. Оспанов, Р.Р. Сыздықов, Л.И. Сыздықова. – Алматы: Қазақ университеті, 2002. – 242 бет.

7 Әубәкіров Ғ. Метрология, стандарттау және өнім сапасын басқару:

Оқулық. – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1996, - 140 бет.

8 Аубакиров Г.О. Русско-казахский словарь терминов стандартизации и

качество продукции. – Алматы: Казахстан, 1991. –328 с.

Осы мақсатта 1978 жылы бірінші рет халықаралық сынақ зертханаларын аккредиттеу жөніндегі конференция – ИЛАК, кейіннен, 1991 жылы халықаралық сертификаттау жөніндегі органдарды аккредиттеу жөніндегі форум - ИАФ құрылды.

ИЛАК әрекетінің саласы – сынақ және калибрлеу зертханалары мен қадағалау органдарын аккредиттеу.

ИЛАК басты міндеті ретінде аккредиттелген зертханаларда орындалған өлшеулер мен сынау нәтижелерін тану жолымен саудаға көмектесу үшін халықаралық кооперацияны дамыту деп қойды. 1996 жылы ИЛАК аккредиттеу жөніндегі органдар арасында олардың қызмет нәтижелерін өзара тану туралы келісім жүйесін құру құқығына ие кооперацияның ресми мәтребесін алды. ИЛАК келісімі 22 жыл бойына созылған қарқынды жұмыстың шыңы.

2000 жылы қараша айында 28 түрлі өңірлер аумағында әрекет ететін ИЛАК мүшелері – 36 зертханаларды аккредиттеу жөніндегі оргнадар Вашингтонда ИЛАК келісіміне қол қойды. Осы келісім мақсаты - өлшеу нәтижелері мен экспортқа шығарылатын техникалық сынақтар нәтижелерін өзара тануға қол жеткізу. Келісімге қол қою рәсімі  ИЛАК Бас ассамблея шегінде өтті.

ИЛАК келісімінің мақсаты – сынау мен өлшеулердің нақты және дәл нәтижелерін алуды қамтамасыз ете алатын аккредиттелген сынақ және өлшеу зертханаларының барынша үлкен желісін құру. 2001 жылғы 31 қаңтарда қолданысқа енгізілген ИЛАК келісімі кез келген елде аккредиттелген зертханалар орындаған сынақ пен өлшеулер нәтижелерін танумен шекараның түрлі елдері бойынша саудаоперациялдарына қатысушылардың өзара сенімін нығайтуға көмектесіп, халықаралық саудада техникалық кедергілерді жояды. Осы уақытқа дейін зертханаларды аккредиттеу саласында өзара тану туралы келісім болған емес. Бұл халықаралық саудада кедергі қызметін атқарды, оның ішінде елге енгізген кезде импорттаушы қайта міндетті сынаулар немесе өлшеулерге түсуі керек өнімдермен сауда кезінде қиындықтар тудырды. ИЛАК келісімі осындай текті кедергіні жоюға негізделген.  Жүйелер – ИЛАК шегінде келісімше қатысушылар арасында сенімді нығайту үшін қажетті болатын негізгі шарттар төменде берілген. Осы шарттар өзінің негізінде – орындалуы ИЛАК мүшелері мен олар аккредиттеген зертханалардың техникалық құзыреттілігіне өзара сенімді белгілеу және қолдау үшін қажетті сол талаптар.

Осы талаптарға:

- ИЛАК мүшелері қабылдаған аккредиттеу схемаларын әзірлеу және қолданысы туралы ақпаратпен алмасу;

- Басассамблея мен ИЛАК комитеттерінің жұмысына, сондай-ақ осы мекемелердің түрлі шешімдерді қабылдауға қатысу;

- халықаралық зертханааралық салыстырмалы сынақтарға, кәсіби сынақтар бағдарламалары мен кәсібитестілеу бағдарламаларына қатысу;

- техниканың түрлі саласында сынаулар мен өлшеулер жүргізумен байланысты мәселелерді талқылайтын ИЛАК сарапшылар тобы мен проблемалық топтар жұмысынақатысу;

- келісімге қатысқысы келетін ұйымдарды инспекциялық тексеру және ИЛАК келісіміне қатысушы-ұйымдарға жоспарлы қайталау инспекцияларын жүргізу;

- келісімге қатысушы аккредиттеу жөніндегі орган беретін өлшем бірліктерін метрологиялық қамтамасыз етудің сапасын растауды аккредиттелетін зертханаларға беру. Аккредиттелетін зертханаларды ВІРМ немесе өңірлік метрологиялық ұйымдар жүргізетін халықаралық салыстырмалы сынақтарға қатысуға тарту.

Әр аккредиттеу жөніндегі органды келісімге қатысушылар қатарына қабылдау туралы шешім үміткерлердің қызметін егжей-тегжей бағалау нәтижелері негізінде қабылданады. Бағалау ИЛАК жарияланымдарында сипатталған ережелер мен процедуларға сәйкес жүргізіледі.

Келісімге қол қоятын әрбір аккредиттеу жөніндегі орган келісімнің барлық шарттарын және ИЛАК оның қызметін бағалау процедурасы бойынша талаптарды сақтау міндеттемелерін алады.

Халықаралық сертификаттау жөніндегі органдарды аккредиттеу жөніндегі форум - ИАФ

ИАФ әрекет ету саласы – сертификаттау жөніндегі органдарды аккредиттеу.

ИАФ қызметінің негізгі бағыты аккредителген зертханаларда және сәйкестікті бағалау жүргізетін органдарда екіжақты және бірнеше тарапты келісімдерді бекіту жолымен нәтижелерді тануға көмектесуге (ұйымдастыру сұлбасы Б қосымшасында берілген) бағытталған.

Нәтижелерді өзара тану үшін аккредиттеу критерийлері мен процедуларын үйлестіру қажет, осы бөлікте ИЛАК және ИАФ ИСО, МЭК, ЕЭК, ООН, МОЗМ және өзге де халықаралық ұйымдармен тығыз ынтымақтастық етеді.

Аккредиттеу жөніндегі органдарға қойылатын негізгі талаптарға:

- аккредиттеу жөніндегі орган өзінің жұмысын кемсітпеушілік негізге құру керек; аккредиттеуге қол жеткізу кез келген өтінім берушілер үшін ашық болуы керек;

- аккредиттеу жөніндегі орган қоғамдық, мемлекеттік немесе жеке ұйым ретінде тіркелген болуы керек.

Сыртқы сауда қатынастарыныңжәне ұлттық аккредиттеу жүйелерінің дамуымен өңірлік аккредиттеу ұйымдары туындай бастады және сынақ және калибрлеу зертханаларын және сертификаттау жөніндегі оргнадарды аккредиттеужүйелерінің қосылу дәстүрі байқалып отыр.

Бұған мысал ретінде еуропалық ұйымдар бола алады. Тек 1994 жылы ВЕС калибрлеу зертханаларын және ВЕЛАС сынақ зертханаларын аккредиттеу жөніндегі Еуропалық кооперациялар негізінде ЕАЛ зертханаларын аккредиттеу жөніндегі Еуропалық ұйым құрылды.

Кейіннен 1991 жылы құрылған ЕАС сертификаттау жөқніндегі оргнадарды аккредиттеу жөніндегі еуропалық ұйым мен ЕАЛ зертханаларын аккредиттеу жөніндегі Еуропалық ұйымдар 1997 жылғы қараша айында бірігіп ЕА Еуропалық аккредиттеу жөніндегі ынтымақтастықты құрды.

Негізгі

2 Лифиц И.М. Основы стандартизации, метрологии и сертификации: Учебник. – М.: Юрайт, 2000. – 285 с.

3 Крылова Г.Д. Основы стандартизации, сертификации, метрологии: Учебник для вузов. - 2-е изд., перераб. и доп. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 1999.– 711 с.
Қосымша

1 «Сәйкестікті растау саласында аккредиттеу туралы» ҚР Заңы. – Астана, 2008

2 ҚР СТ 7.0-99. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі. Негізгі

ережелер

Сертификаттау жөніндегі органдарды, сынау, салыстырып тексеру және калибрлеу зертханаларын (орталықтарын) тіркеу тәртібі

4 ҚР СТ 7.3-2002. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі. Сынау

зертханаларына (орталықтарына) қойылатын талаптар

5 ҚР СТ 7.2-2002. Қазақстан Республикасының тіркеу жүйесі.

Сертификаттау жөніндегі органдарға қойылатын жалпы талаптар

6 Метрология, стандарттау және сертификаттау негіздері: Оқу құралы

/Г.Х. Шәкібаева, Х.Қ. Оспанов, Р.Р. Сыздықов, Л.И. Сыздықова. – Алматы: Қазақ университеті, 2002. – 242 бет.

7 Әубәкіров Ғ. Метрология, стандарттау және өнім сапасын басқару:

Оқулық. – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1996, - 140 бет.

8 Аубакиров Г.О. Русско-казахский словарь терминов стандартизации и

качество продукции. – Алматы: Казахстан, 1991. –328 с.

1.Заңның негізгі тарауларын оқу.

2.Аккредиттеудің негізгі мақсаттары мен принциптері.

3. Қ.Р. Республикасының «Сәйкестікті бағалау аумағындағы аккредиттеу туралы» (05.07.2008гN IV ) жаңа заңын және бұрынғы ҚР « Аккредиттеу туралы »заңын салыстыру сипаттамасын беру.

1.Аккредиттеу дегеніміз не ?

2. Аккредиттеудің негізгі мақсаттары мен принциптері?

3.Сәйкестікті бағалау аумағындағы аккредиттеу саласындағы ҚР өкіметінің компетенциясы және аккредиттеу жүйесі?

1.Заңда пайдаланылатын негізгі терминдер мен анықтамаларды дәптерге көшіріп жазу.

2.Терминдерді дұрыс оқи білу.

3.Терминдер мағынасын түсіну?

1. Заңда пайдаланылатын терминдерге анықтама беру?

2. Сәйкестікті бағалау аумағындағы аккредиттеу туралы »заңының маңызы?

№ 3 тәжірибелік сабақ (2 сағ.)

1.Қазақстан Республикасының Аккредитеу жүйесінің құрылымы.

2.Аккредиттеу жөнінідегі органның құқықтарымен міндеттері.
Бақылау сұрақтары:

1. Қазақстан Республикасының Аккредиттеу жүйесінің маңызы?

2. Аккредиттеу жөніндегі органның атқаратын қызметі?

№ 4 тәжірибелік сабақ (2 сағ.)

1.Ұлттық аккредиттеу орталығының құрылымын дәптерлеріне сызу.

СО - сәйкестікті растау жөніндегі органдар

СЗ - сынақ зертханалары

КЛ - калибрлеу зертханалары

СТЗ - салыстырып тексеру зертханалары
Бақылау сұрақтары:

1.Аккредиттеу орталығының құрылымын білу?

2.Аккредиттеу жөніндегі комиссияның қызметі?

3.Шағым жөніндегі комиссиның қызметі?

4.Бас директор қызметі?

№ 5 тәжірибелік сабақ (2 сағ.)

1.Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарты «Өнімді сертификаттау жөнінідегі органдарға қойылатын жалпы талаптар» қолдану саласы.

2.Нормативтік сілтемелерді оқу.

3.Анықтамаларды оқып дәптерге жазу.

2.Сертификаттау жөніндегі орган?

3.Шағымдар ,арыздар мен даулы жағдайлар?

4.Сертификаттау туралы шешім?

5.Инспекциялық бақылау?

№ 6 тәжірибелік сабақ (2 сағ.)

1.«Сынақ және калибрлеу зертханаларының құзіреттілігіне қойылатын талаптар» ҚР СТ оқып,қолдану саласымен танысу.

2.Сызбаны сызып,талдау .

3.Терминдер мен анықтамалар.

4.Менеджментке қойылатын талаптар.

5.Қосалқы мердігерлермен сынақ және калибреу жүргізуге шарт жасау.

6.Зертхана қызметкерлерінің тапсырыс берушілеріне қызмет көрсету.

7.Белгіленген талаптарға сәйкес емес сынақ және /немесе калибрлеу жұмыстарын басқару.

8.Сынақ,калибрлеу әдістері және әдістерді валидтеу.

–
(Шетелдік бағалаушылар аккредиттеу жөніндегі халықаралық ұйымдарға кіру бойынша Республикалық бюджеттік бағдарлама аясында ISO/IEC 17025-2005 халықаралық стандарт талаптарына сәйкестігіне 13 зертхананы аккредиттеді. Үстіміздегі жылы тағы да 10 зертхананы аккредиттеу бойынша жұмыстар жүргізіледі)

1.Терминдер мен анықтамалар?

2.Нормативтік сілтемелер?

3.ҚР СТ ИСО/МЭК 17025-2007 маңызы қандай?

4. ҚР СТ ИСО/МЭК 17025-2007 қолдану саясы?
№ 7 тәжірибелік сабақ (2 сағ.)
Сабақтың тақырыбы: Техникалық комитеттер ережесі.

Сабақтың мақсаты: Сынақ зертханаларын аккредиттеу жөніндегі техникалық комитет туралы ережесінің мазмұнымен танысу.
Тапсырма:

1.Техникалық комитет құрылымы мен құрамы.

2.Техникалық комитет қызметтері.

3.Техникалық комитет органдары мен құрамы.

1.Техникалық комитет ережесінің мазмұны?

2.Техникалық комитет қызметтері?

3.Құқықтары?

4.Міндеттері?
№ 8 тәжірибелік сабақ (2 сағ.)
Сабақтың тақырыбы: Аккредиттеу жөніндегі бланктер.Аккредиттеуге өтініш,жолдама хаты.

Сабақтың мақсаты: Аккредиттеу жөніндегі бланкілердің маңызы мен танысу.
Тапсырма:

1 Өтінім беруші АО Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрінің 22.08.08 жылғы № 322 бұйрығының (бұдан әрі – ҚР ИСМ Министрінің бұйрығы) 1 қосымшасының нысаны бойынша мыналардан тұратын аккредиттеуге өтінімін ұсынады (А қосымшасы):

1) өтінім беруші заңды тұлғаның атауы;

2) аккредиттелуіне сәйкес нормативтік құжаттың негіздемесі

3) өтінім берушінің негізгі қызмет бағыты немесе сынақ және өлшем түрлеріне өтінілген өнімі;

4) өтінім берушінің заңды мәртебесі: атауы, ұйымдастырушылар, заңды тұлғаның басқару органы, тұрғылықты орны, телефоны, факсы, электрондық поштасы, вебсайты, есеп шоты, СТН;

5) өтінім беруші-ұйым басшысының тегі, аты-жөні;

6) аккредиттеу жөніндегі органмен байланысқа жауапты қызметкердің тегі, аты-жөні, телефоны;

7) оның қайта аккредиттелу барысында аккредиттеу аттестатының сериясы және нөмірі;

8) өтінім беруші-ұйым басшысының қолы және мөрімен расталады.

2. Өтінімдер мен құжаттар аккредиттеу жөніндегі жұмыстарды жүргізу үшін анықтама хатымен АО жолданады.

Жолдама хат:

- өтінім берушінің фирмалық бланкісінде нысан бойынша (А қосымшасы);

- аккредиттелуіне сәйкес белгіленген нормативтік құжаттың көрсетілуімен;

- өтінім беруші-ұйымның деректерімен;

- өтінім беруші-ұйым басшысының қолының расталуымен рәсімделеді.

Өтінім беруші жолдама хатында АО алдында аккредиттеудің талаптарын және міндеттерін орындайтындығына келісетіндігін көрсетеді.

3..Жолдама хаттың үлгісімен танысу.

1.Өтінімдерге қойылатын талаптар?

2. Жолдама хатына қойылатын талаптар?

3. Аккредиттеу материалдарының жиынтығы?

1.Аккредиттеу облысы бланктерімен танысу.

1.Аккредитеу бланкісінің маңызы?

2.Аккредиттеу бланкісінің толтыру тәртібі?
№ 10 тәжірибелік сабақ (2 сағ.)
Сабақтың тақырыбы: Аккредиттеу жөніндегі бланктер. Қызметкерлер туралы.

Сабақтың мақсаты: Аккредиттеу жөніндегі жұмыстарды орындайтын қызметкер туралы мәліметтің маңызымен танысу.

Тапсырма:

1. Жұмыс дәптеріне бланкіні сызу.

1.Аккредитация органдарының маңызы?

2.Аккредиттеу жұмыстарының маңызы?
№ 11 тәжірибелік сабақ (2 сағ.)
Сабақтың тақырыбы: Аккредиттеу жөніндегі бланктер.Аккредиттеу алдындағы және соңындағы типтік келісім шарттар.

Сабақтың мақсаты: Аккредитттеу жөніндегі бланктермен танысып,практикада қолдана білу.

Тапсырма:

1.Аккредиттеу алдындағы шарт бланкісімен танысу.
Бақылау сұрақтары:

1. Аккредиттеу алдындағы шарттың талаптары қандай?

2. Аккредиттеуден кейінгі шарттың талаптары қандай
№ 12 тәжірибелік сабақ (2 сағ.)
Сабақтың тақырыбы: Уақыт нормалары.

Сабақтың мақсаты: Аккредитация процесі.Аккредитация және калибрлық зертханалар инспекциялық тексеру жүргізу жұмыстарына арналған уақыт нормаларымен танысу.
Тапсырма:

1.Жалпы ережелерімен танысу.

2.Таралу аймағы.

3.Терминдер және анықтамаларды дәптерге жазу.

1.Терминдер мен анықтамалар?

2.Аккредитацияға арналған уақыт нормаларын анықтау?
№ 13 тәжірибелік сабақ (2сағ.)
Сабақтың тақырыбы: Нормативтік құжаттармен танысу.

Сабақтың мақсаты: Нормативтік құжаттардың түрі,маңызы,қолдану аясымен танысу.
Тапсырма:

1.Төмендегі нормативтік құжаттармен танысу?

2.СТ РК 7.9-2008

3. СТ РК ИСО/МЭК 43-1-2002

4. СТ РК ИСО/МЭК 43-2-2002

5. СТ РК ИСО/МЭК 17025 -2007

6. СТ РК ИСО/МЭК 65-2001

7. ИСО 17021-2006

8.СТ РК 7.6-2003
Бақылау сұрақтары:

1.Нормативтік құжаттар тізімі?

2.Нормативтік құжаттар маңызы?

3.Нормативтік құжаттардың қолдану саласы?

№ 14 тәжірибелік сабақ (2 сағ.)
Сабақтың тақырыбы:ПМГ 06-2001.

Сабақтың мақсаты: ПМГ 06-2001 танысып,маңызын талқылау.
Тапсырма:

1.ПМГ 06-2001 Жалпы ережелерімен танысу .

2. ПМГ 06-2001 Келісімдермен танысу

3.ПМГ 06-2001 Нормативті сілтімелерімен танысу.

1.ПМГ 06-2001 маңызы?

2.ПМГ 06-2001 мәні?

3.МПГ 06-2001 нормативтік сілтімелерінің маңызы?

1. Халықаралық зертханаларды аккредиттеу жөніндегі кооперация ИЛАК

2. Халықаралық аккредиттеу жөніндегі форум ИАФ

3. Еуропалық аккредиттеу жөніндегі қоғамдастық ЕА

4. Мемлекетаралық стандарттау, метрология жәнен сертификаттау жөніндегі кеңес (МАС)
Бақылау сұрақтары:

1.Аккредиттеу саласындағы ынтымақтастық келісім?

2.ИЛАК қай жылы құрылды?

3.ИЛАК мақсаты қандай?

4.ЕА қай жылы құрылды?

5.ЕА мақсаты?

1.Қ.Р. «Сәйкестікті бағаалу аймағындағыф аккредиттеу туралы »заңы.

2.Қ.Р.СТ7.8.-2002 Сертификаттау органдары ,сынақ,тексеру және калибрлеу зертханаларының аккредиттеу тәртібі.

3 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСТАРЫ
3.1 Студенттің өзіндік жұмысың ұйымдастыру жөніндегі әдістемелік нұсқаулар

Өзіндік жұмысын орындау кезінде студент нақты тақырып бойынша ұсынылған әдебиеттерді қалданады, материалды өз бетімен игереді, зерделеген материалдың қысқаша мазмұнын дәптерге түсіреді. СОӨЖ сабағында студент жазбаларын оқытушыға көрсетеді, ал оқытушы оны бағалайды.

3.2 Рефераттар тақырыптарының тізімі:

3.2.1 «Сәйкестікті растау саласында аккредиттеу туралы» ҚР Заңының негізгі қағидалары

3.2.2 ҚР аккредиттеу жүйесінің мемле-кеттік стандарттары

3.2.3 ИСО / МЭК 17021:2006 Халықаралық стандарты

3.2.4 СТ РК ИСО/МЭК 65-2001

3.2.5 СТ РК ИСО/МЭК 62-2001