«Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілерге тұрғын үй қатынастары мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасына тұжырымдама

1. 
   Заң жобасының атауы.
   

2. 
   Заң жобасын әзірлеу қажеттілігінің негіздемесі.
   

Сондай-ақ, «Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігінің 2011 жылғы қызметінің қорытындылары және 2012 жылға арналған міндеттері туралы» Үкімет сағатының нәтижесі бойынша Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің ұсынымына сәйкес Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігіне тұрғын үй қорының техникалық жағдайын бақылауды ұйымдастыру мақсатында тұрғын үй инспекцияларының қызметін күшейту және белсендету жөнінде пәрменді шаралар кешенін әзірлеу тапсырылды.

Өз кезегінде, осы мәселені пысықтау тұрғын үй инспекцияларының қызметін заңнамалық базамен қамтамасыз ету мақсатында қолданыстағы заңнамаға түзетулер енгізу қажеттілігін дәлелдейді. Атап айтқанда, тұрғын үй қоры саласында мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру кезінде жергілікті атқарушы органдардың тұрғын үй инспекцияларының лауазымдық тұлғаларының ұйғарымдарын орындамағаны үшін кондоминиум объектілерін басқару органдарының және кондоминиум объектісінің ортақ мүлкін күтіп ұстау ережелерін бұзғаны және кондоминиум объектісінің ортақ мүлкін, үйді күтіп ұстауға арналған шығыстарға қатысу міндетінен меншік иелерінің жалтаруы үшін және т.б. үй-жайлардың (пәтерлердің) меншік иелерінің әкімшілік жауапкершілігін белгілеу қажет.

Сонымен қатар, тұрғын үй заңнамасын қолдану практикасы Заңның жетілдіруді талап ететін бірқатар қағидаларын айқындады.

«Тұрғын үй қатынастары туралы» Заңның 67-бабының 3) тармақшасына сәйкес коммуналдық тұрғын үй қорынан тұрғын үйлер немесе жеке тұрғын үй қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үйлер тұрғын үйге мұқтаж, осы елді мекенде (тұру мерзіміне қарамастан) тұрақты тұратын және мемлекеттiк қызметшiлерге, бюджеттiк ұйымдардың қызметкерлерiне, әскери қызметшiлерге, ғарышкерлікке кандидаттарға, ғарышкерлерге және мемлекеттiк сайланбалы қызмет атқаратын адамдарға пайдалануға беріледі.

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының заңнамасында бүгінгі таңда «бюджеттік ұйымның қызметкері» деген ұғым жоқ.

Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарды есепке алу бойынша

Заңның 13-бабының 8-тармағының 4) тармақшасымен Семей ядролық сынақ полигонында ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен Қазақстан Республикасының азаматтарына мемлекеттік тұрғын үй қорынан өздері тұрып жатқан тұрғын үйлерді ақысыз меншігіне алу құқығы көзделген.

Сондай-ақ, Заңның 67-бабы аталған адамдардың санатын коммуналдық тұрғын үй қорынан тұрғын үйге немесе жеке тұрғын үй қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үйге мұқтаж ретінде көздемейді.

Сонымен, Заңның көрсетілген баптарын әртүрлі түсінуге болады.

Заңның 67-бабының 1-тармағының 2) тармақшасы коммуналдық тұрғын үй қорынан тұрғын үйлер немесе жеке тұрғын үй қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үйлер тұрғын үйге мұқтаж, осы елді мекенде (тұру мерзіміне қарамастан) тұрақты тұратын және халықтың әлеуметтiк жағынан әлсіз топтарына жататын Қазақстан Республикасы азаматтарының пайдалануына беруді көздейді.

Заңның 68-бабының 7) тармақшасына сәйкес оралмандар халықтың әлеуметтiк жағынан осал топтарына жатады.

«Халықтың көші-қоны туралы» Заңның 1-бабының 13) тармақшасына сәйкес оралман – тарихи отанында тұрақты тұру мақсатында Қазақстан Республикасына келген және осы Заңда белгіленген тәртіппен тиісті мәртебе алған, Қазақстан Республикасы егемендік алған кезде одан тыс жерде тұрақты тұрған этникалық қазақ және оның Қазақстан Республикасы егемендік алғаннан кейін одан тыс жерде туған және тұрақты тұрған ұлты қазақ балалары.

Бұл орайда, «Халықтың көші-қоны туралы» Заңның 25-бабы мынаны көздейді:

оралман мәртебесі:

1) оралман Қазақстан Республикасының азаматтығын алғаннан кейін;

2) егер ол Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау туралы өтініш бермеген болса, оралман мәртебесін алған күннен бастап бір жыл өткен соң тоқтатылады.

Оралман мәртебесінің тоқтату негіздемесін ескере отырып, қысқа мерзімге мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйге мұқтаж деп тануды жөнсіз деп санаймыз. Бұл қысқа мерзім ішінде факт бойынша мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйге мұқтаждардың есебінде тұрған адамдардың көп санына және пайдалануға беріліп жатқан тұрғын үйдің көп емес санына байланысты тұрғын үй берілмейді.

Тұрғын үйге қойылатын санитарлық және техникалық нормаларды анықтау тәртібіне қатысты

Заңның 67-бабының 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес коммуналдық тұрғын үй қорынан тұрғын үйлер немесе жеке тұрғын үй қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үйлер тұрғын үйге мұқтаж, осы елді мекенде (тұру мерзіміне қарамастан) тұрақты тұратын және халықтың әлеуметтiк жағынан әлсіз топтарына жататын Қазақстан Республикасы азаматтарының пайдалануына беріледі.

Бұл орайда Қазақстан Республикасының азаматтары, егер отбасы тұратын тұрғын үй белгіленген санитариялық және техникалық талаптарға сай келмесе мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйге мұқтаж деп танылады (Заңның 69-бабы, 4) тармақшасы).

Бүгінгі таңда мемлекеттік уәкілетті органдар тұрғын үйге қойылатын санитарлық және техникалық нормаларды белгілеген жоқ, осыған байланысты жергілікті атқарушы органдар Заңның жоғарыда көрсетілген нормасын іс жүзінде қолданбайды, бұл осы мәселеде құқық қорғау практикасын бір мағынада қолданбауға әкеп соғады.

Заңның 13-бабының 9-тармағымен Қазақстан Республикасының азаматтары Қазақстан Республикасының аумағында мемлекеттік тұрғын үй қорынан бір тұрғын үйді ғана жекешелендіруге құқылы екені көзделген.

Бұл орайда, Заңның 16-бабының 2-тармағына сәйкес бiрнеше адамның меншiгiндегi тұрғын үй оларға ортақ бiрлескен меншiк құқығымен:

1) ерлi-зайыптылардың ортақ меншiгi;

2) жекешелендiрiлген тұрғын үйге ортақ меншiк түрiнде тиесiлi болады.

Яғни, Заңның 13-тармағының 2-тармағына сәйкес отбасының бір мүшесімен жекешелендірілген тұрғын үй жалдаушының және онымен тұрақты бiрге тұратын барлық отбасы мүшелерiнiң, оның iшiнде уақытша тұрмайтындарының, егер олардың арасындағы шартта өзгеше көзделмесе, ортақ бiрлескен меншiгiне өтедi.

Сонымен қатар, Заңның 70-бабына сәйкес ерлi-зайыптылардың әрқайсысында некеге тұрғанға дейiн осындай тұрғын үйi болған жағдайларды қоспағанда, азамат (зайыбымен және кәмелетке толмаған балаларымен бiрге) осы елдi мекенде мемлекеттiк тұрғын үй қорынан бiр тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй қорынан жергiлiктi атқарушы орган жалдаған тұрғын үй алуға құқылы.

Осыған байланысты, жекешелендіру тәртібінде мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрып жатқан тұрғын үйге меншік құқығын алуға ерлі-зайыптылардың әрқайсысының жеке құқығы бар болғандықтан, ерлі-зайптыларға тұрғын үйді жекешелендіруге құқық беру мүмкіндігімен байланысты түсінбеушілік туады.

Заңның 1-бабының 3-тармағына сәйкес тұрғын үй құрылысын қаржыландыруға, тұрғын үй қорының дамытылуы мен ұлғайтылуына байланысты қатынастар осы Заңда белгiленген талаптарды ескере отырып, тиiстi Қазақстан Республикасының заңнамасымен реттеледi.

Бұл орайда, Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңнамасы азаматтардың, заңды тұлғалардың, мемлекеттiк органдардың қатысуымен:

1) тұрғын үйлерге меншiк құқығының және оларды пайдалану құқығының пайда болуы мен тоқтатылу негiздерiне;

2) тұрғын үйлердi пайдалану құқығының жүзеге асырылуына;

3) тұрғын үйлерге қойылатын талаптарға;

4) тұрғын үй қорларының сақталуы мен жөнделуiнiң қамтамасыз етiлуiне;

5) азаматтардың тұрғын үй саласындағы құқықтарының сақталуын және тұрғын үй қорының пайдаланылуын мемлекеттiк органдардың бақылауына байланысты қатынастарды реттейдi.

Сонымен қатар, бүгінгі күні Заңда тұрғын үй құрылысы кооперативтерін құруды реттейтін нормалар бар, тұрғын үй құрылысы кооперативтері тұрғын үй салу үшін және кооперативтің мүшелері тұру үшін кейін тұрғын үй-жайларды пайдалану үшін құрылады.

Бұл орайда, Қазақстан Республикасында сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметін жүзеге асыру барысында мемлекеттік органдар, жеке және заңды тұлғалардың арасында пайда болған және адамның толық мекен және өмір сүру ортасын қалыптастыруға, елді мекендер мен қыстақ арасындағы аумақтарды тұрақты дамытуға бағытталған қатынастар «Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы» Заңмен реттеледі.

Сонымен, тұрғын үй құрылысы кооперативтерін құруға қатысты нормаларды Заңнан алып тастау қажет, себебі олар «Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы» Заң реттейтін салаға ілігу қажет.

Сонымен, бүгінгі таңда заңнамалық реттеуді талап ететін қағидалардың белгілі саны бар.

3. 
   Заң жобасын қабылдау мақсаты.
   

4. 
   Заң жобасының реттеу мәні.
   

5. 
   Заң жобасының құрылымы.
   

1-баппен Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу көзделеді.

Заң жобасының 2-бабында заң жобасының мерзімдері мен күшіне ену тәртібі белгіленетін болады.

6. 
   Заң жобасы қабылданған жағдайда күтілетін құқықтық және әлеуметтік-экономикалық салдары.
   

«бюджеттік ұйым» ұғымын анықтауға;

коммуналдық тұрғын үй қорынан тұрғын үйлер немесе жеке тұрғын үй қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үйлер тұрғын үйге мұқтаж адамдардың нақты тізбесін белгілеуге;

тұрғын үйге қойылатын санитарлық және техникалық талаптарды бекіту жөнінде ашықтықты енгізуге;

ерлі-зайыптылардың әрқайсысына мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үй берілген кезде ерлі-зайыптылардың тұрғын үйді жекешелендіру құқығын анықтау.

Сонымен қатар, заң жобасын қабылдаудың күтілетін құқықтық және әлеуметтік-экономикалық салдары мыналар болуы мүмкін:

«Тұрғын үй қатынастары туралы» Заңның, сондай-ақ сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды жасауға мүмкіндік туғызатын әртүрлі заңнамалық актілер мен нормалардың құқық нормаларының арасындағы қайшылықтарды, кемістіктерді, қақтығыстарды айқындау және алып тастау;

мағаналық және құқықтық жүктемесі жоқ ресми сипатты қағидаларды алып тастау;

тұрғын үй заңнамасының нормаларын біркелкі қолдану;

коммуналдық тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үй берілуі мүмкін Қазақстан Республикасының азаматтарын есепке қою жөнінде жергілікті атқарушы органдар қызметінің ашықтығын арттыру;

тұрғын үй инспекцияларының қызметін заңнамалық базамен қамтамасыз ету.

7. 
   Басқа заңнамалық актілерді әзірленіп жатқан заң жобасына бір уақытта (кейін) сәйкес келтіру қажеттілігі.
   

8. 
   Өзге нормативтік құқықтық актілермен заң жобасының мәнінің регламенттелуі.
   

9. 
   Қаралып отырған мәселе бойынша шетелдік тәжірибенің болуы.
   

Ресей Федерациясында бюджеттік ұйым – мемлекет қамтамасыз ететін және табыс алумен байланысты емес барлық мүмкін функцияларды орындайтын мекеме.

Дамыған елдерде – мемлекеттің бюджетінен қаржыланатын муниципалдық ұйымдар немесе бюджеттік ұйым деген ұғым жоқ.

«Тұрғын үй қатынастары туралы» Заңның 67-бабының 3) тармақшасына сәйкес коммуналдық тұрғын үй қорынан тұрғын үйлер немесе жеке тұрғын үй қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үйлер тұрғын үйге мұқтаж, осы елді мекенде (тұру мерзіміне қарамастан) тұрақты тұратын және мемлекеттiк қызметшiлерге, бюджеттiк ұйымдардың қызметкерлерiне, әскери қызметшiлерге, ғарышкерлікке кандидаттарға, ғарышкерлерге және мемлекеттiк сайланбалы қызмет атқаратын адамдарға пайдалануға беріледі.

10. 
    Заң жобасын іске асыруға байланысты күтілетін қаржылық шығындар.