БАҒдарламасы «Латын тілі»

СТУДЕНТТЕРГЕ АРНАЛҒАН ПӘННІҢ БАҒДАРЛАМАСЫ

050205 «Филология: қазақ филологиясы» мамандығына арналған

Бағдарлама 200_ж. «____» _________бекітілген жұмыс бабындағы оқу бағдарламасының негізінде әзірленген.
200_ж. «___»____________кафедра отырысында ұсынылған.

Хаттама №_____.

Кафедра меңгерушісі ______________________ Каирбаева А.К.

Филология, журналистика және өнер факультетінің әдістемелік кеңесімен құпталған 200_ж. «_____»______________хаттама №____.

Кафедра меңгерушісімен _________________________ Каирбаева А.К.

Осы пәннің мақсаты жанжақты маман дайындау, дайындық маманның лингвистикалык, коммуникативтік, лингводүниетанымдық проффесионалды-адаптивтік компетенциясының құрылуын қарастырады.Үйрену процессінде пәндік және ойлау жұмысы студенттің логикалық ойлауын, сөйлеу қабілетін дамытады.

Осы пәннің мақсаты жанжақты маман дайындау, дайындық маманның лингвистикалык, коммуникативтік, лингводүниетанымдық проффесионалды-адаптивтік компетенциясының құрылуын қарастырады.Үйрену процессінде пәндік және ойлау жұмысы студенттің логикалық ойлауын, шетел тілде сөйлеу қабілетін дамытады.

прозалық және поэтикалык мәтіндерді окуға дағдыландыру;

есімдердің септелу және етістіктердің жіктелу парадигмасын білу;

латын, грек тілінде 400-ден астам лексикалық және сөз тудыратын бірліктерді, 350 тү6ip сездер мен 50 аффикс, терминдік бөлшектерді (ауызша және жазбаша түрде) меңгеру;

сөздің морфемдік талдауын, белгісіз туынды немесе күрделі сөздердің дәлелденген қорытындыларын өз бетімен ашу мақсатына дағдылану;

сөздікті қолдана отырып 600 белгі келеміндеп оқылған мәтінді толық грамматикалық тұрғыда талдай білу және аудару;

2000 белгі көлеміндегі филологиялық талдаумен рим авторларының мәтіндерін оқу: Цезарь, Цицерон, Ливии, Тацит, Овидий, Катулл, Гораций, Вергилий, Марциал, Лукреций және басқалар;

қазіргі кезеңдегі тілдік білім жүйесінің құрылуын және дамуын ескертетін студенттердің объектілі факторлары туралы ғылыми көзқарасын құрастыру;

студенттерді қазіргі кезеңдегі қазіргі заман тілдік білім жүйесінің негізгі даму тендецияларымен және басқаратын принциптарымен таныстыру;

курстың негізгі тапсырмасы 1- 3 курстағы білімінің негізін және алған білім құндылығын менгеру;

үш негізгі бағыт: әртүрлі коммуникативтік қатынасу жағдайларында негізінен жазба білім құндылықтарын дамытып творчестволық түрде қолдану.

1.3 Пәнді игеруде студенттер білуге тиісті:

студент функционалдық стильдермен тәжірибеде танысуды жалғастырып, бұл студенттің үйреніп жатқан тілде коммуникативті және стилистикалық сөздерді дұрыс пайдалануын қамтуы тиіс;

студенттердің жиі қолданылатын сөздігі 800 лексикалық единицалармен толады, олар нақты оқу жылының тематикалық спецификасын көрсетуі тиіс;

курста лексикамен жұмыс істеуде лексикалық единицаларды сөйлеу стиліне, қатынасу жағдайына байланысты пайдалану құндылықтарына көп көніл бөлінуі тиіс.

әдебиеттен мәтінді қазақ немесе орыс тіліне аудара білуге тиіс;

лексико- грамматикалық тест жаза білуге тиіс;

қанатты сөздерді жатқа білу;

әрбір студент орфографиялық және грамматикалық зандылықпен зерттеп оқуды менгеруі керек;

жат жазуды жаза білуге тиіс.

Латын тілін үйрету ең алдымен, тілді басқа оқу пәндермен тығыз байланыста оқытқанда ғана толыға түседі. Латын тілін басқа пәндермен, қоршаған ортамен, музыкамен, бейнелеу өнерімен, еңбекпен т.б. байланыстыра оқыту нәтижесінде ғана қарым-қатынас әрекеті жүзеге асады. Бұл пәндер тілді мәдениеттің бір бөлігі ретінде үйретіп қана қоймай, жалпы адамзаттың мәдениетінен үлгі, тәжірибе алуға, өз елінің мәдениетін бойына жақсы сіңіругу сөйлеу әрекеті арқылы мүмкіндік тудырады. Латын тілі «Лексикология», «Грамматика», «Фонетика», «Тіл біліміне кіріспе», «Көне түркі тілі»,«Ежелгі дәуір әдебиеті», «Әдебиеттануға кіріспе», «Социология» пәндерімен тығыз байланысты.

3 ПӘН МАЗМҰНЫ

Тақырыптық жоспар Нысан

Латын тілі - болашақ филологтарды лингвистикалық дайындаудың кұрамды 6өлiгi. Латын тілінің негізі - лингвистикалық білім алу. Ғылыми терминологияны түсіну.

Тарихи фонетиканың негізгі заңдары: дауыссыздардың ассимиляциясы, ротацизм заңы, қыска дауыстының редукция заңы.

Латын тілінің флективті сипаты. Латын тілінің грамматикалық құрылымы мен жаңа тілдердің грамматикалық құрылымының ара қатысы.Классикалық дәуіден кейінгі латын тілінің септелу тарихы бойынша қысқаша мәлімет.

Зат eciмнің грамматикалық категориялары: род, көптелуі, септелуі, родтық және септік флексиялар. үндіеуропалық түбірдің соңғы дыбысына байланысты зат есімнің бес септеуге бөлінуі. Латын тіліндегі түбірлердің жіктелуі және септеу түрлерін танудың практикалық өдісі. Есімдердің грамматикалык род белгілері, септелуі бойынша бөлінуі Средний род зат есімдерінің септелу ерекшеліктері. Nominativus singularis-тің жасалуының екі тәсілі: сигматикалық және асигматикалық (сигматикалық емес).

Септелу жүйесіне жалпы шолу. Септеудің жалғауларының салыстырмалы кестеci.

Латын тіліндегі сын есімдерді септеудің үш түpi бойынша бөлу. Үш, eкi және 6ip жалғаулы сын есімдер.

Жай шырайда I және II септеу бойынша септелетін үш жалғаулы сын есімдер.

Ш-септеу бойынша септелетін үш, eкi және 6ip жалғаулы сын есімдер. ІІ-септеу сын есімдерінің түбірдің соңғы дауыстысымен сәйкестікте септеудің дауысты түріне жатуы. Ерекшелік.

Сын eciмнiң шырайлары. Салыстырмалы және тандаулы шырайдың жасалуы. Салыстырмалы шырайда сын есімнің септелуі. Салыстырмалы шырайда сын есімдердің септелуі. Шырайлардың жасалу сипаты (жай шырайға үстеуді қосу жолы аркылы).

Супплетивті шырайлар. Kaзipri тілдердегі супплетивтілік (хороший-лучший; жақсы-ең жақсы; good-better-best; gut-better-am besten; bon-meilleur-le meilleur).

Негізгі үстеулер. I және ІІ септеу сын еісмдерінен жасалған туынды үстеулер. Септік формалар болып саналатын тұрақты үстеулер.

Есептік сан eciм (септелетін және септелмейтін). Ecenтік сан есімдер және олардың септелуі. Латын және қазақ тілдеріндегі есептік сан есімдердің синтаксистік қызметі.

Зат eciм мен сын есімді ауыстыратын әр түpлi есімдіктер.

1. 
   Жіктеу есімдігі. Латын тіліндегі 3 жақтағы есімдіктің болмауы. Жіктеу eciмдiriнің септелуіндегі формалардың супплективтілігі.
   
2. 
   Өздік есімдік (3 жактың). Cum предлогының жіктелуі мен өздік есімдіктермен 6ipiryi және постпозициясы.
   
3. 
   Тәуелдеу есімдігі. Олардың септелуі
   
4. 
   Сұрау және қатыстық есімдіктері, олардың септелу ерекшеліктері
   
5. 
   Белпсіздік есімдігі ali - префикс мағынасында, постпозитивті шылаулар -dam, -que.
   
6. 
   Септеу есімдігі. ille, iste, is, hie септеу eciмдіктepінің септелу ерекшеліктері. Септеу есімдіктерінің көпше, жекеше түрдегі 3 жак жіктелу есімдігі ретінде қолданылуы. Септеу есімдіктерінің 3 жақ тәуелдеу есімдіктері ретінде ілік септігінде қолданылуы.
   
7. 
   Болымсыздық есімдігі: nemo, nihil.
   
8. 
   Сын есімді есімдіктер. Олардың септелу ерекшеліктері
   

Жіктелу категориялары: жақ, көптелуі, шақ, рай, eтic. Шақтың eкi тобы: инфект жүйесі және перфект жүйесінің шақтары. Латын тіліндегі етістіктердін шақ формаларымен байланысты тілдік мағынасы.

Инфект тү6ipiнің соңғы дауысты дыбысына байланысты төрт жіктеу бойынша етістіктердің бөлінуі.

Етістіктердің түбірлері мен негізгі формалары

Екі етістің инфект жүйесінің шақтары. Сабақты eтic пен ырықсыз етістің жіктік жалғаулары. Инфект жүйесінің ырыксыз eric формаларының жаңа тілдердегі ырыксыз етістің жасалуынан айырмашылығы.

Сабақты eтic перфект жүйесінің шақтары. Перфект түбірлерінің жасалу түрлері Ашық рай перфектің жіктік жалғаулары. Басқа шақтардың, райлардың жұрнақтары мен жалғаулары.

Перфект жүйесі шақтары ырықсыз етістің аналитикалық формалары. Participium perfect! passivi-дің жасалуы.

Етістіктің инфект, перфект және супин түбірнен жасалған формалары; есімше; герундий мен герундив; супин. Олардың маңызы және аударма. Екі етістің осы, өткен жэне келер шақтардағы тұйык райы. Сабақты және ырықсыз етістің жіктелу сипаты.

Бөлiнreн және жартылай бөлінген етістіктер. Жаңа тілдердің аналогиялық құбылысы.

Keмic етістіктер. Инфект жүйесіндегі олардың маңызды ерекшеліктері: атематикалық жіктелудің калдыктары, түбірлердің алмасуы, оптативті жұрнақ -i-дің қолданылуы.

"Қай жерде?" және "қайда?" сұрактарына байланысты аблятив және аккузатив керек ететін предлогтар. Аблятивті талап ететін предлогтар. Аккузативті талап ететін предлогтар. Предлогтардың көпмағыналылығы.

Етістіктердің перфикстенуі. Омонимдік предлогтармен сәйкес келетін

перфикстер (ab-, ad-, sub-, trans- және басқалар). Перфикстердің

ассимиляциясы. Предлоггарда (dis-, di-, se-, re-) сәйкестік жоқ перфикстер.

Tү6ip дауыстынын өзгеруіне перфикстің әcepi (facio-perficio, factum-

perfectum).

Есімдердің сөзжасамында қолданылатын in- болымсыздық префиксі. Жаңа тілдердегі латын префикстері

Зат есімдердің сөз жасайтын жұрнақтары. 1-септеу: -ига, -ia, -ina, -ntia, -ula. 2-септеу: -arius, -mentum, - ulus. 3-септеу: -(t)or-, (s)or, -(s)io, -tas, -tudo. Жаңа тілдерде латын тілдерінің көpiнyi.

1, 2 септеу сын есімдерінің манызды сөз жасайтын жұрнактары: -arius, -osus, -ivus, -anus. 3-септеу: -(b)ilis, -alls, -aris. Жаңа тілдерде латын тілінің жұрнактарының көpiнyi..

Екі eciмнiң немесе eciм мен eтістіктің 6ipiryiнен күрделі есімдердің жасалуы (bennitum, agricola). Зат есімнің немесе үстеу мен eтicтiктің бірігуінен күрделі етістіктердің жасалуы (manumittere, maledicere).

Жалаң жай сөйлем және жайылма жай сөйлем. Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері Бастауыштың cenтiri. Етістікте жіктеу есімдігінің болмауы.

Баяндауыштың бастауышпен қиысуы. Зат eciмнен берілген құрама баяндауыштың cenтiri. Қазак тілімен қайшылығы. Көптелуінде, септелуінде және родта сын eciммен берілетін кұрама баяндауыштың бастауышпен ұқсастығы.

Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері. Тура толықтауыш (аккузативте); жанама толыкқтауыш (ілік, барыс септіктерінде, аблятив және аккузативте предлогтармен). Келісілген және келісілмеген анықтауыш.

Жай жалаң сөйлемдегі сөйлем мүшелерінің тopтiбi. Етicтiктi және құрама баяндауыштың орны. Толықтауыштың орны. Сын eciммeн және ілік септігіндегі зат eciммeн берілген анықтауыштың орны.

Ырықсыз конструкция. Оның жаңа тілдердегі ырықсыз конструкциядан айырмашылығы мен ұқсастығы.

а) қос атау септік және қос табыс септік.

ә) Genetivus possessivus, subjectivus, partitivus, qualitatis, quantitatis.

б) Dativus commodi, possessivus, finalis.

Латын тіліндегі аблятивтің көпмағыналылығы. Көне бөлінген септіктің қызметінің көінісі ретіндегі Ablativus, separationis, auctoris, comparationis. Көне карулы септікке кipreн Ablativus instrument, causae, modi cenriктepi. Жергілікті ceптіктің мағынасына кipreн Ablativus loci, temporis.

г) Аккузативтің уакыт пен кендістікті білдіру үшін қолданылуы.

а) Латын тіліндегі шақ формаларының негізгі мағыналары. Praesens histoicum perfestum praesens. Imperfectum, perfectum, plusquamperfectum, futurum 2 және қорытынды шақтардың латын және жана тілдердегі қолданысы мен мағынасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар.

э) Райлардың тәуелсіз сөйлемдерде колданылуы. Конъюнктивтің негізгі мағыналары. Еркімен өтiнiш білдіру: conjunctivas hortativus, prohibitibus, optativus. Болжау және мүмкіндігін білдіру: conjuctivus concessivus, potentialis. Райлардың латын тіліндегі конъюнктивке сәйкес жаңа тілдерде қолданылуы.

16-тақырып. Құрмалас сөйлем.

а) Бірыңғай тұрлаулы мүшелі және салалас кұрмалас сөйлем.

Салалас мәнді және қарсы мәнді жалғаулықтар (et, sed), постпозитивті жалғаулық. Қос жалғаулықтар және жалғаулыкты сөздер (vel-vel, aut-aut, поп solum, sedetiam).

в) Бағыныңқы құрмалас сөйлем.

Латын тіліндегі бағыныңқы сөйлем шақтарының жүйелік ережсі (consecutio temporum).

Бағыныңқы сөйлемдердің түрлері жанама сұрақ; толықтауышты сөйлемдер (ut objectivum жалғаулығымен); пысықтауышты сөйлемдер; - cum, ubi, postquam жалғаулықтарымен; себеп-салдаp - cum, quod жалғаулықтарымен; мақсаты - ut finale жалғаулығымен; себеп-салдар- ut consecutivum жалгаулыгымен; қарсылықты - cum concessivum жалғаулығымен; анықтауышты сөйлемдер.

Латын тіліндегі және қазіргі тілдердегі шартты сөйлемдер. Реалды, потенциалды, ирреалды периодтар.

Төлеу сөз туралы жалпы мәлімет және екінші, үшінші т.б. дәрежелі бағыныңқы сөйлемдердегі attrctio modi.

Үндіеуропа тілдер семьясындағы латын тілі. Еуропа мәдениеті тарихы мен халықаралық ғылыми терминдердің қалыптасуындағы латын тілінің ролі

Латын алфавиті. Дауысты және дауыссыздардың айтылуы Дауыстылардың (дифтогтардың) тipкeciмi. Дауыссыздардың тipкeciмi. Созылыңқы және келте буындарға түсініктеме. Екпін ережесі. Heriзri фонетикалық зандылықтар.

Зат eciм. Латын тілінің флективті ерекшелігі. Жақ және родтың грамматикалық категориясы. Септеу жүйесі. Ablativus, оның негізгі үш түрлі қызметі. Зат eciмді септелу және род белгілеріне қарай бөлу. Зат eciмнің сөздік формасы. Зат есімнің I және II септелу формасындағы парадигмалар.

Есімдік категориясы. Олардьщ колданылу ерекшелт. Синтаксистеп септштер жайында маглумат; предлогтар (кемеыш сездер) жене олардьщ колданылуы,

Латын етістігінің грамматикалық категориясы. Жақты және атау формалары. Негізгі форма және үш етістікті негіз (Tү6ip). Инфект негізінің қатысына қарай жіктеу типтеріне бөлінуі. Етістіктің сөздік формасы. Инфект және перфект жүйесі. Мезгіл мағынасы.

Жақты қосымшалар. Imperativus et infinitivus praesentis activi et passivi. Тыйым салынатын императив. Praesens esse eтicтiri. Синтаксистің ырықсыз конструкциясы. Жақсыз пассив. Синтаксистік ереже (баяндауыштағы атау беліміндегі септік; болымсыздың қолданылуы; сөздегі грамматикалық тәртіп

Зат есімнің III септік формасындағы дауыссыз, дауысты және аралас тибі. Сөздік формасы. Номинативтің құрылу ерекшелігі. Парадигмалардың септелуі

Үш, eкi және 6ip қосымшалы әр түрлі негіздегі сын eciм. Participium praesentis activi. Атрибутивті, предикативті және аппазитивті-предикативті қолданыстағы eciмшe.

Сын eciмнің шырайлары. Морфология және синтаксис.

Imperfectum infinitivi activi et passivi. Imperfectum esse eтicтiri.

Синтаксистегі септіктер жайында мағлұмат; предлогтар (көмекші сөздер) және олардың қоланылуы.

Үстеудің морфологиялық типтері. Үстеудің шырайлары

Парадигмалардың септелуі. Латынша септелу жүйесі

Сан есімнің топтары. Синтаксистегі латынша есептік сан eciмi. Рим цифрі

11-тақырып Перфект жуйесі.

Перфект және супин негізі Perfectum indicativi activi et passivi. Infinitivus perfecti activi. Perfectum indicativi esse eтicтiri. Participium et infinitivus perfecti passivi.

Plusquamperfectum et futurum indicativi activi et passivi. Осы шақтағы esse eтicтiri. Индикативтегі етктікті шақ жүйесі. Инфинитивті атау септіктегі атау белгісін білдіретін аккузатив.

12-тақырып Eтicтiк.

Болымсыз (бурыс) етістік. Бөлінген және жартылай бөлінген етістік.

13-тақырып