Жылдар бойынша нақты көлем индексі, өнеркәсіп

Облыста осыған байланысты ірі тау-кен өндіру кәсіпорындарының проблемаларын ескере отырып, экономикалық дамудың тұрақтылығын қамтамасыз ету жөніндегі дағдарысқа қарсы шаралардың жоспары әзірленді және іске асырылды, бизнестің әлеуметтік жауапкершілігін арттыру жөнінде іс-шаралар жасалды және іске асырылды.

2010 жылы өнеркәсіптегі нақты көлем индексі 112,6 құрады, өнім өндіру өсті және 450,9 млрд. теңгені құрады.

2013 жылы өнеркәсіп өнімінің нақты көлем индексі 100,5% құрады (республика өңірлерінің арасында 12 орын).

Өнеркәсіп өнімдерін өндіру бойынша облыс Республика бойынша 12 орында (елдің өнеркәсіп құрылымында үлес салмағы - 3%).

Тау-кен өнеркәсібі НКИ 96,5%-ға төмендегені және өңдеу өнеркәсібінде 110,1%-ға дейін күрт өскені байқалды.

Өңдеу өнеркәсібінде өнімдердің жаңа түрлерін игеру («Доре» ертіндісі, автомобильдер, бидай және жем-шөп жинайтын комбайндар және т.б.) өнеркәсіп құрылымына айтарлықтай әсер етті. 2013 жылы нәтижесінде өнеркәсіп өндірісінің құрылымы өзгерді. 2012 жылмен салыстырғанда тау-кен саласының үлесі 2%-ға төмендеп, 51,7% құрады (2012 жыл – 53,7%), өңдеу өнеркәсібінде 2%-ға өсіп, 41,5% (2012 жыл – 39,5%) құрады.

Электр және газбен жабдықтау және сумен жабдықтау үлесі 2013 жылы өнеркәсіп құрылымында 6,8% құрады.

2013 жылдың қорытындысы бойынша өнеркәсіп өнімі жалпы қосылған құнының көрсеткішіне қол жеткізілген жоқ.

Осы жағдай тау-кен саласындағы өнімдердің мынадай түрлері бойынша өнеркәсіп өндірісінің айтарлықтай төмендеу салдарынан қалыптасты (2013 жылды 2012 жылмен салыстырғанда): теміркенді шекемтастар – 6%-ға, мыс кендері – 36,4%-ға, мыс қоспасы – 27,4%-ға, алтын бар кендер 8,7%-ға. Өңдеу өнеркәсібінде: астық жинайтын комбайындар – 30,5%-ға, ет консервілері – 54,3%-ға, ірімшік және сүзбе – 5,7%-ға, ұн өндірісі – 3,5%-ға, сыртқы, трикотаж киімі – 31,5%-ға

2014 жылы Индустрияландыру картасының бір қатар объектілерін пайдалануға беру есебінен 70 млрд. теңге сомасына өнеркәсіп өнімі өндірісінің жалпы көлемін ұлғайтуға мүмкіндік беретін жобаларды іске асыру жоспарлануда, өнеркәсіптің ЖҚҚ көрсеткішін ұлғайтуға мүмкіндік береді: Toyota Fortuner автомобиль өндірісін құру («СарыарқаАвтоПром» ЖШС), Автомобиль шиналарын қайта өндеу және қалпына келтіру бойынша зауыттың құрылысы («КазШинСервис» ЖШС), Үй салу комбинатын салу («Қостанай МБИ» ЖШС), Рудный қаласындағы құс фабрикасын жаңарту («Жас-Қанат 2006» ЖШС), Тұқымдық репродукторды және семірту алаңын құру («Global Beef KZ» ЖШС), Астықты қабылдау, қосымша өндеу, кептіру және сақтау бойынша Қарасу ауданының Октябрьское ауылында теміржол тұйғымен сыйымдылығы 49,6 мың тонна кешенді салу («Макс» ЖШС), Лисаковск қаласында қуаты жылына 300 тонна жылу кешенін салу («Green Island Kazakhstan» ЖШС), Қостанай ауданының Затобол кентінде нан және кондитерлік бұйымдарын өндіру бойынша фабрикасын салу (Дружинин Е. П. ЖК).

Облыста соңғы жылдары өнеркәсіп кәсіпорындарының негізгі капиталдарына инвестициялар өсуінің оң серпіні байқалды. 2007 жылы инвестициялар көлемі 53,5 млрд теңгені, оның ішінде тау-кен өнеркәсібінде – 39,9 млрд. теңгені, өңдеу өнеркәсібінде 10 млрд теңгені, электр энергиясын, газ және суды өндіру мен бөлу бойынша – 6,7 млрд. теңгені құрады.

2013 жылы негізгі капиталға инвестициялар 2007 жылға қарағанда 2,1 есе өсіп, 113,1 млрд. теңгені құрады, оның ішінде тау-кен өнеркәсібінде – 1,6 есе өсіп, 62,9 млрд. теңгені, өңдеу өнеркәсібінде – 3,5 есе өсіп, 35,5 млрд. теңгені құрады.

11-кесте

Тау-кен өндірісі облыс экономикасының жалпы жағдайын айқындайды және облыстың өнеркәсіп өндірісінің құрылымында маңызды үлесін қамтамасыз етеді – 50% астам, тау-кен өнеркәсібінің өнімдері облыс экспортының басты бабы және валюталық түсімдердің негізгі көзі.

Қазақстанның тау-кен саласының ірі кәсіпорны – «ССКӨБ» АҚ. «ССКӨБ» АҚ өнімдерінің негізгі тұтынушылары Магнитогор металлургиялық комбинаты, «Миталл Стил Теміртау» АҚ және Қытай кәсіпорындары болып табылады.

Тау-кен өндірісінің дамуы экспорттық бағыттың негізгі саласы ретінде саланың сауда балансында жетекші рөл атқарады.

Қазіргі таңда «ССКӨБ» АҚ-да жоғары сапалы болат түрін өндіру барысында қолданылатын құрамында 90% кем емес темірі бар металл шекемтастарын өндіру жөнінде цех салу – ірі инвестициялық жобасын іске асыру мақсатында жұмыс жүргізілуде.

«Өркен» ЖШС Лисаков филиалы темір кені концентратын өндіру бойынша ірі кәсіпорын. Кәсіпорында «Темір кенін бөліп алу, шығару және байыту» инвестициялық жобасы іске асырылды. Бұл технологияны енгізу фосфор құрамын 0,7%-дан 0,2%-ға төмендетуге жол ашады, темір кені концентратындағы темірдің құрамын 49%-дан 60%-ға арттырады.

«Қазақстан алюминийі» АҚ филиалы Торғай және Краснооктябрь бокситтік кен басқармалары – Павлодар алюминий зауытын шикізатпен қамтамасыз ететін, боксит өндіру бойынша ірі кәсіпорындар болып табылады.

Жітіқара қаласындағы «Қостанай минералдары» АҚ – Қазақстандағы жалғыз асбест комбинаты, оның негізгі қызметінің түрі – хризотил-асбест кендерін өндіру мен байыту және олардың негізінде тауарлық асбест өндіру. Комбинат өнімдері әлемдік асбест нарығымен қатар ТМД елдерінің нарықтарында тұрақты сұранысқа ие.

Облыста алтын, мыс, титан, никель, көмір, қорғасын-цинк кендерінің пайдалы кен орындары барланды.

Сонымен қатар облыс отқа төзімді балшық, құрылыстық тас, құрылыстық құм сияқты металл емес пайдалы қазбаларға да бай.

Облыс өнеркәсіп кәсіпорындары барлығы 90 астам өнім түрлерін өндіреді, үнемі ассортиментті кеңейту, заманауи технологиялар мен жабдықтарды енгізу, жаңа өндірістер ашу және қолданыстағыларын жаңашаландыру бойынша жұмыстарды жүргізеді.

2013 жылында тау-кен саласында нақты көлем индексі 96,5% құрады.

2013 жылында сала кәсіпорындары жалпы 280 млрд. теңге сомасына өнімдер өндірді, бұл 2012 жылдың ұқсас кезеңінің деңгейінен 3,8% жоғары (2012 ж. - 269,7 млрд. теңге).

2012 жылмен салыстырғанда темір кені концентраттарын өндіру 4,7%-ға, асбест - 0,9%-ға, боксит - 0,4%-ға, агломерацияланған темір кенін өндіру - 0,2%-ға ұлғайды.

Облыстың өнеркәсібін дамытудың негізгі мақсаты шикізат бағынан кетіп, өңдеу өнеркәсібі саласының үлесін ұлғайту болып табылады.

Облыстың 2009 жылғы жалпы өнеркәсіп әлеуетінің көлемінде өңдеу өнеркәсібінің үлесі 2007 жылы 34,5% құрады, 2013 жылы 41,5%-ға дейін ұлғайды.

Өнімдердің жаңа түрлері – «Доре» ертіндісі, жеңіл автомобильдер, астық жинайтын комбайндар және басқалары өнеркәсіп құрылымына және облыс өндірісінің көлемідеріне айтарлықтай әсер етті.

2007-2013 жылдардағы өңдеу өнеркәсібінде ет және ішек-қарын өндіру 2,9 есе, шұжық өнімдері 1,9 есе, өңделген сүт 2,5 есе, ұн 1,3 есе, нан 1,5 есе, шоколад және кондитерлік өнімдер 1,4 есе өсті.

2013 жылында өңдеу саласының кәсіпорындары қолданыстағы бағамен 225 млрд. теңгеге өнімдер өндірді, 2012 жылғы деңгейден 13,5 % артық. Нақты көлем индексі 110,1% құрайды.

2010 жылдан бастап «АгромашХолдинг» АҚ кәсіпорнында жеңіл автомобильдерді жинау жүргізіліп жатыр, 2010 жылы олардың 77 данасы, 2011 жылы – 869 данасы өндірілді, 2012 жылы – 2581, ал 2013 жылы 6329 данаға дейін ұлғайды.

Азық-түлік өнімдерін және сусындар өндіру облыстың өңдеу өнеркәсібі құрылымында айтарлықтай үлес салмақты алады – 56,7% және 2013 жылында млрд. теңгені құрайды, бұл 2012 жылдағыдан 12,6% артық және 2007 жылмен салыстырғанда 20,4 есе артық.

Өңдеу өнеркәсібінде өндіріс көлемдерін ұлғайтуға өңдеу өнеркәсібінің жалпы көлемінде үлесі 20,4% құрайтын машина жасау саласында даму үлкен әсерін тигізіп отыр.

Тамақ өнімдерін өндірумен 70-тен астам ірі және орта кәсіпорындар айналысады.

Негізгі кәсіпорындар: «Деп» ЖШС, «Милх» ЖШС, «Космис» ЖШС филиалы, «RG Drands Rkazakhstan» ЖШС, «Деп» ЖШС Лисаков филиалы, «Садчиковское» ЖШС, «Лидер 2010» ЖШС (сүт өнімдерін өндіру бойынша), «Ирина и К» ЖШС, «Аян-озат» ЖШС, «Қарасу-ет» ЖШС (ет өнімдерін өңдеу бойынша), «Қостанайский мелькомбинат» АҚ, «Romana-астық» ЖШС, «Саламат» Компаниясы» ЖШС, «Сенат» ЖШС, «Пешковский КХП» ЖШС, «Асалия» ЖШС, «Иволга Холдинг» ЖШС, «МАБ» ЖШС (ұн өндіру бойынша), «Арасан» Фирма ЖШС, «Лидер 2» ЖШС, «Алтын Өмір» ЖШС, «Арасан» ЖШС Рудный филиалы (сусындар өндіру бойынша), «Баян Сұлу» АҚ (кондитерлік өнімдер өндірісі бойынша), «Алтын май» ЖШС, «Перспектива» ЖШС. «Безбабный» ШҚ, «Қаржау» ШҚ, (өсімдік майын өндіру бойынша).

14-кесте