Бағдарламасы пму ұс н 18. 2/06 Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі

С. Торайгыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Химия және химиялық технологиялар кафедрасы

Бейорганикалық химия пәнінен

5В072000- Бейорганикалық заттардың химиялық технологиясы, 5В072100- Органикалық заттардың химиялық технологиясы мамандықтарының студенттері үшін

Павлодар

Мамандықтың мемлекеттік жалпы білім беру стандарты және типтік бағдарламасы негізінде әзірленген жұмыс бағдарламасының бекіту парағы

ПМУ ҰС Н 7.18.1/08

Оқу ісі жөніндегі проректоры

« «____- 2011 ж.

Химия және химиялық технологиялар кафедрасы

5В072000 -Бейорганикалық заттардың химиялық технологиясы; 5В072100 -Органикалық заттардың химиялық технологиясы мамандықтарының студенттері үшін

Бейорганикалық химия пәнінен

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

Кафедра мәжілісінде ұсынған «____»_____ 2011 ж.

хаттама №_____

Кафедра менгерушісі Жапаргазинова К.Х.

2011 ж. «27» 08 № 1 хаттама

OӘК төрайымы У.Д. Буркитбаева
КЕЛІСІЛДІ:

Факультет деканы К._К. Ахметов «__ _» __ 2011 ж.

ЖжӘҚБ бастығы _______________ Варакута А.А. 20__ ж «____»_______.

20__ ж «____»_______,№___хаттама

• 
  студенттердің ғылымі-материалистіқ қозқарастарын қалыптастыру, химиялық
  ой-жүйелерін тереңдету;
  

• 
  химиялық қосылыстардың айналу механизмін білу;
  

• 
  казіргі заман талабына сай жаңа техникалық конструкциялық
  материалдарының қасиеттерін, физико-химиялық заңдар мен процестері
  турғысынан сипатттама беріп, көрнекі-практикалық козқарас қалыптастыру.
  

Студенттер білуге тиісті тараулары:

• 
  Химияның негізгі түсініктері мен заңдарын, элементтердің және олардың
  қосылыстарының қасиеттері, конструкциялық материалдардың, құймалардың,
  металдардың қасиеттерін және технологиясындағы физика-химиялық
  құбылыстарын білу;
  

• 
  лабораториялық эксперимент жүргізіп, қорытынды шығара білу;
  
• 
  әр түрлі есептерді шығара білу;
  
• 
  қарапайым химиялық жағдайларға болжам жасау (жаңа заттардың,
  конструкциялық материалдардын, технологиялардын перспективтігін білу).
  

- математика

- физика

--химия

1.1. Физикалық бірліктердің халықаралық жүйесі және оның бейорганикалық химияда қолданылуы.

CU жүйесінің негізгі бірліктері: масса, көлем және заттың тығыздығы қысым, энергетикалық шамалар.

1.2 Атом молекулалық ілім. Атомдық массаның қазіргі жүйесі изотоптар және изобарлар. Атомдық масса және изотоптың массалық саны. Элементтің изотоптық құрамы. Жай және күрделі заттар. Молекулалық масса. Жеке заттар және олардың қоспалары. Таза заттардың химиялық классификациясы.

1.3. Химиялық реакциялардың стехиометриясы. Стехиометрия теңдеулері. Моль-зат мөлшерінің өлшемі. Эквивалент, эквиваленттің молярлы массасы туралы түсінік эквиваленттік фактор. Эквиваленттер заңы.

1.4 Бейорганикалық заттардың қазіргі номенклатурасы. Химиялық элементтер. Жай заттар, иондар. Қосылыстардың әртүрлі кластары қышқылдар және олардың тұздары, оксидтер комплексті қосылыстар.

2.1. Атом құрылысы. Кванттық механика туралы түсінік. Атомдағы электрондардың кванттық энергиясы. Электронның екі жақтылық қасиеті. Шредингер теңдеуі. Толқындық функция. Электрондық тығыздық. Квант сандары олардың физикалық мәні. Элементтер спині s^-, p^-, d^-, f^- атомдық орбитальдары. Көп электронды атомдар. Паули принципі. Электрон қабатындағы электрондардың максимал саны. Хунд ережесі. Көп электронды атомдағы электрондардың энергетикалық деңгейдегі және деңгейшедегі орналасу реті. Атомдардың магнитті және энергетикалық сипаттамасы.

2.2. Д.И.Менделеевтің периодтық системасы. Периодтық заңның қазіргі анықтамасы. Периодтық системаның структурасы: периодтар, топтар, топшалар. Клечовский ережесі. Негізгі және қосымша топшалардағы лантаноид және актиноидтардың электрондық құрылысының ерекшеліктері s^-, p^-, d^-, f^- элементтер. Элементтер қасиеттерінің периодты өзгеруі (вертикальды, горизонталды және диоганалды периодтылық).

2.3 Коваленттік байланыс.

Валенттік байланыс әдісі. Коваленттік байланыстың қасиеті: бағытталуы және қанығуы. Коваленттік байланыстың түзілу механизмі (алмасу, донорлы-акцепторлық). Коваленттік байланыстың характеристикасы: ұзындығы, мықтылығы, байланыс бұрыштары. Күрделі молекуладағы орташа байланыс энергиясын есептеу туралы түсінік. Молекуладағы атомдардың эффективті заряды. Диполь моменті.

Екі атомды молекуладағы потенциалды энергияның қисығы. Валентті байланыс әдісінің негізгі ережелері. Элементтің валенттілігі. Толқынды функциялардың беттесуі. Мысалы: sp^-, sp² sp^-3 гибридбелу. d орбитальдардың қатысуымен болатын гибридтелу. δ- және π- байланыстардың түзілуі. Делокализацияланған π - байланыс.

Молекулалық орбитальдар әдісі. Молекулалық орбитальдар әдісінің негізгі ережелері. М.О. энергетикалық диаграммасы. Байланыстырушы, байланыстырушы емес және босаң орбитальдар. Екі атомды молекуладағы МО толтыру реті, МО әдісі бойынша екі атомды молекуладағы байланыс ұзындығы және энергиясының өзгеру заңдылығын түсіндіру. Электронның спинінің заттың магнитті қасиетіне әсері. МО әдісі бойынша молекуланың және ионның магнитті қасиетін түсіндіру.

2.4. Иондық байланыс. Иондық байланыстың қанықпауы және бағытталмауы. Иондардың электростатикалық әсерлеуі. Иондардың поляризациясының электрондық структураға, зарядқа және ионның радиусына байланыстылығы. Иондардың поляризациясының заттардың қасиетіне балқу температурасына тұрақтылыққа байланыстылығы.

2.5. Молекулааралық әсерлесу.

Молекулааралық күштердің табиғаты. Молекулааралық әсерлесудің энергиясы. Сутектік байланыс. Молекулааралық және молекулаішіндік, симметриялық және ассиметриялық сутектік байланыс. Байланыс энергиясы және ұзындығы.

2.6. Конденсациялық жағдайдағы заттың құрылысы. Қатты, сұйық, газ тәріздес, плазмалық күйде олардың ерекшеліктері. Кристалдық күй. Изоморфизм, полиморфизм. Кристалдық тордың түрлері (атомдық, молекулалық, иондық, металдық). Әртүрлі кристалдық тордағы бөлшектердің арасындағы байланыстың табиғаты. Сұйық және аморфты күй, олардың ерекшеліктері.

Тарау 3. ЗАТТАРДЫҢ ӘРЕКЕТТЕСУІ.

3.1. Химиялық термодинамика элементтері.

Ішкі энергия және энтальпия. Экзо- және эндотермиялық реакциялар. Термохимиялық теңдеулер. Стандарты жағдай туралы түсінік. Заттардың стандартты түзілу энтальпиясы. Гесс заңы және оның салдары. Химиялық реакциялардың энтальпиясын молекуладағы байланыс энергиясын атомдану энтальпиясының жану энтальпиясын, еру энтальпиясын және т.б., Энтропия. Абсолютті энтропия және зат құрылысы. Әртүрлі процестегі энтропияның өзгерісі.

3.2. Химиялық тепе-теңдік. Шын және шамалас тепе-теңдік, олардың белгілері. Химиялық тепе-теңдік қатынасы, Гиббс энергиясы, оның энтропиямен байланысы. Гиббс энергиясының тепе-теңдік константасымен байланыстылығы. Гомогенді және гетерогенді жүйедегі тепе-теңдік. _∆G және _∆G⁰ арасындағы байланыс. Өздігінен жүретін процестердің критериі. Ле-Шателье принципі.

3.3. Химиялық реакция жылдамдығы. Химиялық кинетика туралы түсінік. Бір сатылы және көп сатылы реакциялар. Реакциялардың классификациясы. Тізбекті және параллельді реакциялар. Әсер етуші массалар заңы, реакция жылдамдығының констансары. Реакцияның молекулалығы. Реакция жылдамдығының температураға байланыстылығы. Тізбекті реакция туралы түсінік.

Гомогенді және гетерогенді катализ туралы түсінік өндірістегі каталитикалық процестер.

3.4. Тотығу-тотықсыздану процестері. Тотығу дәрежесі. Тотықтырғыштар және тотсықсыздандырғыштар. Тотығу-тотықсыздану реакциясының классификациясы. Тотығу-тотықсыздану реакциясының теңдеуін құрастыру. Тотығу-тотықсыздану процесінің жүру бағытына температурасының реагенттердің концентрациясының, олардың табиғатының, ортаның және басқа жағдайлардың әсері. Тотығу-тотықсыздану эквиваленті.

4.1. Ерітінділердің түзілуі.. Ерітінділердің конценрациясын анықтау тәсілдері: массалық және көлемдік. Массалық процент. Моляльдық. Мольдық үлес. Молярлы және эквивалентті концентрация. Титр. Ерігіштік. Ерігіштікке әртүрлі факторлардың әсері. Сұйытылған бейэлектролит ерітінділерінің қасиеті. Ерітіндінің үстіндегі будың қысымы – Раульдің бірінші заңы. Ерітінделердің қайнау және қату температуралары – Раульдің екінші заңы. Осмос қысымы – Вант-Гофф принципі. Еріген заттардың молекулалық массасын анықтау әдістері.

4.2. Электролит ерітінділері. Электролит түрлері. Аррениустың электролиттік диссоциация теориясы. Ион және молекулалардың сольватанциясы. Ерітіндідігі әлсіз электролиттік диссоциациялану дәрежесін электр өткізгіштігі бойынша анықтау. Оствальдтың сұйылту заңы. Әлсіз электролиттердің сатылай диссоциациясы. Ерігіштік көбейтіндісі: тұнбаға түсу және су еритін электролитті еріту. Тұздар гидролизі. Гидролизді күшейту және баяулату. Сатылай гидролиз. Толық гидролиз.

4.3. Комплексті қосылыстардың химиясы. Комплексті қосылыстар туралы жалпы түсінік. Комплекс түзуші лиганда, координациялық сан. Комплексті қосылыстың ішкі және сыртқы сферасы. Комплексті қосылыстардың сипаттамасы.

Комплексті қосылыстардың изомерияся. Комплексті қосылыстардағы химиялық байланыс. Кристалдық өріс теориясы туралы түсінік. Комплексті қосылыстардың электронды спектрін жұту және магнитті қасиеттерін түсіндіру. Диссоциациялану және тұрақсыздық константасы. Осы изомерияларды есептеу.

4.4. Электрохимиялық процестер. Металдардың электрохимиялық кернеулік қатары. Стандарты электродты потенциалдар. Нернст теңдеуі. Тотығу-тотықсыздану потенциалының реагенттердің концентрациясына байланыстылығы.

5.2 Р-элементтер. III топтың жалпы сипаттамасы, активтікті салыстыру. Бор. Бор қосылыстарының химиясы. Қолданылуы Алюминий. Жалпы сипаттамасы, қасиеттері, қолданылуы. Галлий, индий, таллий. Қасиеттері, қолданылуы. IV топтың жалпы сипаттамасы, қасиеттері, қолданылуы. Көміртегі. Аллотропия құбылысы. Табиғатта таратылуы. Жасанды алмаздарды алу. Көміртегінің анорганикалық қосылыстарының химиясы. Қолданылуы. Кремний. Кремнийдің ерекше қасиеттері. Шыны және шыны материалдар. Кремний қосылыстарының қолданылуы. V топтың жалпы сипаттамасы. Азот. Таралуы, молекула қүрылысы. Аммиак, гидразин және гидроксиламинның құрылысы мен қасиеттері. Азоттың оксидтері, азотты және азот қышқылдарының құрылысы мен қасиеттері. Фосфор: аллотропия, жалпы сипаттамасы. Фосфордың қасиеттері мен қосылыстары. Фосфор қышқылдары. Минералды тынайтқыш-

Күкірт, селен, теллур. Аллотропия, молекулалар құрылысы. Сутектік күкірт, сульфидтер,полисульфидтер. Күкірт қышқылдары; сульфаттары, өндірісте алынылуы. VII топтың элементтері. Галогендер. Фтордың химиясы. Галогенсутектер. Тотықтыргыш қасиеттері. Қолданылуы.
5.3 d-элементтер. Жалпы сипаттамасы. Құрылысының және химиялық қасиеттерінің ерекшеліктері. VI-А топтың элементтері. Хром: құрылысы, қасиеттері, алынуы. Ш-валентті хромның тұздары, қасиеттері. ^І-валентті хромның қосылыстары. Тотқтыргыш және тотықсыздандыргыш қасиетттері. Заттардың токсикалығы. Молибден, вольфрам қосылыстары. VII топ. Жалпы сипаттама. Марганец қосылыстары және оның қасиеттері. Темір, кобальт, никель. Қасиеттері. Болат, чугун. Комплекстң қосылыстар. Платина металдары. I- Б топ. Мыс, күміс, алтын: құрылысы, қасиеттері. Қолданылуы. II-Б топ. Мырыш, кадмий, сынап: құрылысы, қасиеттері. Қолданылуы


Пәннің теориялық бөлімінің мазмұны

Дәрістік сабақтардың тізімі

Тақырып1. Сабақ 2 Газ заңдары. Газ тәріздес заттардың молекулалық массасын, эквивалентті молярлы массасын анықтау әдістері. Есептер шығару

Тақырып-2.1. Сабақ 3. Атом құрылысы, химиялық элементтер атомдарының электрондық конфигурацияларын жазу және қасиеттерін белгілеу

Тақырып 2.2. Сабақ 4. Химиялық байланыс. Молекулалардың құрылысы және қасиеті. Заттардың энергетикалық диаграммаларын сызу

Тақырып 3.1. Сабақ 5. Термохимиялық процестер. Энтальпия, энтропия және Гиббс энергиясының еептеулері.

Тақырып 3.2, 3.3 Сабақ 6. Кинетикалық теңдеулер. Заттардың тепе-теңдік концентрацияларын есептеу

Тақырып 3. 4. Сабақ 7. Тотыгу-тотықсыздану реакциялар. Электрондық баланс және жартылай реакциялар әдістер бойынша ТТР теңдеулерін құрастыру.

Тақырып 4.1. Сабақ 8, 9. Ерітінділер түрлі концентрациясын есептеу.

Тақырып 4.4. Сабақ 10, 11. Электролиз кезінде электродтарда жүретін процестер дің механизмін көрсету. Электрохимиялық есептер. Электролиз өнімдерінің шығымын есептеу

Тақырып 5.1. Сабақ 12. S-элементтердің қасиеттері. Есептер шығару

Тақырып5.2. Сабақ 13. р - элементтердің қасиеттері. Есептер шығару

Тақырып5.3. Сабақ 14, 15. d- элементтердің қасиеттері. Есептер шығару

-жұмыс №2. (Л 2). Мырыштың эквиваленттік массасын аныктау. .-2 сағат. Әдебиет: 11,12,14

-жұмыс №3 (Л 3). Таразы, оларда жұмыс істеудің ережелері. Заттардың массаларын өлшеу .-2 сағат. Әдебиет: 11,12,14

-жұмыс №4 (Л 4). Көміртегі оксидінің молекулалық массасын анықтау. .-2 сағат. Әдебиет: 11,12,14

-жұмыс №5 (Л 5). Бейтараптау реакцияның жылу эффектісін анықтау .-2 сағат. Әдебиет: 11,12,14

-жұмыс №6 (Л 6). Химиялық реакция жылдамдығының әрекеттесуші заттардың концентрациясына мен температураға тәулділігі. .-2 сағат. Әдебиет: 11,12,14

-жұмыс №7 (Л 7). Әр түрлі концентрациялы ерітінділерді дайындау. Концентрацияларын анықтау.-2 сағат. Әдебиет: 11,12,14

-жұмыс №8 (Л 8). Электролиттік диссоциация, электрөткізгіштік және оны анықтау тәсілдері. Түздар гидролизі, әсер ететін факторлар.-2 сағат. Әдебиет: 11,12,14

-жұмыс №9 (Л 9). ). Тотығу-тотықсыздану реакциялар.-2 сағат. Әдебиет: 11,12,14

-жұмыс №10 (Л 10 Элетролиттер сулы ерітінділерінің электролизі. .-2 сағат. Әдебиет 11,12,14:

-жұмыс №11 (Л 11). Металдар коррозиясы, қорғау әдістері.-2 сағат. Әдебиет: 11,12,14

-жұмыс №12 (Л 12). Комплексті қосылыстар.-1 сағат. Әдебиет: 11,12,14

-жұмыс №13 (Л 13). S- элементтер Сілтілік металдардың қасиеттері Жер-сілтілік металдардың қасиеттері Судың кермектілігін анықтау.-2 сағат. Әдебиет: 11,12

-жұмыс №14 (Л 14). р - элементтердің қасиеттері Бор, алюминий. Көміртегі, кремний қасиеттері.-2 сағат. Әдебиет: 11,14

-жұмыс №15 (Л 15). Азот, азот оксидтерінің қасиеттері Фосфор, фосфор қышқылдары.-2 сағат. Әдебиет: 11,14

-жұмыс №16 (Л 16). d- элементтердің Хром қосылыстарының қасиеттері.-1 сағат. Әдебиет: 11,14

Мамандықтың оқу жұмыс жоспарынан үзіндісі

Форма Ф СО ПГУ 7.18.1/10

2. Аханбаев К. «Жалпы және анорганикалық химия», Алматы:Санат, 1999

3. Бірімжанов Б.А., Нұрахметов Н.Н. «Жалпы химия», Алматы: Ана тілі.- 1992

4.Гольбрайх З.Б. «Сборник задач и упражнений по химии»:Учебное пособие для хим-технол.вузов; 4-е изд.Перераб. и доп.-М:Высш. Шк.,1987-272с.

5.Глинка Н.Л. «Сборник задач и упражнений по общей химии», М.: Высшая школа.-1979 г.

6. Карапетьянц М., Дракин С.И. «Общая и неорганическая химия» М.:Химия, 1981, 632 с.

7.Некрасов Б.В. «Основы общей химии», М.:Химия, 1981, 559 с.

8. Павлов Н.Н. Неорганическая химия М.: Высшая школа, 1986

9.Угай Я.А. « Общая химия», М.: Высшая школа, 1984, 440 с.

10. Электронный учебник «Химия»

11. Глинка Н.Л. « Общая химия», М.: Высшая школа.-1978-1988 гг.

12. Жапаргазинова К. Х. Лабораториялық жұмыстарды жасау үшін методикалық нұсқаулар. ПМУ, 2006 ж.

13.Карапетьянц М., Дракин С.И. « Практикум по общей и неорганической