Балалардың сүйікті жыршысы (М.Әлімбаевтың шығармашылығына арналған әдістемелік құрал)

Бүгін қазақ әдебиетінде де, балдырған бағында да үлкен той, мереке. Алғашқы қадамын Павлодар облыстық “Қызыл ту” газетінде жарық көруден басталған өлеңдері қазір том-том болып халқымыздың рухани қазынасына айналған, бүгінде қазақ поэзиясының құнарлы топырағына қаққан қазығы нық, нығыз, асқар биік шығармашылық тұлға - Мұзафар Әлімбай сексен жасқа толып отыр.

Ақынның “Естай-Хорлан”, “Менің Қазақстаным”, “Ту тіккен” секілді эпикалық туындылары жыр сүйер жұрттың жүрегіне жол тауып, таңдаулы шығармалар қатарынан орын алды. Ондаған жылдар бойы ауыздан түспей шырқалып келе жатқан “Ақмаңдайлым”, “Өзің де жігіт, қызықсың”, “Маралдым”, балаларға арналған “Мұғалім ол біздің”, “Көшпелі фонтан”, “Бесік жыры”, “Қартаймайсың, жан ана” қатарлы көптеген ән-өлеңдері халықтың сүйікті туындысы болып кетті. Қаламгердің естеліктері мен эсселері, мақал-мәтелдері мен көңіл күнделіктері де оқырмандар көңілінен шыққан тартымды дүниелер. Халықтың ауыз әдебиеті - қанатты сөздер, мақал-мәтелдерді зерттеп, жинастырған “Маржан сөз”, “Мақал-мәтелдер” секілді кітаптары халықтың күнделікті қажетсінер дүниесіне айналды.

Сондай-ақ ол айтулы публицист, майталман аудармашы, әдебиет зерттеуші. Ақынның бұл қырларының қай-қайсы да-қазақ әдебиетінде өзіндік орны бар, мәуелі бұтақтар. Үздіксіз, әрі дәмді, мол жемістер беріп келе жатқан бұтақтар. Шындығын айтсақ, бізге үлкендер ақыны, аудармашы, сыншы, очеркші, ән-өлеңші, ұстаз, редактор М.Әлімбайдың қай-қайсысы да қымбат. Алайда, әсіресе соңғы ширек ғасыр көлемінде, қаламгер есімі аталса болды, алдымен балалар ақыны М.Әлімбайдың ойға оралары анық.

Әлемдегі қай елде болмасын балалар әдебиетіне, балалар ақын-жазушыларына деген көзқарас пен құрмет ерекше. Неге десең, балаларға арнап қызықты шығармалар жазу екінің бірінің еншісіне тие бермейді. “Бесік жырынан” басталатын балғындар өлеңінің әйтеуір бір құдіреті бар. Соған қарағанда, ән-өлең бала бойына ана сүтімен бірге таралатын болу керек. Әйтпесе, бөбекті өлеңмен қалай ұйықтатып, өлеңмен қалай оята алады? Дүниеден хабары жоқ, бесікте жатқан сәбиді өз ырқына көндіріп, өз дегенін істететін - өлеңнен артық керемет бола ма? Бөбектерге арнап өлең жазудың қиындығы да осында болса керек. Өйткені, ол барлық жырдың нәрі, барлық жырдың басы ғой…

М.Әлімбай - қазіргі балалар әдебиетінің ата буынына қосылған көрнекті қайраткері,тәлімгері. Ақынға 1984 жылы “Аспандағы әпке” атты балаларға арналған жыр кітабы үшін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығы берілді. Бұл сыйлықтың бөбектердің сүйікті ақыны - Мұзафарға берілуі әбден орынды. М.Әлімбай балалар әдебиетінің қалыптасып дамуына өзінің әр жастағы баланың ой - өрісіне сай лайықталған азаматтығы асқақ, мұраты асыл, тілі шұрайлы, қызық оқиғалы, күлдіргі әрі тапқырлығы жағынан әр алуан ойлы туындылары бала психологиясының нәзік сырына жетік білгірлігін танытады. Оның шығармалары мектеп оқулықтарынан тұрақты орын алған. Өлеңдерін оқып тілі шыққан бүлдіршіндеріміз қазақ халқының бойындағы асыл қасиеттерін, қазақ сөздерінің ғажайып нәрін Мұзафар ағамыздан үйреніп келеді.

Осыған орай, Сапарғали Бегалин атындағы Республикалық балалар кітапханасы Мұзафар атаның ұзақ ғұмыр, қажымас қайрат тілей отыра осы келе жатқан 80 жастық торқалы тойы қарсаңына арнап жазылған “Балалардың сүйікті жыршысы” атты әдістемелік құралды назарларыңызға ұсынады.

Балалар оқуының жетекшілері мектеп жасына дейінгі және бастауыш сынып оқырмандары арасында “Балдәурен шіркін балалық” атты кітап көрмесін ұйымдастырып, ақынның шығармашылығына арнап ойын – сабағын өткізіп, поэзия әлеміне саяхаттар жасауына болады. Сонымен қатар, “Ақсерек те көксерек”, “Аспандағы әпке”,”Қоянның құлағы неге ұзын?” және тағы басқа кітаптары бойынша дауыстап оқу, ойын, сауалнамалар өткізулері керек.

4-5 сынып оқырмандары арасында “Мұзафар Әлімбай-балаларға” деген тақырыпта кітап көрмесін ұйымдастырып, оның өмірі мен шығармашылығы туралы әңгіме өткізіп, ақынның кітаптарындағы өлеңдері бойынша сурет байқауын жариялауға, “Ойлы жыр, орамды тіл” деген тақырыпта мәнерлеп оқу сайысын, “Аңыз бенен ертегі еліктіре ертеді” атты әдеби ойын өткізуге болады.

Ақын өмірі мен шығармашылығына байланысты ұйымдастырылған көрмеге міндетті түрде шолу жасау керек. бойынша көрме ұйымдастырғанда, міндетті түрде кітаптарға шолу өткізу қажет. Ақынның жинақтарындағы ән-ойындарды, жұмбақтарды, аңыз-ертегілерді пайдаланып, кіші-гірім ойын өткізу арқылы балаларды кітап оқуға қызықтыруға болады. Көрме жанына “Маған ұнаған шығарма” деп жазылған дәптер іліп қоюға болады. Оқырмандар ақын шығармашылығынан алған әсерін осы дәптерге жазып отырады. Көрмедегі кітаптар бойынша кітапханада “Мәнерлеп оқу” байқауы жарияланады. Байқаудың соңында белсенді қатысқан оқырмандарды атап өткен жөн.

Жоғары сынып оқырмандары арасында “Мұзафар Әлімбай - 80 жаста атты кітап көрмесін ұйымдастырып, оған библиографиялық шолу өткізуге және “Поэзия патшалығында” деген тақырыпта поэзия кешін ұйымдастыруға болады.

Әдістемелік құралда берілген өлең, ән, жұмбақ-жаңылтпаш, ертегі-аңыз, нақыл сөздердің барлығы ақын шығармашылығынан алынған.

Сонымен, іске сәт әріптес! Кәрі де, жас та, бала да жырына құмар Мұзафар атамыздың тәрбиелік мәні зор шығармаларын әлі де сан ұрпақ қанына сіңіріп, бойына дарытып, ойына нәр ете беретініне сенеміз.

Сексенге келді Мұзата

Әдеби ертеңгілік
Шара өткізілетін жерде кітап көрмесі ұйымдастырылады. Мұзафар Әлімбаевтың суреті, ол туралы қанатты сөздер ілінеді. Бөлмеде шар, ойыншықтар мейлінше көп болса, ертеңгілік әсерлі өтіп, балалардың есінде көп уақытқа дейін сақталады.

Бұл шараны өткізбес бұрын, кітапханашы оқырмандарға ақынның тақпақтары, аңыз-ертегілері бойынша сурет салып келуге тапсырма беріп, хабарландыру іліп қояды. Ертеңгілік болатын күні балалардың суреттерін жинап алып, сол суреттер бойынша көрме жасағандарыңыз жөн. Ертеңгіліктің соңында жақсы салынған суреттерді, белсенді қатысқан оқырмандарды атап өту керек..

Қатысушылар: кітапханашы, Ая (ақын өлеңінің кейіпкері), Білгішбек, Ертеңбай (ертегі кейіпкері), көркемсөз оқушылар.

Ертеңгілік “Алтай вальсі” әнімен басталады.

Сөзі: М.Әлімбаевтікі, әні: Р.Байқадамаовтікі

Жүргізуші:

Балалар, білесіңдер ме,

Эфирден ақтарылып жыр есілгенде,

Осыны біздерге арнап кім жазды деп,

Атына көңіл қойып жүресіңдер ме?

Атына көңіл қойып жүрсіңдер ме,

Жасы үлкен жақын достарың,

Білесіңдер ме?…

“Балдырғанды” шығарып,

Сан ұрпақты

Қанша жыл жырларымен таңырқатты.

Айтады мың алғысын ағаларың

Өлеңнің татып өскен балын тәтті.

…Білмесеңдер, балалар,

Біліп алыңдар,

Кәрі де, жас та,

Бала да…жырына құмар

Сексенде бүгін Мұзафар аталарың.

Мұзафар Әлімбаев!

Ұғып алыңдар.

Тамсантып, тамылжытып әнін көкке

Өрлетті “Ақсұңқары” мәлім көпке.

Содан шығар,

Жыр сүйген жалпақ елі

Біледі Мұзафарды МӘЛІМ деп те.

Мұзафар Әлімбаев - Мәлім аға,

Өзіңдей бала жанын жан ұға ма?

Жаңғырған жырдың биік жотасында

Кезігіп жүрейікші тағы да, Аға,

Балдырған балалардың бағына, Аға!
Жүргізуші: Еслам Зікібаев ағаларың жырлағандай, бүгін балдырғандар елінде үлкен той. Республикамыздың айтулы ақыны Мұзафар Әлімбай аталарыңның есімін білмейтін кісі кем де кем. Еңбектеген баладан еңкейген қарияға дейін біледі десек, қателеспейміз. Өйткені Мұзатамның өлең - тақпақтарын тілі жаңа шығып келе жатқан сәбиден бастап жаттап, өлеңіне жазылған әндерді шырқап өседі. Мұзаталарыңның өздеріңе арнап жазған өлең-жырлары да том-том. Өлеңдер, дастандар ғана емес, әңгімелер дейсің бе, эссе, естеліктер дейсің бе, мақал-мәтелдер дейсің бе, аудармалар дейсің бе - толып жатыр. Сан ұрпақты көптеген жылдар ішінде жырларымен сусындатып, таңырқатқан Қазақстанның халық жазушысы, туған республикамыздың Әнұранының авторларының бірі - Мұзафар Әлімбай сексен жасқа толып отыр. Балалар, бүгінгі ертеңгілігімізге бәріңе жақсы таныс “Аяның алақаны” кітапшасының кейіпкері Ая қызды шақырдық. Ол аталарың туралы көптеген қызықты әңгімелер алып келді.
Мұқабасына “Мұзафар ата өлеңдері мен ертегілері” деген жазуы бар үлкен кітапты қолына ұстаған Ая роліндегі қыз бала келеді.
Ая: Балалар, сәлеметсіңдер ме? Мен “Аяның алақаны” кітабының кейіпкері – Ая қызбын және ақын Мұзафар аталарыңның туған немересімін. (Қолындағы кітапты ашып) Біз бүгін атамыздың балаларға арнап жазған өлеңдерімен танысамыз. Достар, мен жалғыз келген жоқпын, менімен бірге сендердің сүйікті жыршыларың Мұзафар атаның шығармашылығымен жақсы таныс, кішкене кезінен оның өлеңдерін сүйіп оқитын Білгішбекті және еріншек бала туралы ертегісінің кейіпкері Ертеңбайды бірге ала келдім.

Білгішбек ортаға шығып балалармен амандасады. Ертеңбай келе қоймайды.

Ая: Ертеңбай, қайдасың? Балаларға келіп амандассаңшы.

Есіктің арғы жағынан Ертеңбайдың даусы естіледі.
Ертеңбай: Ая, мен саған айттым ғой, балаларға ертең барайық деп.
Білгішбек: Осы, Ертеңбай-ақ ертең, ертең деуден жалықпайды. Ертеңбай, кітапханадағы балалармен кездесуіміз ертең емес, бүгін ғой, тездетсеңші.
Ая: Еріншектер елінде

Болған екен бір бала:

Текке келген өмірге

Түк түсінбес дүңгәна.

Шөпшек теріп қырдан көп

Әкел!- десе анасы,

Қойшы, ертең де күн бар!- деп

Кіржиіпті баласы.

Қилы-қилы жұмбақты шешкен кезде,

Анау не екен, япырау?!-дескен кезде,

Ертегілер еліне еніп кетіп,

Мұхиттарды қайықпен кешкен кезде…

Оны кімнің жазғанын білесіңдер ме?

Атына назар салып жүресіңдер ме?
Жаңылтпаштан жаңылып қиналғанда,

Өтірік өлең оқып иланғанда,

“Биссмилла!”-деп тағы да бір жыр бастап.

Тәуба қылып,

Тартқанда иманды алға…

Білесіңдер ме,

Кім жазды, білесіңдер ме,

Көңіл қоймай әлде жәй күлесіңдер ме?

• 
  Балалар өлеңдері қызықты, тартымды, өмірден алынған оқиғалар болу керек.
  
• 
  Белгілі бір адамның не хайуанаттың әрекетін, адалдығын не арамдығын, батырлығын не бостығын, достығын не қастығын суреттейтін қызық оқиғалы болу керек.
  
• 
  Балаларға арналған өлеңдер жаттап алуға оңай болу керек.
  

“Құстар тойында” өлеңі оқылады.

Жел деген не?

(Айт деп інім жалынды).

Жел де ауа кәдімгі

(Айтқаныма нана ғой).

Жел дегенің тек бірақ,

Ойға –қырға шапқылап,

Пайыз таппас ауа ғой.

Жүрмейсің бе абайлап,

Болмасаңшы ұрыншақ!

Асыр салып көп ойнап,

Ақсап қалдың құлыншақ!
Ашытпайды көзіңді,

Шомыла ғой, балақай!

Қарашы енді өзіңе,

Аппақ болдың, алақай!

Неге қадап алмайсың?

Тұр ғой әне ине-жіп,

Неге ұқыпты болмайсың?

Баратұғын бала аз ба?

Апарамын ертең мен

Машина тұр гаражда.

Бұлбұлым, ертең жырларсың.

Папам келді қызметтен,

Ұйықтап біраз демалсын.

Тентектікті қойыңдар!

Кикілжің жоқ араңда,

Тату-тәтті болыңдар!

Айналайын Аяның

Алақаны аялы:

Ая - біздің мейірбан,

Досынан жоқ аяры.
Айналайын Аяның

Алақаны аялы:

Қолда барын достардың

Алдына әкеп жаяды.

Айналайын аяның

Алақаны аялы.

Айдың беті аппақ,

Аяның беті сатпақ.

Неге олай?

Ол былай-

Аунамайды жерге,

Шомылады көлге.
Ертеңбай: Ая, ақын ата қаламынан өлең қалай туады екен? Балаларға арнап өлең жазу оңай шаруа еместігін білемін… Менің ойымша, бұған үлке-е-н еңбек керек сияқты.
Ая: (Қолындағы кітабын ашып оқиды) Атамыздың айтуынша, көбіне өз көзімен көргені өлеңге арқау болатын көрінеді. Сендерге атамның жазған естелігінен бір мысал келтірейін: “Сурет салып отырған Асқар бір кезде кемсеңдеп:

- Жол жоғалды, ата, қайда кетті, ата?!- деді. Қағазына қарасам, парақтың ортасына көк қарындашпен көл салыпты. Күрең қарындашпен бір жағынан жол тартыпты. Жолы көлге кеп, тіреліпті байқаусызда. Сөйтіп жол жоғалған…

- Асқар, асықпа, жол қазір табылады,- дедім де. Көлдің арғы жағалауынан күрең қарындашпен жолды алып шықтым.

- Міне, көрдің бе, сенің жолың көлге шомылып шықты.

- Алақай! Алақай! Жол табылды!- деп, бала мәз болды. Арада біраз күн өткен соң “Жол қайда жоғалды?” деген өлең жаздым. Міне, соңғы шумағы:

Жоғалды ма жол оңай?

Суға кетті-ау, обал-ай!

Іздеп жүрсек жан-жақтан

Сүңгіп шықты ар жақтан,- деп өлеңдерінің шығу тарихы туралы әңгімелейді атам.
Білгішбек: Достар! Ақын деген сөз грек тілінде данышпан деген ұғымды білдіреді екен.. Анау-мынау емес, Данышпан! Осыдан-ақ ақынмын деген адам өзіне қандай ұлы міндет жүктелгенін пайымдай берсін.

Қилы-қилы жұмбақтарын шешкен кезде,

Анау не екен, япырау?! – дескен кезде

Ертегілер еліне кетіп,

Мұхиттарды қайықпен кешкен кезде…

Жаңылтпаштан жаңылып қиналғанда

Өтірік өлеңін оқып иланғанда біздер Мұзатамыздың өзімізге жүктелген осы міндетті қалай атқарып жүргеніне көзіміз жетеді.
Ая: Ақынның құлағы өзінен қырық жыл бұрын туады депті бір ақылды адам. Өздерің сияқты жас талапкерге құлағың түрік, көзің жіті болсын деп тілек айтар едік. Әлдебір аңқаулар болмаса, байыпсыз алаңғасарлар болмаса, халық сөзімен айтқанда, “оқу өтіп кеткен” оқымыстысымақтар болмаса ешбір қаламгер көркемдік мақсатқа жете алмайды екен. Мұзатамыздың қай өлеңін алып оқымасаң да өздерің куә болып жүрген көріністер арқау болыпты. Мұзафар атамыздың аспан кемесінде жұмыс істейтін мамандық иесі туралы «Аспандағы әпке» өлеңін тыңдап көрейікші.

«Аспандағы әпке» өлеңі оқылады.

Білгішбек:

…Сыйлаттырмай қоймайды,

Сыйламаймыз текке біз.

Көптің қамын ойлайды, Аспандағы әпкеміз.

Балалар «аспандағы әпке» дегеніміз кім? (Балалардың жауабы) Дұрыс -Стюардесса. Мұзафар Әлімбаевтың “Аспандағы әпке” өлеңіне аттас кітабы әдебиет саласындағы мемлекеттік сыйлықты алған.

Ая: «Көппен көрген ұлы той» дейді бабамыз. Ақын атамыздың көпшіліктен бөлектенбей, қашанда қайырымды болып, басқа біреуге қастандық ойламауға үйрететін «Жалқау винт» деген өлеңі бар.
Көркемсөз оқушы:

Жалқау бір винт жасынан,

Жылжып болттың қасынан,

Түсіп қалды қырсығып,

Тоқтасын,-деп,-машинам!.

Оған несін қарасын?!

Бұрап алып жаңасын.

Жүріп кетті машина

Шарлап совхоз даласын.

Жапанда винт тек жатыр,

Жаңбыр-батыр, жел жатыр.

Жарамаған кәдеге

Көк темірді жеп жатыр.

Кітапханашы:М.Әлімбайдың мүйізтұмсық, жираф, арфа, аквариум, құмырсқа жер туралы өлеңдерінің де танымдық мәні зор.
Ая: Балалар, қалай ойлайсыңдар, далада өсетін ошаған мен қошақанның бір-бірімен қандай байланысы бар? Мұзафар атамның қошақан мен ошағанды ала отырып, балаға қызық табиғат құбылысын танытатын, географиялық-биологиялық білім беретін “Қошақан мен ошаған” деген тамаша өлеңі бар. Балалар өлеңді рөлге бөліп оқиды.
Қошақан: Өй, ошаған, ошаған!

Қоймаушы едің түйремей.

Неден жұмсап босаған

Тікендерің инедей.

Өн бойымды алды ылғал…

Бүгін қалай қадалдың?

Қастығың ба жасаған,

Қадалғаннан қан алдың?!

Қатаямын жұмсармай,

…Жаумай ма, әлде жауа ма,

Қандай болмақ күн бүгін-

Тікеніме қара да,

Ауа райын біл бұрын.

Ұшқанын көрдім құндыздың.

Құдықтың суын төктім, төңкердім де,

Теңізді жалдап өттім, жөн көрдім де.

Бүгін –ақ барып қайттым ертең күнге.

Үйір емен дақпыртқа:

Ай қасында түнедім,

Орандым да ақ бұлтқа.

Тышқан жеңді аюмен алысқанда.

Арбама атты қойып, қоңыз жектім,

Бір емес қатарынан тоғыз жектім.

“Қайсысы дұрыс, қайсысы бұрыс?” өлеңі оқылады.

Жазыпты бала,

Сен оқып қара,

Қайсысы дұрыс?

Қайсысы бұрыс?

Шөлінде-бұлан,

Інінде-ұлан,

Тайгада-құлан,

Елінде –қыран

Көгінде-жылан.

Балалардың жауабы.
Білгішбек: Сендер қанша сөз білесіңдер? Әрине, айта алмайсыңдар. Тіл ғылымымен айналысып жүрген үлкен ғалым ағалар да қанша сөз білетінін айта алмауы мүмкін. Әйтсе де, газет-журналдарды, алуан түрлі кітаптарды, көркем әдебиетті көп оқитын, үлкендерден естіген сөздерін есте сақтап қалуға тырысатын зерек балалардың өзге балалардан гөрі сөзді көбірек білетіні, сөздік қорының молырақ болатыны ақиқат қой. Ондай балалар сабаққа да алғыр келеді.
Ая: Атамның ұсынып отырған мына бір топтамасынан сендер көпшілік біле бермейтін талай-талай атауларға қанығасыңдар. Ол сөздерді естеріңе сақтап, сөздік қорларыңды байытып жатсаңдар нұр үстіне нұр.
Білгішбек:

• 
  Пәйке-бұғы танасы
  
• 
  Саһар-аққу қоразы
  
• 
  Тағылан -жайран
  
• 
  Қауыр-тау құсы
  
• 
  Бандал-еменнің бас бұтағы
  
• 
  Шөндік-жолбарыстың күшігі.
  

Ұшы үшкір ұшқыр үш жебе алдым,

Үшеуі де үшкір, ұшқыр деп алдым.

Шығардағы шынжыр шылдыр-шылдыр,

Шылдыр-шылдыр шынжырдағы шынжыр.

Ал, мықты болсаң жаңылмай оқып көр.

“Мұғалім ол біздің” әні.

Шоқандардай озық бол,

Оқу-білім бейнетіне төзіп көр.

Ертеңгі істі бүгін ойлап, бейімде,

Бүгінгіңді ысырма тек кейінге.

Қадари-хал талабы бар әркімнің,

Жастан шырқа әнін туған халқыңның.

Кітап құмармен сырлас бол,

Кластастармен мұңдас бол.

Қылқалам, бояу сөйлесін,

Сал туған ауыл бейнесін!

Үлкеннен үйрен,

Кішіге үйрет.

Жаманнан жирен,

Тозғанды күйрет, - деп Мұзатамыз маған да, сендерге де өсиет жолдапты. Достар, мен сендердің орталарыңы келгеніме қуанып тұрмын. Өзім сияқты Жалқаубай, Ертеңбай, Олақбайларға: кітапты көп оқып, өлең-жыр, аңыз-ертегімен дос болыңдар демекпін!
Ая: Атам - кітап, мен – дәптер,

Ақыл толы сөзіне.

Қызығам да, әлбетте,

Көшіремін өзіме.

Еш дүкенде сатылмас

Тегін кітап - сарқылмас

Өмір – кітап - атамыз!

Беттері ашық ұдайы,

Оқылатын кітап ол.

Сырын ашып ұдайы,

Тоқылатын кітап ол.

Еш дүкенде сатылмас

Тегін кітап - атамыз!

Қанша оқысаң, сарқылмас

Өмір-кітап - атамыз!

Қонақтар балалармен қоштасып шығып кетеді.
Кітапханашы: Міне, достар, мерекеміз аяқталуға жақын қалды. Келіңдер, жыр ақсақалы - Мұзатамыздан ақ бата сұрайық. Соңғы сөзді (бір баланың аты аталады) берейік. Ол бізге Мұзафар атамыздың ақ батасын оқып береді.

…Бола білсең, Күндей бол,

Барлық жұртты бірдей көр

Мейіріңді аямай

Жылуыңды бірдей бөл…
Кітапханшы:

Әумин,батаңыз қабыл болсын дей отыра.

Құтты болсын, ата туған күніңіз!

Алдымызда аман-есен жүріңіз,-деген жыр жолдарын арнағымыз келеді.

• 
  Әдеби ойын үш кезеңнен тұрады. Ойын басталмас бұрын залдағы оқырмандарға үш сұрақ қойылады.Сұрақтарға жауап берген оқырман ғана ойынға қатыса алады. Ойынның әр кезеңінің өз ережесі бар. Олар сұрақтардың алдында беріледі.
  
• 
  Әр кезеңде жеңімпаз атану үшін ойыншы өзінің алдындағы жолды бірінші болып жүріп өтуі керек. Барлығы үш жол: қызыл жолда бір де рет қателесуге болмайды. Сары жолда 1 рет қателесуге болады, ал жасыл жолда тұрған ойыншы 2 рет қателесуге мүмкіншілігі бар.
  
• 
  Әр кезеңнің жеңімпаздары соңғы айналымда кездесіп, жеңімпаз анықталады.
  
• 
  Ойыннан шыққан оқушылар айып ретінде М.Әлімбайдың өлеңдерін оқып, оның жұмбақтарын жасырып, қызықты топтық ойындар ұйымдастыруларына болады.
  

1.М.Әлімбайдың анасының аты кім? (Зейнеп)

2.М.Әлімбайдың әкесінің аты кім (Айтмағамбет)

3.Ақын бала кезінде кім болуды армандады? (Ұстаз)

4.Балаларға арнап жазған “Ақсерек те көксерек” ән-ойын музыкасының авторы кім? (И.Нүсіпбаев)

5.Ақынның бала кезінде халық жыр-аңыздарымен таныстырып, қазақтың атақты ақын-жазушыларының шығармашылығымен ең алғаш таныстырған адам? (Анасы)

6.Мейірімсіз, қайырымсыз төрт ұл бала немесе аналары көкекке айналып кеткен ұлдар туралы ертегі (Көкек қалай көкек боп кеткен)

7.Өз илеуінен бөлініп, басқалармен достаспақ болған құмырсқа туралы ертегіні ата? (Қиттыққан құмырсқа)

7.М.Әлімбайдың атақты ғашықтық дастаны? (“Естай-Хорлан”)
Ойынның ІІ кезеңінің сұрақтары:

1.М.Әлімбай балаларға арналған республикалық “Балдырған” журналында қандай қызметте болды? (Бас редактор) 2.М.Әлімбай Ұлы Отан соғысына өз еркімен неше жасында аттанды? (18 жасында)

3.Ақынның туған жылы? (1923 жыл)

ІІ-кезеңнің алдында әділ қазылар алқасы үш қатысушыға М.Әлімбайдың ертегілері бойынша сурет салуды тапсырады. Суреті үздік шыққан ойыншы жолды бірінші болып таңдау құқығына ие болады. Екінші ойыншы екінші жолға, үшінші ойыншы қалған жолға келіп тұрады.
“Ертегілерді білеміз бе?” сұрақтары:

1.“Қарау” атты ертегісінің кейіпкері? (Шиқанбай)

2.“Алатау баурайында” ертегісінің кейіпкерлері Жақы мен Сорай не үшін дауласып қазыға барады? (Үй астынан табылған алтын үшін)

3.“Алатау баурайында” ертегісіндегі алтынның құны үшін хан не салдыруды бұйырады? (Алма бағын)

4.Еріншек бала Ертеңбай туралы ертегісі? (“Еріншектер елінің Ертеңбайы” )

5.“Тышқан-дос” ертегісінде тышқан кімді тұзақтан құтқарып алды? (Жолбарыс)

6.“Түлкінің құйрығы неге ұзын” ертегісінде түлкі құйрығын кіммен айырбас жасап алады? (Қоянмен)

7.Ақынның ептілік туралы жазған ертегісі (Епті кім?)

1.Ақын “Пионер” газетінде қызмет істеген 1949 жылы алғашқы журналистік сұхбатты кімнен алған еді? (1949 жылы Мұхтар Әуезовтен)

2.М.Әлімбайдың шығармалары неше тілге аударылды? (38 тілге аударылған)

3. Ақынның неше төл кітабы баспадан шыққан? (50 шақты кітабы бар)

1. “…Қалдырған баба өсиет:

Сақтаса қайсы үй дұрыстап,

Сол үйде болар дос ниет,

Сол үйге қонар ырыс, бақ”.
“Алда-деп, берер ырысы”.

Үмітке игі жұбанып,

Отырар еді үй-іші,

Кілемді көріп, қуанып.

Көк кілем түсін бір көрген.

Аралап тауды сабылған,

Аңыз ғып айтып үлгерген.” (“Көк кілем”)

Бүкіл елге сыйлы адам,

Төлбасы боп жасынан

Ата жолын сыйлаған…” (“Қойшы мен мүсінші”)

Қызыл тілін сайратты:

Жалаңдатпай қанжарды,

Тоқтатыңдар жанжалды!

Картвелилер сақтаған

Ата салтын жоймадым:

Босағамнан аттаған-

Жауым емес –мейманым! (“Мейман”)

Қанатын қақпай баяу қалықтаған.

Көрінді құдіретті көк патшасы

Қалайда балақ бауын ағытпаған.

Қыран құс ұзақ ұшты сабыр жайлап.

Бұл не құс? Кімнің құсы?

Қайдан келді?

Аңырып аузын ашты ауыл-аймақ. (“Қыран туралы баллада”)

5. “…Жапырақтар түйісіп,

Көк қанатын жаяды.

Соқса аптап, күн ысып,

Саған тосып саяны.

Алма, алмұрт, жүзім бе…-

Әр аулада самсап тұр.

Жегің келсе үзіп же,

Аузыңды ашпа, аңсап құр…” (“Алатау баурайында”)
6. ...Көп ертектің біреуі

Аяз би хан жөнінде.

Бүкіл қазақ біледі,

Сол есімде менің де.

Аш-арықты тойдырып.

Әділді Аяз қолдапты,

Жетімге де той қылып…

Шұғыласы таралып,

Әр заманның өзінің

Аяз биі бары анық. (“Аяз би” )

7. “…Екі бұғы иен жайлау, көк белде

Емін–еркін жайылыпты көктемде.

Әдеті ғой кейбіреудің желігіп

Есіретін майға тойып бөккенде…” (“Екі бұғы”)

1. 
   Мақтағанға дандайсыған жолбарыстың түлкінің арбауына түсуі туралы (“Түлкі мен жолбарыс”)
   
2. 
   Олжаға таласқан екі бұғының аңшы нысанасына тап болуы туралы (“ Екі бұғы”)
   
3. 
   Қоянның сақтық жасап түлкіні алдауы туралы (“Түлкі мен қоян”)
   
4. 
   Өзінен кішілерге әлімжеттік жасайтын арыстан туралы ертегі (“Түйебас”)
   
5. 
   Адамдардың шектен асқан іштарлығы, дүниеқоңыздығы, қараулығы туралы ертегі (“Қарау”)
   
6. 
   Күншіл қарға туралы ертегі (“Күншіл ғана күңкілдейді”)
   
7. 
   Жақсылықты жақсылықпен қайыру туралы ертегі