БасшылықТЫҢ казақстандағы оңТҮстік-батыс автомобиль жолдарын дамыту жобасы жөніндегі инспекция коммисия шолу жасауға сұранымға жауап: батыс еуропа-батыс қытай халықаралық транзиттік дәлізі (carec-1b & 6b)

• 
  Компонент 4 : баламада ортақ құнмен 3,5 млн. АҚШ долларын құрайтын, жол қозғалысын және жол бойындағы сервис сапа қауіпсіздігін жоғарылату мақсатымен институциональді дамыту және жоспарлы шараларды әзірлеу. Осы компонент консультанттардың қызметтерін мына мақсатпен қосып жатыр: Автожол желілерінің ортақ күйлерін жақсарту және Автожол комитетінің күшейту нұсқаларын зерттеу, Қорғау және фидуциар тұрғыларына ерекше ықыласпен Жобаны басқару сұрақтарына Комитет қызыметшілерінің потенциалын күшейту үшін оқыту бағдарламалары іске асыру; жолдарда жұмыстар өткізудегі кесте жоспарлау және құрастыру үшін компъютер базасы кіретін автожолдарды басқарулар жүйелерін әзірлеу жұмыстары және енгізулері; Жобаның жол бойымен жол бойындағы сервистің әбден жетілдіру жоспарларын әзірлеу; Қоршаған ортаны қорғау шаралары бақылауларының әбден жетілуі және жол қозғалыстар қауіпсіздіктерді жол қозғалыс басқаруды жобалау бойынша қауіпсіздік шараларды әзірлеу арқылы (БДД), БДД аудиті, авария бөлімшілердің айқындалулары, ДТП –ға байланысты зерттеулердің күшейтулері және әлеуметтік ДТП шығындардың есеп айырысу жоғарылатулары болып табылады. Дәліз бойындағы лайықты құрылыс жұмыстар, жергілікті жолдармен қабысуларды әбден жетілдіру сияқты, автобус терминал құрылысы, автожол және теміржол бекеттер және т.б. 1 және 2 Компоненттер есебінің арқасында қаржыландырылады.
  
• 
  Компонент 5 : осы компонент шеңберінде 55 млн АҚШ доллар сомаға ескерген 1-2 Компоненттердің құрылыс жұмыстарды қадағалау бойынша консультанттардың қызметтері қаржыландырмақшы болады Олардың есебіне әрбір бөлімше үшін игерілген толық жобалық шешімдерге шолу сонымен бірге Орындауды қадағалау және Жоспарлы қоршаған (ПООС) орта қорғаулардың орындауын қадағалау кіреді.
  

25. 
    БЕ-БҚ дәлізін дамыту бағдарламасын басқару мен іске асыруда Автожол комитетіне жоба басқару бойынша көмектесетін Консультанттың біреуін қолдану сұрағынан Банк жобаға әзірлеу кезеңде талқылаулар өткізіп және Үкіметпен және ХҚИ мен келісті. Жұмысты өз қарыздар құралдарынан бағдарламада қатысушы ХҚИ ЖБК жұмыстарын қаржыландырып жатыр. ЖБКа рөлі, сонымен қатар, барлық шарттарда басқаруда сапалар бақылауын жүзеге асыруы үшін болып жатыр, қорғау шараларының орындау барлауы және құрылыстың жеке шарттарға шеңберлерде инженерлердің жұмыстарын бақылау. ЖБК барлық БЕ-БҚ дәліз бойынша жұмыстар орындауының жүрісі туралы, сапа және басқа есептеу нәтижелер бақылауы бойынша мәлімдемелер, есептеу нәтижелер бағалары бойынша тендер құжаттардың, есептеу нәтижелердің әзірлеуіне жауап беріп жатыр. Үйрену және күн сайынғы жұмыс арқылы білімдердің берілуінен басқа, күтеді, не ЖБК-ның Автожол комитетпен өзара әрекеттесу көп сапалы кесте орындалу бақылауына әкеледі және істелінген жұмыстардың сапалар кепілдігін қамтамасыз етеді. Сондай схема барлық контрактілі спецификацияларының қатал орындалуын,сонымен қатар қоршаған ортаны қорғау бойынша талаптардың толық орындалуына және әлеуметтік қорғауға қамтамасыз етуі тиісті
    
26. 
    Құрылыс жұмыстарын орындауда Қадағалау осы Жобадағы 5 Компонент шеңберінде басқа халықаралық консультанттармен іске асып жатыр. Компонент орындау үшін құрылыс жұмыстарға 14 шарттар сатып алу үшін тендер процедуралары істелінген болды, (бағдарламаның 1 компонентін орындау үшін) 2009 жылғы желтоқсан нәтижелер бойынша ортақ 2 млрд АҚШ доллар сомаға шарттар мақұлданған болды. 14 құрылыс шарттарды орындауды қадағалау бойынша консультанттар енді тартылған және толық көлемде жұмыс істеп жатыр, топырақ және даярлайтын жұмыстарға енді бастаған мердігерлер теңбе–тең. 2010 жылдың ақпанында кейбір бөлімшелерде басталған Кызылорда облысындағы құрылыс жұмыстар, 3 жылда ысқыла бітіру жоспарланып жатыр ( сметалық 890 млн АҚШ доллар құнға тең) Оңтүстік-Қазақстан облысында жұмыстарды орындауға жеті шарт қосқан екінші кезеңдегі сатып алулар осы уақытта жүргізіліп жатыр, алдын-ала квалификация кезеңі қазір жүріп жатыр. Құрылыс жұмыстарына шарттар, құрылыстың қадағалау бойынша шарттармен бірге келесі шарттар орындалуда қол қойылған болады : Банк (4 Жоба Компоненттен қаржыландыратын) техникалық көмек шеңберінде игерілген кепілдемеде негізде автожол Комитетін күшейту бойынша шаралар өткізу үшін қағидаларды келіседі; және қоныс аудару бойынша Жоспар шаралары Оңтүстік-Қазақстан облысындағы автожолдардың барлық бөлімшелері үшін игерілген болады. Автожол комитеті бұл жұмыстарды параллел өткізеді және 2010 жылғы 2 жаздыкүні Компонент бойынша құрылыс жұмыстарын бастауды, Банкпен үйлесімді болуға тиіскен, мердігерлер ЭБЖ-ның әрбір объект үшін жасайды деген шартпен жоспарлап жатыр,
    
27. 
    Жобаның жолдар бөлімшелеріндегі Экологиялық шарттар жыл бойы шалағай сулардың құрғақшылық және жартылай құрғақшылық ауа райымен, сирек өсімдіктермен, жыл бойы сирек кездесетін сулар ептеген көлеммен және табиғи өте тұзды жерлердің үлкен аумақтармен мерзімделді. Жобаның аумақтығы Кызылордадан Солтүстікке қарай құрғақ болып келіп, шаңның және жылжымалы шағылдарға жел эрозияға душар болған өте шектелген өсімдіктерді алып жатыр. Қаладан оңтүстік - шығыс Кызылордадан Түркістанға дейін ауа райы құрғақшылық өзендердің бойымен ормандардан ептеген бөлімшелермен шабындықтар үстем болған сахаралық өсімдіктерге біртіндеп өтеді және аңғарларда әрі қарай Оңтүстік - шығысқа Түркістан мен Шымкент арасында аумақ егін шаруашылықтың және бағбаншылыққа қарқынды қолданып жатыр. Жоба аумағында Оңтүстік-Қазақстан облысындағы тығыз келтірілген жер сияқты халық тығыздығы 2, 7 адамға шаршы км кем құрап жатқан, ептеген санды ауыл және ауылшаруашылық уық тармақтарын қоса Кызылорда облыс тұрғын халықтар орналасқан. Жобаның бұл аумақ арқылы өтетін жалғыз жолы, негізгі күре тамыр болып келіп жатыр, және сондықтан шаруашылық қызмет үшін негізбен келіп жатыр. Жоба жолдарының қайта құрылуы ірі тармақтарда экономикалық жағдайын дамытуын үдете алады және қабысулар мен айналма жолдардың бойымен саудаға жағдай жасап жатыр, бірақ, барлық адам тұрмайтын аумақтарда жаңа келтірілген тармақтар жасауына жағдай жасамайды.
    
28. 
    Халықаралық көлік ағын қарқындарының үлкеюі жаңа нарықтарға және бұл екі облыстың шектердің артындағы саудаға рұқсат ашады. Жергілікті тұрғындар үшін тауарларды сатып алу және сату көбірек мүмкіндіктерді білдіреді және тұрғын ұй мен басқа жол бойындағы қызметтерді ілігуін білдіреді. Қабадай уық аумақтар арқылы транзит жаңа айналма жолдар құрылыстары есебінің артына шектелген болады немесе қазіргі айналмалардың қайта құрулары, сол тұрғын ұйдың ықтимал қоныс аударудың және қиратылудың көлем ең едәуір қысқартып және уық тармақтарда жол қозғалыстар қауіпсіздігін жоғарылатуда. Айналма жолдар жолдардың желіден уық тармақтар арқылы кесіп алмау үшін, жобалық шешімдер қамтамасыз етіліп жатыр. Сондықтан, Жобаның әлеуметтік әсері көбәнесе жақсы болады деп болжап жатыр. Ашық магистральдарда сияқты уық тармақтарда, әлеуметтік сипаттағы өте маңызды тәуекел БДД сабақтас. Жарақаттанулар және өлім-жітімдер тәуекелі потенциалдық қауіпті түсіндіру жұмыстарын өткізу және көзқарас апаттығы орындарда физикалық мәселелердің жоюлу есебінен жұмсарған болатын. Түркістанда және Сауранда мәдени мағынасы бар объекттер айқындалғанымен, жоспарланған автожолды қайта қалпына келтіру оларға ықпал етпейді. Құрылыс кезінде археологиялық олжалардың табылу жағдайында, Мердігерлер ПООС-қа қосылуға тиісті процедураларды және шараларды ескереді.
    

4. 
   ЖОБАНЫ ДАЯРЛАУ ЖӘНЕ ҚАДАҒАЛАУ КЕЗЕҢІНДЕГІ
   

25. 
    БЕ-БҚ 2007 жылы даярланған дәліз үшін техникалық-экономикалық негіздеме
    

25. 
    ТЭН құрамына Қазақстанның стандарттарына сай экологиялық тиімді аумақтарындағы жолдар үшін бағалау болжамы (ЭБ) жөніндегі есептемелер кірді. Банк жетіспейтін элементтерді болжамды есептемелерде айқындап, оны басқа ХҚҰ-мен бірыңғай қорғау принциптерін жетілдіруду шешті. Банк көші-қон мәселесіндегі Көшіру саясатының негіздерін (КСН) дайындығын бақылауға алды, ал АДБ бүкіл дәліз үшін қоршаған ортаға әсерінің бағасын бақылауға алды. Қоршаған ортаға әсерін бағалау (ҚОӘБ) және көші-қон саясаттың принциптеріне экономикалық шолу мен әлеуметтік шектікті ұстанады, себебі, БЕ-БҚ дәлізінің экологияға әсерін азайту мақсатында жасалынады. Қоршаған ортаға әсерінің бағасы және коші-қон саясаттың принциптері қайта сарапталып, Банк политикасына сәйкес деп табылды, содан кейін ғана 2008 жылдың 17 маусым айында және 2008 жылдың 28 маусым айында Банк InfoShop арнайы бағалау уәкілдігіне дейін халыққа жария етілді, ал 30 маусым айында ККМ бұл жайды Қазақстанда жария етті.
    

25. 
    Кейінірек, Мемлекеттік сараптамалар және басқа Мемлекеттік мүшелермен Қазақстан Заңына сәйкес ТЭН негізі шешімі бойынша жобалы құжаттар жасалынды. Комитет бірнеше кеңесшілердің назарын ауқымды жолдарды жөндеу жобаларына аударды.
    

33. 
    Жоба дайындығының бастапқы кезеңінде қаржыландыруды екі бағытта қарастырды, Икемделген бағдарламалық заем (ИБЗ), кейіннен бұл механизм Арнайы инвестициялық заемдар (АИЗ) боп өзгертілді. Сол себепті де қорғаныс процедурасы жағынан өзгерісті талап етті. Бірінші фаза құрамына В санатына қатысты аумақтар кірді. Ал екінші фазаға А санатындағы аумақтар кіреді деп есептелді, себебі, олар үшін көші-қон талап етілді. Бірақ, бағалау барысында басқа учаскелерді қаржыландырғандай, Үкімет мұнда да барлығын бірден қаржыландыруды сұрады. Нәтижесінде ұсынылған қаржыландыру құралы ИБЗ -ден АИЗ -ге өзгертілді. Осы өзгерістерге байланысты АИЗ бағалау кезеңінде, бүкіл жоба А санатында жүргізілді. Мұндай ауысу ҚОӘБ ОС4.01 талаптарына сай келмей қалды, себебі, онда экономикалық бағалау есебін және автожол Жобасының толық есебі талап етілді. ОС4.12 келсек, мұның талаптарына сай келу үшін жүргізілген бағалау жұмыстары бойынша бүкіл көшіруден зиян шеккендерді және сатып алынатын жерлерді толығымен анықтау керек.
    

33. 
    ИБЗ-ні АИЗ-ға ауыстырылып, қаржыландыру барысында Директорлар кеңесіне экономикалық бағалау мен көші-қонды болдырмау жөнінде сұраныс ұсынылған болатын. Бұл сүраныс Директорлар кеңесінің қарастыруы негізінде Банк басшылығына 2008 жылдың 6 қазан айында ⁴жіберілген болатын, ол мынандай негізде, яғни, Банкке нақты экономикалық негіз (ЭН) бен көші-қон шараларының жоспары (КШЖ) әлдеқайда пайдалы болып, Жобаны Директорлар кеңесінің қарастырылуына берілмес бұрын орындау негізінде болатын ҚОӘБ және көші-қон саясаттың принциптері InfoShop – тан алынып тасталды, себебі, бұл жария босату сұранысына сәйкес келмеді. Босату жөніндегі сұрақтар дәлелді түрде мыналарды білдірді, яғни, нақты жетілдірулер ҚОҚП және ҚЖШ Жоба даму барысында орындалады және де ол Банктің жоба ұжымына бұл жұмыстың қатаң қадағалануы мақсатында қосымша міндеттер артады. Бұл сұраныстар Жоба жүзеге асқан жағдайда Банктің қадағалауында болады.
    

33. 
    Экономикалық есептеу жасау үшін Автожол комитеті Банкке қолайлы, толық және әлеуметтік бағалау жасау үшін дербес кеңесшілерді өздеріне бағыттады, себебі, ол Банкке өте қолайлы және экологиялық және әлеуметтік әсерін бағалау (ЭӘӘБ) техникалық анықтау жұмысы тұрды. Кеңесші бұрын соңды ЭБЖ қаралған және соның талаптарына сай жөнінде есептеме дайындады. Кеңесші есептемесі толығымен қаралып, А және В санатына жататын жерлерді сұрыптап, ЭБТН және қоршаған орта принциптеріне (ҚОҚП) сәкестігі қаралды. Қарыздану келісімі бойынша құрылыс басталмас бұрын әр объект ҚОҚП негізінде қамтамасыз етілуі тиіс. ЭӘӘБ есептемесі толығымен қаралып, Банк үшін өте тиімді деп табылып, 2009 жылдың ⁵ақпан айында InfoShop сайтына шығарылды. ЭӘӘБ қысқаша мазмұны бүкіл қажетті қорғаныс мәселелерімен қоса 2009 жылдың наурыз айында Директорлар қенесінің қарастырылуына жіберілген болатын. ҚОҚП-ң 6 лоты бойынша Банктердің Жоба ұжымы нақты КОКП жөнінде мәлімет алды, сонымен қатар ол Қызылорда қаласының оңтүстігінен басталады, ал қалған 8 ҚОҚП 2010 жылдың 31 мамыр айында жүзеге асуы тиіс. ОС 4.12 (еріксіз көшіру) талаптарына келсек, кеңесші бұл Жоба барысында жою жұмыстары болатынын анықтап көрсетті, соның салдарынан 152 құрылыс жойылып, Оңтүстік Қазақстан облысында – 20, Қызылорда облысында 855 жанұя өз иелерінен айырылатынын көрсетті. Бірақ кеңесші бұл жұмысты аяғына дейін жеткізе алмады, оған себеп, Темирлановка мен Бірлік шағын ауылдары жобаны толығымен өзгертуді талап етті⁶. Нәтижесінде, 2009 жылдың 30 наурыз айында бұл талаптардан бас тарту сұранысы қаралып, құрылыс басталмас бұрын әрбір объектті учаскемен қамтамасыз ету мәселесі қаралды. ОС 4.01 және ОС 4.12 талаптары Директорлардың кеңесіне Жобаны ұсынбас бұрын әзірленді
    

33. 
    Директорлар кеңесінің келісімінен соң сарапшы ұжымы Банк тұрғысынан Жобаны әрдайым қадағалап, Қазақстанға жиі келетін болды. Банктік қадағалау Жобаның толығымен қорғаныс талаптарына сай екендігін және де, Қазақстанның нормативтік құжаттарына саәйкес келуіне толығымен кепілдік беру үшін жүргізілді. Бұл келісім Жобаның автожол Комитеті және тағы да басқа сәйкес мемлекеттік органдар бүкіл қорғаныс талаптарының орындалуының қадағалануын талап етеді. Автожол комитеті Банкке квартал сайын істелген жұмыс жөнінде есеп тапсырып тұруы керек, онда міндетті түрде қорғаныс және мониторинг шаралары орындалуы тиіс. Ай сайынғы 2010 жылдың наурыз айының есептемесі Банк мамандары сынағынан өткізілді, онда коші-қон принциптері мен қорғаныс шаралары да қарастырылды. Банк мамандарыі ЖБК маманымен дайындалған Қызылорда облысының көші-қон мәселелері жөніндегі есептемесін қайта сараптан өткізді.
    

33. 
    Көші-қон есептемесінде Автожол комитеті сатып алған жер көлемі, Қызылорда және Оңтүстік Қазақстан облыстарындағы зардап шеккендерге төленген өтемақылар жөнінде толығымен көрсетілді. Бірақ, бұл есептеулер КЖЖ толығымен жария етілмес бұрын бұл жөнінде жиналыста тыңдаулар болған. Банк ұжымының әлеуметтік дамыту маманы 2010 жылдың ақпан айында Қызылорда облысында КСН шарты бойынша көшіруден зардап шеккендерге көмек көрсетілуі, есепте көрсетілгендей өтемақының төленуін қадағалап, экспертті есептеме жүргізу мақсатында болып қайтты. Экспертті есептеменің негізі, бүкіл жүргізілген мүдделі көшу мен зардап шеккендерге отемақы өтеу, Автожол комитетінің Қызылорда және Оңтүстік Қазақстан облыстарындағы көрсеткен көмектері КСН және Дүниежүзілік Банк саясатына сәйкес келеді деп танылды. Бұл жұмыс барысында жоба ықпалына түскен 45 адам анықталды, (11 коммерциялық иеленушілер, 31 ауыл шаруашылық жерді пайдаланушылар және 3 тұрғын үйді пайдаланушылар), ал жалпы Қызылорда облысынан алынған жердің жалпы көлемі 116 гектарды құраса, Оңтүстік Қазақстан облысында – 18 иеленушілер және 57 гектар жер болды.
    

33. 
    Банк қызметкерлерімен дайындалған экспертті бағалауында кіріс қаржыны тұрақтау мақсатында әртүрлі шаралар жасалғаны жөнінде және жерге құқылы екендігін дәлелдейтін құжаты жоқ адамдарға дейін өтемақы бергендері жөнінде атап көрсетілді. Банк мамандары Қызылорда облысындағы запа шеккен адамдармен кездесу жүргізіп, ҮЕҰ⁷ Коалиция мүшелері және ЖБК мамандарымен де бұл мәселелерді талқыға салды. Банк мамандары запа шеккендерге қайта талдау жүргізіп, оларды толық қамтылды деп тапты. Ал запа шеккендер Банк мамандары тарапынан төленген өтемақы мен көмектеріне көңілдері толатындығын атап көрсетті. Автожол облыстық басқармасы запа шеккендермен өте тығыз қарым-қатынаста жұмыс жасады, оларға өтемақы құнын есептеп, өз жеке меншіктерін тіркеуде артық шығынсыз шығу жолдарын көрсетіп, КСН жағынан өз құқықтарын атап көрсетті. Оңтүстік Қазақстан облысына келетін болсақ, 2010 жылдың ақпан айында Банк миссионерлері жерлері сатып алынған көптеген жеке меншіктілермен кездесті. Меншітілер Банк мамандарының есептеп берген өтемақысына көңілдері толатындықтарын көрсетті. Осыдан кейін барып, автожол Комитеті Оңтүстік Қазақстан облысында да дәл осы қарқынмен есеп жүргізіп, 18 меншіктен сатып алынған жерге қатысты қорғау шаралары мен есептеу жұмыстарын жүргізуді талқылады.
    

33. 
    Банктің экспертті бағалау жұмысынан кейін нағыз қажет боп саналатын КСН – ға толығымен сәйкес келетін арыздардың қаралу механизмнің толық функциясы болып табылады. Мұндай механизм кеңесшілердің құрылысты бақылауға қатысуымен жүзеге асты, сол аймақта өз жеріне жауапты бір бақылаушы «арыздарды қарап үйлестіруші» болып тағайындалады. Жоба жүретін жолда қазақ және орыс тілінде арыздың қаралуы жөнінде көптеген мәліметтер таратылған және де арыз қараушылардың телефон нөмірлері де көрсетілген. Үйлестіруші ай сайын өткізіліп жатқын жұмыстар мен шаралар жөнінде есептемелер тапсырып отыруы тиіс. ЖБК көшіру маманы бүкіл тағайындалған уйлестірушілердің арыздарды қараудағы жұмысын және олардың тіркелуін қамтамасыздандырып, қарастырылған сұрақтардың қай жолмен шешілгендігін қадағалауға міндетті. Сонымен қатар ЖБК пайда болған келеңсіздікті тіркей отырып, қоршаған ортаны қорғау принциптерін қадағалап отыруы тиіс
    
34. 
    ЖБК мамандарының 2010 жылдың наурыз айындағы істелген жұмыстар жөніндегі есептемесінде Бірлік және Оңтүстік Қазақстан облысының бірнеше тұрғындарының арызы тіркелді. Есептемеде Түркістан мен Бірлік (3-ші Қосымшада көрсетілген) ауылында өткізілген жиналымдар жөнінде тыңдалған жұмыстардың графигі көрсетілген. Және де өткізілген кеңес нәтижесінде Бірлік ауылының аумақты жеріндегі жобаның өзгерістері жөніндегі шешімдер көрсетілді. ЖБК көші-қон жөніндегі есептемелер мен Банк мамандарының арызды қарастырудағы механизмі Европа және Орталық Азия үйлестірушерінің көңілдерінен шығып толық қамтылды деп есептелді.
    

33. 
    Арнайы қадағалаудан бөлек Жобаның дамуы Қазақстан заңына сәйкес Банк мамандарымен қатар Қоршаған ортаны қорғау мМинистрлігі (ҚОҚМ) мен Мәдениет министрлігінің талаптарына сай келуі тиіс. Қазақстан Республикасының 1992 жылғы (2004 жылы өзгертілген) «мәдени және тарихи мұраларды қорғау» Заңына сәйкес, Мәдениет министрлігінің рұқсатымен жобаны бастамас бұрын сол жерді археологиялық зерттеуден өткізеді. Тарихи және мәдени мұралардың жойылуына әакеліп соғатын жұмыстар дереу тоқтатылады. Түркістан ауданының аумақты жолдары үшін Мәдениет министрлігінің келісімімен автожол үшін Жобаны (№ 0132440 24 қазан айы 2008 ж.) археологиялық бекітті, сонымен қатар, Министрлік әрдайым жұмыс барысын қадағалап отырады.
    
34. 
    Жобаларды дамытуда адамдар мен қоршаған ортаға еш зиянын тигізбеу мақсатында Қазақстан Республикасының Экологиялық Кодексіне сай экологиялық тексеріс жұмыстары жүргізіліп тұруы тиіс. Келеңсіз жағдай анықталған жағдайда оның қоршаған ортаға қаншалықты зиян екенін анықтап, экологиялық инспектор есептеме тапсырады. Мұндай келеңсіздік шешілмеген жағдайда, администрациялық келеңсіздік жөнінде Протокол сотқа бағытталады. Сот ұйымдастырушылардың бұрыстығына үкім шығарады, ал мәрдігершіге кеткен шығынды төлеуі тиіс Банктің маманданған тобы Қызылорда облысындағы қаржы бөлінбеген басқа компанияларды есептен өткізген. Жобаның бірінші 5 айында Қызыл орда облысында ешқандай келеңсіз жағдайлар тіркелмеді, сол себепті экологиялық органдар ешқандай есептемелер тапсырган жоқ.
    

33. 
    Бұл Жоба Коалиция ҮЕҰ арқылы Автожол комитеті мен ЖБК, және де басқа қоғамдық мүшелердің ара-қатынастарының нығаяюын қамтамасыз етеді. Оңтүстік Қазақстан облысында 2010 жылдың 26 наурыз айындағы келісімге сәйкес Қадағалаушы комитеті құрылды, оның құрамына: ҮЕҰ коалициясы, облыстық Автожол комитеті және ЖБК (4-ші Қосымшада көрсетілген) кіреді. Бұл комитеттер көшіру принциптері жөнінде жоғары механизмде жұмыс жасайды. Сонымен қатар, ҮЕҰ коалицияның мүшелері мен Автожол комитетінің мүшелері өзара кездесулер өткізіп, электронды түрде Бірлікті кесіп өтетін жол мәселесі жөнінде де хаттармен алмасып тұрады. Банк мамандары Коалицияның ҮЕҰ-да қаншалықты ресми түрде Жоба ықпалындағы адамдардың атынан қатысуын, және де ол делдал ретінде бүкіл адамдар мен ауылдан қорғаныс жағынан өз пайдасын тигізуін бақылап отырды. Барлық осы жүргізілген процестердің нәтижесінде Автожол комитеті Түркістан және Бірлікте (Басшылықтын жаубының V Бабында көрсетілген) өткізілген жиындардың шешімдері бойынша да, бүкіл қиыншылыққа төтеп бере алды. Бірақ, ҮЕҰ – ң Қадағалау комитетіндегі мұндай рөлі жалғасу үшін қаржы жағынан көмекті қажет етуі мүмкін.
    

4. 
   БАСШЛЫҚТЫҢ ЖАУАБЫ.
   
5. 
   
   

45. 
    Банк басшылығы БЕ – БҚ дәізін игеруде арызданушыныңда, басшылықтың да көзқарасы бірдей болуын бағалайды, бұл жол Қазақстанның жергіліктері және басқа елдердің халақтарымен хабарлаушысы болып табылады. Жобаның автожолы жергілікті халықтың кірім көзі болып табылады және жергілікті өнімнің рынокқа шығуы мүмкіндігі болып табылады.
    

46. 
    Автожол комитеті жалға алушы түрінен жергілікті қоғамдағы арызданушылармен қатар қозғалатынын басшылық мойындайды, әсіресе қауіп болмау мақсатымен Бірлік ауылында Автожол комитеті жобаның барлық жеріне жергілікті тұрғындар көтерген сұрағы бойынша бірнеше рет өзгерістер енгізді. Бірлік ауылынан өтетін жолдары сұраныстың бір элементін құрайтынын Басшылық растады. Автожол комитеті Бірлік ауылы мен Түркістан қаласының тұрғындарымен кеңес нәтижесі бойынша өзгерістерді растады. Өзгертілген жобалаудық шешімдер Бірлік ауылының ені бойыша өтетін аумақ кірген құрлыстық контракт үшін дайындалған тендерлік құжаттарға енгізілді. Банктін Жоба командасы өзгертілген шешімдерді зерттеп, тендерлік құжаттармен үйлестірді.
    

46. 
    Сонымен қатар Басшылық, Банктің жобалық ұжымының дайын екенін және жалға алушының немесе басқа жоба нәтижесінде зиян кешкен адамдардың барлық сұрақтарын шешуге көмектесетінін растайды. Банктің жобалық ұжымының бірінші арызы 2009 жылы маусымда ҮЕҰ өкілдерімен жазбаша түрде электрондық поштаға келіп түсті, одан соң артынан электрондық хаттар 2009 жылдың тамыз, қыркүйек айларында түсті. Атожол комитеті 2009 жыл маусымда Шымкент қаласында қосымша қоғамдық тыңдау ұйымдастырды, тыңдау үстінде Оңтүстік Қазақстандағы алда өткен тыңдаулар нәтижесінде өзгертілген жобалық шешімдер талқыланып Банк мамандары оған бақылылаушылар ретінде қатысты. Сосын 2009 жылы желтоқсан айында Бірлік ауылының ішкі жолдарының жобалық келісіміне өзгерістер енгізілді, ал 2010 жылдың ақпан айында бұл мәселе Түркістанда және Бірлік ауылында талқыланды
    

46. 
    Басшылық, сұраныстағы көрсетілген арыздардың Түркістан қаласы мен Бірлік ауылының тұрғындарының көңілінен шығады деп есептейді. Банктың жобалық ұжымы Европа аймағының және Орталық Азия басқаруының мамандарымен тығыз байланыста. Сондай-ақ Операциялық саясат және мемлекеттегі қызметтер сапасының кепілі және сәйкестігі тобының (ОСМҚСКСТ) қолдауымен Жоба ықпал ететін зонасындағы тұрғылықты халық пен Қоғамдық ұйымдармен әрекеттесу тұрғысынан Жобаны іске келтіруді бақылау орындалады
    

49. 
    Арызданушылардың ойларына Басшылықтың жауаптары мына сұрақтарға қатысты.
    

В. Бірлік ауылының балаларына мектеп автобусын бөлу сұранысы. Бірлік ауылының балаларын мектепке апарып-алып қайтатын арнайы көлік мәселесі.

С. Түркістанда және басқа мәдени орталықтарға Мавзолейге транспорт мәселесі. Мавзолейге және қала орталығында орналасқан басқа да физикалық мәдени объектілерге жағымсыз әсер қаупі;

D. Түркістан қаласын жаңа айналып өту жолы құрылысының сұранысы, мұндай шешім қажеттігі туындағанда.

1. 
   Бірлік ауылының жол маңайы жағынан негативтік кері әсері мүмкіндігі.
   

• 
  (i) Жаңа 4 сызықты жолдың құрылысында Бірлік ауылының тұрғын үйінен теміржол жағына орналастырылды. Бірлік ауылының тұрғын үйлері бар жолдан 5 м ара қашықтықта салынды. 4 сызықты жолды салу барысында көлік жолының тұргын үйлерден алыстайды. Минималды қашықтық 17 метрді құрайды.
  
• 
  Жергілікті мектептің қасынан балалар қауіпсіздігі үшін жер асты өткелдерін салу қарастырылған, жолдан 800 м алыстықта бБағдаршамы бар жол салу да қарастырылған. 4 сызықты жолдың (мектеп №20 5-ші Қосымшада) астынан малдар үшін жол болады, ол бағдаршамнан көк шөпке 600 м қашықтықта.
  
• 
  Жоба өзгерісіне тағы автобус аялдамаларын салу қарастылған. Бұл жергілікті тұрғындардың үйінен шыққанда жолға түсуіне және қауіпсіздігіне байланысты. (6-шы Қосымщада көрсетілген)
  
• 
  4 сызықты және 2 сызықты жолдың ортасындағы 3 метрлік жар құрылысы. Бұл жар транспорттық шудан және газдардан сақтайды, сонымен қатар жергілікті тұрғындардың қауіпсіздігін қаматамасыз етіпжаяу жүрушіні жолдан бөліп тұрады.
  
• 
  Тұрғындардың сұранысы бойынша, 4 сызықты жаңа жолдың шетіне ағаштар отырғызылады. Ол ағаштар өскенде 3 метрлік жарға қосымша, шудан және транспорттық газдарынан сақтайтын болады. Жолдарда жарық құру да қарастырған
  

54. 
    Арызданушылардың өзгертілген жобалық шешімі Банктың экологиялық стандартына сәйкес келмейді деген тұжырымына мынаны басшылық айтып отыр: мұндай Банк стандарты жоқ және тұрғын үйден 50 м буферлік аймақ керектігі қайда айтылған?
    

54. 
    Басшылыққа белгілі Бірлік ауылы 2 сызықты жолы салынғаннан кейін салынған. Бұл жергілікті тұрғындарға кіріс көзі болып табылады. Басшылық Бірлік тұрғындарының Түркістан қаласының экологиясына аз мөлшерде негативтік зияндылығын тигізуіне қобалжын, 2 сызбалы жолдың қайта жөндеуіне қарсы еместігін бағалайды. Басшылық Банк мамандары 2009 ж қаңтарда Түркістанда өткізілген жиналыстар мен кеңестерге қатысқанын айтып отыр. Мұнда сотүстік және оңтүстік айналып өту жолының құрылысы жоспары жөнінде айтылды және коп тұрғындар Түркістан аймағындағы орналасқан 2 сызықты айналып өту жолының қайта жөндеуін қолдады.
    

56. 
    Арызданушылар жергілікті әкімшіліктің балаларға ауылдан мектепке апарып әкелетін автобус бөлетінін арнайы атады. Арызданушылар осы сөздің орындалуына және жауаптыларды белгілеулерін сұрайды.
    

С. Түркістан қаласында орналасқан кесенеге дейін транзиттік транспорттың қатынасы

58. 
    Арызданушылар Түркістанның барлық әлемдегі мұсылмандардың Меккесі екенін айтады. Қаланың потенциалы туристер мен келушілердің экологиялық және экономикалық тұрғыдан зиян келтіретінін атап өтеді.
    
59. 
    Әкімшілік Түркістан қаласының мәдени негізділігін атайды. Жоба шеңберінде Түркістан қаласының жан жағындағы жолды жөндеуге, Қожа Ахмет Яссауи кесенесі орналасқан және де басқа мәдениет құндылықтарына қаржы жұмсалатынын көрсетеді. Басшылық Түркістан қаласының орталығында орналасқан кесененің киелі орын екенін көрсетеді, мұнда ЮНЕСКО шешімімен әлемдік құндылығы көрсетілген. Көрсетілген 2 сызықты айналып өту жолы 1959 жылы салынған, ал 2001 жылы жөндеуден өтіп 2-категориға ауыстырылған. Қазіргі уақытты 2 сызықты жол жаман жағдайда, сондықтан транзиттік көлік Түркістан орталығынан өтеді. Жергілікті әкімшілікпен кеңесе отырып Автожол комитеті 2 сызықтық жолдан 4 сызықтық жол жасауын шешті. Қайтадан жөндеу жұмысы 2,6 км жерде орналасқан Қожа Ахмет Яссауи кесенесінен жүргізіледі. Қайта жөндеу барысында транзиттік көлік Түркістан орталығынан жүрмейтін болады.
    
60. 
    Жобаның қайта жөндеу жұмыстары Түркістанның экономикалық дамуына және Қазақстанның Оңтүстігі мен Батыс региондарын дамытады деп күтіледі. Қаланың даму барысында әкімшілік инфраструктураның дамуын жоспарлап, қала орталығындағы көлікті ауыстыруға көмегін тигізеді. Мұның бәрі көліктің қаладан шет жерде жүруіне әсер етеді. Сондықтан жоспарланып отырған 2 сызықты айналмалы жол Түркістан жергілікті әкімшілігі қаланың сыртындағы орта айналым жолдарын қарастырады. Банктың жоба ұжымы қала айналасындағы жолдардың жоспарлануын талдайды. Түркістан қаласының айналасындағы 2 сызықтық жол 4 сызықтық жолға өзгертіледі. (Түркістанның даму концептуальды жоспары, 8 қосымша) Басшылық Түрксітан қаласының көлік инфраструктурасының дамуын негізгі деп санайды.
    

61. 
    Арызданушылар келешекте қозғалыс ағымының қарқындылығының көбеюіне байланысты Қазақстан Үкіметінен 5 жыл ішінде Түркістан айналасында қызмет көрсететін әртүрлі (айналып өтетін) жолдарды жобалап және салатыны туралы кепілдеме беруін талап етеді.
    
62. 
    БасшылықБасшылық жергілікті әкімшіліктің келешекте Түркістаннан алысырақ солтүстік және оңтүстік айналмалы жолдарын салу туралы жоспарларын білдеді. Дегенмен, осындай айналмалы жолдарды салу біршама ауқымды жерлерді сатып алуды талап етеді. БЕ-БҚ дәліздеріне арналған ТЭН-да ұсынылған оңтүстік және солтүстік айналмалы жолдар зерттелді, экономикалық талдаулардың нәтижесі бойынша олардың құрылысы тиімсіз деп табылды. Банк қызметкерлерінің 2010 жылдың қарқындылық жөнінде соңғы мәлдіметтерді қолдануы арқылы жүргізген қосымша талдауы алдыңғы экономикалық талдау нәтижелерінің дұрыстығын растады (ұзындығы 38 км 2-жолақты оңтүстік айналымы үшін пайдалылығын есептеу 1,0% құрайды). Алдында көрсеткендей, 2009 жылы қаңтарда Түркістанда өткен консультативті кеңесте Банк қызметкерлері қатысқан. Кеңестің хаттамасында қатысушылардың жергілікті әкімшіліктен оңтүстік айналмалы жолының жоспарлары туралы сұрағаны көрсетілген. Әкімдік өкілдері ТЭН кепілдемесінің негізінде жауап берген, «Түркістан қаласының айналмалы жол құрылысы кешіктіріледі және кейінге қалдырылады... Қолданыстағы айналмалы жолды кеңейтіп және қайта жаңарту туралы шешім қабылданды. Бұл айналмалы жол (Жоба аясында салынатын) жаңа айналмалы жолдың құрылысы аяқталғаннан кейін қалаға беріледі.
    

61. 
    БасшылықБасшылық түсінгендей, Үкімет өкілдері қозғалыс қарқындылығына байланысты қажет болғанда солтүстік немесе оңтүстік айналмалы жолдардың құрылысы қайта қарастырылатындығына уәде берді. Түркістанның жергілікті әкімшілігі үшін қандай-да бір айналмалы жолдың құрылысы туралы шешім қабылдау ең алдымен Кесенеге келушілер мен қажыларды қала орталығына оңай кіруіне мүмкіндік беу және транзит қозғалысын қала сыртына шығару арасындағы тепе-теңдікті сақтау жолдарын іздеуден тұрады. Басшылықтің пікірінше, қалаға кіру мүмкіндігін жақсартатын және қозғалысты қала сыртына шығаратын осындай екіжақты қызметті жүзеге асыру үшін ең тиімдісі қала сыртындағы 2-жолақты айналмалы жолдың құрылысын қайта жөндеу болып табылады. Қаладан аса қашықтықта орналасқан және ұзындығы жағынан өте ұзын (қосымша 8 км қосу арқылы) солтүстік және оңтүстік айналмалы жолдың екеуі де Түркістанға тиімсіз. Басшылық қолда бар 2-жолақты айналмалы жолдың құрылысын қайта жөндеуден қала ұтатынына сенімді, ал солтүстік және оңтүстік айналмалы жолды келешекте қозғалыс қарқындылығының негізінде жүзеге асыруға болады.
    

61. 
    ТЭН аясында автожол Комитеті атқарған солтүстік және оңтүстік айналмалы жолдың алдыңғы талдауы осы екі нұсқаның да құрылысының орташа жеке-дара бағасы қашықтығына шамамен 4,5 млн. АҚШ долларын құрайды, бұл солтүстік айналмалы жол үшін шамамен 193,5 млн. АҚШ доллары және оңтүстік айналмалы жол үшін 171 млн. АҚШ долларын құрайды, сонымен қатар бұл жерді сатып алуға және қоныс аудару үшін өтемақы төлеміне кететін шығындарды есептемегенде. Бұл қолданыстағы 2-жолақты айналмалы жолды 4-жолаққа дейін кеңейту құрылысына қарағанда 55,5 млн АҚШ доллары көлемінде артық. 9-шы Қосымшада солтүстік және оңтүстік айналмалы жолының ұлғайтылған шығыстар сметасы және осы екі нұсқаның орналасқан жерінің концептуалды сызбасы келтірілген. Шығыстар сметасының жоғары болғандығының себебі, мұнда құрылысы қажет болатын ірі көпірлердің және тесіктаулардың (солтүстік айналмалы жол үшін 2 тесіктау және 11 көпір; оңтүстік айналмалы жол үшін 2 тесіктау және 9 көпір) көптігі, солтүстік бағытта 50 тұрғын үйлерді бұзумен қатар. Солтүстік немесе оңтүстік айналмалы жолдардың құрылысы үшін көптеген жерлерде дақылдар егетін ауылшаруашылық жерлерді алу қажет болады, сонымен қатар екі бағытта да көптеген зираттар мен басқа да физикалық мәдени құндылықтар орналасқаны белгілі.
    

61. 
    Бүгін ККМ⁸-да қолданылатын стандарттарға сәйкес, егер болжалынған қозғалыс қарқындылығы тәулігіне 6000 жеңіл автомобиль және 3000 жүк машинасынан асса, онда 2-жолақты жаңа айналмалы жолдың құрылысы қажет. Банк қызметкерлерінің ТЖДБҮ-4 үлгісін қолдану арқылы жүргізген қосымша экономикалық талдауы, 2-жолақты айналмалы жолды негіздеу үшін тәулігіне 10.000 қозғалыс қарқындылығы қажет болса, 4-жолақты айналмалы жол құрылысын салу үшін тәулігіне 14.000 қозғалыс қарқындылығы қажет (2010 жылы орташа тәуліктік қарқындылық шамамен 3500 қозғалыс қарқындылығын құрады). Сонымен қатар, БасшылықБасшылық қолданыстағы айналмалы жолды қайта жөндеу қосымша жер сатып алу қажеттілігін жояды. Қолда бар жолды кеңейту үшін қолданылатын жобалау стандарты қала құрылысына да сәйкес келеді.
    

61. 
    Банк өзінің барлық мемлекет-клиенттеріне беретін нұсқауларына сәйкес, БасшылықБасшылық оңтүстік немесе солтүстік айналмалы жолдарын салу экономикалық, экологиялық және әлеуметтік әсерлерді талдау негізінде жүзеге асырылуы тиіс деп есептейді. Дегенмен Банк автожол құрылысын дамыту Мемлекеттік бағдарламасына қосылатын бұл жобаны қаржыландыруға кепілдік бере алмайды, БасшылықБасшылық келешекте Қазақстанға қосымша қолдау көрсету туралы сұрағанда ғана қарастыруға дайын. Түркістан қаласының орталығында орналасқан Қожа Ахмет Яссауи Кесенесінің мәдени және діни маңыздылығые ескере отырып, Басшылық жоспарланып отырған оңтүстік (немесе солтүстік) айналмалы жол құрылысы экономикалық тұрғыда негізделмейінше Қазақстанның мемлекеттік инвестициялық бағдарламасында қала береді деп ұйғарды. Әдістердің дұрыстығы үкіметтің осындай жұмыстарды әлеуемттік және экномикалық тетіктер есебінен экономикалық пайда негізінде оның басымдылығын анықтауды талап етеді.