Биологиялық қауіпсіздік адамдар мен табиғи ортаның жекелеген компоненттерінің қауіпті биологиялық факторлардан қорғалуының, оның ішінде биологиялық қорғау шараларымен қамтамасыз етілуінің жай-күйі

Орындаған:Әдебиетова Ақжүніс

Алматы, 2023

• 
  патогендік тобы I-II ПБА-мен немесе патогендігі I-II топқа жататын ПБА жұқтыруы ықтимал материалмен жұмыстар жүргізілетін стационарлық зертханалардың қоршаулары күрделі болуы және типтік жобалар бойынша салынуы тиіс.
  
• 
  микробиологиялық зертхананың патогендігі I-IІ топтағы микроорганизмдерді жұқтырған немесе жұқтыруы ықтимал материалмен жұмыс жүргізуі үшін жұқпалы, шартты таза, таза аймақтары, патогендігі IІІ-IV топтағы микроорганизмдермен жұмыс істеу үшін таза аймақтар болуы тиіс.
  
• 
  патогендігі I-IV топтардың қоздырғыштарын жұқтырған немесе жұқтыруы ықтимал инфекциялық материалмен жұмысқа эпидемиология, бактериология, вирусология, паразитология және аса қауіпті инфекциялар бойынша мамандандырудан өткен мамандар жіберіледі.
  
• 
  патогендігі І топтың қоздырғышын жұқтыруы ықтимал материалмен жұмыс істейтін адамдардың жұмыс күнінің соңында дене қызуын арнайы журналда тіркеу арқылы термометрия жүргізіледі;
  
• 
  патогендігі І-ІІ топтың микроорганизмдерін жұқтыруы ықтимал материалды жұқтырған жануарлар басқа жануарлардан бөлек ұсталады;
  
• 
  

Патогенді биологиялық агенттермен жұмыс істеу жөніндегі қызметті жүзеге асыру 15 бапта көрсетілген.

Патогенді биологиялық агенттердің айналысы саласындағы есепке алу және мониторинг 16 бапта көрсетілген.

Биологиялық қауіп ұғымы дені сау адамға, жануарға және немесе өсімдікке тікелей әсер ету,яғни жұқтыру арқылы қоршаған ортаны бұзуға ықтимал ететін, қауіп төндіретін инфекциялық агентті білдіреді. Зертханалық инфекциялардың әр түрлі санаттары үшін практикалық нұсқаулар берілген, онда биологиялық материалды қауіпсіз сақтауға арналған тиісті жабдықтар, зертхананың персоналы орындауға тиіс қажетті жабдықтар мен іс-шаралар сипатталады. Бұл нұсқаулар биологиялық қауіпсіздік деңгейлері деп аталады. Олардың әрқайсысы бастапқы және қайталама кедергілерден және микробиологиялық процедуралардың ерекшеліктерінен тұратын 4 деңгейді бөледі. Бірінші деңгей жұқтырудың ең төменгі тәуекеліне сәйкес келеді.

Биологиялық қауіпсіздік деңгейі-1

Зертхана жабдықтары мен үй-жайлары адам ауру жағдайлары тіркелмеген микроорганизмдердің белгілі штаммдарымен жұмыс істеуге жарамды. Зертхана барлық ғимараттың үй-жайларынан оқшаулануы міндетті емес.Арнайы қорғаныс жабдығы талап етілмейді және пайдаланылмайды. Зертхана қызметкерлері қауіпсіздік техникасына әдеттегі оқытудан өтеді және стандартты микробиологиялық зертханада жұмыс тәжірибесі бар зертхана бастығының басшылығымен болады.

Биологиялық қауіпсіздік деңгейі-2

Зертхана жабдықтары мен үй-жайлары орташа ауырлықтағы адам ауруларын тудыратын орташа тәуекел тобына жататын белгілі микроорганизмдердің кең спектрімен жұмыс істеуге жарамды. Биологиялық қауіптілік деңгейінен негізгі айырмашылықтар-1

• 
  Зертхана қызметкерлері тәжірибелі мамандардың басшылығымен патогенді микроорганизмдермен жұмыс істеу бойынша арнайы оқытудан өтеді;
  

• 
  Жұмыс жүргізу кезінде зертханаға кіру шектелген;
  

• 
  Өткір заттармен абайлап қолдану ұсынылады;
  

• 
  Аэрозольдар немесе кеміргіштер пайда болуы мүмкін кезінде ерекше сақтық шаралары қажет. Физикалық қорғау кедергілерін пайдалану ұсынылады.
  

Биологиялық қауіпсіздік деңгейі-3.

Жұмыс ережесіне сәйкес қауіпсіздік техникасы, құрал-жабдықтар мен зертхана үй-жарамды жұмыс істеу үшін жергілікті және экзотикалық микроорганизмдермен берілетін ауа-тамшы жолымен және тудыратын ауыр аурулары болуы мүмкін. Персоналды қорғауға сондай-ақ қоғам мен қоршаған ортаны қорғауға ерекше назар аударылуы тиіс.

Биологиялық қауіпсіздік деңгейі-4.

Зертхана жабдықтары мен үй-жайлары адам денсаулығы мен өміріне жоғары қауіп төндіретін микроорганизмдердің қауіпті және экзотикалық штаммдарымен жұмыс істеуге бейімделген. Аурулар ауа-тамшы немесе белгісіз жолдармен беріледі және емдеуге берілмейді, вакциналар мен дәрілік препараттар жоқ. Зертхана қызметкерлері аса қауіпті микроорганизмдермен қауіпсіз жұмыс істеу техникасы бойынша арнайы және мұқият оқытудан өтеді және осындай жұмыс тәжірибесі бар маманның басшылығымен болады. Зертханаға кіру қатаң шектелген. Зертхана жеке ғимаратта немесе ғимараттың толық оқшауланған бөлігінде орналасады. Зертханада жұмыс жүргізудің арнайы ережелері белгіленген

Зертханада әрқашан қанмен және биологиялық сұйықтықтармен жұмыс істеу кезінде, сондай-ақ өткір заттарды пайдалану,сақтау кезінде сақтық шараларын сақтау, қолды өңдеуді жүргізу қажет.

Зертханада тамақ ішпеу, ішпеу және темекі шегуге болмайды. Тағам өнімдерін клиникалық материалды сақтау үшін қолданылатын тоңазытқыш камераларда сақтауға болмайды. Ағзаның қанымен және биологиялық сұйықтықтарымен кездейсоқ жанасудың жоғары ықтималдығы болған жағдайларда бет қалқаншалары немесе маскалар мен қорғаныс көзілдіріктерін пайдалану қажет.Жұмыс біткенде күн сайын және қажеттілігіне қарай дезинфекциялау қажет.

Дезинфекция – патогенді және шартты-патогенді микроорганизмдерді тері жабындары мен сыртқы орта объектілерінен денсаулыққа қауіп төндірмейтін деңгейге дейін жояды. Дезинфекция әдістері:механикалық(жуу, шаңсорғышпен өңдеу, желдету, жуу және т. Б.),физикалық(қайнау, құрғақ ыстық ауаның, судың қаныққан буының, ультракүлгін сәуленің және т. Б.),химиялық(химиялық заттарды қолдану,антисептиктер мен дезинфектанттар), аралас (бірнеше әдістерді қолданудың үйлесімі, мысалы, бөлмелерді дымқыл тазарту және т.б).

Стерилизация- патогендер мен олардың спораларын дамудың барлық кезеңдерінде толығымен жою. Стерилизация алдындағы тазарту-бұл ақуыз, май және дәрілік ластанудан механикалық тазарту.

ҚР фармацевтика саласының нормативтік-құқықтық базасы

•»Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» ҚР Кодексі (2020 жылғы 7 шілдедегі) .

•GXP стандарттары (ҚР ДСӘДМ №15 бұйрығы).

•ҚР Мемлекеттік фармакопеясы 3 томдық.Бұйрықтар мен қаулылар (бұйрықтар №754, №680, №232, №227, №735, №736, №27, №262, №405, №76 және т. Б.)

•»Еуразиялық экономикалық одақтың тиісті өндірістік практикасының қағидаларын бекіту туралы» Еуразиялық экономикалық комиссия кеңесінің 2016 жылғы 3 қарашадағы № 77 шешімі.

Биологиялық қауіпсіздік саласындағы талаптар-осы Заңның 9-бабының 11 тармақшасына сәйкес бекітілетін Тізбеге енгізілген Қазақстан Республикасының заңнамасында, сондай-ақ нормативтік техникалық құжаттарда, ұлттық және мемлекетаралық стандарттарда (Қазақстан Республикасының 2022 жылғы 21 мамырдағы № 122 Заңы) қамтылған биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелерін реттейтін нормалар-VII ҚРЗ.

GxP халықаралық стандарттары:

• 
  GLP-тиісті зертханалық тәжірибе стандарты
  
• 
  GCP- тиісті клиникалық тәжірибе стандарты
  
• 
  GMP- тиісті ӛндірістік тәжірибе стандарты
  
• 
  GDP- тиісті логистикалық тәжірибе стандарты
  
• 
  GPP-тиісті дәріхана тәжірибесінің стандарты
  
• 
  GVP-фармакологиялық қадағалаудың тиісті тәжірибесінің стандарты
  
• 
  Тест сұрақтары
  
• 
  
• 
  1. Пәнді оқытудың мақсаты:
  
• 
  А) пән бойынша ұғымдарды, санаттарды зерделеу;
  
• 
  Б) тақырып бойынша ойлауды қалыптастыру;
  
• 
  В) пән бойынша алған білімдерімен жұмыс істеуге дайын болу;
  
• 
  Г) жоғарыда айтылғандардың барлығы +
  
• 
  2. «Фармацевтикалық өндірістегі биоқауіпсіздік негіздері» пәнінің міндеттері болып табылады:
  
• 
  А) биоқауіпсіздік туралы түсініктерді қалыптастыру;
  
• 
  Б) негізгі биологиялық қауіптерді білу;
  
• 
  В) фармацевтикалық өндірістегі биоқауіпсіздік негіздерін зерттеу;
  
• 
  +Г) негізгі биологиялық қауіптер туралы жоғарыда аталған барлық білім
  
• 
  3. Аурулардың қайсысы қан ( векторлық) инфекциялар тобына жатады:
  
• 
  А) сколиоз;
  
• 
  Б) оба; +
  
• 
  В) гиподинамия.
  
• 
  4. Аурулардың қайсысы қан ( векторлық) инфекциялар тобына жатады:
  
• 
  А) сколиоз;
  
• 
  Б) остеохондроз;
  
• 
  В) безгек. +
  
• 
  5. Аурулардың қайсысы қан ( векторлық) инфекциялар тобына жатады:
  
• 
  А) желшешек;
  
• 
  Б) кене энцефалиті; +
  
• 
  В) остеохондроз.
  
• 
  6. Сыртқы қабық инфекциясының қоздырғыштары адам ағзасына қалай енеді:
  
• 
  А) терінің сау аймақтары арқылы;
  
• 
  Б) тыныс алу жолдары арқылы;
  
• 
  В) зақымдалған тері арқылы. +
  
• 
  7. Биологиялық қауіпсіздік деңгейі 1 белгілі штаммдарды қамтиды:
  
• 
  А) адам жұқтырудың тіркелген жағдайлары жоқ микроорганизмдер; +
  
• 
  Б) адам инфекциясының тіркелмеген жағдайлары жоқ микроорганизмдер;
  
• 
  В) қоршаған ортаны жұқтырудың тіркелген жағдайлары жоқ микроорганизмдер.
  
• 
  8. 2 биологиялық қауіпсіздік деңгейіне микроорганизмдер жатады:
  
• 
  А) адамда жеңіл дәрежедегі жұқпалы ауруларды тудыруы мүмкін;
  
• 
  Б) адамның ауыр дәрежедегі жұқпалы ауруларын тудыруы мүмкін;
  
• 
  В) адамда орташа ауырлықтағы жұқпалы ауруларды тудыруы мүмкін.+
  
• 
  9. Биологиялық қауіпсіздік 3 деңгейіне жергілікті және экзотикалық микроорганизмдер жатады:
  
• 
  А) ауа тамшылары арқылы берілетін және ауыр жұқпалы ауруларды тудыруы мүмкін; +
  
• 
  Б) ауа тамшылары арқылы берілетін және орташа жұқпалы ауруларды тудыруы мүмкін;
  
• 
  В) олар ауа тамшылары арқылы таралады және жеңіл жұқпалы ауруларды тудыруы мүмкін.
  
• 
  10. 4 биологиялық қауіпсіздік деңгейіне қауіпті және экзотикалық штамдар жатады:
  
• 
  А) адамдардың денсаулығы мен өміріне айтарлықтай қауіп төндірмейтін;
  
• 
  Б) адамдардың денсаулығы мен өміріне елеулі қауіп төндіретін; +
  
• 
  В) бұл адамдардың денсаулығына елеусіз қауіп төндіреді.
  
• 
  В) безгек. +
  
• 
  В) гиподинамия