Бірманова Қ. И. №7 орта мектебінің директоры
жүктеу/скачать 28.78 Kb.
|
|
Бірманова Қ.И. №7 орта мектебінің директоры Бізді айнала қоршаған экологиялық таза ауа, таза су барына мән бермейміз. Су лайланып, ауа бұзылғанда ғана адамдар табиғаттың адам өміріне тікелей қатысы барына көз жеткізіп ойлана бастайды. Дәл осындай жағдай қарым-қатынаста орын алады: ұрыс-керіссіз өтіп жатқаны,сонымен қатар оны түзету жолдары туралы ойланбаймыз. Дау-жанжал(Конфликт) жағдайы әрқашан ойдағы кенеттен болатын өзгерістерді тудырады. Осы мағынада шығармашылық бастама негізі қаланған: конфликт процесінде, адам кездейсоқ жағдайға тап болады. Адам шығармашылық ізденісті жасауға міндетті және жаңашылдыққа бет бұру, қарым-қатынасқа қатысты түрлі тәсілдерді пайдалана білу шарт. Қатынас – маңызды рухани байлық. Қарым-қатынас арқасында адам айналадағы адамдармен түрлі қатынасқа түседі. Адамдардың бәрі бірдей емес, сонымен қатар олардың арасында да жанжал туындайды. Дау-жанжал(Конфликт) – бұл қарама-қарсы жақты қақтығыстыру, айтылудың асқынған формасы Осы жағдайда екі жақта бір-бірін кінәлап, балағаттауда сараңдық танытпайды. Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Қазақстан халқына жолдауында, елдің болашағын қоғам ретінде көреді.қай жерде адамның жоғары қасиеті, рухани құндылықтары, ар-намысы болса ғана адам мәдениетті адам деп саналады. Сондықтанда адамзат , конфликтісіз адамзаттың гүлденуі мен қоғамның даму міндеттері бейбітшілік пен келісімде өмір сүргенде ғана тұрақтылық болады. Адам басқа адамдармен жақсылық тілеуші ретінде талпыну керек. Егер әр адам кез-келген конфликтілік жағдаяттан шығуды үйренсе болғаны. Бұл әр адамның қолынан келетін нәрсе. Адамдар көп уақыттарын қарым-қатынаста өткізеді. Адам қарым-қатынас арқасында жеке, отбасылық, өндірістік, іскерлік және тағы да басқа айналасындағылармен қатынас жасайды. Өмірде адамдар арасындағы дау, тартыстың болатындығы ең бастысы адамдардың әртүрлі болуы. Жер бетінде біркелкі дәлме-дәл ұқсас адам баласы болмайды. Әлемде, айнала қоршаған ортада адамдар бір-бірін әр түрлі қабылдайды, көреді. Сонымен қатар олар түрлі ойлайды, тұжырым жасайды, талдайды.Олар өздерінің мінездерімен, мүмкіндіктерімен, қызығушылықтарымен ұқсас емес. Осының бәрі үнемі адамдар арасындағы қарама-қайшылыққа әкеліп соғады. Қарама-қайшылықтар әр кезде болатынын түсінуіміз керек. Сол сияқты конфликті де өмірде орын алады, адамзаттың қарым-қатынас бөлігі іспетті, адамзат өз өмірін тоқтатқан жағдайда дау, тартыс та тоқтайды. Сондықтан да «конфликт» сөзін білуге міндеттіміз. «Конфликт» сөзі латын тілінен «conflictus» шыққан және «қақтығысу» деген мағынаны білдіреді. «Конфликт» сөзінің түрлі мағынасы бар, ол әрі ауқымды. Кейбіреулерін мысалға келтірсем: Андреев В.И. «Конфликт – бұл қарама-қайшылықтың асқынған түрі, тартысқа қатысушы екі адамның күресі, шиеленіскен даулы проблемаларды шешу жолы », деп санайды Сонымен қатар түсіндірме сөздікте : «Конфликт- дауласу, қарама-қарсы жақтың бір-бірімен қақтығысуы, талас, түрлі көзқарас, егес, тартыс деп анықтама береді. «Конфликт» сөзінің синонимдік қатары: күрес, соғыс, өшпенділік, істі анықтау, қырқысып таласу, жанжал, егес,тартыс,төбелес, қақтығыс, дау, ұрыс, соқтығысу, араздық, алауыздық, сөзге келіп қалу,келісеалмаушылық, араздық. Осы сөздердің мағыналарын ашып көрейік. Күресу, тартысу – бір-бірімен алысу, тартысқа түсу. Қастық – бір-біріне деген қайырымсыздық қатынастар,өзара жек көрушілік. Төбелес – Ұрыссу, өзара беттерін көгертіп жанжалдасу. Қақтығыс – қарама-қарсы күштердің, талаптардың немесе мүдделердің қақтығысы. Жанжал – ұрыстың ұлғайған түрі, үлкен жанжалға айналуы. Араздық – 1.Тәртіптің келісімнің жоқтығы; 2.Ұрыс-керіс,алауыздық. Сөзге келіп қалу – жеңіл ұрыс түрі. Талас, егес – сөзбен тайталасу,тайталасушылар өз пікірлерін ғана ортаға салады. Алауыздық – 1.көзқарастары, пікірлерінің сәйкессіздігінен, келісім Ұрыс-керіс – 1. Өзара өштесу жағдайы, сөзге келіп қалу; 2.Айқай-шу. Қақтығысу - талас, ұрыс нәтижесінде келісе алмаушылық. Жанжал – кішігірім ұрыс; Конфликт әртүрлі болады:отбасылық, іскер,өндірістік, саяси және тағы басқа болады. Тартыс әлеуметтік және бейәлеуметтік болып екіге бөлінеді. Әлеуметтік Тартыс субъектілері адамдар, ал бейәлеуметтік Тартысқа табиғат құбылыстары жатады. Аристотель қоғамды басқарушы және бағынушы адамдарға бөлді. Ол “әлсіздер әр уақытта теңдікке ұмтылса, басшылардың ойына бұл туралы кіріп те шықпайды” деп жазған. Орта ғасырларда Н.Макиавелли (1496 – 1527) өзінің “Мемлекет” еңбегінде, сондай-ақ Э.Роттердамский, Ф.Бэкон, Т.Гоббс сияқты атақты батыс зерттеушілері Тартысты кеңінен зерттеді. 18 ғасыр ойшылдары қарулы қақтығыстарға қарсы тұрып, оның себептерін Тартысты зерттеу арқылы тануға тырысты. Э.Кант “көршілестер арасында Тартыс әр уақытта болады, яғни бейбітшілік орнауға екі жақ та өз күштерін салуға тиісті Кикілжің мәселелері мен кикілжіңді жағдайлар әрқашан да философтарды қоғамдық қызметкерлерді, оқымыстыларды қызықтырған. Қаншалықты қызықты әрі, ұзақ тарихи мәні болса да, қазіргі кезге дейін жалпыға бірдей анықтамасы «конфликтінің түсінігі әзірше құрылған жоқ, өйткені өте көп әртүрлі құбылыстар тым ұзақ категорияларға түсіп отырады . Ең алғашқы рет әлеуметтік кикілжіңнің табиғи рационалды мағынасын сынауға түсініктеме берген ежелгі грек философтары. Психологияда конфликтің мынадай түрлері бар: - Тұлғаішінде конфликт – қарама-қарсы бағыттағы жеке өзіне байланысты себептермен,қызығушылықтармен, мәселелермен тағы да басқа ұрыс-тартыс. - Тұлғааралық конфликт – адамдар арасындағы қарым-қатынас,ситуация взаимодействия людей, при которой они либо преследуют несовместимые цели, либо придерживаются несовместимых ценностей и норм, пытаясь реализовать их во взаимоотношениях друг с другом, либо одновременно в острой конкурентной борьбе стремятся к достижению одной и той же цели, которая может быть достигнута лишь одной из конфликтующих сторон. - топаралық конфликт- конфликт жасайтындар әлеуметтік топ болып топтасады, өздерінің мақсаттар істерімен бір-біріне кедергілер келтіреді. Конфликтінің пайда болуы барлық салаларда кездеседі. Конфликтінің пайда болуы үшін қажетті факторлар қатарының болуы: - себептің болуы, проблемалар, қарама-қайшылық; - конфликті жағдай; - конфликтіге қатысушылар; - қақтығыс. Мысалы ,оқушылар арасындағы конфликтінің туу жағдайындағы негізгі себептерді қарастырайық.. Конфликт туындайды, негізінде… - әлдекім рұқсатсыз бөтен адамның заттарын алғанда; - әлдекім байқаусызда итеріп немесе соқтығып кеткенде; - әлдекім біреуге саналы түрде жамандық жасаса; - әлдекім біреуге өздігінен тиіссе; - кімде кім біреуді мазақтаса; - әлдекім басқаның пікіріне құлақ аспағанда; - әлдекім басқаларды мұқалтқанда. - адам аяншақ болғанда; - әлдекім ойын, сайыстарда әділетсіз өзін көрсеткен жағдайда. Конфликтіге қатысушылар – екі не одан да көп адамдар немесе кей жағдайда қарама-қайшы пікірдегі, идеядағы түрлі көзқарастағы бір топ адам. Біркелкі конфликтілік жағдайда әртүрлі адамдар өздерін түрлі жағынан көрсетеді. Қазіргі психология кең таралған типтегі конфликтіге қатысушы төрт тұлғалы мінезді адамды көрсетеді: 1-і типтегі – өшпенділік, конфликтінің дамуына әрекет етуші; 2-й типтегі – тәртібі ымыралы шешімге келушілер; 3-і Екі жақтың қабылдаған шешіміне бас ие отыра, бағына бейімделушілер; 4-сі Конфликтіден кету бейімділігін анықтаушылар Шынайы өмірде осы типтегілердің әрбірі таза күйінде кездеспейді, бірақ көпшілік адамдарды осы типтегі конфликтіге қатысушылар тобына жатқызуға болады. жүктеу/скачать 28.78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|