Д. Серікбаев атындағы

1.1.3 Терминдер мен анықтамалары

Соларға қосымша ретінде осы жұмыс оқу бағдарламасында келесі терминдер мен анықтамалар бекітілген:

• 
  Мақсат – перен. әлденеге ұмтылу, әлденені жүзеге асыру мағынасын білдіреді. Мысалы, «Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының мақсаты» ретінде: «білім берудегі бәсекеге қабілеттілікті арттыру, экономиканың тұрақты өсуі үшін сапалы білімге қол жеткізуді қамтамасыз ету жолымен адам капиталын дамыту»
  

• 
  Міндет – әлдененің орындалуын, әлдененің шешілуін талап етуші, немесе ақыл нәтижесінде, есептеулер арқылы шешілетін, орындалатын. Мысалы, Мемлекеттік бағдарламаның міндеттерінің бірі ретінде, «білім беру жүйесін жоғары білікті мамандармен қамтамасыз ету» танылады.
  

• 
  Білім – оқылатын объект туралы жалпы көріністер негізіндегі мағлұматтардың, танымдардың үйлесімділігі. Мысалы, машинаның құрлғысы мен тағайындалуы.
  

• 
  Икемділік – білім арқылы, тәжірибе арқылы игерілген, әлденені жасауға деген қабілет. Мысалы, меңгерілген үлгі негізінде міндеттердің шешілуі, яғни типтік міндеттердің.
  

• 
  Дағды – жаттығулар, әдет арқылы құрылған икемділік, яғни тұрақты түрдегі жаттығулар арқылы автоматтылыққа дейін жеткізілген әрекеттер. Мсыалы, көбейту кестесі.
  

• 
  Жете білушілік – көп бөлігі өз бетінше іске асу үшін қажетті ақпаратты тиімді қолдану мен өз бетінше құрылымдау, табу, талдау икемділігі(білімдер мен икемділіктерді қолдана білуге деген қабілет)
  

1.1.4 Белгілеулер мен қысқартулар

ЖКМ – жүк көтергіш машиналар;

ТМ – тасымалдаушы машиналар;

СӨЖ – студенттің өздік жұмысы;

СОӨЖ – студенттің оқытушы басқаруымен орындайтын өздік жұмысы;

1.1.5 Оқу пәнінің мазмұны

1.1.5.1 Жүк көтергіш машиналары.

Материалдар мен жүктемелер сипаттамасы.

Металл конструкциялары үшін арналған құрыш болат. Крандық механизмдер бөлшектері үшін арналған металлдар. Металл емес материалдар.

Жалпы мәліметтер.

ИСО 4301/1 – 86 бойынша тұтас алғандағы крандар мен механизмдер жіктемесінің топтары. Ряды основных параметров в соответствии с ГОСТ 1575-81 сәйкес негізгі параметрлердің қатарлары. Сапа көрсеткіштерінің номенклатурасы.

Кран механизмдерінің бөлшектері мен тетіктері.

Кран механизмдерінің жетектері (электр, гидравликалы, пневматикалы, қолмен). Арнаулы бөлшектер мен тетіктер (Болат канаттар мен жүк шынжырлары. Блоктар. Барабандар мен полиспастілер. Тоқтатқыштар мен тежегіштер. Муфталар. Жүк қармаушы құрылғылар).

Кран механизмдері

Көтеру механизмдері (жіктемесі, конструкциялары, есебі). Қозғалтқыш механихмдері (жіктемесі, конструкциялары, есебі). Айналдыру механизмдері мен қорғаныстық-бұру құрылғылары (жіктемесі, конструкциялары, есебі). Жүк көтеруге арналған машиналардың жебелік құрылғылары және жебенің ұшуын өзгерту механизмдері (жіктемесі, конструкциялары, есебі). Қосымша құрылғылар (айдап әкетуге қарсы құрылғылар, жүк көтергіштікті және жүк моменттерін шектеуіштер, салмақты өлшеуіш құрылғылар).

ЖКМ.

Терминдер мен анықтамалар. Жалпы мәліметтер. Конструкциясы бойынша крандар жіктемесі. Жүк қармаушы бөлшегінің түрі бойынша жіктемесі. Орын ауыстыру мүмкіндігі бойынша жіктемесі. Бұрылу дәрежесі мен тіреу тәсілі бойынша жіктелуі. Көрсеткіштері: жүктеменің, сызықтық көрсеткіштері, жұмыс қозғалыс жылдамдығының.

Автомобиль крандары. Техникалық сипаттамасы мен конструктивтік схемалары. Қолданылу аясы мен жұмысын ұйымдастыру.

Пневмодоңғалақты крандар. Крандардың жебелік құрылғысы. Механизмдер конструкциялары. Автомобиль типті арнайы шассиге арналған крандардың конструктивтік ерекшеліктері. Қысқа базалы крандар. Шетелдік пневмодоңғалақты крандардың конструкцияларына шолу.

Мұнаралық крандар.

Мұнаралық крандар жіктелуі және оларға қатысты негізгі талаптар. Көрсеткіштерінің таңдалуы. Негізгі түйіндері. Техникалық-экономикалық көрсенткіштері. Механизмдерді есептеу әдістемесінің негізгі ережелері. Металл конструкцияларын жобалау ерекшеліктері.

Жалпылама міндетті мұнаралық крандар.

Жалпы мағлұматтары. Есептеу негіздері.Крандарды дайындауға қажетті материалдар. Әмбебап кран түйіндері. Көтеру, қозғалыс механизмдері. Металл конструкцияларының ерекшеліктері. Жұмыстарды ұйымдастыру.

Жалпылама міндетті козловой крандар.

Типтері мен негізгі көрсеткіштері. Есептік жүктемелері мен беріктік шарттары. Металл конструкциялары. Крандар механизмдері. Алдын-алушы және виброқорғаныстық құрылғылары. Крандар монтажы мен сынамасы. Кран асты жолдары.

Крандардың техникалық пайдаланылуы

Техникалық қадағалау органдарының ережесі. Техникалық қызмет көрсету мен жөндеуді ұйымдастыру. Кранның металл конструкцияларын жөндеу. Майлау материалдары.
1.1.5.2. Тасымалдаушы машиналары.

Жалпы мағлұматтары

Үздіксіз тасымалдаушы машиналардың негізгі түрлері. Тасымалдаушы жүктер. Иілгіш тарту бөлшегі бар конвейерлердің құрамдас бөліктері. Конвейерлер есебінің негіздері.

Иілгіш тарту бөлшегі бар конвейерлер.

Таспалық(ленталы) конвейерлер. Жалпы мағлұматтары. Құрылғысы мен әрекет ету принципі. Конвейерлік ленталар. Роликтік тіреулер мен роликтер. Жетектеуші және керіп, созушы құрылғылар, олардың ерекшеліктері мен есебі. Тиеуші және түсіруші құрылғылары. Тоқтатушылар, қармаушылар, тазартушы құрылғылары. Есебі.

Пластинка тәрізді конвейерлер. Пластинка тәрізді лента. Шынжырлы тарту бөлшегі. Тіреуіш сап. Жетектеуші және керіп, созушы құрылғылар. Түзу сызықты және қисық сызықты учаскілердегі пластинка тәрізді лента қозғалысына кедергі. Қолданылу аясы.

Қырғыштары бар конвейерлер. Біртұтас биік қырғыштары бар конвейерлер. Негізгі типтері мен қолданылу аясы. Конвейерлер элементтері. Есебі. Біртұтас аласа қырғыштары бар конвейерлер. Негізгі типтері мен қолданылу аясы. Конвейерлер элементтері. Есебі.

Қырғышы –шөміші бар, шөмішті, аспалы бесігі бар конвейерлер. Құрылғысы мен қолданылу аясы. Конвейерлер элементтері. Конвейерлердің есебі.

Аспалы конвейерлер. Аспалы жүк тасығыш, аспалы итергіш, аспалы жүк тасығыш-итергіш конвейерлер. Құрылғысы мен қолданылу аясы. Конвейерлер элементтері. Конвейерлердің есебі.

Иілгіш тарту бөлшегі жоқ конвейерлер.

Бұрандалы(винттік) конвейерлер. Түрлері мен қолданылу аясы. Көлденең, тік конвейерлер. Есебі.

Айналып тасымалдаушы құбырлар. Жалпы мағлұматтары. Тасымалдаушы құбырлар есебі.

Вибрациялық конвейерлер. Науаның қозғалыс параметрлерінің анықтамасы мен әрекет ету принципі. Науадағы жүк қабаты мен бөлшегінің қозғалысының орташа жылдамдығы. Вибрациялық конвейерлер элементтері. Әртүрлі типті вибрациялық конвейерлердің ерекшеліктері.

Теңселгіш конвейерлер. Құрылғысы мен қолданылу аясы. Конвейерлер элементтері.

Пневматикалық көлік. Жалпы мағлұматтары. Теңселгіш күйдегі жүктердің пневматикалық көлігі. Аэронауа.

Гидравликалық көлік. Жалпы мағлұматтары. Қондырғыларының схемалары мен құрылғылары.

Қосымша құрылғылар. Бункерлер. Жалпы мағлұматтары. Вспомогательные устройства. Бункера. Общие сведения. Күмбезтүзуші. Сыйымдылықтардан сусымалы жүктердің төгілуі. Бункерлер есебі. Бункерлер элементтері.
1.1.6 Тәжірибелік сабақтар тізімі:

1. 
   ИСО 4308/1-86 бойынша болат арқанның есебі мен таңдалуы
   

3) Арқанның(болат, канатты) есебі мен таңдалуы

4) Тасымалдаушы машиналардың шынжырлы берілістерінің жобалануы.

5) Ленталы конвейерлердің еңбенк өнімділігінің есебі.

6) Винттік конвейерлердің негізгі көрсеткіштерінің анықтамасы.
1.1.7 СОӨЖ арналған тапсырмалар тізімі

1) 5В0713 «Көлік, көліктік техника және технологиялары» мамандығы бойынша оқитын студенттер ӘН сәйкес курстық жұмыс орындайды.

Жобалауға арналған тапсырмалар: кран механизмдері (көтеру, қозғалту, айналдыру, ұшуды өзгертуші механизмдер), конвейерлер жетектері (ленталық, аспалы, шөміштік).

Курстық жұмыс құрамы:

- механизмнің жинақ сызбасы, формат А1;

- стандартты емес бөлшектердің жұмысшы сызбалары (4-6 бөлшектер болуы тиіс);

- түсіндірме жазба.

2) 5В0712 «Машинажасау», 5В0806 «Аграрлық техника мен технологиялары» мамандығы бойынша оқитын студенттер ӘН сәйкес есептік жұмысты орындайды.

Есептік жұмысқа арналған тапсырмалар: кран механизмдерінің, тасымалдаушы машиналар жетектерінің негізгі көрсеткіштерінің анықтамасы.


1.2 Пәнді оқып үйрену мақсаты

(Пәннің модульдік бағдарламасының кешенді мақсаты)

Аталған мамандықтар бакалаврлары келесі кәсіби қызмет түрлерінің орындалуын қамтамасыз етуі тиіс:

- көтеріп-тасымалдау машиналарын құрастыру мен жөндеуге қатысты конструкторлық, технологиялық құжаттарды жасай білуі тиіс;

- өндірістік процесстерді іске асыру үшін арналған көтеріп-тасымалдау машиналарын таңдау мен тиімді қолдануды білу;

- технологиялық, конструкторлық, эстетикалық, экономикалық және басқа да көрсеткіштерді ескере отырып көтеріп-тасымалдау машиналарының және құрылғыларының жобаларын жасауды білу.

- көтеру-тасымалдау машиналарын сынауды жүргізе білу.
1.3. Пәнді оқып үйренудің міндеттері

(Оқу модульдерінің ықпалдық мақсаттары)

Оқып үйрену нәтижесінде оқушы тиіс:

Білуге:

• 
  Көтеріп-тасымалдау машиналарындағы материалдардың тағайындалуын және қолданылу саласын. Көтеріп-тасымалдау машиналарына әсер етуші жүктемелердің негізгі түрлерін.
  
• 
  Кран механизмдерінің, жүк қармаушы құрылғылардың, полиспастардың және барабандардың жетектегіштерінің негізгі типтерінің жіктелуін және қолданылу саласын. Кран механизмдерінің негізгі бөліктерінің жіктелуін, құрылғысын және тағайындалуын.
  
• 
  Крандардың конструктивтік схемаларын, олардың құрылғыларының ерекшеліктерін. Қолданылу саласын.
  
• 
  ҚР 01.08. 1994 жылы енгізілген «Жүк көтергіш крандарын қауіпсіз пайдалану мен құрылғыларының ережелері туралы» жалпы ережелерді;
  
• 
  Тасымалдаушы жүктерді сипаттаушы негізгі көрсеткіштерді. Конвейерлердің шарттары мен жұмыс істеу тәртібін. Конвейерлерді сипаттаушы негізгі көрсеткіштер.
  
• 
  Иілгіш тарту бөлшегі бар конвейерлердің конструктивтік схемалары, құрылғысының ерекшеліктері. Қолданылу саласы.
  
• 
  Үздіксіз тасымалға арналған машиналар үшін қажетті қосымша құрылғылардың негізгі типтері, олардың конструкциялары.
  

• 
  Болат арқанның диаметрі мен талап етілуші типін, блоктар мен барабандардың конструктивті өлшемдерін анықтай білуі тиіс. Редукторлардың, тежегіштердің және кран механизмдерінің муфталарының, жүк қармағыш құрылғыларының жетектегіштерінің талап етілуші типін таңдай білуі тиіс.
  
• 
  Есептеулер жолымен кран механизмдерінің құрамдас бөліктерінің көрсеткіштері мен типтерін анықтауды.
  
• 
  Жүк көтергіш машиналардың әр типі үшін арналған жұмыстар қөатарын анықтауды.
  
• 
  Жүк көтергіш машиналардың жіктелу топтарын анықтауды. Крандарды біртіндеп тіркеуді жүргізуді.
  
• 
  Конвейерлердің өнімділігін анықтай білуді, қолданылу класын белгілей білуді.
  
• 
  Тарту бөлшегі бар конвейерлердің талап теілуші көрсеткіштерін есептеу жолымен анықтауды.
  
• 
  Жұмыс шарты мен тасымалданушы материалдың сипаттамасына байланысты конвейердің нақыт типін қолдана білуді.
  
• 
  Өндірістегі нақты жұмыс шарттары үшін қосымша құрылғылардың қолданылуын.
  

Сұйықтық пен газдың, гидро- және пневмо жетектегіштер механикасы (жергілікті гидравликалық қарсылығы, газжәне сұйықтықтың ағысы).

Машиналар бөлшектері мен конструкторлау негіздері (типтік бөлшектерді жобалаудың және конструкторлаудың жалпы принциптері). Шынжырлар. Редукторлар.

Көлік техникасы металл конструкцияларының жобалануы(тіректер, жебелер мен мұнаралар конструкциясы мен есебі, фермалар консрукциясы мен есебі, балкалар конструкциясы мен есебі).

Электротехника мен электроника негіздері (электр машиналары, электр жетегінің негіздері).
2.5 Кейінгі реквизиттер (Постреквизиттер)

Көліктік техникасын техникалық пайдалану негіздері. Көліктік техника өндірісі мен жөндеу технологиясының негіздері.

Көліктік техниканы пайдаланудың негіздері.

Көліктік техниканы техникалық пайдаланудың негіздері.

Көліктік техника сенімділігі.

Көліктік техника технологиясының негіздері.

2 ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ

2.1 Тақырыптық жоспар

Тақырып атауы, оның мазмұны	Еңбек өнімділігі, сағат.	Ұсынылушы әдебиет
1	2	3
Дәріс сабақтары
1 тақырып. «Крандар және көтергіш құрылғылары. Жіктелуі. І бөлім» ИСО 4301/1 халықаралық стандартына сәйкес жүк көтергіш машиналарының(бұдан былай ЖКМ) жұмыс істеу тәртібі	2	[1], [2], [6], [11]
2 тақырып. Болат арқандар. Выбор стальных канатов по международному стандарту ИСО 4308/1. «Крандар және көтергіш құрылғылары. Болат арқандар таңдамасы. І бөлім» ИСО 4308/1 халықаралық стандарты бойынша болат арқандарды таңдау. Блоктар, барабандар, полиспастілер. Тоқтатқыштар мен тежегіштер. Жүк қармағыш құрылғылар.	2	[1], [2], [6], [7], [13], [8]
1	2	3
3 тақырып. Көтеру механизмдері. Ілгекті крандардың көтеру механизмдерінің есебі. Қозғалтқыш механизмдері. Рельстік жолдағы қозғалғыш механизмдерінің есебі. Айналдыру механизмдері. Айналдыру механизмдерінің есебі. Ұшыру бағытын өзгерту механизмі. Ұшыру бағытын өзгерту механизмінің есебі.	4	[1], [2], [5], [6], [7], [13]
4 тақырып. Жалпы қолданыстағы мұнаралық крандар. Жалпы мағлұматтары. Жебелік өзі жүретін крандар.	1	[1], [2], [10], [11]
5 тақырып. Жүк көтергіш крандарды қауіпсіз пайдалану мен құрылғыларының ережелері.	1	[5], [13]
6 тақырып. Үздіксіз тасымалдаушы машиналардың негізгі түрлері. Тасымалданушы жүктер сипаттамасы. Иілгіш тарту бөлшегі бар конвейерлердің құрамдас бөліктері.	1	[3], [1], [2], [4]
7 тақырып. Ленталы конвейерлер. Құрылғысы мен жұмыс принципі. Конструктивтік схемалары. Конвейерлер есебі.	2	[1], [2]
8 тақырып. Вибрациялық конвейерлер. Құрылғысы мен жұмыс принципі. Конструктивтік схемалары.	1	[1], [2]
9 тақырып. Бункерлер. Жалпы құрылғысы мен типтері. Бункерлердегі күмбезтүзу мен толу процестері. Бункердің қабырғасындағы қысым.	1	[1], [2]
Семинар (тәжірибелік) сабақтар
1 тақырып. Жүк көтергіш арқанның таңдамасы мен есебі. ИСО 4308/1-86 бойынша.	2	[3], [1], [2], [4]
2 тақырып. Жүк көтергіш барабанның негізгі көрсеткіштерінің есебі	1	[3], [1], [2], [4]
3 тақырып. Ілгектердің таңдамасы мен есебі. (арқанды, шынжырлы)	1	[1], [2]
4 тақырып. Көтеру механизмнің электркозғалтқыштың, бәсендеткіштің, тежегіштің таңдамасы мен есебі.	2	[1], [2]
5 тақырып. Кранның қозғалтқыш механизмінің негізгі көрсеткіштерінің анықтамасы	4	[1], [2]
6 тақырып. Тасымалдау машиналардың шынжырлы берілістерді жобалау.	2	[5], [13]
7 тақырып. Ленталы конвейердің жобалық есебі.	1	[5], [13]
8 тақырып. Бұрамдық конвейердің негізгі параметрлерін анықтау.	2	[5], [13]
9 тақырып.
Зертханалық сабақтар
Жоспар бойынша жоқ
1	2	3
Студенттің оқытушы басшылығымен орындайтын өздік жұмысы
1 тақырып.* Кранның көтеру механизмінің негізгі көрсеткіштерінің анықтамасы	15	[1], [2], [5], [6], [7], [13]
2 тақырып. Кранның көтеру механизмінің негізгі көрсеткіштерінің анықтамасы	15	[1], [2], [6], [11]
3 тақырып. Кранның қозғалтқыш механизмінің негізгі көрсеткіштерінің анықтамасы	15	[1], [2], [10], [11]
4 тақырып. Кранның қозғалтқыш механизмінің негізгі көрсеткіштерінің анықтамасы	15	[5], [13]
*Әр-бір студентінің тапсырмасы сынақ кітапшасі бойынша орындалады

2.2 Курстық жоба (жұмыс) мазмұны мен орындау жөніндегі талаптар

Жоспар бойынша жоқ

3 ҰСЫНЫЛУШЫ ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ

4 БІЛІМДІ БАҒАЛАУ

• 
  Кестеге сай дәрістік және тәжірибелік сабақтарға қатысу міндетті болып саналады.
  
• 
  Студенттердің сабаққа қатысулары сабақтың басында тексеріледі, кешігуі орын алған жағдайда студент аудиторияға ешбір шусыз жағдайда кіруі тиіс және бірден жұмысқа араласып кетуі тиіс, ал үзіліс кезінде оқытушыға кешігу себебін түсіндіріп айтуы тиіс.
  
• 
  Сабаққа екі рет кешігіп кіру оны бір рет босатумен теңеледі.
  
• 
  Баллмен бағаланушы жұмыстарды уақытында өткізу қажет, уақытылы өткізілмеген жұмыстардың баллдары төмендетіледі, барлық жұмыстары уақытында өткізілмеген студенттер емтиханға жіберілмейді.
  
• 
  Аралық бақылауды қайталап өту барысында студенттің қанағаттанарлық баға алуына жол берілмейді.
  
• 
  Орташа рейтинг алған студенттер р_ср = (р₁ + р₂)/2 50%-ден аз болса, емтиханға жіберілмейді.
  
• 
  Сабақ барысында ұялы телефондары өшірулі болуы тиіс.
  
• 
  Студент сабаққа іскерлік киімде келуі тиіс.
  

Ағымдағы бақылау әр апта сайын өткізіледі, және де дәрістерге, тәжірибелік сабақтарға қатысуды бақылау мен өз бетімен жұмысты орындауды қамтиды.

Білімдерді аралық бақылау семестрдің 7 және 15 апталарында, тестілеу түрінде өткізіледі. Рейтинг келесі бақылау түрлеріне байланысты құралады*:

Аттестациялық кезең	Бақылау түрі, үлес салмағы, %
	Қатысушылық	Лекциялар конспектілері	Ауызша сұрау	Коллоквиум	Тестілік сұрау	Реферат	Эссе	Аралық тестілеу	Барлығы
Рейтинг 1	5	5	5		15		-	70	100
Рейтинг 2	5	5	5	-	15			70	100

Пән бойынша емтихан тест түрінде емтихандық сессия уақытында өтеді.

Пән бойынша студент білімінің қорытынды бағасы қамтиды:

- емтиханда алынған нәтиженің 40%;

- ағымдағы үлгерім нәтижесінің 60%.

Қорытынды бағаны есептеу формуласы:

Қ, (1)

мұнда Р₁, Р₂ – бірінші, екінші рейтингке сай бағалардың цифрлы баламасы;

Е – емтихандағы бағаның цифрлы баламасы.
Қорытынды әріптік баға мен оның балл бойынша өлшенуші цифрлы баламасы:

Әріптік жүйе бойынша баға	Баллдың цифрлық баламасы	Пайыздық мөлшері, %	Дәстүрлі жүйе бойынша баға
А	4,0	95–100	өте жақсы
А–	3,67	90–94
В+	3,33	85–89	жақсы
В	3,0	80–84
В–	2,67	75–79
С+	2,33	70–74	қанағаттанарлық
С	2,0	65–69
С–	1,67	60–64
D+	1,33	55–59
D	1,0	50–54
F	0	0–49	қанағаттанарлықсыз

4.3 Қорытынды бақылау үшін арналған материалдар

Аралық бақылауды өткізуге арналған тестілік база ЦӘК-те келтірілген (шифры К-60-90)