ДӘріс №15 microsoft excel электрондық кестесі туралы жалпы түсініктер жоспар

1. 
   Excel программасы туралы жалпы мағлұматтар
   
2. 
   Excel менюімен жұмыс атқару.
   
3. 
   Ұяшықтардағы мәліметтер.
   

1. MICROSOFT EXCEL ПРОГРАММАСЫ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТТАР

Бұл сабақта Microsoft Excel электрондық кестесімен танысасыздар. «Электрондық кесте» термині кесте түрінде берілген мәліметтерді компьютерде өңдеу деген ұғымды білдіреді. Кестелерді өңдеуге жататын іс-әрекеттер:

1. 
   Функциялар мен формулаларды пайдалана отырып әртүрлі есептеулер жүргізу.
   
2. 
   Түрлі-түрлі факторлардың құжаттарға тигізетін әсерін зерттеу.
   
3. 
   Тиімді ету мәселелерін шешу.
   
4. 
   Белгілі бір критерийлерді қанағаттандыратын мәліметтер жиынын алу.
   
5. 
   Графиктер мен диаграммаларды тұрғызу.
   
6. 
   Мәліметтерді статистикалық талдау.
   

Microsoft фирмасының Excel программасы – кестелік процессорлар немесе электрондық кестелер тобына жататын ең кең тараған программалық кестелердің бірі. Бірақ Excel жәй программа ғана емес, оны көптеген математикалық амалдарды, күрделі есептеулерді көрнекті жеңілдету үшін пайдалануға болады. Ол кестедегі мәліметтердің негізінде, түрлі-түрлі диаграммалар тұрғызып, мәліметтер базасын даярлап, олармен жұмыс істеуді, сандық эксперимент жүргізуді және т.б. қамтамасыз ете алады.

Excel мүмкіндіктерінің көпжақтылығы оны тек экономика саласында ғана емес, сондай-ақ, оқып-үйренуде, ғылыми-зерттеу істерінде, әкімшілік және жәй шаруашылық жұмыстарында да кеңінен пайдалунуға мұрсат береді. Бұл программамен жұмыс істеуді үйрену алдында бірнеше жаңа ұғымдарды енгізелік.

Элактрондық кестенің жұмыс аймағы жолдар мен бағаналардан (тік және жатақ жолдар) тұрады. Жолдардың максималдық саны 16384-ке, ал бағалар саны 256-ға тең. Әр бір бағана мен жолдың қиылысуы ұяшықты құрайды, ол ұяшыққа мәліметтерді ( мәтін, сан, формула) енгзеді.

Меню жүйесін екпінділеу Word програмасындағыдай стандартты тәсілмен жүргізіледі: яғни Alt не Ғ 10 пернесін басу қажет. Сол сәттегі менюдегі сөздердің бірі ерекшеленіп басқа түске боялады. Керекті меню пункті басқару пернелері көмегімен таңдалынады. Enter пернесін басқанда, сол таңдап алған менюдің ішкі командалары ашылады, оларды пернелермен ауыстырады, ал команданы басқару үшін Enter пернесін басқару керек. Менюден басқару үшін Esc пернесін басады.

Excel менюімен жұмыс істеу үшін тышқан көмегін пайдалану өте ыңғайлы, қажетті меню пунктін таңдап алып, тышқан курсорын оған қойып, тышқанның сол жақ батырмасын шерту керек. Осы тәрізді тәсілмен менюдің ішкі командалары таңдалып, қосымша беті ашылады да, жалаушалар орнатылады.

MS - Word редакторындағыдай Excel- де де орнатылып жатқан әрекетте сәйкес берілетін контекстік тәуелді анықтамалық жүйе бар. Әрбір істеп жатқан жұмысымызға байланысты әр қашанда көмек ала аламыз.

Кестені, блоктарды, жолдарды және бағаналарды ерекшелеу.

Осы объектілермен белгілі бір жұмыс атқару үшін тышқанмен былай ерекшеленеді:

Бағананы белгілеу – бағана атына сәйкес әріпті тышқанмен таңдап алып, оны бір рет шерту.

Бірнеше бағананы ерекшелеу – алдыңғы шерткен тышқан батырмасын басылу күйіндегі ұстап курсорды оңға не солға жылжыту.

Жолды ерекшелеу – жол нөміріне сәйкес санды тышқанмен ерекшеленіп алып, оны бір рет шерту.

Бірнеше жолды ерекшелеу – алдыңғы шерткен тышқан батырмасын басылу күйінде ұстап курсорды жоғары не төмен созу.

Блокты ерекшелеу – тышқан батырмасын блоктың алдыңғы ұясын да басамыз да, оны сол басылу күйінде ұстап курсорды блоктың ең соңғы ұяшығына жеткізу.

Жұмыс парағын толық ерекшелеу – тышқан курсорын бағана аттарымен жол нөміірлерінің қиылысу нүктесіне, яғни кестенің сол жақжоғарғы бұрышына барып, оны бір рет шерту.

Пернелер көмегімен блокты ерекшелеу үшін Shift пернесін басылу үде ұстап тұрып, теңбілторды блоктың бір бұрышынан оған қарсы бұрышына бағыттауыштар арқылы жеткіземіз. Әйтпесе Ғ 8 пернесін басып белгілеу режіміне көшеміз де, бағыттауыш пернелерді пайдаланамыз. Esc пнрнесі ерекшелеуді тоқтату үшін пайдпланады.

Бір – бірімен тІркесе орналасқан блоктарды ерекшелеу қажет болғанда, былай істеу керек:

• 
  алғашқы ұяшықты немесе тіркес ұяшықтардың бір блогын ерекшелеу;
  
• 
  Ctrl пернесін басу және оны басылу күйінде ұстап тұру.
  
• 
  Келесі ұяшықты немесе бокты ерекшелеу, т. с.с.
  
• 
  Ctrl пернесін қоя беру.
  

Excel – де кестенің кез келген ұяшықтарына мәліметтердің 3 типін енгізуге болады: мәтін, сан және формула. Мәліметтерді ұяшыққа енгізу үшін теңбілторды сол ұяшыққа алы барып, керекті мәліметтерді пернелерде теріп, соңынан Enter пернесін немесе бағыттауыш тілсызық пернелердің бірін басу жеткілікті. Excel енгізілген мәліметтердің формула, сан немесе мәтін екенің оның бірінші таңбасына қарап анықтайды. Егер бірінші символ - әріп немесе """ болса, онда ұяшыққа мәтін енгізіледі. Егерде бірінші символ цифр немесе "=" болса, онда ол ұяшыққа формула немесе сан енгізілетінін білдіреді.

Енгізілген мәліметтер ұяшық ішінде немесе формула жолында бейнеленеді және оларды енгізу Enter пернесін немесе бағыттауыш тілсызық пернелердің бірін басқан кезде аяқталады.

Мәтін енгізу

Мәтін – кез –келген символдар жиынтығы, егер мәтін цифрдан басталатын болса, онда енгізуді """ символынан бастау керек. Егер мәтін ені ұяшықтың енінен артық болса және оң жақтағы ұяшық бос болса, онда мәтін сол жақ ұяшыққа да орналасады. Ал, егер оң жақтағы ұяшықта мәтін бар болса, онда ол мәтін экранда қиылады.

Назар аударыңыздар! Қателесуден қорықпаңыздар! Орындалған әр бір әрекетте болдырмай алып тастауа болады. Егер жұмыс барысында сіздің жоспарыңызда жоқ амалды байқамай орындап жіберсеңіз, оның әсерін Түзету – Болдырмау (Правка – Отмена). Командасын пайдаланып алып тастауға болады немесе одан да жеңіл орындалатын Стандартты аспаптар тақтасының оралмалы бағыттауыш тәрізді батырмасын басу жеткілікті. Бұл батырманы бір рет басу ең соңғы орындалған бір әрекеттің орындалу әсерін жоқ қылады, біртіндеп соңғы орындалған бірнеше амал әсерін де алып тастау мүмкіндігі бар.

Сандарды енгізу

Электрондық кесте ұяшықтарына санды =, +, - таңбаларымен немесе оларсыз да енгізуге болады. Егер енгізілген санның ені экрандағы ұяшықтың енінен артық болса, онда Excel санды экспоненциал формада бейнелейді немесе ол санның орнына # # # # символдарын қояды.

Әдетте экранда санның ең үлкен және ең кіші шамалары экспоненциалды формада беіледі. Мысалы, 501 000 000 саны ЭЕМ – де 5.01 Е + 08 болып жазылады, яғни ол 5,01 * 10 дегенді білдіреді. Ал 0,000 000 005 саны 5Е – 9 болып жазылады (5*10 ). Аралас сандардың бүтіні мен бөлшегі нүкте не үтірмен бөлніп жазылады, қандай айыру таңбасын пайдалану Excel программасын орнату кезінде бекітілген келісімге байланысты болады.

Формулаларды енгізу

Excel –де кез келген арифметикалық амалдар таңбасы арқылы біріктірілген жиынынан тұрады. Формула « = » таңьасынан басталуы керек. Ол 240 символға дейін енгізе алады және бос орын болмау керек. Ұяшыққа С1 + Ғ 5 формуласын енгізу үшін оны = С1 + Ғ5 түрінде жазу керек. Бұл дегеніміз С1 ұяшыындағы мәліметтерге Ғ5 ұяшығындағы мәліметтердің қосылғандығын көрсетеді. Нәтеже формула енгізілген ұяшықта алынады.

1. 
   Excel менюімен жұмыс атқару жолдары
   
2. 
   Excel программасын іске қосу қалай іске асады?
   
3. 
   Көшірме алу қалай іске асады?
   
4. 
   Ұяшықтарды қалай жоюға, тазалауға болады?
   
5. 
   Орын ауыстыруды қалай іске асырамыз?
   
6. 
   Ұяшықтағы мәліметтерді түзетудің амалдары?
   
7. 
   Формулаларды, сандарды және мәтінді қалай енгіземіз?
   
8. 
   Ұяшықтардағы мәліметтерді редакторлеу дегеніміз не?
   

1. 
   В. Симонович «Информатикадан базалық курс» 302-303 беттер
   
2. 
   «Информатикадан 30 сабақ» 257-308 беттер