Дги-23к «Қазіргі заманғы Қазақстан жастарының этикалық құндылықтары»
жүктеу/скачать 29.71 Kb.
|
|
Философия пәні 2 курс студенті Нығмет А.Қ. ДГИ-23к «Қазіргі заманғы Қазақстан жастарының этикалық құндылықтары». Құндылық адам үшін неғұрлым маңызды, біз сол үшін ең жоғары баға төлеуге дайынбыз. Философиялық көзқарас құндылық бағдарларды тұлғаның тұрақтылығын, мінез-құлық пен қызметтің белгілі бір түрінің сабақтастығын қамтамасыз ететін және қажеттіліктер мен мүдделер бағытында көрінетін сананың негізгі осі ретінде анықтайды. Құндылықтар - қоғамдық өмірдің маңызды рухани реттеушілерінің бірі: олар мақсаттарды, мұраттарды негіздейді, адамның қоршаған әлем оқиғаларына және өзіне қатынасын анықтайды. Адамның құндылық бағдары оның жеке басының ең маңызды сипаттамасы болып табылады, өйткені олар оның сыртқы әлеммен қарым-қатынасы мен қарым-қатынас ерекшеліктерін анықтайды, мінез-құлқын анықтайды және реттейді. Өзінің құндылық бағдарларын түсіне отырып, адам әлемдегі өз орнын іздейді, оның өмірінің мәні мен мақсаты туралы ойланады. Қазақстанның қазіргі жастары - бұл елеулі саяси, әлеуметтік және экономикалық қайта құрулар кезеңінде туып-өскен ұрпақ. Бұл әлемге өзіндік көзқарасы бар, өз ұстанымымен және құндылықтарымен ерекшеленетін жастар. Қазіргі уақытта қазақстандық жастардың құндылықтар жүйесі өткен ұрпақ құндылықтарынан айтарлықтай өзгеше. Жастардың құндылық бағдары екі негізгі аспектінің әсерінен қалыптасады. Оның біріншісі - моральдық қатынастардан, гуманизмнен, қайырымдылықтан көрінетін рухани мазмұн. Екінші аспект жастардың құндылық бағдарына әсер ете отырып, соңғы онжылдықтарда үлкен өзектілікке ие бола бастады - бұл индивидуализм, рухани құндылықтардан материалдық құндылықтардың жиі басымдығы. Қазіргі заманғы жастардың өмірінде басты басымдықтар - табысты мансап, отбасы, достық, пайдалы байланыстар құру, өзін шығармашылықпен немесе хоббимен жүзеге асыру мүмкіндігі. Қазіргі қазақстандық жастардың негізгі өмірлік құндылықтары: отбасы, достары мен денсаулығы, қызықты жұмыс, ақша және әділеттілік (қазіргі кездегі құндылықтың маңызы артып келеді). Діни сенім өмірдегі басты жеті құндылықты жабады. Басқаша айтқанда, қазіргі жастардың құндылық бағдары - бұл отбасын құру, денсаулық сақтау, адами капиталды қалыптастыру және дамыту. Адам қоры өзінің жалпыланған түрінде болашақта инвестициялау арқылы адамға жоғары кірістер алуға мүмкіндік беретін білім, білік, дағды, денсаулық және т.б. Қазіргі қазақстандық жастардың құндылық бағдарын ескере отырып, олардың кейбіреулері адам капиталы құрылымында белгілі бір орын алады деген қорытынды жасауға болады. Мысалы: сапалы білім - бұл адами капиталдың құрамдас бөлігі, сонымен қатар қазіргі заманғы жастардың құндылықтарының бірі, өйткені дәл осы мектеп бітіргеннен кейін жастардың жұмыспен қамтылуының кепілі болып табылады. Қазіргі жастар көбінесе құндылық бағдарды қандай да бір мақсаттар ретінде қабылдайды, не қол жеткізгісі келеді, не алғысы келеді, мейлі ол отбасы, жұмыс немесе шығармашылық табыс. Қазіргі заманғы қазақстандық жастарды ақша мен материалдық байлық қана емес, көпшілік кейде сенеді. Материалдық құндылықтардан гөрі сенім мен шығармашылық сияқты рухани құндылықтар маңызды болды. Жетістікке келетін болсақ, қазіргі заманғы жастар жеке қасиеттер мен жастардың шығармашылық әлеуеті оған жетуге барынша көмектеседі деп санайды. Жалпы алғанда, қазақстандық жастар өздерінің құндылық шеңберін қалыптастыру сатысында деп айту керек. Мұнда бірнеше факторлар маңызды рөл атқарады. Ең алдымен, бұл батыстану және нарықтық психология ағыны. Екінші процесс - мемлекеттік идеологияның әсері. Үшіншісі - рухани және мәдени дәстүрлерді жаңғырту. Дәл осы ағымдардың араласуы қазақ жастары деп аталатын жаңа әлеуметтік шындықты қалыптастырады. Сонымен қатар, жастар өздерінің болашағы туралы оптимистік көзқарасқа негізделген. Білікті көпшілік өмірдегі жетістікке және олардың әл-ауқатының жақсаруына сенеді. Қай елдің болмасын, дамуы оның ең әуелі рухани құндылығымен астасса керек-ті. Қазақ қашаннан тәлімдік тәрбиесімен, мәдени құндылығымен ерекшеленген халық. Көнекөз қариялардың дүниеге көзқарасы- мейірімділік пен адамгершілікке негізделген. Оған дау жоқ. Ел басынан өткен алмағайып заманда да әрбіріміздің ата-әжеміз «адам» деген ардақты атқа лайық болып қалды. Қазақ ғұламасы Абай: «Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек», - дейді. Сіз бен біздің қасиетті кісілерден тәлім алуымыздың сыры осында болса керек. Әке-ағаларымыз тоталитарлық мінезбен өсті. Әр істің қайыры бар дегенге сеніп, шыдамдылық пен ізгілікті ту етті. Ғасырлар тоғысында атадан балаға жалғасқан нақылдар мен мақалдарды, өмірдің мәнділігі мен әуезділігін ұғына білді. Бұл буынды «Тәрбиесіз берілген білім адамзаттың қас жауы», «Тәртіпке бағынған құл болмайды» деген нақыл сөздермен байланыстырамын. Бұлай деуімнің негізгі себебі, темірдей тәртіп пен мақтадай жұмсақ мейірімділікті қатар бере алған әкелердің бейнесінде тұрғандай. Осындай қауымнан тараған бүгінгі ұрпақ заман ағымына бейімделіп, жаңаша жолға түсті. Ел азаматтарының үштен бір бөлігін құрайтын жастар алдыңғы буынға қарап бой түзеді. Бұл ұғымға алғашқы болып анықтама берген В.Т.Лисовский: «Жастар- әлеуметтану сатысынан өтетін, меңгеретін, ал біршама ересек жаста білім беру, кәсіби, мәдени және тағы басқа да әлеуметтік функцияларды меңгеріп қойған адамдардың ұрпағы», - дейді. Қазіргі заманғы Қазақстан жастарының этикалық құндылықтары еркіндікке, алуан пікірлілікке негізделгендей. Әр істің екі қыры болатыны секілді, ел жастарынан да екі түрлі мінезді байқай аламыз. Десе де, ізгілік белең алған ортада Қазақстанның жаңа буыны жаңа жетістіктерімен қуантуда. Бұл жетістік- адами даму, тәрбиелік мән, этикалық құндылықпен астасты. Этикалық құндылық – адамзаттың рухани өмір жолында мәдениет пен жақсылыққа ұмтылуы. Сол ұстанымдарды басты бағдар етіп алуы. Этикалық құндылық аясына сыпайы сөйлеу, орнықты жүріс-тұрыс, ізет- кішіпейілділік, білімдарлық қасиет тән. Тізбелей берсек, тізімі бітпейтін адами құндылықтардың барлығы осы бір ғана «этикалық құндылық» ұғымына сыйып тұрғандай.Қазақстан жастары жоғарыда аталған критерийлер бойынша әлдеқайда озық дей аламын. Айтып өткендей, үш түрлі қасиетті қатар сіңірген буыннан тәлім алған бүгінгі жастар қалай осал болсын? Эстетикамен қатар, интеллектуалдылық та қатар қозғалған жастар санасы күн санап дамуда. Жамандықтан жиреніп, жақсылыққа ұмтылған, дін мен дәстүрге қызығушылық танытып, ойын еркін білдіретін буын әлі талай белестерді бағындырады деп сенемін. Эстетикалық құндылығы- қысқа әрі жақсы сөйлеу, ойын ашық, мәдениетті жеткізу, мүмкіндігінше дискуссиядан аулақ болу, минимализмдік тұрғыда барынша орныққан болу- бүгінгі жастардың басты ұстанымы.Істің бастамасы бірдей басталғанмен, нәтижесі әр түрлі болатыны сияқты, азаматтарымыздың аталған топқа сай емес әрекеттері бар. Мұндайда, келешектің жақсы, һәм жаман тұсы жас буынның екі қолына қатар орныққандай әсер қалдырады. Ізеттілік пен үлкенге құрмет есіне кіріп шықпайтын қауымға алдыңғы лектің өкпесі барын байқап-ақ жүрміз. Қоғамдық орындарда жиі жүрсеңіз, біз мысал еткен этикалық құндылығы жоғары жасты да, тәлімі төмен баланы да қатар байқай аласыз. Мұның бәрін тәрбиемен байланыстырғанымызбен, көп жағдайда ата-ананың ізгілігін бойға сіңіре алмай, қоғамның қаңсығына ілесіп кеткендердің барын да ұмытпағанымыз жөн. Қалай болғанда да, құндылық- ең әуелі әр адамның ішкі түйсігінде қорытылып, ойына сай жасалған әрекеттің жиыны болса керек. Эстетикалық тұрғыда дамыған жастардың келешекте эстетикалық құндылығы басым ұлтты тәрбиелейтініне еш күмән жоқ. + 139 b. жүктеу/скачать 29.71 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|