Диктант хомуурунньуга

Чакыр орто оскуолата

Чакыр, 2007

Амма улууһун үөрэђин управлениета

Чакыр орто оскуолата

Николаева В.В

Чакыр, 2007

Диктант хомуурунньуга – 1-4 кылаастарга: учууталга көмө кинигэ/ Николаева В.В. – Амма, Чакыр: 2007 (Саха оскуолатын учууталыгар көмө).

Кинигэђэ үөрэнээччи ситимнээн уонна таба суруйар үөрүйэђин сайыннарар диктаннар тиэкистэрэ араас хомуурунньуктартан хомуллан киирдилэр. Хомуурунньук сүрүн уратытынан тиэкистэр ис хоһоонноро айылђа тематыгар анаммыта буолар.

КИИРИИ ТЫЛ.

Оскуолађа төрөөбүт тылы үөрэтиигэ болђомто билигин хаһааңңытаађар да күүһүрэрэ наада диэн тыл үөрэхтээхтэрэ сөпкө бэлиэтииллэр. Үөрэнээччи барыта, маңнайгы кылаастан сађалаан, маннык кэрэ, баай төрөөбүт тылын үөрэтэн, ону сатаан туттар - туһанар буоларын ситиһэр наада. Ол иһин алын кылаас учуутала үөрэтэр ођотугар төрөөбүт тылынан сөпкө саңарар - суруйар сатабылы иңэрэригэр улахан ирдэбил турар.

Сахалыы таба суруйар үөрүйэђи олохсутарга, иңэрэргэ араас көрүңнээх элбэх үлэ наада. Ођону таба суруйарга үөрэтии биир киэңник тэнийбит ньыматынан диктант араас көрүңэ буолар. Бу таба суруйарга үөрэтэр эрчиллии биир суол биһирэммит көрүңэ. Диктант көмөтүнэн ођолор орфография уонна пунктуация быраабылаларын сурукка сатаан тутта үөрэнэллэр. Диктант дорђоону арааран истэр уонна истибити өйгө хатыыр дьођурдары сайыннарарга ордук туһалаах. Диктант суруйалларыгар ођолор тылы сатаан ырыта, алђастарын булуна уонна көннөрүнэ үөрэнэллэр. Эрчиллии бу көрүңэ болђомтону сайыннарарга эмиэ туһалаах.

Учуутал сүрүн көрдөбүлү болђомтолоох буолууга уонна суруйбутун бэйэ бэрэбиэркэлиир дьођурун сайыннарыыга ууруохтаах.

Үөрэтэр - эрчийэр диктант үөрэтэ сылдьар грамматическай матырыйаалы кытта сибээстээх буолар. Ођо аңардас истэн эрэ суруйара татым, грамматика быраабылаларыгар олођуран суруйар дьођуру сайыннарыы ордук туһалаах. Онон диктант сорођор анал грамматическай сорудахтаах буолуон сөп.

Быраабыла өйүгэр түспэтэђинэ, алђаһыыр ођо сурук үлэтин аайы урут-үөһэ алђаһыыр. Начальнай кылаастарга ођолор суруйарга аан маңнай үөрэнэллэрин быһыытынан, диктант үөрэтэр-эрчийэр оруола улахан буолуохтаах. Ол диктаннары утумнаахтык ыытыынан ситиһиллэр. Биир үлэттэн кыра ођо түргэнник салђар, сүрэђэлдьиир. Онон үөрэтэр-эрчийэр диктант ханнык да көрүңүн уруогу быһа ыытар сатаммат. Учуутал төрөөбүт тылга ананар күндү мүнүүтэлэри көдьүүстээхтик туһанар соруктаах. Диктант араас көрүңнэрин уларыта сылдьан уруок этабын курдук (15-20 мүн.) утумнаахтык ыытар наада. Оттон хонтуруолунай диктаны уруок устата ыытыахха сөп.

Диктант туга ордук табыгастаах буоларый?

1. 
   Биир быраабыланан суруллар матырыйаалы бииргэ түмэн биэрэр буолан, ођо сатабылын түргэнник сайыннарар. Ол эрээри орфограмманы олус элбэтэр эбэтэр олус ађыйатар эмиэ сатаммат.
   
2. 
   Ођо барыта биир текси суруйар, онон биирдии үөрэнээччи билиитин таһымын билэр кыађы биэрэр.
   
3. 
   Диктант ођо болђомтотун, үлэлиир, толкуйдуур дьођурун сайыннарарга эмиэ көмөлөөх.
   

1. 
   Үөрэтэр - эрчийэр диктант.
   
2. 
   Хонтуруолунай диктант (билиини бэрэбиэркэлиир диктант).
   

Көңүл диктант бу курдук ыытыллар: а) учуутал текст ис хоһоонун кылгастык билиһиннэрэр; б) текси хоһоонноохтук бүтүннүү аађар; в) диктант тексин хастыы да этиинэн туспа өйдөбүллээх быһа тардыыга арааран аађар. Быһа тардыыны биирдэ эрэ аађыллар. Ођолор тугу өйдөөн хаалбыттарын суруйаллар. Көңүл диктаңңа ођо тугу истибитин бэйэтин тылынан холбоон - илбээн суруйар буолан, санааны сатаан этэргэ үөрэтэр маңнайгы хардыы курдук көрүллүөн сөп. Маннык диктант ођо өйгө тутар дьођурун сайыннарар, аахпыты бэйэ тылынан суруйа үөрэнэллэригэр бэлэмниир.

- Бэриллибит тылларынан эбэтэр тыллар ситимнэринэн сөптөөх формађа туттан, этиилэри эбэтэр кыра кэпсээни оңоруу.

Бэриллэр тыллары эбэтэр тыллар ситимнэрин учуутал эрдэттэн дуоскађа суруйан баран, сабан кэбиһэр уонна суруйтарар. Ођо суруйан бүтэн баран, дуоскаттан бэрэбиэркэлэнэр.

- Учуутал этэн биэрбит этиитин уларытан суруйуу.

Маннык диктант араас сорудахтаах буолуон сөп. Холобур, биир предмет туһунан этиллэр этиини элбэх предмет туһунан этиллэр гына; үһүс сирэйи бэйэ туһунан кэпсиир гына; билигин буолары хойут буолуохтаах гына этии тутулун уларытан суруйуу; учуутал сађалаабыт этиитин өйтөн ситэрэн суруйуу; бэриллибит тылларынан этиилэри эбэтэр кыра кэпсээни суруйуу.

• 
  Ыйытыыларга хоруйдаан этиилэри суруйуу.
  

Кыра хоһоону эбэтэр быһа тардыыны дьиэђэ нойосуус үөрэтэн баран, кылааска өйүттэн суруйар.

Саңата суох диктаңңа учуутал хамсыырын көрөн, этии оңорон суруйуу эмиэ киирэр. Холобур, учуутал миэлинэн суруйар, ону көрөн олорон, ођолор маннык этиини суруйуохтарын сөп: Анна Ивановна миэлинэн суруйар. Анна Ивановна дуоскађа суруйар. Учуутал суруйар уо.д.а.

Маннык диктант ођо толкуйдууругар, ситимнээх саңата сайдарыгар көмөлөһөр.

Бэйэ билиитин бэрэбиэркэлэнэр диктант. Маннык диктаңңа ођо, суруйа олорон, суруйбутун бэрэбиэркэлэнэр. Ођолор учуутал этэрин истэн суруйаллар. Мунаарар эбэтэр билбэт буукубаларын, тылларын аннынан тардан бэлиэтииллэр. Текси суруйан бүтэн баран, ођо ол тыл хайдах сурулларын ыйытар. Учуутал быһааран, көрдөрөн биэрэр.
Хонтуруолунай диктант.
Бу диктант үөрэнээччи суруйар дьођура хайдах сайдан иһэрин, билиитин сурукка төһө сатаан туттарын бэрэбиэркэлиир. Теманы бүтэрэн баран, үөрэнээччи дьођура олохсуйбутун кэнниттэн ыытыллар. Маннык диктаңңа үөрэнээччи бэйэтин билиитин, кыађын көрүнэр, онон ханнык да көмөлөһөр, сэрэтэр үлэ ирдэммэт.

Хонтуруолунай диктант маннык схеманан барыан сөп:

1. 
   Учуутал диктант тексин бүтүннүүтүн ис хоһоонноохтук аа5ар, ођолор суруйбакка истэллэр.
   
2. 
   Диктант тексигэр ођо өйдөөбөт этиитин учуутал быһаарар, билбэт тыллара баар буоллађына, ону дуоскађа суруйан биэрэр.
   
3. 
   Текст иитэр суолтатын туһунан кэпсэтэллэр: туох туһунан суруллубутуй, туох саңаны биллибит, туохха үөрэтэрий?
   
4. 
   Учуутал текси биирдии этиинэн орто сођус суруйар ођо тэтиминэн көрөн этэр. Суруйар кэмңэ уһун этиини ис хоһооно өйдөнөр курдук кэрчиктээн аађар. Ођо суруйан бүппүт кэрчигин иккиһин хатылаабакка, үлэлиир тэтимин көрөн салгыы этэн иһэр. Ођо улаатан истэђин аайы өйгө тутар дьођура сайдарыгар кэрчик тылын ахсаана элбээн иһэр (4- 5 тыл). Ођо суруйар кэмигэр хос - хос этэн, атыны саңаран аралдьытар сатаммат. Этиини ођо барыта суруйан бүттэђинэ, учуутал өссө биирдэ толору хатылыыр.
   
5. 
   Текси бүтүннүү суруйбут кэннэ, ођолор биирдэ аађан бэйэлэрэ бэрэбиэркэлэнэллэр.
   
6. 
   Ол кэнниттэн учуутал текси хатылаан аађар. Ол кэмңэ ођолор көтүппүт тылларын, сыыһа суруйбуттарын көннөрөллөр. Онтон үлэ хомуйуллар.
   

Бу пособиеђа сүнньүнэн оскуолабыт үлэлиир хайысхатынан салайтаран, төрөөбүт тыл уруоктарыгар туһаныллар матырыйаал биир чопчу тема иһинэн буолара иитэр сыалга ордук табыгастаах буолуођа диэн, Сахабыт сирин кыылларын, көтөрдөрүн арааһын, айылђађа, киһи олођор суолталарын, уратыларын, дьиктилэрин кытта билиһиннэрэр ис хоһоонноох текстэр киирдилэр.

Текстэр диктант көрүңнэринэн араарыллыбатылар. Онон учуутал, ођолор суруйар дьођурдара сайдан иһиититтэн көрөн, үөрэтэр сыалыгар сөп түбэһэр текстэри көңүллүк тала сылдьан туһанар кыахтаах.
Алђастары көннөрүү, учуоттааһын, ырытыы.
Хас биирдии ыытыллыбыт диктант кэнниттэн алђастары утары бэрэбиэркэлээн, ырытан, көннөрөн иһэр наада. Учуутал ођолору бэйэлэрин алђастарын таба көрөргө, көннөрүллүбүт алђастары өйдөөн хааларга үөрэтиэхтээх. Онуоха үлэлэри хардарыта бэрэбиэркэлээһин уонна ођо сыыһа суруйбут тылын дуоскађа суруйан алђастары булларыы үчүгэй түмүгү биэрэр.

Ођо суруйуутун утары көннөрө - көннөрө ааһан иһэр табыллыбат. Ођо алђаһын учуоттаан, хайа ођо туох алђаһы таһаарарын кэтээн көрүөххэ наада. Оччођо эрэ учуутал кими кытта хайдах үлэлиэхтээђин үчүгэйдик билэр, биирдиилээн ођону кытта үлэни туһалаахтык тэрийэр кыахтанар.

Кылаас үрдүнэн хас биирдии ођо ордук туохха элбэх алђаһы оңорорун, ханнык быраабыланы ситэ өйдүү илигин бэлиэтээн иһэр туспа тэтэрээт баар буолар.

Алђаһы маннык наардыахха сөп:

1. 
   Уһун аһађас дорђоону таба суруйуу.
   
2. 
   Дифтону таба суруйуу.
   
3. 
   Хоһуласпыт бүтэй дорђоону таба суруйуу.
   
4. 
   Сэргэстэспит бүтэй дорђоону таба суруйуу.
   
5. 
   Нууччаттан киирбит тылы суруйуу.
   
6. 
   Хоһуласпатах бүтэй дорђоону атын бүтэй дорђоонунан солбуйуу.
   
7. 
   Кылгас аһађас дорђоону атынынан солбуйуу.
   
8. 
   Кылгас аһађас дорђоону көтүтүү.
   
9. 
   Буукуба миэстэтин атастаһыннарыы.
   
10. 
    Сүһүөђү көтүтүү.
    
11. 
    Ордук буукубаны суруйуу.
    
12. 
    Улахан буукубаны сыыһа суруйуу.
    

Диктант грамматическай сорудахтаах буолар. Ону эмиэ учуоттаан, ханнык ођо хайа теманы, быраабыланы билбэтин өйдөтөн, хатылаан, биллэрэн иһэр наадалаах. Ол иһин таба суруйууга уонна грамматическай сорудахха тус- туһунан сыана турар.

«5» сыана - орфографическай алђаһа суох ыраас үлэђэ.

«4» сыана- 1 - 3 орфографическай алђастаах үлэђэ.

«3» сыана- 4 - 5 орфографическай алђастаах үлэђэ.

«2» сыана- 6 - 10 орфографическай алђастаах үлэђэ.

«1» сыана - олус элбэх орфографическай алђастаах үлэђэ.

Хос быһаарыы. Куруубайа суох эрээри маарыннаһар алђас баар буоллађына, 6 орфографическай алђаска «3» сыана туруон сөп. Олус марайдаах, элбэх көннөрүүлээх үлэ сыаната биир балынан түһэр.

Куруубай алђаһынан аа5ыллар: уһун аһађас дорђоону, дифтону, хоһулаһар бүтэй дорђоону биир буукубанан бэлиэтээһин; буукубаны эбэтэр сүһүөђү көтүтүү; буукуба миэстэтин атастаһыннарыы; буукубаны атын буукубанан солбуйуу; улахан буукубаны сыыһа суруйуу; тылы холбуу суруйуу; сыыһа көһөрүү, о.д.а.

Куруубайа суох алђаһынан аађыллар: ситэри чиңэтиллэ илик араастык этиллэр сахалыы тылы уонна нууччалыы суруллар тылы сыыһа суруйуу; тылы сөпкө суруйан иһэн ситэ суруйбакка хаалларыы; нөңүө строкађа көһүөхтээх сүһүөђү суруйбакка хаалларыы; биир тылы хос - хос суруйуу.

Биир алђаһынан аађыллар: икки көннөрүү; сурук бэлиэтигэр икки алђас; биир тылга алђас хатыланара. Холобур, аттаах диэн тыл текскэ үстэ «атаах» диэн суруллубут буоллађына, биир алђас буолар.

Алђас буолбат: үөрэтиллэ илик быраабылађа тахсыбыт алђас; этии кэннигэр точканы умнан, саңа этиини улахан буукубаттан суруйуу; этии ис хоһооно уларыйбат гына биир тылы атын тылынан солбуйуу.

МАҢНАЙГЫ КЫЛААС.
Саас.

Сааскы кэммит эргийдэ. Туллук бөђө кэллэ. Күммүт уота сылытар. Хаар үрдэ кылбайар.

Сайын сибэкки үүнэр. Үрүмэччи көтөн кэлэр. Кини сибэккигэ олорор.

Саас буолла. Чалбах тађыста. Күн күүскэ сылытар. Туллук кэлбит. Сотору тураах кэлиэ. Саас кэрэ дађаны. (15)

• 
  Бастакы этиини сүһүөххэ араарың.
  

Туллук саас кэлэр. Кини кэрэ чыычаах. Туллук – ођо аймах дођоро. Туллук – саас илдьитэ. (13)

• 
  Уһун аһађас дорђооннору аннынан тарт.
  

Биирдэ дьэдьэннии барбыппыт. Арай эмискэ халлаан хараңарда. Хара былыт тађыста. Күнү саба бүрүйдэ. Тыал түстэ. Бөдөң самыыр тобугураата. (18)

• 
  Тыал, арай, хара диэн тыллары сүһүөхтээң.
  

Дойдум үрдүк хайалардаах. Элбэх өрүстээх, күөллээх. Онно балык арааһа үөскүүр. Тыатыгар мас кэрэтэ үүнэр. Мин төрөөбүт дойдубун таптыыбын. (18)

• 
  Иккис этиигэ уһун аһађас дорђоону бэлиэтээң.
  

Самаан сайын тиийэн кэллэ. Сирэм күөх ситтэ. Күн уота күүскэ тыгар. Күөх халлаан ыраас. Биир да былыт көстүбэт. Ођо аймах көңүл көрүлээтэ. (22)

• 
  Хоһулаһыыны бэлиэтээң.
  

Көй салгыңңа уйдаран күөрэгэй ыллыыр. Ырыатын ким барыта кэрэхсиир. Кини сайыны уруйдуур. Дьоллоох олођу туойар. (15)

• 
  Уһун аһађас дорђооннору бэлиэтээң.
  

Саһыл сүүрэн испит. Арай иннигэр сүүрүктээх үрэх көстүбүт. Онно кэлэн хаайтаран хаалбыт. Харбыађын дьулайбыт. Күнү быһа уу кытыытын кэрийбит. (19)

• 
  Хоһулаһыыны бэлиэтээң.
  

Чычып-чаап – кыра чыычаах. Кини тымныыны тулуйар. Буурђаттан куттаммат. Куруук көтөр-сүүрэр. Кини хорсун чыычаах. (15)

• 
  Иккис этии тылларын сүһүөххэ араарың.
  

Саас хатың саңа тыллар. Күөх сэбирдэхтэрэ намчылар. Хатың мааны мас. Хатыңы олус харыстыыллар. (13)

• 
  Сүһүөхтээң: олус, саас, тыллар.
  

Көмүс күһүн тиийэн кэллэ. От – мас хагдарыйбыт. Тыа ыраахтан саһаран көстөр. Алааска кэбиһиилэх оттор көстөллөр. Сотору көтөрдөр сођуруу барыахтара. (19)

• 
  Уһун аһађас дорђооннору бэлиэтээң.
  

Сайыңңы күн киэһэрбит. От-мас күлүгэ уһаабыт. Суол ортотугар хаххан олорор. Өлбүт кукаакыны туппут. Мэкчиргэ хаххаңңа түспүт. Кукаакыны былдьаабыт. (19) (Е.Макаров)

• 
  Хоһуласпыт бүтэй дорђооннору бэлиэтээң.
  

Күһүн ардах уһуннук түһэр. Арђааттан тымныы тыал үрэр. Мас көтөђөтүн тэбиир. Ардахтан мас ытыыр курдук. Сайыны аһыйан эрдэђэ. (18) (Н.Якутскайтан)

• 
  Кэнники этиини сүһүөхтэргэ арааран устуң.
  

Кубалар – айылђа мааны көтөрдөрө. Айылђа киртийбэт киэргэллэрэ. Муус маңан дьүһүннээхтэр. Сайынын хоту көтөллөр. Онно төрүүллэр-ууһууллар. Кинилэр хаастары кытары бииргэ сылдьаллар. (21) (Е.Макаров)

• 
  Кубалар, айылђа - диэн тыллары сүһүөххэ араарың.
  

Сайын чыычаах түбүгэ үгүс. Уйа туттар. Уйатыгар биэс-алта сымыыты баттыыр. Ађа чыычаах ас булар. Ођолоругар сымнађас ас наада. Онтон иккиэн аһаталлар. (22) (Е.Макаров)

• 
  Сүһүөхтээң: Уйа туттар.
  

Биирдэ маннык буолла. Биһиги туруйа ођотун туттубут. Киниэхэ бађаны биэрдибит. Ону ыйыстан кэбистэ. Өссө биэрдибит. Ыйыстан истэ. Биһиги сөђөн кэбистибит. Туруйа ођотун дьиэбитигэр ииттибит. (24) (М.Пришвин)

• 
  Сэргэстэспит бүтэй дорђоон букватын бэлиэтээң.
  

Халлаан халың былытынан бүрүллүбүт. Уу-чуумпу. Онтон хаар түһэн кыыдамнаата. Сып-сымнађас түү курдук. Сотору сири үп-үрүң түү суорђанынан бүрүйдэ. Маңнайгы хаар ып-ыраас, сып-сырдык. (27) (Н.Якутскайтан)

• 
  Уһатыыны бэлиэтээң.
  

Таба лабыктанан аһыыр. Табаны туркуга көлүйэллэр. Табанан айанныыр олус үчүгэй. Мин убайым табађа үөрүйэх. Табаһыттар табалыын, ыттыын көһө сылдьаллар. Туундарађа табаһыт олођо, үлэтэ-хамнаһа элбэх ыараханнардаах, сыралардаах. (27)

• 
  Таба диэн тыл сыһыарыыларын булуң.
  

Сарсыарда эрдэ күн тахсарын көрдүм. Күнтэн ордук кэрэ туох баарый? Туох барыта күңңэ наадыйар. Күнтэн күүс ылар. Күн уотунан угуттанан ситэр, силигилиир. Күн баар буолан олох баар.(27)

• 
  Күн диэн тыл хайдах уларыйбытын булан ырытың.
  

Оскуола таһыгар сибэкки олордубуппут. Сайыны быһа сибэккилэргэ уу куппуппут. Сыыс оту ыраастаабыппыт. Ардахтаах күн уу куппаппыт. Күһүн буолуута ара5ас, маңан, кыһыл сибэккилэр тыллыбыттара. Сибэккилэрбитин учууталларбытыгар бэлэхтээбиппит. (26)

• 
  Тыл олођун уонна сыһыарыыларын булан бэлиэтээң.
  

Аана эмээхсин дөлүһүөн отонун хатарар идэлээх. Дөлүһүөн барыта тэңңэ буспат, сиппэт. Сымнаабытын талан ылан хатарааччы. Оннук мунньан, күһүн биир бааңка дөлүһүөннээх буолар. Ити үүнээйи туһата элбэх. Ођолор үстүү дөлүһүөнү күңңэ ыстыы сылдьар буоллахтарына чэгиэн-чэбдик сылдьаллар. (38) (А.Сыромятникова)

Биһиэхэ үүнэр мастартан саамай тэнийбит тиит мас буолар. Бу дьикти мас. Кыһын күүстээх тымныыны тулуйар. Сайын өңүрүк куйааска кыһаммат. Мастартан саамай тулуурдаахтара. Тиит мас ууга да сыттађына туох да буолбат. Хата дьэ, өссө чиңээн, кытаатан иһэр. (36)

• 
  Предмет аатын көрдөрөр биэс тылы булан уһулуң.
  

Арай биирдэ чыычаах бэрдьигэс от хоонньугар уйа туттубут. Ол уйатыгар биэс быдьыгына ойуулаах сымыытчааннарын өөр - өр баттаан олорбут.

Сып-сылаас сарсыарда буолбут. Бу кэмңэ ођолоро сымыыттарын тэспиттэр. Тэспиттэр да, тахсан кэлбиттэр. (34) (В.Миронов)

• 
  Предмет аатын көрдөрөр үс тылла булуң, ыйытыыта туруоруң.
  

Сири тиэрэн, сиэмэ ыһан, бурдук ситэн, килиэп сиибит. Мээккэ бурдук мээнэ кэлбэт, буспут килиэп бэйэтэ үүммэт. Элбэх үлэ күүһэ түмсэн, көмүс туорах куолас анньар. Топпут ођо ону билбэт. (28)

• 
  Үс предмет аатын уһулуң.
  

Хаар халыңаабыт. Күн сардаңаларыттан көмүс кыырпахтарынан кылбачыйар. Тымныы кыһын бэлиэр кэллэ. Күн олус кылгаата. Халлааңңа бэрт кылгастык көстөн ылар уонна сүтэн хаалар. Түүн уһун уонна олус тымныы. (24) (А.Сыромятникова)

• 
  Туох? диэн ыйытыыга хоруйдуур үс тылы суруйуң.
  

Сайын ааспыта. Ол күһүн мин тођуспун туолбутум. Халлаан тымныйан, күөх хонуу саһаран, күһүн күөйэн кэлбитэ. Быһыттађас былыттардаах, тыаны суугуната хамсатар омуннаах күннэр буолбуттара.

Тыал ойуур көтөђөтүн тэбиир. Сотору – сотору ардыыр. Көтөђөтө түспүт сыгынньах лабаалартан харах уутун курдук ыраас таммахтар тохтоллор. (38) (Н.Якутскай)

• 
  Бэлиэтэммит тылларга ыйытыыларда туруоруң.
  

Халлаан ыраас, ичигэс. Маннык күһүңңү күн тыаны көрүө этигит! Манна төһөлөөх элбэх өң баарый! Сођотох хатың да сэбирдэђин ылан көр. Ортотунан дьураа тымырдара сап-саһархай өңнөөхтөр. Ортото күп-күөх. Эрбии тииһин курдук сарбынньахтара ап-арађас лаађынан сотуллубут. (39) (Н.Якутскайтан)

• 
  Дьүһүнү көрдөрөр тыллары булан суруйуң.
  

Ханан да былыта суох ыраас күн. Арай эмискэ логлоруспут халың былыттар тађыстылар. Улам тэнийэн күнү хаххалаатылар. Ыраах ньирилиир тыас иһилиннэ. Эмискэ дирбиэн тыас дэлби барда. Сытыы уот күлүм гынна. Бөдөң таммахтар түстүлэр. Онтон дохсун ардах кутта. (36)

• 
  Предмет бэлиэтин көрдөрөр тыллары булан бэлиэтээң