Достас функциялар жəне кластар

Достас функциялар кластың жасырын өрістеріне қол жеткізу үшін қолданылады жəне олар əдістердің балама түрі (альтернативасы) болып саналады. Əдіс, көбінесе объектінің қасиеттерін жүзеге асыру үшін қолданылады, ал достас функциялар түрінде класс қасиеттерін көрсетпейтін, бірақ оның интерфейсіне концептуалды түрде енетін жəне оның жасырын өрістеріне қол жеткізуді қажет ететін əрекеттер қалыптастырылады, мысалы объектілерді экранға шығарудың қайта анықталған операциялары.

Төменде достас функцияларды сипаттау ережелері мен олардың ерекшеліктері көрсетілген.

• Достас функция объектілеріне қол жеткізу қажет болатын класс ішінде friend түйінді сөзі арқылы жарияланады. Параметр ретінде оған объект немесе класс объектісіне сілтеме берілуі керек, өйткені оған this нұсқауышы берілмейді.

  
  

• Достас функция əдеттегі функция немесе бұрынырақ анықталған басқа кластың əдісі болуы мүмкін. Оған қол жеткізу спецификаторлары əсер етпейді, оның кластағы жариялану орны да маңызды болып саналмайды.

  
  

• Бір функция бірден бірнеше кластарға достас болуы мүмкін.

  
  

Мысал ретінде төменде monstr класына достас екі функцияның сипаттамалары берілген. kill функциясы hero класының əдісі болып табылады, ал steal_ammo функциясы ешбір класқа жатпайды. Екі функцияға да параметр ретінде monstr класының объектісіне сілтеме беріледі.

class monstr; // Кластың алдын ала анықталуы

class hero{

public:

void kill(monstr &);

...

};

...

friend void hero::kill(monstr &);

// hero класы ертерек анықталуы керек

};

void hero::kill(monstr &M) {

M.health = 0; M.ammo = 0;}

Достас функцияларды мүмкіндігінше аз қолдануға тырысу керек, өйткені олар инкапсуляция қағидасына қайшы келеді (бұзады), осылайша программаны түзетіп жөндеуді жəне өзгертуді қиындатады.

Егер кез келген бір кластың барлық əдістері басқа кластың жасырын өрістерін пайдалануы қажет болса, онда ол класс түгелдей friend түйінді сөзінің көмегімен достас класс ретінде жарияланады. Төменде келтірілген мысалда mistress класы hero класына достас болып жарияланған:

class hero{

...

friend class mistress;

}

...

void f2();

}

Мысалдағы fl жəне f2 функциялары hero класына достас болып табылады (friend түйінді сөзі жазылмағанына қарамастан) жəне оның барлық өрістеріне қол жеткізе алады.

Деструктор – бұл объектіге жұмсалып тұрған жады аймағын босату үшін қолданылатын əдістің ерекше түрі. Объект көріну аймағынан шыққан кезде деструктор автоматты түрде шақырылады:

• жергілікті объектілер үшін – олар жарияланған блоктан шығу кезінде;

  
  

• ауқымды объектілер үшін – main функциясынан шығу процедурасының бір бөлігі ретінде;

  
  

• нұсқауыштар арқылы берілген объектілер үшін деструктор delete операциясын колдану кезінде тікелей емес түрде шақырылады.

  
  

• аргументтері жəне қайтарылатын мəні болмайды;

  
  
• 
  
  const немесе static ретінде жариялануы мүмкін емес;
  

• мұраланбайды;

  
  

• виртуалды болуы мүмкін.

  
  

Егер деструктор айқын түрде анықталмаған болса, компилятор автоматты түрде бос деструктор кұрады.

Объект құрамында динамикалық түрде бөлінетін жадыға нұсқауыштар бар болса, класта деструкторды тікелей айқын түрде сипаттау қажет, əйтпесе объектіні жою кезінде оның өріс-нұсқауыштары сілтеме жасаған жады бос аймақ ретінде белгіленбейді. Деструкторға нұсқауыш анықтау мүмкін емес.

Бұрыннан қарастырылып келе жатқан мысал үшін деструктор төмендегідей түрде болуы тиіс:

monstr::~monstr() {delete [] name;}

Деструктордың толық нақтыланған атын көрсету арқылы оны тікелей түрде шақыруға болады, мысалы:

monstr *m; ...

m -> ~monstr();