Жұмыс орны динамикалық компонент ретінде

Ғылыми әдебиеттерде еңбек бірлігінің бірі - жұмыс орнына көп мән берімейді.1970-1990 жылдары ол тіпті еңбек психологиясының ғылыми жүйесінде қолданылмады да. Бұл құрылым түсінігінің пәнге енуі келесіден көрінеді:

• 
  адамның еңбек субьектісі ретіндегі әлеуметтік жеке міндеттері мен эргатикалық потенциал ролінің өсуінің тарихи нәтижесінде;
  
• 
  XX-шы ғасыр шегінде адамның еңбек субьектісі ретіндегі мағынасы кеңеюі нәтижесінде;
  
• 
  XX-шы ғасырдың екінші жартысында еңбек субьектісінің коллективтегі ролі (жұмыс сменасы, экипаждар, бригадалар), жұмысшылардың тұлғааралық қатынасы мен функционалдық құрылымы, еңбек қызметі реттелуінің мүмкіндіктері өте маңызды болды.
  

1. 
   нақты өндіріс өнімі мен шарттардың жоғарғы динамикалық технологиясы;
   
2. 
   таңдалған уақыт интервалының нақты жұмыс орындағы субьектінің қызметтік міндеттерінің жоғарғы динамикалығы (өзгергіштік, икемдік);
   
3. 
   шектелген еңбек іс-әрекетінің спецификасы мен операциялары, еңбектегі жоғарғы квалификациаланған субьектінің міндеттік қызметтері;
   
4. 
   табысты ұйымдастырылған факторлердің еңбек субьектісіне маңызды көрінуі (корпоративтік мәдениет, жетекшілік стилі, қызметтік иерархияның деңгейі, ұйымдардың даму стадиялары, психологиялық климат, топтық нормалар, іс-әрекеттің индивидуалды мінезі, серіктестіктің индивидуалды ерекшеліктері);
   
5. 
   сырқты орта фактілерінің әсері (тарихи кезеңдер, аймақтардың мәдениеті, елдің әлеуметтік-экономикалық жақтары, демократиялық институттардың дамуы, жұмыс күшінің нарығы, жұмыссыздық деңгейі, мамандықтың артықшылығы);
   
6. 
   субьектінің индивидуалды ерекшеліктерінің жоғарғы маңыздылығы (білім алу мен профессионализм деңгейі, еңбек мотивациясы, тұлғаның ерекшеліктері);
   
7. 
   еңбек субьектісінің колективтік маңыздылығының өсуі, жұмыс тобының қарым-қатынас ерекшеліктері;
   
8. 
   еңбек шарты мен құралдарының кең бейімделу мүмкіндіктері;
   
9. 
   еңбек шарты мен құралдырына субьектінің бейімделу формасы мен дербес қалыптасу мүмкіндіктері (іс-әректтің индивидуалды стилінің қалыптасуы, жұмыс тобында қызметтерді реттеу ).
   

Қазіргі психология ғылымында еңбек субъектісі индивид пен жеке тұлғаның қасиеттерінің жиынтығы ретінде танылады. Индивидтің жекелей қасиеттері дегенде сыртқы, биологиялық және әлеуметтік орта жағдайларына байланысты адамның дербес даму кезіндегі түрленген қасиеттері туралы айтылады. Сонымен қатар, адамның табиғи қасиеттері оның жеке тұлғалық және еңбек субъектісі ретіндегі қасиеттерін есепке алып, индивид ретіндегі қызмет ететін қасиет-сапаларын зерттеу қажет, осылайша жеке тұлғаның құрылымы индивид құрылымын өзіне қосады екен. Осыдан барып, кәсіби маңызды қасиеттер туралы сөз болғанда, жеке тұлғаның дербес – психологиялық қасиеттері және жеке тұлғаның қатынастары туралы айтады. Жеке тұлғаның сенсорлық, перцептивтік, аттенциялық, психомоторлық, мнемикалық, ойлау, сөйлеу, эмоционалдық, еріктік қасиеттерін дербес-психологиялық деп атайды. Жеке тұлғаның қатынастарына жататын факторлар мыналар: адамның өз-өзіне деген қатынасы (өзін-өзі бағалауы), өзгелерге, таныстарға және таныс емес адамдарға, достарға, жұмыс бойынша жолдастарына, ата-анасына, отбасының басқа да мүшелеріне т.б. деген қатынасы; еңбекке, өзінің кәсібіне, мамандығына, белгілі бір кәсіби міндеттерге қатынасы, материалды құндылықтар мен қоғамдық меншікке қатынасы, қоғамның идеологиялық құндылықтарына, заңдар мен ережелерге, болашаққа, сәтсіздіктерге, барлық жаңа нәрселерге, алуан түрлі өзгерістерге және т.б. деген қатынасы. Бұндай қатынастар жеке тұлғаның позициясын анықтайды, ол оның статусының субъективті, іскерлік жағын көрсетеді. Жеке тұлғаның қатынастары, мотивтері, бағдарлары мен құндылықтық бағдарлар жүйесі оның кіші топтп, ұжымда және жалпы қоғамда атқаратын рөлдің – қоғамдық функциялардың белгілі бір кешенінде жүзеге асырылады.

Жеке тұлғаның құрылымдық қасиеттеріне оның темпераменті жатады. Б.Г. Ананьев ойынша, жеке тұлғаның құрылымы дегеніміз – қасиеттердің толықтай құралуы мен белгілі бір ұйымдасуын атайды. Бұның қызмет етуі жеке тұлғаның құрылымының құрамдас бөліктері болып табылатын алуан түрлі қасиеттердің өзара іс-қимылдары арқылы ғана мүмкін. Жеке тұлғаның әр түрлі деңгейлері мен даму жақтарына жататын құрамдас бөліктерді зерттеу олардың арасындағы алуан түрлі өзара байланыстарды зерттеумен міндетті түрде тіркеседі

Еңбек – адамның нағыз адамға айналысуындағы шарттардың бірі. Тек еңбек әрекетінің арқасында ғана адам – саналы адам сатысына көтерілді. Эволюциялық дамудың ең жоғарғы сатысына көтеріліп, заттық әрекетінің мәнін шынайы түсінетін болды, дүниені өзгерту дәрежесіне қол жеткізді. Қарапайым еңбек құралдарын жасап, оны қолдану, сақтау әрекетінің арқасында адам тіршілік ортасына тәкелді болатыны бірсыпыра жағдайлардан құтылады, өзін сол ортаның иесі ретінде сезінетін деңгейге көтерілді. өздері жасаған құралдармен әр алуан әрекеттерді жасайтын болды. Бұл адамдар қауымдастығының жануарлар тобынан ерекшеленетінең басты сапалық айырмашылықтарының бірі.

Жануарлар кездейсоқ заттарды пайдаланады. Құралдар адамның қимылын, әрекетін дамытты. Құрал арқылы бір ұрпақ келесі ұрпаққа түрлі құрал жасау тәсілдерін, іс – қимылын мұра етіп қалдырды. Адамның әрекеті – еңбек. Қоғамның алғашқы сатысы деңгейінің төмен болуына орай ойлаудың да өресіз болғаныанық. өндіріс құралы күрделенген сайын бейнелеу әрекеті де сол шамада болған.

Қол еңбек әрекеті нәтижесінде қалыптасып түрлі затқа жанасу арқылы әрбір нәрсені нәзік сезіне алатын болды. Сондай –ақ -, қол материалдық дене жөнінде бағалы мағлұматтар да береді. Қол тек еңбек органы ғана емес,сол еңбеектердің жемісі. Оның дамуы адамның бүкіл органдарының дамуына да әсер етеді. Қолдың аса күрделі істерді атқаруға бейімделіп, дамып, жетілуі адамды өз бойын билеп, тік жүру деңгейіне жеткізді. Қолмен істелетін сан адамды өз бойын билеп, тік жүру бақылауымен ұштасып, адамның көру органыныңдамуына әсерін тигізеді. Қол мен көздің бір-біріне сәйкестеніп отыруы адам организмінің бүкіл қимыл-қозғалыстарын реттеп отырады да, оның танымдық өрісін кеңейтеді.

Танымдық сезіну қызметінің өзгеруі бас миының жетіліп, көлемінің арта түсуіне қолайлы жағдай тудырады. Бас миында қолдың әрекеттерін реттейтін орталықтың жасауы адамның психикасы мен әрекетінің барынша күрделеніп отыруына пайдалы әсерін тигізіп, дүниенің сырын неғұрлым терең танып білуге баулиды. Еңбек әрекеті нәтижесінде адамзаттың қоғамдық өмірі пайда болды, қарым-қатынас жасаудың жоғары формасы – адамдардың дыбысты тілі жетіліп, адам сана арқылы жоғары формасы – адамдардың дыбысты тілі жетіліп, адам сана арқылы болмыстың шындығын тепе-тең етіп бейнелей формалары жетіле түсті.

Тарихи даму процесінде екі шешуші фактор – еңбек пен дыбысты тіл арқылы адамзат орасан зор табыстарға жетіп, осы заманғы материалдық және рухани мәдениетті меңгереді. Еңбектің негізгі сипаттамалары:

- мақсатқа бағытталған әрекет;

- еңбектің пәндік сипаты – еңбек табиғатқа әсері;

- еңбектің құралдық сипаты;

- еңбек әрекет ретінде - әрекет формасынан тіршілік формасына айналады, адамның өзін өзгертеді;

- еңбектің қоғамдық сипаты.

Еңбектің екі негізгі формасы бар: «Тірі еңбек» - еңбек әрекеті мен еңбек процесі; «Абстрактілі еңбек». Еңбектің әрекет түрлері мен әртүрлі салаларға қарай тарихи бөлінуі, өндіріс сапасының жоғарылауымен байланысты прогресс жағдайы ретінде қарастырылады.
№ 4- Дәріс

Тақырыбы: Еңбек субьектісі және оның құрылымы

Сұрақтары:

1. 
   Еңбек субьектісінің сыртқы құрылымы
   
2. 
   Еңбек субьектісінің ішкі құрылымы: мотивациялық, когнитивті, эмоционалды-ерікті көрсеткіштері.
   

Еңбек қоғам өмірі мен адамның жан-жақты әрі жарасымды дамуының қажетті шарты, жан-жақты дамыған адамды қалыптастыру жолы. Сондықтан ақыл-ой мен дене тәрбиесін қатар дамыту үшін техникалық білім беруге ерекше рөл жүктеледі немесе өндіріс процесінің негізгі принциптерімен таныстыру, сонымен бірге балаға немесе жас өспірімге өндірістің қарапайым құрал жабдықтары жөнінде жалпы дағды беріледі. Ал өмірге ынталандыратын қажетті ерекше маңызын барлық тарихи дәуірлер орнықтырды. Ондағы өзгерістер мен қажеттіліктің сипаты қоғам дамуының нақты тарихи жағдайына тәуелді болды. Ол таптық антигоманизмнен кейін еңбектің әлеументтік жіктелуіне байланысты біркелкі дамымады. Мысалы: ерте заманда құл иеленуші тап бүкіл рухани өмірді – философияны, саясатты, математиканы, өнерді иемденіп алды.

Қоғамның қазіргі дамуында еңбек, ең алдымен, жалпыға бірдегейлігімен, қоғамдық сипатымен, өзі үшін және тұтас қоғам үшін еңбек етудің табиғи ұштасуымен, қоғамдық еңбекті бөлудің түрімен – еңбекке ынталандырудың, еңбектің саны мен сапасына негізделіп бөлетін, еңбекке моральдық ынталығын арттыруды, материалдық мүдделілік принципіменұштастыруғ амүмкіндік беретін.

Жас адамның кәсіптік және әлеуметтік қалыптасуында еңбектің шешуші рөлі материалдық өндіріс саласы мен еңбектің қоғамдық табиғатынан бастау алады. Тәрбиелі сипатын көрсете отырып, еңбек әрекетін білу, арласу, бағалау қажетін туғызады. Еңбек адамдар арасында алуан қырлы қарым-қатынасты дамытуға жол ашады. Құқық шаруашылықтың күрделі жүйесі, өндіргіш күштердің үздіксіз дамуы, тегін кәсіптік оқу, білікті арттыру, жаңа кәсіптік білім алу, кәсіптік бағдар беру жүйесі, еңбекке орналастыру арқылы жүзеге асады. Осындай жағдайларға байланысты жастарға кәсіптік бағдар берудің әлеуметтік-экономикалық маңызы арта түседі, атап айтқанда:

• 
  Елімізде өз ісін білетін және оны сүйетін кадрларға халық шаруашылығының қажеттілігі арта береді.
  
• 
  Кәсіптік жолды таңдаған адамдардың рухани мұқтажы мен ынталануы кеңейеді
  
• 
  «еңбек жасына» толған жастар – еліміздің халық шаруашылығын жұмысшы күшімен қамтамасыз етудің негізгі қайнар көзі болады. Елдің еңбек ресурстары балансының шиеленісуі өседі
  
• 
  Халық шаруашылығының бірқатар саласының дамуында кадрлардың тұрақтамауы артады
  
• 
  Ғылыми-техникалық прогрестің қарқынды дамуы нәтижесінде еңбектің күрделіліг артып, тек жалпы білім мен соған сәйкес даярлықты ғана емес, жұмыскерліктің ерекше психологиялық-физиологиялық деңгейін, жоғары біліктілігін талап ететін жаңа кәсіп түрлері пайда болады
  
• 
  Бірсыпыра өнеркәсіп салалары ауыл шаруашылығын жас кадрлар есебінен толықтырылу қарқынының шұғыл төмендеуіне байланысты кәсіптер, салалар мен территориялар арасындағы еңбек ресурстарын тиімді бөлу қажеттігі күшейеді.
  

1. 
   Кәсіби іс-әрекеттегі басқарушы және коммуникативті процестер
   
2. 
   Қабілет және интеллект
   
3. 
   Адамның еңбек әрекеті
   

Кәсіптік бағдар – білімнің жеке саласы. Бірақ ол педагогика, психология, социология, экономика, философия, медицина, құқық ілімдері қиылысында қалыптасады. Кәсіптік бағдарға жүйелі зерттеу жүргізу әр түрлі проблемаларды шешеді, оның мақсатын, міндетін, мазмұнын белгілейді.

Дербес-типологиялық ерекшеліктер кәсіби жолдың анықталуында аз өзгеріп, неғұрлым тұрақты қасиеттер қатарына жатады. Олай болса да, бір типологиялық қасиеттің жағымды да, жағымсыз да (кәсіби жетістіктер тұрғысынан) көріністеріне ие екендігін ұмытпау қажет: жүйке процестерінің әлсіздігі жұмысқа қабілеттіліктің төмен деңгейін анықтайды және сол уақытта жоғары деңгейдегі сезімталдылықты көрсетеді; жүйке процестерінің инерттілігі жүйке әрекетінің жылдамдығының аз көрсеткіштерінде және уақытша байланыстардың мықтылығында көрінеді және т.с.с. Осылайша, белгілі бір қызметтегі табиғи жетіспеушілік басқа бір аумақтағы басымдылықта көрініп, осылай компенсацияланады. Ал, жоғарғы жүйке жүйесі әрекетінің әр түрлі типтерін жүйке әрекетінің шыңдалуыныңтүрлі деңгейлері ретінде емес, «ағзаның қоршаған ортамен тепе-теңдікке ұмтылуының түрлі тәсілдері» ретінде қарастыру қажет. Б.М. Теплов жасап шығарған бұндай ерекше маңызды ақпарат қарама-қарсы типологиялық қасиеттерге ие жұмысшылардың өзгелермен бірдей кәсіби табыстылыққа жетуіндегі дәл сол қасиеттерді анықтауға бағытталған зерттеулердің орасан зор циклін туғызды. Берілген іс-әрекеттің неғұрлым тиімді жүзеге асыруға ұмтылатын адамда қалыптасатын типологиялық ерекшеліктермен шарталған тәсілдер жүйесі іс-әрекеттің дербес стилі атауына ие болды.

Осындай тәсілдер көмегімен адам саналы немесе стихиялы түрде өзінің типологиялық ерекшеліктерінің әлсіз жақтарын компенсациялап, өзінің табиғи басым қасиеттерін неғұрлым тиімді түрде пайдаланады. Мысалы үшін, жүйке процестері жоғары қозғалмалы тігіншілер жылдам жұмыстарды олардың пайда болысымен істесе, инертті тігіншілер жұмыстағы «секірістерден» өздерін аулақ ұстауды қалайды екен. Алғашқылар мен соңғылардың жұмыс өнімділігі тең, алайда олар бұған түрлі жолдар арқылы жетеді.

«Дербес» стиль түсінігі өзіне әрекеттің тек сыртқы колданбалы тәсілдерін ғана қоспайды. сонымен қатар дербес стильге психикалық іс-әрекетті ұйымдастырудың тәсілдері жатады, мысалы, ойлау қызметінің, зейінді ұйымдастырудың тәсілдері т.с.с. Бұндай тәсілдерде бағдарлаушы және орындаушы қызметтің өзіндік қатынастылығы негізгі рөлді ойнайды. Кей жағдайларда әрекеттердің ойша жоспары өте детальданған да олардың жүзеге аспай тұрып құралады, ал орындалу үрдісінде бұл жоспар маңызды емес түрде өзгереді. басқа жағдайларға орындалуға дейінгі ойша жоспар схемалы сипатта болады да жүзеге асырылу процесінде елеулі түрде детальданып, өзгереді. бірінші нұсқада танымдық, бағдарлаушы іс-әрекет ең алдымен жүзеге асырылуға дейін құрылып, содан кейін ғана орындаушы іс-әрекетпен тіркеседі. Екіншісінде – танымдық, бағдарлаушы іс-әрекет негізінен орындаушы іс-әрекетпен бір уақытта және байланысып жүреді.

Дербес стильдің осындай негізгі белгісіне басқарушы және орындаушы іс-әрекеттің түрліше қатынастары байланысты болады. Егер де танымдық, бағдарлаушы іс-әрекет орындалуына дейін жүзеге асырылса, онда басқарушы әрекеттер орындалу процесінде басым орынды алатын болады. Керісінше жағдайда олардың үлестік салмағы аздау.

Дербес стильдің бұндай екі типі денелік және ақыл-ой еңбегін орындауда, теориялық және қолданбалы іс-әрекетте, түрлі деңгейдегі күрделіліктегі тапсырмаларды шешуде және түрлі жас шамасындағы адамдарда көрінеді. Бұл екі себеппен түсіндіріледі. Біріншіден, адамның кез келген іс-әрекетті міндетті түрде бағдарлаушы, басқарушы және орындаушы қызметтердің байланысы мен мен бірлігін талап етеді. Екіншіден, кез келген іс-әрекеттегі бұл байланыстың мінезі мен формасы жүйке жүйесінің неғұрлым ортақ және типтік қасиеттерімен – жүйке процестерінің күші және қозғалмалылығымен анықталады.

Дербес стильдің келесі белгісіне оған тән әрекет тәсілдерінің жалпы мінезде болатыныдығы жатады. Оларды бір адам неғұрлым түрлі ситуацияларда және тіпті іскерліктің әр түрлі түрлерінде қолданады. Ақыры, табысты дербес тәсілдер мен орындаудың тәсілдері іскерлікке деген тек белсенді жағымды қатынас шартында ғана қалыптасады.

Е.А. Климов әрбір жұмысшы өзінің дербес стилін бірден таба бермейді деген, осының салдары болып жұмысшыларды «стихиялы өзіндік таңдауы» жатады. әсіпкерлік оқытудың міндетіне адамның өзіне неғұрлым тиімді, лайықты үлгі, жұмыс стилін табу жатады.

Ешбір дербес стиль қажетті нышандардың (музыкалық, көркемдік және т.б.) болмауын компенсациялай алмайды.

Кейбір жағдайларда іскерліктің күшті талаптарына байланысты дербес стильді қолдану шектелінеді (не мүлдем жүзеге аспайды).

Белгілі бір деңгейдегі жетістіктерге индивидуумның сан алуан қасиеттеріндегі дербес стилінің көмегімен жетуге болатын болса, жетістіктердің өте жоғары деңгейіне жету индивидуумның тек белгілі бір спецификалық қасиет кешені арқылы ғана жетуге болады. Осылайша, зерттеулердің біреуінде акробатика бойынша бірінші санатты және спорт шеберлерінің арасында инертті жүйке жүйесіне ие спортсмендер кездеседі, алайда чемпион деңгейіне жеткендердің арасында олар кезіккен жоқ.

Экстремальды жағдайлар жиі-жиі туындап отыратын жерде қызмет атқаратын маманды дербес стиль құтқара алмайды. Себебі бұнда жұмысшыға эмоционалды тұрақтылыққа байланысты жоғары талаптар қойылады, мысалы үшін, ракеталық техника, космонавтика, авиациямен байланысты кейбір кәсіптер.

Дербес стильді қалыптастыру үшін іскерліктің қоятын талаптарын терең ұғынып, қолданылатын әрекеттер тәсілінің мақсаттылық деңгейін толық түсіну қажет. Тек қана осындай жағдайда адам өзінің мүмкіндіктеріне сәйкес және, сонымен қатар іскерліктің берілген талаптарындағы мақсатты еңбек тәсілдерін саналы түрде таңдай алады.

Кәсіби міндеттерді орындаудың өнімділігі мен мінезіне деген белгілі бір жұмысшының типологиялық ерекшеліктерінің әсері, міне, осындай. Ал, еңбек ұжымының (бригада, өндірістік учаскесі) алдына қойылатын кәсіби міндеттерге келсек, онда ондағы әрбір типтің бар болуы ортақ жұмысты неғұрлым тиімді қылатыны даусыз: қозғалмалы жұмысшылар кененттен пайда болған жағдайлар мен өзгерістерге тез бейімделеді, жаңа кәсіби міндеттерді тез шешеді; инертті адамдар жұмысқа сенімділік, тұрақтылық сезімін береді; әлсіздер сыртқы тітіркендіргіштерге жоғары сезімтал болуларының арқасында топтың нәзік реактивтілігін қамтамасыз етеді; күшті жұмысшылар ұжымды өзінің энергиясымен байытады. Басқаша айтқанда, әр түрлі дербес-типологиялық қасиеттерге ие адамдардан құралған өндірістік ұжымның осының арқасында кәсіби ортамен тепе-тең болуына мүмкіндігі жоғары болады екен.

1. 
   Еңбектің психологиялық басқарушылары.
   
2. 
   Кәсіпкердің өзіндік сана-сезімі.
   
3. 
   Еңбек әрекетіндегі тұлғаның кәсіби қалыптасуы
   

Еңбек қоғам өмірі мен адамның жан-жақты әрі жарасымды дамуының қажетті шарты, жан-жақты дамыған адамды қалыптастыру жолы. Сондықтан ақыл-ой мен дене тәрбиесін қатар дамыту үшін техникалық білім беруге ерекше рөл жүктеледі немесе өндіріс процесінің негізгі принциптерімен таныстыру, сонымен бірге балаға немесе жас өспірімге өндірістің қарапайым құрал жабдықтары жөнінде жалпы дағды беріледі. Ал өмірге ынталандыратын қажетті ерекше маңызын барлық тарихи дәуірлер орнықтырды. Ондағы өзгерістер мен қажеттіліктің сипаты қоғам дамуының нақты тарихи жағдайына тәуелді болды.

Сананың аса маңыды қасиеті, оның есеп беруі болып табылады. Адам өзінің қана сыртқа білімді емес, өзін білуді де қамтамасыз етеді. Cана өзіндік сана сезім түрінде де көрініс табады. Жоғарғы класс оқушыларын қоғамдық пайдалы еңбекке тартудың жаңа формасы – студенттік отрядтар үлгісімен жоғарғы класс оқушыларын еңбек отрядтарын құру. Мұндай отрядтар жыл бойы жұмыс істей алады. Класс жетекшісі оқушылар комитетімен бірлесе отырып, кәсіпорынмен шарт жасайды. Арнайы график бойынша оқушылар жұмыс орнына немесе мектепке келіп жұмыс істейді.

Еңбек психологиясының негізгі міндеттері – бұл еңбек гуманизациясы және оның жоғарылауы болып табылады. Осы тапсырмаларды шешу үшін техникалық, технологиялық, санитар – гигиеналық, организация, мераприятиялары болып табылады осы барлық мероприятиялар еңбек психологиясының мекемелеріне кіреді. Бұл әдіс еңбек етудің бағасын, диагностикалық, әлеуметтік стуктуралық, коллективтағы психологиялық климаты, адамның методтарды өзін бағалауы.

Қолданбалы психологиясының теориялық іргетасы келесі ғылыми проблемалар:

1. 
   Адамның және оның профессия гармонияларын оқу. Яғни сондағы заңдардың пайда болуы динамикалық тепе- теңдік « еңбек психологиясының субъектісі – қоршаған орта профессиясы »
   
2. 
   Индивидтің және жеке тұлға профессианалды динамикасын, структурасын оқуда
   
3. 
   Құрылымдық, экстремалды жағдайлар және динамикалық құрылымдар.
   
4. 
   Еңбек етудегі структуралар мотивтер, және осы структураны жөндеу.
   
5. 
   Еңбек етудегі адамның динамикалық жағдайы.
   
6. 
   Индивидтің жеке тұлғамен байланысты, фактордың жағдайы, драматикалық еңбек психологиясы қысқада және толық тарихы. Онда көптеген проблемалар еңбек психологиясында өсті
   

Кәсіптік қабілет кәсіптік біліктіліктің түрде жүруін психологиялық процестермен қадағалау арқылы ерекшеленеді. Қабілеттілікке байланысты мамандар мынадай шеберлікті қалыптастыра білу қажет:

• 
  Коммуникативтік-адамдармен араласа білу;
  
• 
  Перцептивті-кәсіптік интуиция, эмпатия, рефлексия;
  
• 
  Тұлғалық динамизмі – еркін әрекет жасау қабілеттілігі және логикалық түрде шешімқабылдау;
  
• 
  Эмоционалды тұрақтылық-өзін басқару қабілеті;
  
• 
  Оптимистік түрде бақылау;
  
• 
  Креативтілік-шығармашылық қабілет