Әлеуметтік норма
жүктеу/скачать 39.06 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Әлеуметтік норма
|
30. Нашақорлықтың әлеуметтік, биологиялық, психологиялық себептері. 31. Әлеуметтік норма және әлеуметтік ауытқыу. Әлеуметтік норма — адамдардың жеке мінез-құлқы мен қарым-қатынастарын реттеудің тарихи бекітілген формасы.[1] Қоғам өмірін құндылық тұрғыдан реттеу үшін оларды құқықтық жөне моральдық нормаларға бөлудін маңызы зор. Құқықтық нормалар заң пішімінде кейде мемлекеттік немесе әкімшілік нормативтік актілер түрінде көрініп, тиісті органдар жүзеге асыратын нақты занды нормаларды санкцияларды қолдану жайын анықтаушы диспозицияларды мазмұңдайды. Ал моральдық нормаларды сақтау ісі қоғамдық пікірдін, индивидтің имандылық парызының күшімен камтамасыз етіледі. Ал Әлеуметтік норма тек заңды және адамгершілік нормалар ғана емес, сондай-ақ әдет-ғұрып жосындары мен дәстүрге де арка сүйейді, әлеуметтік нормаларды туыңдатып, негіздеме калайды Әлеуметтік ауытқу - бұл қоғамдағы қандай да бір себептермен әлеуметтік қабылданған мінез-құлқынан айтарлықтай ерекшеленетін адамның немесе адамдар тобының әлеуметтік мінез-құлқы. Біздің уақытта теріс және жағымды ауытқу бар. Әсіресе жеткілікті, теріс девиантты мінез-құлық қоғамға қорлау ретінде қабылданады және оған ресми және кейде ресми санкциялар қолданылмайды. Мысалға, мысалы: емдеу, оқшаулау, тіпті жазалаушыға жаза. Ауытқу түрлері Психикалық және мәдени ауытқулар. Өздеріңіз білетіндей, әлеуметтанушылар мәдени ауытқуларға көбірек қызығушылық танытады, бірақ психологтар психикалық ауытқуларға көбірек көңіл бөледі. Айтпақшы, екіншісі әлі қауіпті. Көбінесе, мәдени ауытқулар психикалық бұзылуларға байланысты, алкогольдік тәуелділіктен немесе нашақорлықтан зардап шегетін адамдар өздерінің дезорганизациясына, яғни психикалық ауытқуларға байланысты. Дегенмен психикалық бұзылулардан зардап шеккен адамның ауытқуы әдетте байқалмайды. Мұндай адамдар көбіне қоғамда бекітілген барлық ережелер мен нормаларды орындайды. Топтық және жеке мінез-құлық ауытқуы. Жеке тұлға - оның жалғыз өкілі ретінде оның субмәдениетінің нормаларын қабылдамау және топ - жалпы қабылданған нормалардан топтық ауытқу. Соңғысы жиі аз қамтылған отбасылардан шыққан жасөспірімдерді қамтиды. Бастапқы және екінші тұлғаның ауытқулары. Бастапқы психологиялық ауытқуларға сәйкес, адам бір рет жасаған шеберлігімен түсіндіріледі. Ал екінші - жалпы қабылданған нормалардан жүйелі ауытқу. Психологиядағы ауытқулар мәдениетпен мақұлданған және мәдениетте айыпталып қалған ауытқулар сияқты ұғымдарды қамтиды. Біріншісі қоғамның пайдасына пайда болатын жеке тұлғаның супер қабілеттерімен ерекшеленеді, ал екіншілері әдетте адамгершілік нормалар мен қоғамның айыптауына әкеліп соқтыратын ерекше жетістіктер мен іс-әрекеттер түрінде көрінеді. Ауытқу себептері Девиантты мінез-құлық себептерін зерттеуде ауытқудың үш түрі бар: Физикалық түрлер теориясы - жеке тұлғаның белгілі бір физикалық ерекшеліктері ол жасайтын нормалардан әртүрлі ауытқуларды алдын ала анықтайды. Психоаналитикалық теория - девиантты мінез-құлықтың негізі - бұл адамның ойында орын алатын жанжал. Әлеуметтік теория - топтағы сәтсіз әлеуметтенудің салдарынан болатын жеке тұлғаның ішкі құрылымының өзгеруі. Мүмкін, белгілі бір нормалардағы адамдардың мінез-құлқын реттеу қажеттілігі әрдайым өзекті болып қала береді. Дегенмен, әр адамның жеке адам екенін және адамның осы ерекше мінез-құлқын дәлелдейтінін білмей, оны айыптағысы келмейтінін ұмытпаңыз. 32. Девиантологияның басқа ғылыми пәндермен пәнаралық байланысы Сұрақнама: 1.„Девиантологияның„ ғылымның басқа салаларымен пәнаралық байланысы. Девиантологияның (девиантты мінез-құлық психологиясы) ғылыми білімнің басқа салаларымен байланысы берік және тұрақты. Бір жағынан, философия, Әлеуметтану, педагогика және басқа да әлеуметтік ғылымдар девиантологияға (девиантты мінез-құлық психологиясы) Әлеуметтік норма мен ауытқудың генезисін, мінез-құлық мотивін және т. б. түсінуге әдіснамалық тұрғыдан дәл және теориялық тұрғыдан дұрыс қарау мүмкіндігін береді. Философия адам өміріне және адам өмір сүретін және әрекет ететін әлемге қатысты ең көп кездесетін мәселелермен айналысады. Бұл сұрақтар байланысты: * әлемнің болу себебі мен мақсаты бар; * адам өмірінің мағынасымен, оны табу мүмкіндігімен; * таным мүмкіндігінің шекараларымен, егер бұл білімді тірі адам өзіне тән барлық ерекшеліктерімен, әлсіздіктерімен және еңбектерімен жүзеге асырса; * Бостандық категориясымен және адамның осы бостандыққа ие болу мүмкіндігімен; * жақсылықтың, ар-ожданның, ар-намыстың, махаббаттың, парыздың этикалық категорияларымен. Тарихи ғылымдар девиантологияны (девиантты мінез-құлық психологиясы), қоғам мен адами қатынастардың қалыптасуының әртүрлі кезеңдерінде адамдардың психикасы мен санасының дамуы қалай жүзеге асырылғанын көрсетеді. Физиология және антропология девиантологияға (девиантты мінез-құлық психологиясы) жүйке жүйесінің құрылымы мен функцияларын, олардың психиканың жұмыс істеу механизмдерін қалыптастырудағы рөлі мен маңыздылығын дәлірек түсінуге мүмкіндік береді. Медициналық ғылымдар девиантологияға (девиантты мінез-құлық психологиясы) адамдардың психикалық дамуының патологиясы мен ауытқуларын түсінуге және психокоррекция мен психотерапияның жолдарын табуға көмектеседі. Педагогикалық Ғылымдар девиантологияға (девиантты мінез-құлық психологиясы) балалар мен жасөспірімдерді оқыту мен тәрбиелеудің негізгі бағыттары туралы ақпарат береді, бұл оған мінез-құлық ауытқуларын анықтау, мінезқұлқы мен санасында ауытқулары бар балаларды психологиялық сүйемелдеу бойынша ұсыныстар әзірлеуге, сондайақ алдын алу, түзету және оңалту іс-шараларын және т. б. қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Тапсырма: Қазақстан Республикасындағы кәмелетке толмаған балаларды тәрбиелеу-профилактикалық және психологиялық түзету жұмыстарының жай-күйі. Қылмыстардың басым көпшілігі пайдакүнемдік мақсатта жасалады, кәмелетке толмағандардың мүліктік қылмыстарының үлесі 91%-ды құрайды 33. Құқықтық әлеуметтендіру және жасөспірімнің жеке тұлғасы. Құқықтық әлеуметтену-бұл адамның әлеуметтік-құқықтық өмірге сәтті бейімделуіне мүмкіндік беретін құқықтық білім, құндылықтар мен нормалар жүйесін игеру процесі. Құқықтық әлеуметтену - бұл адамның құқықтық білім, құндылықтар мен нормалар жүйесін игеруі, соның арқасында оның әлеуметтік және құқықтық өмірге сәтті бейімделуі жүреді. Оның нәтижесі-жеке адамның мәдени-құқықтық мұраның бір бөлігін қабылдауы, ол тек әлеуметтік мүдделеріне ғана емес, сонымен бірге өзі субъект болып табылатын әлеуметтік-тарихи процеске де қатысты. Өзінің әлеуметтік тобының өмірлік іс-әрекетінің қолданыстағы регламентіне қосыла отырып, адам қолданыстағы әлеуметтік-құқықтық көзқарастардан кез-келген ауытқуларға теріс көзқарасты көрсете бастайды және іс-әрекеттері қолданыстағы әлеуметтік тәртіпке қарсы бағытталған деструктивті күштерге қарсы тұруға қатысады. Қоғамның басқа мүшелерімен қарым-қатынасты реттеудің қажетті құқықтық дағдылары мен дағдыларын ала отырып, ол олармен нәтижелі қарым-қатынас жасап қана қоймай, сонымен бірге өзіне жүктелген әлеуметтік рөлді сәтті орындай отырып, мәртебесін шоғырлай немесе тіпті арттыра алады. Тұлғаның әлеуметтендірілу процесіне адамдарды қоршаған барлық орта кіреді. 34. «Девиант» және «делинквент» ұғымдары. Девиация бірнеше типтен тұрады: девиантты, делинквентті және криминалды мінез-құлық. • Девиантты мінез-құлық - әлеуметтік нормалар мен ережелерге сәйкес келмейтін мінез-құлықты айтады. Ол ауытқыған мінез-құлықтың бір түрі. Кейбір әдебиеттерде бұл типті «антидисциплиналық» деп те атайды. Девиантты мінез-құлықтың көрсеткіштеріне: агрессия, демонстрация, оқудан, еңбектен бет бұру, үйден кету, алкоголизм, наркомания, қоғамға жат қылықтар, жыныстық жат мінез-құлық, суицид т.б. жатады. Девиантты мінез-құлық - бұған қалыптан ауытқудың бір түрі ретінде әлеуметтік жүріс – тұрыс ережелерін бұзған балалар мен ересек адамдар, жастар мен жасөспірімдер және жеткіншектер тарапынан істелген тәртіпсіздіктерді жатқызады. Делинквинтті мінез девиантты қылықтардан айырмашылығы – тәртіп бұзушылық әдетке айналып, үнемі қайталанып, тұрақты мінез – құлық стереотипіне айналуы және соған қарамастан қылмысқа тартуға не жазалауға істеген күнәсін дәлелдеуге факты жетпеуі, не болмаса жасының жетпеген жеткіншек балалар кіреді. Деликвинтті мінез түрлерін төмендегідей топтастыруға болады: - Белгілі бір тұлғаны кемсіту мақсатында істелген қаскүнемдік пен зорлық, қорлау, ұрып – соғу, кемсіту, өртеу, сындырып, бүлдіру. - Жеке басының мүддесі ұсақ – түйек қылмыстар жасау, мысалы, ұрлық істеу, біреудің машинасын не басқадай дүниесін тартып алу , т.б. - Наша секілді зиянды заттарды тарату және сату. Негізінен девиантты мінез-құлық жай ғана мектептегі сабаққа қатыспаудан бастау алады, оның ары ұрлық жасау, төбелесу сияқты әрекеттермен белең алып өрістей түседі. 35. Әлеуметтік педагог және оның қызметтері. Әлеуметтік педагог іс-әрекетінің мынадай бағыттары болады. Олар: диагностикалық, ұйымдастырушылық, болжамдық, алдын алу, ұйымдық байланыстық, қорғаушы, әлеуметтік медициналық, әлеуметтік-терапевтік /емдік/, психологиялық. Диагностикалық: әлеуметтік педагог жеке тұлғаның қызметін, қарым-қатынас ерекшелігін, шағын /микро/ ортасының, отбасының, құрдастарының, топтарының, ересектердің ықпал ету дәрежесі мен бағытын зерттейді және нақты түрде бағалайды; тұлғаның жеке және жас ерекшеліктерін, сондай-ақ тұлғааралық өзара әрекет ерекшеліктерін анықтау /ақпарат жинау, әңгіме жүргізу, тест алу, сұраныс қабылдау/. Ұйымдастырушылық: ол ашық ортада балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік тұрғыдан маңызды қызметін ұйымдастырады, демалысты орынды түрде ұйымдастыруға ықпал етеді, адамдар арасындағы өзара қарымқатынастардың шынайы демократиялық жүйесін қалыптастырады. Болжамдық: жеке тұлғаның, қалыптастыру жөніндегі барлық институттардың қызметінің дамуына қарай тәрбие үрдісіне бағдарлама және болжам жасайды. Алдын алу және әлеуметтік –емдік; әлеуметтік педагог жеке тұлғаға әсер ететін жағымсыз ықпалдардың алдын алудың және жеңіп шығудың әлеуметтік-құқықты, заңды, психологиялық механизмдерін іске қосады, жеке тұлғаның құқықтарын қорғауды қамтамасыз етеді; тұлғаның психикалық және тұлғалық дамуында кездесетін сәтсіздіктерге ескерту жасау. Ұйымдық байланыстық: өсіп келе жатқан ұрпақты тәрбиелеуге, қамтуға көмектеседі, бала мен оның отбасына қатысты түрлі ұйымдар мен мекемелер арасындағы байланыстарды реттейді. Қорғаушы: жеке тұлғаның құқықтары мен мүдделерін қорғауға бағытталған құқықтық нормалардың бар кешенін пайдаланады,балалар мен жасөспірімдерге құқыққа қарсы ықпал етуге жол беретін тұлғаларға қатысты мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдануға көмектеседі. Әлеуметтік түзету /коррекция/ және дамыту: тұлғаның дамуындағы ауытқуларды болдырмау, жалпы оқу дағдысы мен біліктілікті дамыту. Әлеуметтік кеңес /консультация/ жүргізу, кәсіби кеңес беру. Тұлға үрдістеріндегі қатысушыларға мәселелерді шешуге көмек көрсету. Әлеуметтік кеңес /консультация/ жүргізу, кәсіби кеңес беру. Тұлға үрдістеріндегі қатысушыларға мәселелерді шешуге көмек көрсету. Әлеуметтік – медициналық: сырқаттардың алдын алу бойынша жұмысты ұйымдастырады, алғашқы медициналық көмек көрсетудің негіздерін игеруге көмектеседі, жастарды отбасы өміріне дайындауға септігін тигізеді. Психологиялық: жеке тұлғалар арасындағы түрлі қарым-қатынастарда кеңестер береді және оларды түзетеді, жеке тұлғаның әлеуметтік бейімделуіне көмектеседі, барлық мұқтаж адамдарға әлеуметтік қалпына келуге көмек көрсетеді; тұрғындардың түрлі категорияларына олардың тұрмысын, тіршілік жағдайларын жақсартуда қажетті көмек пен қолдау көрсетуде қолғабыс тигізеді. 36. Жыныстық дамудың негізгі кезеңдері. жүктеу/скачать 39.06 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|