Әлеуметтік құрылым
жүктеу/скачать 23.05 Kb.
|
|
Аян ... қоғам дегеніміз не қоғам түсінігі өте ауқымды және кең мағыналы. Қоғамды кең мағынасында, тар мағынасында, және әр түрлі қырынан қарастыруға болады.қоғамдық өмір жер бетінде адамзаттың пайда болуымен бастап, осыдан екі үш млрд жыл бұрын пайда болған. Қоғам адамдар және олардың өмір сүруі мен қызмет ету барысындағы бірлестік формасы. Қоғамның социологиялық концепциялары ең алдымен адам болмысының үйлесімділік сипатын түсіндіруде, әлеуметтік байланыстардың қалыптасу принципін түсіндіруде ерекшеленді. О.Конт мұндай принципті функцияларды бөлу (еңбек) және ынтымақтан, Э.Дюркгейм – «ұжымдық өкілдіктер» деп атаған мәдени артефактілерден көрді. М.Вебер біріктіруші принцип ретінде адамдардың өзара бағытталған, яғни әлеуметтік әрекеттерін атады. Құрылымдық функционализм әлеуметтік нормалар мен құндылықтарды әлеуметтік жүйенің негізі деп санады. К.Маркс пен Ф.Энгельс қоғамның дамуын адамдардың өндірістік қызметінің белгілі бір тәсіліне негізделген қоғамдық-экономикалық формациялардың өзгеруінің табиғи-тарихи процесі ретінде қарастырды. Оның ерекшелігі адамдардың санасына тәуелді емес және өндіргіш күштердің жеткен деңгейіне сәйкес келетін өндірістік қатынастармен анықталады. Осы мақсаттың негізінде материалдық қатынастар, сәйкес қоғамдық және саяси институттар жүйесі, идеологиялық қатынастар, сана формалары құрылады. Осы түсінудің арқасында әрбір әлеуметтік-экономикалық формация өзінің экономикалық және әлеуметтік құрылым, әлеуметтік реттеудің құндылық-нормативтік жүйесі, ерекшеліктері мен рухани өмірі. Өз басым, адам, яғни биоәлеуметтік тіршілік иесі бола отырып, қоғамнан абстракциялау мүмкін емес деп есептеймін. Мұны Владимир Ильич Лениннің өзі айтқан. Қалай болғанда да, біз бәріміз қоғамда туылғанбыз. Біз де қоғамда өліп жатырмыз. Бізде таңдау жоқ, бәрі біздің туылғанға дейін, таңдау қабілетімізге дейін алдын ала анықталған. Бірақ әркімнің қолында - оның болашағы және, мүмкін, айналасындағы адамдардың болашағы. Сонда бір адам қоғамды өзгерте ала ма? Мен өз басым ештеңе мүмкін емес деп есептеймін, кез келген адам бір нәрсеге қол жеткізе алады, содан кейін бұқараны басқара алады, сол арқылы қоғамды, әлеуметтік жүйені деформациялайды. Бірақ егер сіз өте кедей, бейтаныс, білімсіз болсаңыз, онда сізге көп күш жұмсамай, ештеңені өзгерту өте қиын болады. Осы очерктің сұрағы туралы ойланып отырып, бірден бірнешееуі есіме түсті өнер туындылары, онда адам мен қоғам арасындағы қарым-қатынас мәселесі көтеріледі. қыран Ғалымдардың ойлары: платон антикалық дәуірде қоғам «мемлекет» түсінігімен байланыстырылды. Аристотель өзара тиімді қатынасқа негізделген әлеуметтік байланыстар. Н. Макиавелли мемлекет қоғамның бір жағдайы. А. Смит қоғамды адамдардың еңбек одағымен И. Кант адамзаттың тарихи дамуымен баййланыстырады. Гегель адамзаттық қоғам жеке мүдделерге негізделген сфера. Дюркгеййм қоғам тұлғадан жоғары рухани шындық, ол ұжымдық пікірге негізделген. К. Маркс қоғам адамдардың өзара бірге әрекет етуі нәтижесінде қалыптасқан қатынастардың жиынтығы. М. Вебер қоғам адамдардың өзара әрекеті, ол әлеуметтенудің өнімі Ерасыл «Индустриялды қоғам» терминін ғылымда алғаш қолданған Сен-Симон болды, сол ұғым арқылы ол қоғамның өзгеше өндірістік негізін айқындады. Индустриялдық қоғамның басқа да маңызды белгілеріне адамдардың қажеттіліктері мен мүдделерінің өзгеруіне сәйкес қалыптасатын икемді әлеуметтік құрылымдар, әлеуметтік мобильдік, коммуникация жүйесінің дамуы жатады. Мұндай қоғамда индивидгің еркіңдігі мен мүддесін ортақ принциптермен үйлестіруге мүмкіндік туады. Ортақ принциптер индивидтердің бірлесе еткен қызметін реттеп отырады. Индустриялды қоғам теориясын екі вариантта жасағандар - француз әлеуметтанушысы Р. Арон мен американдық экономист, әрі саясаттанушысы У. Ростоу болды. «Индустриялды қоғам» теориясы қоғамның жедел дамуының жолдарын көрсетіп, натуралды шаруашылық үстемдік еткен, артта қалған аграрлық қоғамнан алдың қатарлы, өнеркәсібі дамыған индустриялды қоғамға өтудің орнығатынын дәлелдейді. Бұлардың пікірінше, индустриялды қоғам, ең алдымен еңбек бөлінісінің дамуы және күрделі жүйесі арқылы сипатталады, бұл өндірістің нақты салаларға мамандандырылуы мен басқару жүйелерінен байқалады. Екіншіден, индустриялды қоғамда рынокқа арнап кең көлемде жаппай тауар өндіру қалыптасады. Үшіншіден, ол өндірісті автоматтандыру мен механикаландыруға және басқаруға иелік етеді. Төртіншіден, индустриялды қоғам ғылыми-техникалық революциямен сипатталады. Транспорт пен байланыс құралдарының жоғары дамуы, жоғарғы деңгейдегі мобильдік пен урбанизацияның болуы, ұлттық тұтыну құрылымындағы сапалы өзгерістер осы процестердің нәтижесі болып саналады. Бұл теория тұрғысынан алып қарағанда ірі өнеркәсіптің негізгі сипаттамасына индустрияның өндірісті ұйымдастыру мен басқару саласындағы мінез-құлық, тәртіп формаларын реттеуімен қатар, қоғамдық өмірдің барлық салаларында реттеу жұмыстары жүргізіледі. Э. Дюркгеймнің пікірі бойынша, дәстүрлі қоғам мен индустриялы қоғам арасында қалыптасқан айырмашылықтар бар, олар: әлеуметтік ынтымақтастықтың формасында және әр түрлі моральдық жүйелерде орын алған өзгерістер. Қарапайым қоғамдағы ынтымақтастықгың түрі -«механикалық ынтымақтастық» десек, ал индустриялы қоғамда - органикалық ынтымақгастық болады. Дәстүрлі қоғамдағы қатынастар негізінен туыстық қарым-қатынастарға негізделген еді, ал қазіргі индустриялық қоғамдағы қатынастар саяси ұйымдарға, шіркеуге, бизнес пен мектепке арқасүйейді.Дәстүрлі және индустриялды қоғам атаулары жаңа айдарлармен деберіліп жүр. К. Поппер жоғарыда баяндалған әлеуметтік бақылау мен индивидтің еркіндігінің арақатынасындағы өзгешелікті негізге алып, ашықжәне жабық қоғам деген ұғымдарды қолданды. Магиялық, тайпалық немесе ұжымдық қоғамды К. Поппер жабық қоғамға балайды, ал индивидтердің өздері еріксіз шешім қабылдауға мәжбүр болатын қоғамды – ашық қоғам деп санайды. Жағдайда нақты уақыт режимінде қоғамның барлық түрлері де болды. Практикалық және ғылыми мақсаттар үшін, белгілерге қоғамның тарихи типтерін табу маңызды. Осы негізде, оларды біріктіруге болады, оның ішінде кейбір жағынан оларды қалыптастыруды болжауға болады. Нақты уақыттағы көптеген қасиеттердің барлық түрлерін қабылдайтын қоғамдардың классификациясы мен типологиясы бар. Жүйелеу үшін іріктелген ғылыми әдебиетте белгілі себептер: эволюциялық (қарабайыр, ежелгі, жер, өнеркәсіптік, ақпараттық қоғам); өркениет (вирустар, варварлық, өркениет); Қалыптастыру — өндіріс пен алмасу әдісіне сәйкес (қарабайыр, құлдыққа ие, феодалдық, азиялық, капиталистік, коммунистік); ашық және жабық қоғамдар; жазбаша тілдің болмауы немесе болмауы (жазбаша емес, жазбаша қоғамдар); императивті құрылымдардың ерекшеліктері туралы (мемлекет алдындағы және коммуналдық қоғамдар); күш дәрежесі бойынша (тепе-теңдік және теңсіздік). Әлеуметтанудағы «қоғамның» пікірін түсіндірудің барлық түрлері бар. Мысалы, әңгіме болуы мүмкін, сондықтан П.Сорокин, бұл үшін «жазылған, кем дегенде, кем дегенде екі адам және сондықтан бұл адамдар әр түрлі Buddy байланыс байланысты болды деп, болуы тиіс. Мұндай жағдай қоғамның қарапайым бейнесі немесе әлеуметтік құбылыс болады ». сұрақ Маркс: «? Осы әңгіме қандай, қандай да оның нысаны» — деп жауап берді: «Адамдардың өзара өнім». Тұтастай алғанда, әңгіме өзі мойындай — өз қажеттіліктерін ұнамды мақсатында қарым-қатынас пен өзара іс-қимыл нысандарын алу үшін тарихи байланысты адамдардың жиынтығы болып табылады, социологтар, шын мәнінде, әңгіме адамдарды тарту тікелей іргелі принципі қандай сұраққа бағалады түрлі картопқа. Осылайша, Durkheim «ұжымдық сана» деп ынтымақтастығына негізделген Supra-жеке қауымдастық оны көріп және табиғи өзімшілдікті қарсы; М. Вебер — жұртшылығында, яғни, басқа әрекеттерге бағытталған; Т.Парсонс және Р.Мертон — адамдар өздерінің өмірлік функцияларында жұмыс істейтін негізгі жалпыға танылған шаралар мен құндылықтардың келісуінде; E. Shils — орталық үкімет қоғамдастықта, орталық және шеткі аумақтық бірлік пен келісім. Құрылымдық күрделілігі мен бірге сол бірлік бірлестіктермен өз зерттеу теңестіру үшін тиісті (жүйесін) пайдалана отырып, әлеуметтік жүйе ретінде, оны қарастыру қажеттігін айқындайды. Бұл әлеуметтанулық құрылымдық және функционалды бағдарға тән. ........
жүктеу/скачать 23.05 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|