Ғылым философиясы және тарихы

Білім және ғылым Образования и науки

министрлігі Республики Казахстан

Д.Серікбаев атындағы ВКГТУ им.Д.Серикбаева

ШҚМТУ

БЕКІТЕМІН

факультетінің деканы

________________2014

Силлабус

Силлабус

Кредит саны- 2

Лекциялар - 15 сағат

Практикалық сабақтар - 15 сағат

СӨЖ – 60 сағат

Өскемен

2014

Философия және адамды дамыту кафедрасының отырысында талқыланды

№ Хаттама

МТФ әдістемелік комиссиясымен бекітілді

Басшысы А.Вавилов

№ Хаттама

Жасаған М. Крыкпаев

Норма бақылаушы Т.Тютюнькова

1 ПӘННІҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ
Аталмыш курс ғылымды арнайы талдау пәні ретінде қарастырады. Ғылымның тарихы мен теориясы туралы түсінік береді, ғылымға философиялық және социологиялық талдау жасайды. Зерттеу объектісі – Ғылым әлеуметтік-мәдени көрініс ретінде.

Пәні – ғылымдарды (ғылым философиясы, ғылым логикасы, ғылым тарихы, ғылым психологиясы т.б.) зерттеудің негізгі аспектілерінің өзара байланысы және ерекшеліктері. Ғылым тарихы мәселелері мен статусы. Ғылым тарихы мен ғылым философиясы байланысының ерекшеліктері.

«Ғылымның тарихы мен философиясы» магистранттардың ғылыми ойлау мәдениетін қалыптастырып, аналитикалық қабілетін және ғылыми-зерттеу іс-әрекеті дағдыларын дамытады.

Курстың мақсаты: ғылымның тарихын оқып-үйрену негізінде ғылыми ойлаудың стилін жасау.

Мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін курстық міндеттері:

1. Курстық теориялық негіздеріне оқып-үйрену.

2. Ғылымның отандық, шетелдік методологтарының классикалық еңбектері мен әдебиеттерімен жұмыс істеуге үйрету.

3. Магистранттарды өз бетінше жұмыс істеуге, сыни баға бере білуге үйрету, өз ойын айқын да ашық айта білуге үйрету.

Курстық оқу барысында магистрант мына төмендегілерді білуге және істей білулері керек:

- негізгі эпистемологиялық модельдерді, рациональдық ұғымының сипатын;

- танымның ғылымға дейінгі, ғылыми және ғылымнан тыс түрлері мен әдістерін; әлеуметтік-гуманитарлық білімнің қазіргі кезеңдегі ыңғайларын.

Ғылыми-зерттеу жұмыстары барысында пайда болатын және терең, кәсіби білімді қажет ететін мәселелерді шеше білулері керек.

Қажетті зерттеу әдістеріне таңдай білулері қажет.

Әлеуметтік-гуманитарлық және жантану білімдерінің методологиясының негізінде қазіргі кезеңдегі теория мен практиканың шындықтарын түсінік, талдай білулері керек.

Мынадай дағдыларды қалыптастырулары керек:

- өз бетінше ғылыми-зерттеу және ғылыми-педагогикалық жұмыстарды жүргізе білулері;

- бұл бағытта өте терең білімдері болуы;

- ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуде, педагогикалық және тәрбие жұмыстарын жүргізуде, ғылыми мақалалар мен тезистер жазу барысында, конференцияларда, симпозиумдарда, дөңгелек столарда, пікір-таластарда, сұхбаттар жүргізуде методологиялық білімдерін қолдана білулері тиіс.

Алғы пәндер:

Философия

Мәдениеттану

Мамандану пәндері

2 ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ
Ғылыми философиясы мен методологиясы философиялық білімнің саласы ретінде қарастырылады. Ғылым философиясының ғылыммен және философиямен байланысы. Методологиялық концепциялардың және проблемалардың алуан түрлілігі. Ғылым философиясының негізгі тақырыптары. Ғылым философиясының нәтижелері мен проблемалары. Олардың ғылым мен философиядағы мәні. Ғылымды оқып-үйренудің негізгі аспектілерінің ерекшелігі мен өзара байланысы: ғылымның логикасы, ғылым философиясы, ғылым тарихы, ғылым социологиясы, ғылым психологиясы және басқа бағыттар.

Ғылым тарихының өзіндік орны мен проблемалары. Ғылым тарихының дамуына баға беру пән ретінде. Ғылым философиясы мен ғылым тарихының өзара байланысының ерекшеліктері. Ғылым философиясының методологиялық негіздері.

Курс мақсаты: ғылым тарихын оқыту негізінде ғылыми ойлау қабілетін дамыту, әдісін қалыптастыру; ғылымның философиялық жетістіктерін және философиялық концепциялардың ғылымның дамуына ықпалын ұғыну.

Курс міндеттері:

- пәннің теориялық негізін меңгеру;

- түпнұсқалармен, шетел классикалық еңбектермен және отандық ғылыми методологиямен аналитикалық жұмыс;

- өзіндік және сынау негізінде ойлануға талпыну, әрекет жасау, ойлаудың кең ауқымдылық, иілгіштік және ашықтық жақтарын қалыптастыру.

Пререквизиттері: магистрант «философия» негіздерін терең біліп қана қоймай, оны талдап, жинақтап және қазіргі теориялық көзқарас тұрғысынан қарастыра білуі тиіс.

Постреквизиттері: аталмыш пәнді меңгеру барысында алынған іскерлік пен білімді магистранттарды даярлау бағытына сәйкес кез-келген пәндерді оқып-үйренуде пайдалануға болады.
2.1 Лекция сабақтарының мазмұны
2.1.1 Өркениет пен мәдениеттегі ғылым

Мәдениет жүйесіндегі ғылым. Ғылымның қоғамдағы орны мен функциялары. Ғылым және философия. Философия мен ғылым тарихының өзара байланысы. Ғылымның жетістіктерін философиялық тұрғыдан түсіну: негізгі позициялар, ғылымның проблемаларын талқылау, ғылымдағы философияның функциялары (тарихи ракурс). Философиялық концепциялардың ғылымның дамуына әсері. Ғылым және өнер. Ғылым және дін. Ғылымның дүниені діни түсінікпен қабылдауына тигізетін әсері. Ғылым мен діннің сұхбаты. Ғылымның әлеуметтік орны мен дінге деген көзқарастың өзгеріске ұшырауы.

2.1.2 Ғылым және білім. Ғылымның дүниетанымдық аспектілері. Ғылым өндіргіш күш ретінде. Ғылымның гуманистік көкжиектері. Ғылым және парасаттылық. Ғылымның құндылық дәрежесі. Ғылымдағы тұлғалық. Ғылым тарихының әлеуметтік жақтары. Ғылымдағы әлеуметтіліктің табиғаты проблема ретінде. Ғылыми идеялар тарихындағы философия. Ғылымның шығармашылығындағы философияның рөлі. Ғылымның философиялық және методологиялық проблемалары зерттеудің өзіндік саласы ретінде (құбылыстың тарихы). ХХ ғ. ғылымның философиямен берік байланысы. (А. Энштейн, Н. Бор, М. Борн, В. Гейзенберг, В. И. Вернадский, Қ. И. Сәтпаев және т. б.). Ғылымның концепциялары: философия мен ғылым методологиясының негізгі ыңғайлары. Ғылымның қазіргі концепцияның жіктелуі: неопозитивизм, ғылыми зерттеудің логикасы, ғылым онтологиясы, ғылымның постпозитивтік образы (бейнесі).

2.1.3 Ғылымның пайда болуы. Ғылымның тарихи дамуының негізгі этаптары (кезеңдері)

Ғылымның пайда болуы проблемасы. Ғылымның тууы практикалық және танымдық іс-қызметтің тәжірибесінің жиынтығы мен білімнің ерекше түрінің қалыптасуы ретінде. Ғылым мен ғылым тарихының теориялық модельдерінің өзара қатынастары. Ғылым және миф. Ғылым және технология. Ежелгі мәдениет адамдарының дүниетанымдарының ерекшеліктері және алғығалым. Месопотологияның, Египеттің, Қытайдың және Үндінің мәдениеттері: өркениет бағдарлары, дамудың технологиялық жоспары, медициналық, астрономиялық, математикалық білімдердің практикалық мақсаттары мен қолданбалы сипаты.

2.1.4 Ежелгі Греция ғылымының отаны. Шығыс мифтері мен білімдерінің, ежелгі шығыс өркениетінің грек мәдениетіне, философиясын және жаңа пайда болған ғылымына әсері. Антикалық логика және антикалық математика: тарихи, мәдени және ғылыми маңызы. Ортағасырдағы Европадағы ғылыми таным. Логиканың, ойлаудың логикалық нормаларының дамуы және орта ғасырдағы ғылымды ұйымдастыру. Теология және ғалымның позициясының өзгеруі. Алхимия, астрология, магия: табиғат объектілерін қабылдаудың ерекшеліктері.

2.1.5 Шығыс ортағасыр ғалымы. Ортағасыр дәуіріндегі Орталық азия, таяу және Орталық Шығыс мәдениеттеріндегі ғылыми танымның дамуының себептері мен шарттары. Математикалық білімнің, алгебраның, медицинаның, логиканың және басқа ғылымдардың дамуы (әл-Хорезми, әл-Фараби, Ибн-Сина, әл-Кинди т. б.).

2.1.6 Жаңаевропалық ғылымның қалыптасуының алғытарихы. Экспериментальдық (тәжірибелік) әдіс пен табиғатты математикалық бейнелеудің пайда болуының алғышарттары. (Г. Галилей, Ф. Бэкон, Р. Декарт). Экспериментальдың ғылымның пайда болуының әлеуметтік-мәдени алғышарттары: ғылымның әлеуметтілігі, ғылымның институциялизациялануы. Жаратылыстанудың қалыптасуының ерекшеліктері. Жаңа Замандағы жаратылыстанушылардың ролі. Ғылыми ойдың философияға әсері (Декарт, Лейбниц, Кант).

2.1.7 Ғылыми білімнің құрылымы

Ғылыми білім күрделі дамушы жүйе ретінде. Ғылыми білімнің алуан түрлі этаптары. Ғылымдағы теориялық және эмпирикалық, түбегейлілік және қолданбалылық. Ғылымның интеграциясы мен дифференциациясының негізгі тенденциялары. Зерттеудің пәнаралық бағдарламалары. Ғылым негізінің проблемасы. Ғылым негізінің типологиясы. Ғылым теориясы ғылым компоненті ретінде. Ғылымның философиялық негізі. Ғылыми пәннің құрылымы. Дүниенің ғылыми және философиялық көрінісі. Дүниенің ғылыми көрінісінің тарихи формалары. Ғылымдарды жіктеу проблемасы.

2.1.8 Ғылыми төңкерістер. Ғылыми рациональдылық

Ғылым динамикасы. Ғылым тарихының модельдері. Ғылым мен ғылыми білімінің дамуының концепциялары. Ғылыми төңкерістердің мәні. Ғылыми төңкерістердің құрылымы. Ғылыми төңкерістер ғылымның негізін қайта құру ретінде. Ғылыми төңкерістің концепциялары. Ғылымдағы төңкерістік қайта құрулардың факторлары. Ғылыми төңкерістердің әлеуметтік-мәдени алғышарттары. Ғылыми төңкерістер және парадигмалар. Парадигма және ғылыми қауымдастықтың құрылымы. Ғылымның дамуындағы дәстүрлер мен төңкерістер. Ғылыми рациональдық ұғымы, ерекшелігі және концепциясы.

2.1.9 Ғылымның қазіргі кезеңінің ерекшеліктері

Постклассикалық емес ғылымның сипаттамасы. Ғылыми зерттеу жаңа стратегиялары және өздігінен дамитын синергетикалық жүйелерді меңгеру. Пәнаралылық және синергетика принциптері. Зерттеу іс-қызметіндегі құндылықтар. Ғылымның этосы. ХХ ғ. соңындағы ғылымдағы этикалық аспектілер және ғылымдағы гуманитарлық бақылау. Ғылыми-техникалық жобаларды экологиялық және әлеуметтік-гуманитарлық экспертиза жасау. Сцентизм және антисцентизм. Ғылым және паранаука жасалған ғылым.

Ғылымның мәдениеттегі жаңа функциялары. Ғылымның жаһандық контексті. Ғылыми ақпараттың өсуі және ғылым әлемінің өзгеруі.

2.1.10 Ғылым әлемдік институт ретінде

Ғылыми іс-қызметтің ұйымдасуы: құрылым, белгілер, критерийлер (өлшемдер). Ғылым әлеуметтік институт ретінде: негізгі ыңғайлар (подходы). Ғылыми іс-қызметтің институциональдық формаларының тарихи дамуы: негізгі тенденциялар. Ғылыми қауымдастықтың тарихи типтері. Ғылыми мектептер мен ғылыми бағыттар туралы түсініктер. Ғылыми білімді жариялаудың формалары мен тәсілдері: тарихи динамика. Ғылыми іс-қызметке қойылатын кәсіптік талаптар. Ғылыми қауымдастықтың нормалары мен құндылықтары. Ғылымды компьютерлендірудің әлеуметтік салдарлары мен маңызы. Ғылым және өкімет. Ғылым және экономика. Ғылым және нарықтық қатынастар. Ғылым және әлеуметтік жауапкершілік. Ғылым қазіргі қоғамдағы мемлекеттің қызметіндегі белді бағыт ретінде.

2.1.11 Қазіргі ғылыми білімнің құрылымындағы жаратылыстану ғылымдары

Жаратылыстану ғылымы және мәдениет. Жаратылыстану білімі және техниканың дамуы. Жаратылыстану білімі және қоғамның әлеуметтік өмірі. Жаратылыстану және дүниенің ғылыми бейнесі (картинасы).

Жаратылыстану ғылыми білімінің баяндаулық және түсіндірмелік табиғаты проблемасы.

Жаратылыстану ғылымдарының жіктелуі. Физика жаратылыстану білімінің іргетасы ретінде. Физика және жаратылыстану – ғылыми және гуманитарлық білімдерінің синтезі. Осы синтездегі синергетикалық ролі. Биология және дүниенің эволюциялық бейнесінің қалыптасуы. Биологиялық эволюциялық теориядан жаһандық эволюционизмге көшу. Математика және жаратылыстану. Математика ғылымның тілі ретінде. Ғылыми білімнің қалыптасуы және математикалық әдістер. Космос және техногендік өркениеттің жаһандық проблемалары. Астрономия және ғарыштың болашақ адамзаттың перспективалары. Космизм және антикосмизм: қазіргі кездегі пікір-таластар.

Техника ғылымдарының өзіне тән ерекшелігі және оның жаратылыстану, қоғамдық ғылымдар мен математикамен арақатынасы. Алғашқы техникалық ғылымдар қолданбалы жаратылыстану білімі ретінде.

2.1.12 Информатика пәнаралық ғылым ретінде. Компьютерлік төңкерістің эпистемологиялық мазмұны

Ақпарттық қоғам концепциясы: Питризм Сорокиннен Эммануэл Кастельске дейін. Ақпарттық қоғамның пайда болуы. Әлеуметтік информатика проблемаларына деген синергетикалық ыңғай. Желілік қоғам және әлеуметтік информатиканың міндеттері. Ақпарттың қоғамдағы тұлға проблемасы.

Интернеттегі киберкеңістік ұғымы және оның философиялық мәні. Интернет жаңа әлеуметтік технологиялық құралы ретінде. Интернет ХХІ ғасырдың ақпарттық-коммуникативтік ортасы және үздіксіз білімнің жаһандық ортасы ретінде. Ақпараттың қауіпсіздік концепциясы: гуманитарлық құрылым. Информатикадағы шындық проблемасы.

2.1.13 Қоғам, мәдениет, тарих және адам туралы ғылымның қалыптасу тарихы

Философия ғылыми білімнің оның ішінде қоғам, мәдениет, тарих және адам туралы білімдердің (Платон, Аристотель, Кант, Гегель, Гоббс, Локк және т. б.) интегралдық формасы түрінде. Қоғам, мәдениет және адам туралы ғылыми емес және ғылымнан тыс білімдердің ғылымға дейінгі, ғылыми емес, парағылыми, жалған ғылымдар және антиғылыми түрлері.

Әлеуметтік-гуманитарлық ғылыми пәндер циклының қалыптасуы: эмпирикалық мәліметтер және тарихи-логикалық қайта құрулар. Ғылыми білімнің пәндік құрылымының әлеуметтік-мәдени жағдайы: социология, экономика, политология және мәдениет туралы ғылым.

Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардың әлеуметтік контекстіне тәуелділігі: классикалық, классикалық емес және постклассикалық емес ғылым, әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардың өркениеттік маңызы. Ресейдегі және басқа батыстық емес елдердің әлеуметтік ғылымдары. Әлеуметтік білімді қолданудың Ресейлік контекстісі және оның парадигмалардың орын алмасуы. Посткеңестік, европалық және әлемдік ғылыми қауымдастықтардағы әлеуметтік ғылымдар. Қазақстандағы әлеуметтік методология мен әлеуметтік білімнің жаңа парадигмасы.

2.1.14 Педагогика мен білім философиясының философиялық проблемалары. Білім философиясының ұғымы мен орны. Білім онтологиясы. Білімнің негізігі идеялары. Білім сксиологиясы. Білім логикасы. Білім методологиясы. Білім этикасы. Білім жүйе, процесс, нәтиже, құндылық ретінде. Ұлттық білім және мәдениет. Білімнің дәстүрлі және баламалық жүйелері. Білімдік саясат және білімнің жетістіктері. Дәстүрлі білімнің дағдарысы.

Қоғамдық сананың, философиялық және педагогикалық білімнің трансформациясы. Ұлттық білім: ұғымы және проблемалары.

Қазақстандағы білімнің ұлттық моделінің қалыптасуы. 1997 жылғы Лиссабон конвенциясы.

Жаһандану мен интернационализациялау жағдайындағы ұлттық білім. Әлем мәдениетінің қалыптасуындағы білімнің ролі.

2.1.15 Нақты ғылымдардың философиялық проблемалары.

Ғылымның пәндік моделі. Ғылыми білімнің негізгі құрылымдық бірліктері. Ғылыми білімнің эмпирикалық және теориялық деңгейлері. Ғылыми теориялардың түрлері: баяндау және түсіндіру теориялары. Ұғымдарды эмпирикалық түсіндіру теориялары. Ұғымдарды эмпирикалық түсіндіру және теорияларды бекіту проблемасы. Ғылыми теорияның негізгі функциялары: баяндау, түсіндіру, алдын-ала айту. Ғылыми әдістердің алуан түрлілігі және олардың классификациясы (жіктелуі). Нақты ғылымдардың әдістері. Ғылыми теорияны тексерудің логикалық схемасы.

Физиканың, химияның, астрономияның, космологияның, математиканың, информатиканың, биологияның, экологияның, медицинаның, Жер туралы ғылымның (география, геология), техниканың философиялық проблемалары.

Саяси және экономикалық ғылымдардың, психологияның, филологияның, әдебиеттанудың және лингвистиканың, тарихтың, педагогикалық ғылымдардың, мәдениеттанудың және өнертанудың, социологияның философиялық проблемалары.
2.2 Семинар сабақтарының мазмұны
2.2.1 Ғылым түсінігі, қоғамдағы ролі. Ғылым және мәдениет.

Ғылым түсінігі, философиялық ілімі. Ғылымды оқытудың ғылым логикасы, ғылым философиясы, ғылым тарихы, ғылым психологиясы т.б. негізгі бағыттарының өзара байланысы және ерекшелігі. Ғылым дамуы тарихы және статусы. Ғылым тарихының дамуын пән ретінде бағалау. Ғылым философиясы мен ғылым тарихының өзара байланысы ерекшеліктері. Ғылым философиясының негізгі мәселелері. Мәдениет жүйесіндегі ғылым. Ғылымның қоғамдағы орны мен ролі. Ғылым және философия.Жаратылыстану, техника және әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдарының қазіргі философиялық мәселелері.

2.2.2 Қазіргі ғылым туралы мәселе батысевропалық өркениетті тудырушы ретінде. Пәндік ұйымдасқан ғылымның пайда болуы. Техникалық ғылымдардың қалыптасуы. Әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдардың қалыптасуы. Әлеуметтік және тарихи білім. Ғылыми іс-қызметтің ерекше мамандыққа (кәсіпке) айналуы. Қазіргі ғылымның ерекшеліктері және ғылым дүниесінің өзгеруі. Ғылымның бірлігі және ойдың кейбір салаларының байланысы. Қазірігі ғылымның жалпы белгілері: мазмұнның ұлғаюы, нақты әдістер мен нақты теориялардың жаңа сатылары, адамдардың іс-әрекетінің басқа салаларына деген қатынастың жаңа белгілері, техникаға деген қатынастың өзгеруі, білімнің жаңа модельдері (үлгілері).

Ғылым және адамзат тарихындағы технологиялық төңкерістер. Қоғамның әлеуметтік ұйымдасқан технология мен өндірістің дамуы тұрғысынан жіктеу.

Ғылымның дамуының негізгі дәуірлері: классика, бейклассика (неклассика), необейклассика (неонеклассика).

Жаратылыстану, техникалық ғылымдар, әлеуметтік-гуманитарлық пәндер: пәндік қалыптасу, салыстырмалы талдау (анализ).

2.2.3 Ғылымдар жүйесіндегі физиканың ролі. Жаратылыстану ғылымдары және мәдениет. Жаратылыстану ғылымы және техниканың дамуы. Жаратылыстану ғылымы және қоғамның әлеуметтік өмірі. Физика жаратылыстану ғылымының фундаменті ретінде. Физиканың онтологиялық, эпистемологиялық және методологиялық негізделуі. Физикалық таным әдістерінің ерекшелігі. Редукционизмді әртүрлі түсіндірудің анализі. Физиканың жаратылыстану-ғылыми және гуманитарлық ілімдерімен синтезі. Осы синтездегі синергетиканың ролі.

2.2.4 Физиканың онтологиялық мәселелері. Физика ғылымындағы болмыс мәселесі. Әлемнің физикалық көрінісінің онтологиялық статусы. Әлемнің физикалық көрінісі және өзгерісі онтологиясының эволюциясы. Әлемнің механикалық, электромагниттік және қазіргі кванттық-релятивистік картинасы физикалық танымның дамуының кезеңдері ретінде. Бөлшектер мен өрістер қазіргі физикалық көрініс және олардың онтологиялық негізгі абстракциялары ретінде. Фундаментальды (негізгі) бөлшектер классификациясы. Физика мен табиғат өзарабайланысы типтері. Фундаментальды бөлшектер және олардың өзараәрекетінің стан­дартты моделі: мұны теориялаудың қиындығы. Физикалық вакуум және жаңа онтология ізденісі.

Физика, математика және компьютерлік ғылымдар. Физиканың дамуындағы математиканың ролі. Математика физика тілі ретінде. Ма­тематикалық әдістер және ғылыми білімнің қалыптасуы. Білімді математизациялаудың үш кезеңі: феноменологиялық, модельдік, фундаментальді-теоретиялық. Р.Фейнман физиканы компьютерде моделбдеудің мүмкіндіктері туралы. Кванттық компьютер ұғымы. Черча- Тьюринг принциптері және есептеу машиналары.

2.2.5 Астрономия және космологияның ғылыми статусы; олардың мәдениеттегі орны. Астрономия ерекше ғылыми пән болып табыла ма, әлде ол физиканың «қосымша» бөлігі ме? Космология – астрономияның саласы не болмасажеке ғылым? «Бақыланатын Әлем», «Бүтін ретіндегі Әлем», «мини-Әлем», «Мета-Әлем» ұғымдары және арақатынасы. Астрофизика, космология және эле­ментарлық бөлшектер физикасы.

Астрономия және космологияда ғылыми әдісті негіздеу. Әлемді эмпирикалық зерттеу әдістері мен құралдарындағы қазіргі революция. Астрономиялық ұлы ашылулардың жаңа кезеңі. Әлемді зерттеудің классикалық емес және постклассикалық емес негіздерінің қалыптасуы. Астрономия мен космологияда көріністі сипаттау мен түсіндіру, теорияны құру, білімді негіздеудің нормалары мен идеалдары. Әлемнің ғылыми көрінісінің эвристикалық ролі. Бақылау, квазиэкспериментті іс-әрекет және экстраполяция Әлемнің өткені, бүгінгісі және болашағын зерттеу әдістері ретінде. Космостық объектілердің құрылымы мен эволюциясын компьютерлік модельдеудің эпистемалогиялық аспектілері.

2.2.6 Химия ғылымындағы философиялық мәселелер. Химия философиясының ерекшелігі. Ғылымды тарихи зерттеу химияның философиялық сұрақтарының мәнді компоненті ретінде қарастыру. Химияның физика, биология, геология және экологиямен тығыз байланысы. Химияның технология және өндіріспен тікелей байланысы. Антикалық кезеңдегі ілімдердегі элементтер туралы ой-пікірлер. Элементтер туралы ілімдер заттардың айрықша белгілері мен қасиеттерін түсіндірудің теориялық негізі болып табылатын ілімдер жүйесінің алғашқы түрі ретінде.

2.2.7 Биология мен экологиядағы философиялық мәселелер. Биология философиясы пәні және оның эволюциясы. Биологиялық таным генезисі. Биологиялық таным табиғаты. Философия мен биологияның өзарабайланысының объективті негіздері. Биологияның философия-методологиялық мәселелерінің ерекшелігі және мәні. Ғылыми таным жүйесіндегі биологияның ролі мен орны туралы көзқарастардың дамуының негізгі кезеңдері. Биология ғылымы пәні түсінігіндегі эволюция. Биологиялық білімдердің көздері. Биологиядағы зерттеу іс-әрекеттеріндегі стратегияның өзгеруі. Өмір туралы ғылымның дамуындағы философиялық рефлексияның ролі. Биологиялық білім құрылымын зерттеудегі, табиғатты,тірі объектілер мен тірі жүйелерді ғылыми тану спецификасы мен ерекшеліктерін зерттеудегі биология философиясы.

ХХ ғасырдағы биология философия мен ғылым методологиясымен контексте. Биологиялық білімнің сипаттау және түсіндіру табиғаты мәселесі неоканттық ілімдерді (20-30 ж.ж.). Биология логикалық эмпиризм ғылыми философиясының редукциялық бағытында (40-е -70 ж.ж.). Антиредукциялық методологиялық бағдарламалары биология туралы (70-90 ж.ж.). Биологияның ғылым ретіндегі «автономдығы» мәселесі. Жаратылыстанудағы лидер мәселесі: «биология ғасыры». «Биологиялық шындық» мәселесі. Биологиялық шындықтың өмір сүруі аспектілері. Қазіргі ғылыми-биологиялық және философиялық әдебиеттердегі «биология бейнесінің» көптігі. Биологияның болашағы.

2.2.8 Мәдениеттің жаңа нормалары, бағыттары және қағидаларының қалыптасуына биологияның ықпалы. Мәдениеттің жаңа парадигматикасындағы өмір философиясы. Қазіргі биологиялық зерттеулердің жаңа онтологиялық түсіндірме кестелер, әдіснамалық-гносеологиялық қағидалар, құндылықтық бағыттар және іс-әрекеттік приоритеттердің мәдениет жүйесінде қалыптасуына ықпалы. Биоэтиканың қалыптасуының тарихи алғышарттары. Әралуан мәдени контекстердегі биоэтика.

Қазіргі биомедициналық этиканың негізгі принциптері мен қағидалары. Биологиялық қолданудағы әлеуметтік, этикалық-құқықтық және философиялық мәселелері. Қазіргі биосаяси ілімдердің этологиялық және әлеуметтік-биологиялық негіздері. Биолотехнологиялық, гендік және геронтологиялық, клеткалы инженерия, клондау мәселелеріне әлеуметтік-философиялық анализ.

Экофилософия пәні. Экофилософия тірі организмдер өзара әрекеті және олар мен тіршілік ететін ортасымен байланысы мәселелерін зерттейтін философиялық білім саласы ретінде. Экологияның интегралды ғылыми пән ретінде қалыптасуы: биологиялық экологияның адам экологиясына, әлеуметтік экология, глобальды экология. Экологиялық мәселенің қазіргі мәдениеттегі үстем дүниетанымдық қағидаға айналуы. Экофилософия адамның өмір сүру ортасы, адамның өз болмысына қатынасын өзгерту мәселелеріне рефлексия ретінде. Қазіргі экологиялық жағдайлардың футурологиялық аспектілері.

2.2.9 Медицинадағы философиялық мәселелер. Медицина философиясы және медицина ғылым ретінде. Философия медицинаның дүниетанымдық және жалпыметодологиялық негізі ретінде. Медицинаның онтологиялық, гносеологиялық және құндылықтық-нормативтік негіздері. Философиялық және медицинаның жалпығылыми ұғымдары мен категорияларының өзара байланысы.

Медицина философиясы, оның мақсаты, міндеттері және негізгі мәселесі. Медицина философиясы пәні және оның медицина мен денсаулық сақтаудағы орны. ХХ ғасырдағы медицина философиясы генезисі медико-биологиялық және медико-әлеуметтік мәселелерді түсінудің жаңа сатысына өту кезеңі ретінде. Медицина философиясын гносео­логиялық және логикалық негіздеу, оның нормалары мен идеалдары. Медицина философиясындағы жүйелі білім құрылымы.

2.2.10 Жер туралы ғылымдағы философиялық мәселелер (география, геология). Ғылымдар классификациясындағы географияның орны және оның ішкі құрылымы. Географиялық шындық мәселесі. Ғылымдар классификасындағы географияның орны. Ғылымдардың қоғамдық және жаратылыстану ғылымдарға қатаң бөлінуін сынау. География ғылымдары жүйесіндегі физикалық географияның ролі. Географияның физика-географиялық ядросы және оның пәндік саласы: биогеография және жер (топырақ) географиясы, ландшафтқа кіріспе және әлеуметтік-экономикалық географиясы пәндері.

2.2.11 Ғылымдардың генетикалық классификациясындағы геологияның орны. Геологиялық көрініс геологиялық шындықты бейнелеу ретінде. Геологиялық шындық көрінісінің тарихи қалыптасуының ерекшеліктері. Геология объектісінің жүйелі сипатының туралы көзқарастардың қалыптасуы. Геологияның басқа ғылымдармен арақатынасы: физика және химиямен, бір қырынан, және био­логия, география және әлеуметтік ғылымдармен байланысы. Геологиялық пәндер құрамындағы геофизика және геохимияның орны. Ғылым ретінде геологияның методологиялық негіздері – геология заңдары мен принциптерінің басқа ғылымдар заңдары мен әдістерімен қатынасы. Геологиядағы кеңістік пен уақыт мәселесі. Геологиялық кеңістік пен уақыттың мәні мен қасиеті.

2.2.12 Техниканың философиялық мәселелері. Техника философиясы және техникалық ғылымдар методологиясы. Техника және техникалық ғылымдарды философиялық пайымдаудың ерекшелігі. Техника философиясының пәні, негізгі мақсаты және негізгі салалары. Ғылым философиясы мен техника философиясының арақатынасы. Техника анықтамасы. Техника философиясы және тарихы: ұғымдардың шығу көздері мен эволюциясы, олардың қазіргі қағидалары. Техниканың инженерлі және гуманитарлы философиясы. Техникалық білім табиғаты. Техника және өнер. Техника мен технология әлеуметтік құбылыстар ретінде. Техникалық құралдардың дамуы. «Технократиялық концепция» ілімі туралы. М.Хайдеггер еңбектеріндегі техника бейнесі.

2.2.13 Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардағы философиялық мәселелер.

Қоғам, мәдениет, тарих және адам туралы ғылымдардың қалыптасу тарихы. Философия қоғам, мәдениет, тарих және адам туралы ғылыми білімдердің интегралды формасы ретінде (Платон, Аристотель, Кант, Гегель, Гоббс, Локк және т.б.). Қоғам, мәдениет, тарих және адам туралы білімнің ғылымға дейінгі, ғылыми емес, парағылыми, жалғанғылыми және антиғылыми формалары. Әлеуметтік-гуманитарлы циклдегі ғылыми пәндердің қалыптасуы: эмпирикалық мәліметтер мен тарихи-логикалық реконструкциялар.

Ғылыми білімнің пәндік құрылымын әлеуметтік-мәдени негіздеу: әлеуметтану, экономика, саясаттану, мәдениеттану танымда қоғамның салыстырмалы жеке саласы бейнесінде бейнелеу. Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардың әлеуметтік контекске тәуелділігі: классикалық, классикалық емес және постклассикалық емес кезеңдер. ӘГҒ (әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдар) жалпыадамзаттық маңызы бар Батыста қалыптасқан құбылыс ретінде. Қазақстандағы әлеуметтік білім мен әлеуметтік әдіснаманың жаңа парадигмасы.

2.2.14 Математика ғылымындағы философиялық мәселелер. Математиканың ғылым ретіндегі бейнесі: философиялық аспект. Математика методологиясы мен философияның мәселелері, пәні, әдісі және қызметі.

Математика және жаратылыстану. Математика ғылым тілі ретінде. Математика моделдер жүйесі ретінде. Математика және техника. Философтар мен ғалымдардың математикаға көзқарасындағы айырмашылықтар (И. Кант, О. Конт, А. Пуанкаре, А. Эйнштейн, Н.Н. Лузин).

Математика адамзаттық мәдениет көрінісі ретінде. Математика және фило­софия. Математика және дін. Математика және өнер.

Математика пәніне көзқарастар. Математика пәнін талқылаудағы синтаксистік, семантикалық және прагматикалық аспектілер: ерекшеліктері. Математиканың шындыққа қатынасы. Математикадағы абстракциялар және идеальдық объектілер.

2.2.15 Ақпараттық философиялық мәселелер. Ақпараттың қалыптасуы тарихы ХХ ғасырдың 2-ші жартысындағы пәнаралық бағыттар ретінде. К.Шеннонның ақпараттық ілімі. Норберт Винер, Росс Эшбидің кибернетикасы. (Уорренг Мак-Каллока, Алана Тьюринга, Джулиана Бигелоу, Джона фон Нейман, Грегори Бэйтсон, Маргарет Мид, Артуро Розенблют, Уолтер Питтс, Стаффорда Бир ілімдерінен). Л. фон Берталанфи, А.Раппорттың жүйелерінің жалпы ілімі. Ваневар Буштың гипертекст ілімі. Хайнц фон Ферстер және Валентин Турчиннің конструктивті кибернетикалық эпистемалогия. Информатикадағы синергетикалық жол, әдіс. Герман Хакен и Дмитрий Сергеевич Чернавский концепциялары. Постклассикалық емес ғылымдар контексіндегі ақпарат (В.С. Степин).

Кеністік және уақыт мәселелері. Классикалық механикадағы кеңістік және уақыт мәселелері. Галилей-Ньютон ілімі кеңістік туралы. Галилей инерция принципі және механика заңдары туралы. Абсолютті кеңістік ұғымы. Әлемнің механикалық көрінісінен электромагниттік көрінісіне көшу туралы.

А. Эйнштейннің салыстырмалылық ілімі. Кеңістік пен уақыт жөніндегі концепциясы. Кеңістік пен уақыттың реляционды концепциясы статусы. Г. Минковский бір кеңістік-уақыт континуумы туралы. Кеңістік-уақыт континуумы және гравитациялық өріс мәселесі. Кеңістік-уақыт және вакуум. Қазіргі кезеңде физиканы геометриалау ілімдері.

2.3.2 Детерминизм мәселесі. Детерменизм ілімі және оның физикалық танымдағы ролі. Детерми­низм және себептілік. Ғылым философиясындағы себептілік байланыстары сипаты жөніндегі пікірталас. О. Конт еңбектеріндегі себептілік пен заңдылықтың қарама-қайшылығы.

«Жарықтық конус» ұғымы және релятивистік себептілік. Бірмәнді детерменизм ілімі. Карл Поппер; Н. Бор; В. Гейзенберг концепциялары. теориясы. «Үлкен жарылыс» концепциясы және синергетиканың қалыптасуына байланысты физикалық заңдылықтардың сипатының өзгеруі.

2.3.3 Күрделі жүйелерді тану және физика. Физикадағы жүйелілік (жүйелер) идеялары. Жүйелердің үш типі: жәй механикалық жүйелер; кері байланысты жүйелер; өздігінен дамитын жүйелер. Синергетика пәнаралық ғылым. Синергетиканың дүниетанымдық және философиялық статусы. Синергетизм идеяларының эволюциясы. Синергетика – физикадағы эволюциялылық ілімі көздерінің бірі.

2.3.4 Қазіргі физикадағы объективтілік мәселесі. Кванттық механика және ғылымдағы ақиқатты постмодерндік терістеу. Объективті ақиқатты білімге жетудің қиындықтары. Ақиқатты білімге жетудегі әлеуметтік факторлардың ролі. Ғылыми бірлестіктердегі сыншылдық дәстүр және объективті ақиқатты білімге жетудің шарттары (К. Поппер).

Астрономия мен космологиядағы объективті білім мәселесі. Әлем туралы эмпирикалық және теоретиялық зерттеулердің ерекшелігі; фактілердің «теориялық толуығуы» мәселесі; эмпирикалық зерттеулердің эвристикалық ролі (Герцшпрунг – Рессел диаграммасы және т.б.). Әлем және шындық туралы теориялық білімдердің қазіргі жүйесі. Әлем туралы білімдер жүйесін негіздеу мәселесі.

2.3.5 Астрономия және космологиядағы эволюциялық мәселе. Стационарлық еместік - Әлемдегі эволюциялық процестердің маңызды белгісі. Астрофизикадағы эволюция ұғымы. Қазіргі асторфизикалық негіздеулер және ілімдер құрылымы. «Қара тесік» парадокстары. А.А. Фридманның әлем кеңеюі ілімі, Г.А. Гамовтың ыстық Әлем туралы ілімі т.б.. Реликтивті шағылу және космологиялық ілімдерді таңдау мәселесі. Релятивистік космологиялық моделдер - Метагалактиканың кейбір белгілерін схемалық суреттеу. Космологиядағы кеңістік және уақыт, эволюциялық және стационарлы, шексіз және шектеулік ұғымдары. Қазіргі космологиядағы эволюциялық мәселелер төңірегіндегі дүниетанымдық пікірталастар.

Адам және Әлем. Астрономиядағы Коперникандық революциялардың ғылыми және дүниетанымдық мәні. Птолемей және Коперник ілімдері. Жалпы эволюционизм және сананың қалыптасу мәселелері. Биологиялық және әлеуметтік процестердегі космостық факторлардың ролі.

2.3.6 Құрылымдық химия заттардың динамикалық сипатын және олардың реакциялық қабілеттерін теориялық түсіндіру ретінде. Органикалық химияның даму процесінде құрылымдық теориялардың қалыптасуы (Кольба, Кеккуле, Купер, Бутлеровтің еңбектері бойынша). Атомдық-молекулалық ілім құрылымдық ілімдердің теориялық негізі ретінде. Кинетикалық теориялар күн тәртібіне химиялық жүйелердің ұйымдасуын (олардың механизмі, кинетикалық факторлар, «кибернетика») қоятын химиялық процес ілімдері ретінде. Химиялық кинетика және химиялық жүйелер іс-әрекеті мәселесі. Өзіндік ұйымдасу концепциясы және синергетика химиялық жүйелердің іс-әрекетін түсіндіру негізі ретінде.

Химияны физикализациялау қарқыны. Физикализациалаудың 3 кезеңі: 1) физикалық идеялардың химияға енуі; 2) физикалық және физика-химиялық теориялардың құрылуы; 3) физикаға қатысты химия фундаментальды бөлімдерінің редукциясы. Кванттық механикаға химиялық байланыс теориясы редукциясы. Редукция және химиядағы редукционизм. Редукционизм және білім бірлігі. Гносеологиялық, прагматикалық және онтологиялық редукционизм. Химиядағы жақындалу (приближенные) методтары. Жақындалу (приближенные) әдістерінің мәні мен маңызы мәселесі химия философиясы үшін орталықты мәселелердің бірі.

Р.Бойль және элементтің ғылыми түсінігі. Флогистон теориясы, ятрохимия, пневмохимия және Лавуазьенің оттегілік ілімі. Д.И. Менделеевтің периодтық системасы элементтер туралы ілімнің дамуының аяқталу кезеңі ретінде

2.3.7 Тірінің мәні және қалыптасу мәселесі. Қазіргі ғылымдағы «өмір» ұғымы және философия. Өмір мәні. Өмір мәнін анықтаудағы монистік принцип. Өмір көрінісін анықтаудағы әртүрлі көзқарастар. Өмірді философиялық және жаратылыстану-ғылыми талқылаудағы сәйкестіктер. Өмірдің қалыптасуы және тірінің мәні туралы көзқарастардың даму кезеңдері. Өмір мәні мен қалыптасуын зерттеу негіздеріне философиялық анализ.

Биологиядағы даму принципі. Биологияда даму идеяларының қалыптасуының негізгі кезеңдері. Эволюциялық үрдістің объективті диалектикасы. Эволюциялық теорияның құрылымы және негізгі принциптері. Эволюция ілімінің негізделуі. Эволюциялық идеялар эволюциясы: бірінші, екінші және үшінші эволюциялық синтездер. Биологиялық прогрес мәселесі. Глобальды эволюционизм идеясы мәселесі биология ғылымындағы даму идеяларының өмір сүруінің ерекше формасы ретінде. Глобальды эволюционизм идеясының дүниетанымдық мәні. Глобальды эволюционизм принциптерін қалыптастырудағы биологиялық эволюция теориясының ролі.

Биологиялық эволюция ілімінен глобальды эволю­ционизмге. Биология және қазіргі әлем эволюциясы көрінісінің қалыптасуы. Эволюциялық этика тірі табиғатта альтруизмді қалыптастыруда популяциялы-генетикалық механизмдерді зерттеу ретінде. Бейімделу сипаты және әлеуметтіктің генетикалық негізделуі. Адамның социобиологиясы. Альтруизмнен моральдық нормаларға, әлеуметтікке бейімделуден (социабельность) адамзаттық қоғамға. Ізгілік және зұлымдық ұғымдары эволюциялық-этикалық болашақта. Эволюциялық эпистемалогия ілімінің алғышарттары және қалыптасу кезеңдері. Эволюцияның биологиялық теориясындағы «Канттық априорилар». Өмір эволюциясы «таным» процесі ретінде. Эстетиалық эмоциялардың эволюциялық-эстетикалық шығу тегі. Адамға тән жоғарғы эстетикалық эмоциялар табиғи сұрыпталуға негізделген эволюция нәтижесі. Биоэстетикалық болашақтағы өнер категориясы.

Биологиядағы жүйелік (системной) ұйымдасу мәселесі. Тірілер әлемі жүйелілігі мәселесі, эволюциялық ұрдістің жүйелі сипаты және тірі жүйелерді басқару. Тірілер жүйесінің ұйымдасуы және бүтіндігі. Биологиядағы ұйымдасу және жүйелілік туралы эволюциялық көзқарастар (А.А. Богданов, В.И. Вернадский, Л. фон Берталанфи, В.Н. Беклемишевтің еңбектері бойынша). Биологиядағы жүйелілік жолдарының эвристикалық мүмкіндіктері.

Биологиядағы детерминизм мәселесі. Биологиялық зерттеулердегі мақсаттылықтың орны. Биологиядағы детерменизм мәселесін талқылаудың негізгі бағыттары: телеология, ме­ханикалық детерминизм, диалектика-материалистік детерминизм, органикалық детерминизм, акциденционализм, финализм. Өмір сүру әрекеттерін талқылаудағы детерминизм және индетерминизм. Тірілер жүйесі мен олардың өзарабайланысы детерминациясының әралуан формалары. Ғылыми танымдағы мақсатты бейнелеу, беру (целесообразности) принципі: диалектика-материалистік жол. Биологиялық телеологияның мәні және формалары: мақсатты бейнелеу, беру құрылымы феномені және тірі жүйелердің қалыптасуы, мақсатты бағыттылық.

Әлеуметтік-мәдени өлшемдегі адам және табиғат. Қоғам мен табиғат арақатынасының негізгі тарихи кезеңдері. Экологиялық мәселе ге­незисі. Мифологиялық сананың экофильдік және экофобтық мотивтері. Антика кезеңіндегі экологиялық ой-пікірлер. Ортағасырлар және Қайта Өрлеу кезеңдеріндегі экологиялық қөзқарастар. Ағартушылық философиясы кезеңіндегі экологиялық ойлар. Жаңа Замандағы экологиялық идеялар. Дарвинизм және экология. Учение о ноосфере В.И. Вернадскийдің ноосфера туралы ілімі. ХХ ғасырдағы жаңа экологиялық бағыттар.

2.3.8 Қазіргі мәдениеттің экологиялық императивтері.

Қазіргі экологиялық дағдарыс өркениетті дағдарыс ретінде: көздері және тенденциялары. Ғылыми-техникалық революция үрдісінде биосфераның өзгеру бағыттары. Қоғам мен табиғат өзараәрекеті принциптері. Экологиялық мәдениеттің қалыптасу жолдары. Экологиялық дағдарысты шешу жолдарының рухани-тарихи негіздері. Экологиялық мәселелерді шешудің этикалық жолдары. Экология және экополитика. Экология және право. Экология және экономика. Жаһандану жағдайында тұрақты даму ілімі. Экология және ақпаратты өркениет философиясы. Адамзаттық экодамудың барысына сынау анализі: антропоцентризм, техноцентризм, биоцентризм, теоцентризм, космоцентризм, эксцентризм. Адамзат пен табиғат өзарақатынасының жаңа философиясы.

Адамзаттың экологиялық мәселелер жағдайындағы білім, тәрбие және ағарту ісі. Тұлғаның қалыптасуындағы білім мен тәрбие ролі. Экологиялық тәрбие мен білімнің ерекшеліктері. Дүниетанымдық парадигманы өзгерту қажеттігі экологиялық қауіптің алдын алудағы маңызды шарт. Экологиялық білімнің ғылыми негіздері. Экологиялық дағдарыс жағдайындағы «Пайдейя» философиялық бағдарламасының ерекшеліктері. Табиғат пен қоғамның арақатынасындағы қауіпті үрдістердің алдын алудағы экологиялық білімнің практикалық маңызы. Халыққа экологиялық тәрбие, ағарту және білім беру ісіндегі ақпарат құралдарының ролі.

Әлеуметтік экологияның қалыптасуының тарихи негіздері. Әлеуметтік-экологиялық білімнің дамуының негізгі кезеңдері. Әлеуметтік экологияның пәні және мақсаты, әлеуметтік-экологиялық білімнің құрылымы және оның басқа пәндермен байланысы. Әлеуметтік экология экологиялық дағдарысты шешудің теориялық негізі ретінде. Шаруашылық іс-әрекетінің экологиялық негізі. Табиғатты қолдану процесіндегі адам шаруашылығы іс-әрекетінің спецификасы, оның негізгі этаптары. Қоғамның қарқынды дамуы кезеңінде материалдық ресурстардың шектеулілігін шешу жолдары.

2.3.9 Медицина объекті және пәні, медицинаның жаратылыстану мен әлеуметтік-гуманитарлық білімдерге негізделген ғылым ретіндегі ерекшелігі. Жаратылыстану және медицина. Медицина мен биологияның өзарақатынасының философиялық және методологиялық аспектілері. Психология және медицина. Қоғамдық ғылымдар және медициналық білім. Медицинадағы фундаментальды және қосалқы зерттеулер.

Медицина ғылымдарының классификациясы философиялық және методологиялық проблема ретінде. Медицинаның жалпы теориясы жаратылыстану және әлеуметтік-гуманитарлық білімдер интеграциясы ретінде. Медициналық білімдердің дифференциациясы мен интеграциясы. Медицина ғылым мен өнер, теория мен практика ретінде. ХХ ғасырдағы медицина дамуы ерекшеліктері. Биоэтика және қазіргі медициналық технологиялар (бала тудыру, дене мүшелерін ауыстыру). Аборт: қостау және қарсы жақтары. Эйтаназия: этика-құқықтық аспектілері. Өмір және өлім. Өлімнің жаңа концепциясы. Медициналық таным ерекшелігі, пәні, мақсаты, жолдары және құралдары ерекшеліктері. Медицина философиясы теория және әдіс ретінде. Медициналық-ғылыми мәселелерді комплексті зерттеу проблемасы.

Медицинадағы философиялық категориялар мен ұғымдар. Медицинадағы өлшем және норма. Детерминизм және медицина. Медицинадағы себептілік мәселесі (этиологии). Телеология мен индетерминизм сыны. Медицинадағы монокаузализм және кондиционализмге методологиялық анализ. Анатомоморфологиялық, физиологиялық және функциональды аспектілердегі этиология мәселесі. Медицинадағы жалпылық және ерекшелік, ішкі және сыртқы диалектикасы.

2.3.10 Географиядағы кеңістік және уақыт мәселесі. Қазіргі географиядағы кеңістік пен уақытты түсінудің маңызы. Географиядағы хорологиялық ілімнің сынау анализі. Экономикалық географиядағы кеңістіктік анализ мәселесі. Географиядағы кеңістіктік ұғымдар және формалданған кеңістіктік тілдер. «Теориялық географияда» кеңістікті түсіну. Географиялық кеңістік мәселесі. Географиядағы кеңістіктік пен территориялылықтың арақатынасын түсіну. Географиядағы кеңістік пен уақыт ілімдері мен олардың материяның қозғалыс формаларымен байланысы. (Географиялық жүйелердің дамуындағы метахрондық мәселесі)

2.3.11 В.И. Вернадскийдің биосфера және ноосфера жөніндегі геохимиялық ілімі. Введение В.И. Вернадскийдің ерекше геохимиялық принципі. Гидросфера, тропосфера, биосфера және ноосфера, олардың бір-біріне өтуі туралы ілімдері. Ноосфера биосфераның дамуының ерекше кезеңі ретінде. Биосфераның ноосфераға өту кезеңінің аяқталуының экологиялық нәтижелерінің анализі.

Геология және экология. Геологиялық ортаны түсіндірудегі әртүрлі көзқарастар және олардың қоғам өміріндегі ролі. «Геологиялық орта» және «Адамзаттық ортаның географиялық ортасы» ұғымдарының арақатынасы. Социосфера және экосфераның арақатынасы. Геоэкологияның объектісі мен пәні. Геоэкология, оның мазмұны және логикалық құрылымы. Экологиялық геология объектісін анықтау және пәні. Литосфераның экологиялық функциялары. Экологиялық геологияның экологиялық жағдайларды басқаруды негіздеудегі міндеттері.

2.3.12 Техника дегеніміз не? «Техникалық» және «Техникалық емес» ұғымдарының мағынасы мен мәні мәселесі. Практикалық-қайтақұру (заттық-құралдық) іс-әрекеті, техникалық және инженерлік іс-әрекеті, ғылыми және техникалық білім. Таным және практика, зерттеу және жоспарлау арақатынасы.

Мәдениеттегі техника бейнесі: дәстүрлі және жобалау мәдениеті.

Қазіргі техногенді өркениет пер­спективалары және шекаралары. Техникалық оптимизм және техникалық пессимизм: апология және техникаға мәдени сын. Техникадағы рационалды тану, толықтыру сатылары: жеке және жалпы технология, техникалық ғылымдар және системотехника. Ғылым мен техника арақатынасының негізгі концепциялары. Техника ғылымдарының әдіснамасының және жобалау әдіснамасының ерекшеліктері.

Техника жаратылыстану зерттеуі пәні ретінде. Техникаға негізделген тәжірибенің қалыптасуы; табиғат және техника, «табиғилық» және «жасандылық», ғылыми техника және ғылым техникасы. Классикалық математикаландырылған және экспериментті жаратылыстану; қазіргі классикалық емес кезеңдегі жаратылыстанудың қалыптасуындағы техниканың ролі.

2.3.13 Әлеуметтік-гуманитарлық пәні мен объектісінің спецификасы. В.Дильтей, В.Виндельбанд, Г.Риккерт ілімдеріндегі табиғат пен қоғам туралы тұжырымдамалардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары. Мәселенің қазіргі түйіндері: гносеологиялық романтизм, эпистемологиялық редукционизм, гносеологиялық унитаризм. В.В.Ильиннің ілімінен. Қоғам мен адамның ерекшеліктері, олардың рухани өмірі мен қатынастары таным объектісі ретінде: алуантүрлігі, қайталанбайтындығы, ерекшелуі, кездейсоқтығы, өзгергіштігі. Қазіргі жаратылыстанудың гуманизациялануы және гуманитарландырылуы. Математиканы қолдану мүмкіндігі және ӘГҒ-гі компьютерлік моделдеу. Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардағы әлемнің ғылыми көрінісі

2.3.14 Математикалық іс-әрекеттегі нормалар мен идеалдар. Ма­тематикадағы әдістер спецификасы. Дәлелдеу – математикалық танымның негізгі сипаты. Теорияны аксиоматикалық құру ұғымы. Аксиоматиканың негізгі типтері: мазмұнды, жартылай формальды, формальды. Логика математика және математикалық ілім әдісі ретінде. Математикадағы индукция мен дедукция арақатынасы туралы қазіргі көзқарастар. Аналогия математикалық ілімді дамытудағы жалпы әдіс ретінде. Толықтыру және абстрактілеу математикалық теорияны дамыту әдістері ретінде. Математикадағы интуиция мен елестетудің орны. Математикалық ашылулардың логикасы мен психологиясы жөніндегі қазіргі көзқарастар. Математикадағы ой сынақтәжірибесі (эксперимент). Компьютердің көмегімен дәлелдеу.

2.3.15 Ақпараттық-коммуникативті ортаның қалыптасып дамуы және оның компьютерлік техниканың көмегімен технологиялануы жөніндегі пәнаралық ғылым ретінде. Моделдеу және есептеу эксперименті ақпараттың интеллектуальды ядросы ретінде. Ақпараттың конструктивті табиғаты және оның синергетикалық коэволюциялық мәні. Ақпараттағы табиғилық пен жасандылықтың өзарабайланысы, бейнелерді табу мен ойлаудың аналогиясы. Қауіпсіздік ақпаратының концепциясы: гуманитарлық сипаты. Ақпараттағы шындық мәселесі. Виртуалды шындық.

Интернет глобальды ми метафорасы ретінде. Интернеттің киберкеңістіктік ұғымы және оның философиялық мәні. Интернеттегі «тәртіптілік» пен «хаостың» синергетикалық парадигмасы. Интернетке тәуелділік фенмены. Интернеттегі «Мен» көрінісі. Интернет жаңа әлеуметтік технология құралы ретінде. Интернет ХХІ ғасырдағы ғылымның ақпараттық-коммуникативті ортасы және үзіліссіз білімнің глобальды ортасы ретінде.

Компьютерлік революцияның эпистемологиялық мазмұны. Ақпараттық эпистемалогия концепциясы және оның кибернетикалық эпистемалогиямен байланысы. Интеллектуальды меншік мәселесіндегі компьютерлік этика, инженерлік білім. Білімді зерттеудегі технологиялық жолдар. Жасанды интеллект мәселесң және оның эволюциясы.

Әлеуметтік ақпарат. Ақпараттық қоғам концепциясы: Питирим Сорокиннен Эма­нуэл Кастельске дейін. Ақпараттық қоғамның қалыптасу көзі, бастауы. Әлеуметтік ақпарат мәселелеріне синергетикалық жолдар. Ақпараттық қоғамдағы тұлға мәселесі. Қазіргі психотехнология және психотерапевтік тәжірибелерді насихаттау қазіргі социогуманитарлы ақпараттың құрамды бөлігі ретінде.

ӘДЕБИЕТТЕР
1. Бурова Е. Е., Карабаева А. Г., Кириллова Г. Р. Введение в философию и методологию науки (учебное пособие). – Алматы, 1999 г. М.

2. Косиченко А. Г. Философия и методология науки (Учебное пособие по спецкурсу для магистратуры и аспирантов). – Алматы, 1997 г.

3. Методы научного познания. – Алматы: Гылым, 1997 г.

4. Кохановский В. П. Философия и методология науки.-Ростов-на-Дону,1999 г.

5. Философия и методология науки. Для аспирантов и магистрантов / Под. ред. К. Х. Рахматуллина и др. – Алматы, 1999 г.

6. Бурова Е. Е. Соизмеримость в социогуманитарной дисциплинарности. Алматы: Казак, университет, 1999 г.

7 В. С. Степин Теоретическое знание. – М., 2000 г.

8 Койре А. Очерки истории философской мысли. О влиянии философских концепций на развитие научных теорий. – М., 1985 г.

9 К. Поппер. Логика и рост научного знания. – М.: Прогресс, 1983 г.

10 Томас Кун Структура научных революций. – М.: Изд. АСТ, 2001 г. В. Ж. Келле Наука как компонент социальной системы. – М:, 1998 г.

11 А. П. Огурцов Дисциплинарная структура науки. – М.: Наука, 1998 г. П. Фейерабенд Избранные труды по методологии науки. М.: Прогресс, 1986 г.

12 Научные революции в динамике культуры. – Минск., 1987 г.

13 Гадаме Х. Г. Истина и метод. Основы философской герменевтики. М., 1988 г

14 Риккерт Г. Науки о природе и науки о культуре. – М., 1998 г.

15 Нысанбаев А. Н., Косиченко А. Г., Кадыржанов Р. К. Философский анализ науки в контексте социокультурной трансформации общества.-Алматы, 1995 г.

16 Современная философия науки. – М., 1994 г.

17 Абу Наср аль-Фараби. Естественно-научные трактаты. - Алматы: Гылым. 1979.

18 Анисимов К.Л. Человек и техника. Современные проблемы. - М., 1995.

19 Виртуальная Философия техники: История и современность – М., 1997.

20 Вригт Г.Х. Философия техники Н. Бердяева // Вопросы философии. 1995,1; 4

21 Горюнов В.П. Техника и природа. – Л., 1980.

22 Горохов В.Г. Концепции современного естествознания и техники. М.: Инфра.- М., 2000.

23 Данилов – Данильян В.И., Лосев К.С. Экологический вызов и устойчивое развитие. – М., Прогресс- Традиция,2000.

24 Иванов Б.И., Чешев В.В. Становление и развитие технических наук. - Л., Наука, 1977.

25 Новая технократическая волна на Западе. Сб. переводов – М., 1986.

26 Медоуз Д и др. Пределы роста. – М. 1991.

27 Митчам К. Что такое философия техники ?- М., Аспект Пресс, 1995.

28 Кинг А., Шнайдер Б. Первая глобальная революция. - М., 1991.

29 Ракитов А. И. Философия компьютерной революции. – М. 1991.

30 Рачков В.П. Техника и ее роль в судьбах человечества. – Свердловск. 1991.

31 Розин В.М. Философия техники и культурно-исторические реконструкции развития техники // Вопросы философии. 1996, 1; 3.

32 Розин В.М. Специфика и формирование естественных. Красноярск. 1989

33 Степин В.С., Горохов В.Г. Введение в философию науки и техники. М., Гардарика. 2003.

34 Иванюшкин А.Я. Профессиональная этика в медицине. Философские очерки. - М., Медицина, 1990.

35 Лисицын Ю.П. Теории медицины на стыке веков - XX и XXI. - М., 1998.

36 Лисицын Ю.П., Петленко В.П. Детерминационная теория медицины. Доктрина адаптивного реагирования. - Спб., 1992.

37 Степин B.C. Философская антропология и философия науки. - М., 1992.

38 Философия здоровья. - М., 2001.

39 Царегородцев Г.И. Методологические проблемы медицины

// Философские проблемы естествознания. - М., 1985.

40 Биофилософия. - М., 1997.

41 Борзенков В.Г. Философские основания теории эволюции. - М. 1987.

42 Вернадский В.И. Философские мысли натуралиста. - М. 1988.

43 Философия экологического образования (отв. ред. И.К.Лисеев)- М., 2001.

44 Фролов И.Т. Избранные труды. Т. 1,2. 2001, 2002.

45 Печенкин А.А. Взаимодействие физики и химии (философский анализ). М.,1986

46 Кузнецов В.И., Печенкин А.А. Концептуальные системы химии: струк­турные и кинетические теории // Вопросы философии, 1971, № 1.

47 Турчин В.Ф. Феномен науки. Кибернетический подход к эволюции. - М.,2000.

48 Винер Н. Кибернетика и общество.

49 Бриллюэн Л. Наука и теория информации. - М., 1959

50 Чернавский Д.С. Синергетика и информация. - М., 2002

51 Аршинов В.И Синергетика как феномен постнеклассической науки.

52 Гуманитарные исследования в ИНТЕРНЕТЕ. Под ред. А.Е. Войскунского. М.,2000.

53 Хакен Г. Принципы работы головного мозга: Синергетический подход к активности мозга, поведению и когнитивной деятельности. - М., 2001

54 Рахматуллин К.Х. Звездный век человечества. - Алматы: Казахстан, 1974.

55 Рахматуллин К.Х. Человек и космос. - Алматы: Казахстан, 1977.

56Физика в системе культуры. - М., 1996.

57 Хокинг С. От большого взрыва до черных дыр. - М., 1990.

Пән бойынша қорытынды баға (100%) аттестация аралық (40%) және рубежды бақылаулардың (60%) көрсеткіштерін есептеу арқылы шығарылады.

реті	магистранттың сабағы мен жұмысының мазмұны	%-тік балдары
1.	Лекцияға қатысу	5
2.	Семинарлар	10
3.	Реферат	10
4.	Конспект	5
5.	Өздік жұмыс	10
6.	Бақылау жұмысы	10
7.	Практикалық сабақ	10
	Қорытынды	60

Студенттердің білімі, іскерлігі және қабілеті төмендегі кесте бойынша бағаланады:

Сыртқы бақылау 15 аптада эмтихан немесе тест формасында өткізіледі.