Генетика пәні; тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттеудің негізгі аспектілері
Популяция және таза линия. Таза линиядағы іріктеу туралы Иогансен
жүктеу/скачать 461.52 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 60.Үй жануарларының шығу тегі; олардың жабайы ата-бабаларының тағдыры. Үйге айналдырудың шығу те
- 61. Мәдени өсімдіктердің шығу тегі; мәдени өсімдіктердің шығу орталықтарына қатысты Н. И. Вавиловтың жұмыстары.
| 59. Популяция және таза линия. Таза линиядағы іріктеу туралы Иогансен. Таза линиядагы өзгергіштік көздері. Таза линия - барлық даралардың генетикалық біртектілігіне байланысты ұрпаққа толық берілетін кейбір белгілері бар организмдер тобы. Микроорганизмдердегі таза сызықтың аналогы штамм болып табылады. 1903 жылы генетик В.Иогансен эволюциялық теория мен селекциялық практиканың дамуында маңызды рөл атқарған таза сызықтардағы селекцияның тиімсіздігін көрсетті. Таза линия деп аталады: а) зерттелетін белгі бойынша әртүрлілік бермейтін ұрпақ, б) әртүрлі дараларды шағылыстырудан алынған алуан түрлі ұрпақ, б) бір-бірінен бір белгісі бойынша ерекшеленетін ата-ана жұбы, г) даралар. бірдей түр. Таза сызық оқшауланған кезде, оның ішіндегі таңдау тиімсіз болады, сондықтан жаңа нәрсеге қол жеткізу үшін назар мен күш-жігерді кресттерге және басқа әдістерге аударған дұрыс.
60.Үй жануарларының шығу тегі; олардың жабайы ата-бабаларының тағдыры. Үйге айналдырудың шығу тегі мен тарихы Үй сиырларының арғы тегі жабайы бұқа болды, атап айтқанда оның жабайы табиғатта жойылып кеткен түр тармағы – тур. Қазірже шаруаш.жануардын жабайы ата-бабаларын қолға үйрету 10-15 мың жыл бұрын басталған. Неолит дәуірінде әлде жаңа тас дәуірінде, оның соңы біздің заманымыздан шамамен 10 000 жылды бөліп тұрады, тайпалық алғашқы қауымдық жүйенің, Кеңшіліктен қарабайыр соқаға көшкен кезде жануарларды қолға үйрету және қолға үйрету олардың барлық негізгі түрлерін қамтыды. Қола дәуірінде құлдық жүйемен егіншілік дамып, бірқатар елдерде әртүрлі түрдегі жоғары өнімді жануарлар өсірілді. Ғалымдар ауылшаруашылық жануарларын қолға үйретудің алты негізгі орталығын құрды: шошқаларды, буйволдарды, үйректерді, тауықтарды, қаздарды қолға үйрететін орынға айналған қытай-малайзиялық (Үндіқытай, Малай архипелагы); буйволдарды, гаялдарды, зебуларды, тауықтарды, араларды қолға үйрету орын алған Үндістан (Үндістан); Оңтүстік-Батыс Азия (Кіші Азия, Кавказ, Иран) – ірі қара, жылқы, қой т.б. 61. Мәдени өсімдіктердің шығу тегі; мәдени өсімдіктердің шығу орталықтарына қатысты Н. И. Вавиловтың жұмыстары. Осы заманғы адам мәдени өсімдіктерсіз өмір сүре алмаған болар еді. Мәдени өсімдіктер адамды ең қажетті заттармен қамтамасыз етеді. Мәдени өсімдіктер – астық, көкөніс, жеміс-жидек, мата тоқуға қажетті шикізат. Мәдени өсімдіктерсіз қант, май, мал азығы да болмас еді. Үй жиһазы, қағаз, дәрі, үй-ішін әлемдейтін әр түрлі заттардан өзге де қажеттіліктерді тек мәдени өсімдіктерден аламыз. Мәдени өсімдіктердің сан алуан түрлері мен іріктемелерін алу үшін қаншама жылдар өтті емес пе? Алғашқы адамдар тек жабайы өсімдіктердің тұқымы, жемісі, пиязшығы және басқа бөліктерін пайдаланды. Өсімдіктерді қолда өсіру әдісін меңгере алмағандықтан, табиғаттың бергенін ғана місе тұтты. Сондықтан бұл кезең жинаушы кезең деп аталды. Адамзат тарихындағы бұл кезең сан ғасырларға созылды. Адамдар біртіндеп кейбір өсімдіктерді тұқымынан өсіру жолын тапты. Ондай адамдар құнарлы топыраққа өсімдікті өсірумен ғана шектелмей, ол өсімдіктің сапасын өзгертуді де меңгерді. Өсімдіктің өзіне қажетті өнім беруін реттеу үшін сұрыптап, іріктеу қажет болды. Адам сұрыптау жолымен қолдан шығарған бір түр дараларының жиынтығы іріктеме деп аталады. Сөйтіп өмірге селекция ғылымы келді. Жануарлардың қолдан шығарылған түрі қолтұқым деп аталады. Өсімдіктердің жаңа іріктемелерін, жануарлардың жаңа қолтұқымдарын шығарумен шұғылданатын ғылым селекция деп аталады. Мәдени өсімдіктердің сан алуандығы және шығу орталығын орыс ғалымы Н. И. Вавилов зерттеді. Ол бес континентті айналып шығып, дүниежүзінің 52 елдерінде болды. Н. И. Вавилов өсімдіктердің 400-ге жуық түрінің Оңтүстік Азияда, 200-ге жуық түрінің Оңтүстік Америкада мәденилендірілгенін дәлелдеді. Ол осы сапарында мәдени өсімдіктердің 1000-ға жуық түрін зерттеді. Сөйтіп өсімдіктер сан алуандығының орталықтарын белгіледі. Н. И. Вавилов (1887–1943)алғашқыда 8 орталық бар деп есептеді. Кейінгі еңбектерінде негізгі 7 орталықты ажыратып жазды. Олар мыналар: жүктеу/скачать 461.52 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|