Государственный образовательный стандарт высшего образования требования к необходимому содержанию и уровню подготовленности бакалавра по направлению

Г О С У Д А Р С Т В Е Н Н Ы Й С Т А Н Д А Р Т У З Б Е К И С Т А Н А

Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

O’z DSt ___________:2010

O’z DSt ___________:2010
Ў З Б Е К И С Т О Н Д А В Л А Т С Т А Н Д А Р Т И

Ўзбекистон узлуксиз таълимининг

Давлат таълим стандартлари

Олий таълимнинг Давлат таълим стандарти

Ўзбекистон Республикаси

Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
Тошкент

O’z DSt ___________:2010

• 
  Олий ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълимини Ривожлантириш маркази;
  
• 
  Тошкент Давлат техника университи.
  

2 ТАСДИҚЛАНГАН ВА АМАЛГА КИРИТИЛГАНГАН:

Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2008 йил «24» июндаги 191 - сонли буйруғи.

Мазкур стандарт Ўзбекистон Республикаси ҳудудида амалга киритилиши (амал қилишининг тўхтатилиши) ва унга ўзгартиришлар киритилиши тўғрисидаги маълумотлар «Ўзстандарт» агентлиги томонидан нашр этилувчи кўрсатгичларда чоп этилади.

Мазкур стандартни Ўзбекистон Республикаси ҳудудида расмий чоп этиш ҳуқуқи Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигига тегишлидир

O’z DSt ___________:2010

Ўзбекистон узлуксиз таълимининг

Давлат таълим стандартлари

Олий таълимнинг Давлат таълим стандарти

• 
  касблар ва лавозимлар миллий классификаторига мувофиқ олий маълумотли шахс эгаллаши лозим бўлган лавозимлар бўйича мустақил фаолият кўрсатишга;
  
• 
  таълим йўналиши ҳамда турдош таълим йўналишларининг магистратура мутахассисликлари бўйича олий таълим олишни давом эттиришга;
  
• 
  кадрларни қайта тайёрлаш ва малака ошириш тизимида қўшимча касбий таълим олишга тайёрланган бўлиши шарт.
  

-эксплуатацион: табиатни муҳофаза қилувчи, саноат чиқиндиларини тозалаш, зарарсизлантириш ва қайта ишлаш аппаратура ва иншоатларини лойиҳалаш, уларга тегишли лойиха ҳужжатларини ишлаб чиқиш ва шу кабилар;

-илмий-тадқиқот: Атроф-муҳит муҳофазаси ва бошқаришнинг илғор шакллари ва усулларини ишлаб чиқиш, текшириш ва татбиқ этиш, илмий тадқиқотлар ўтказишда фаол қатнашиш каби касбий фаолият турларини бажариши

5850100 – Экология ва атроф-муҳит муҳофазаси (Саноат корхоналари бўйича) таълим йўналиши бўйича бакалавр қуйидаги:

-эксплуатацион: табиатни муҳофаза қилиш объектларини ташкил этиш эксплуатациясининг техник хизматини бажариш;

-иқтисодий: табиатни муҳофаза қилиш тадбирларининг иқтисодий самарадорлик кўрсаткичларини хисоблаш, тозалаш иншоатларининг турли технологик вариантларини иқтисодий баҳолаш, табиатга зарар тўловларини хисоблаш ва бошқалар.

-педогогик: ўрнатилган тартибда олий ва ўрта махсус, касбий таълим муассасаларида, шунингдек малака ошириш ва кадрларни қайта тайёрлаш курсларида эколог-технолог(педогок) касбий фаолият турларига мослашиши мумкин.

1.5 Таълим олишни давом эттириш имкониятлари

5850100 - Экология ва атроф-муҳит муҳофазаси (Саноат корхоналари бўйича таълим йўналиши бўйича бакалавр қуйидаги:

5А850102 - Атроф-муҳитни ҳимоя қилиш ва табиий манбаалардан самарали фойдаланиш;

5А850103 - Саноат чиқиндиларини тозалаш(рекуперация);

• 
  дунёқараш тавсифидаги билимлар тизимини эгаллаган бўлиши; гуманитар ва ижтимоий-иқтисодий фанлар асосини, давлат сиёсатининг долзарб масалаларини билиши; ижтимоий муаммолар ва жараёнларни мустақил таҳлил қилиш қобилиятига эга бўлиши;
  

• 
  Ватан тарихини билиши; миллий ва умуминсоний қадриятлар бўйича ўз нуқтаи назарини баён этиши ва илмий асослай олиши, миллий ғоя асосида фаол ҳаётий ўринни эгаллаши;
  
• 
  табиат ва жамиятда юз бераётган жараёнлар ва ҳодисалар ҳақида яхлит тасаввурга эга бўлиши, табиат ва жамият ривожланиши ҳақида билимларга эга бўлиши, улардан ҳаётда ва касбий фаолиятда замонавий илмий асосларда фойдалана олиши;
  

• 
  инсонлар орасидаги жамиятга, атроф-муҳитга бўлган муносабатини тартибга солувчи ҳуқуқий ва ахлоқий меъёрларни касбий фаолиятда ҳисобга ола билиши;
  

• 
  ахборотни тўплаш, таҳлил қилиш, сақлаш, уларга ишлов бериш ва унумли фойдаланиш методларини эгаллаш, ўзининг касбий фаолиятида асосли мустақил фикрлаш ва керакли қарорлар қабул қила олиши;
  
• 
  бакалавриатнинг мос йўналиши бўйича рақобатбардош умумкасбий тайёргарликка эга бўлиши;
  
• 
  янги билимларни мустақил ўзлаштира олиши, ўзини такомиллаштириши ва ўз меҳнатини илмий асосда ташкил қила билиши;
  

• 
  соғлом турмуш тарзини шакллантириш, жисмонан бақувват ва спорт билан шуғулланиб бориш зарурати ҳақида илмий тасаввурга ва эътиқодга эга бўлиши, ўзини жисмонан такомиллаштиришнинг малака ва кўникмаларига эга бўлиши керак.
  

• 
  математика дунёни билишнинг ўзига хос усули, унинг тушунчалари ва тасаввурларининг умумийлиги;
  
• 
  математик моделлаш;
  
• 
  информация, уни сақлаш, ишлов бериш ва узатиш методлари ҳақида тасаввурга эга бўлиши;
  

• 
  математик таҳлил, аналитик геометрия, чизиқли алгебра, комплекс ўзгарувчи функцияси назарияси, эҳтимоллик назарияси ва статистик математика, дискрет математиканинг асосий тушунчалари ва методларини;
  
• 
  табиатшунослик ва техникадаги энг оддий тизимлар ва жараёнларнинг математик моделларини;
  
• 
  муайян жараёнлар учун эҳтимолий моделларни ва тузилган модель доирасида ҳисобларни олиб боришни;
  
• 
  турли даражадаги дастурлаш тилларини, маълумотлар базаларини, дастурий таъминот ва дастурлаш технологиясини;
  
• 
  функционал ва ҳисоблаш масалаларини ечиш моделларини билиши ва улардан фойдалана олиши;
  

• 
  объектларнинг миқдорий ва сифат нисбатларини ифодалаш учун математик символлардан фойдаланиш;
  
• 
  моделларнинг иерархик структураси ва олинган натижалар қўлланилиши чегараларини баҳолашни ҳисобга олган ҳолда моделларни тадқиқ қилиш;
  
• 
  экспериментал маълумотларга ишлов беришнинг асосий методлари ва усулларидан фойдаланиш;
  
• 
  алгебраик тенгламаларни аналитик ва сонли ечиш;
  
• 
  оддий дифференциал тенгламаларни тадқиқ қилиш, уларни аналитик ва сонли ечиш;
  
• 
  математик физиканинг асосий тенгламаларини аналитик ва сонли ечиш;
  
• 
  дастурлаш ва ҳисоблаш техникаси ҳамда дастурий таъминот имкониятларидан фойдаланиш кўникмаларига эга бўлиши керак.
  

- табиий илмларнинг фундаментал бирлиги, табиатшуносликнинг тугалланмаганлиги ва унинг янада ривожланиши мумкинлиги;

- табиатда дискретлик ва узлуксизлик;

- табиатда тартиб ва тартибсизликнинг нисбати, объектлар тузилмасининг тартибга солинганлиги, тартибсиз ҳолатга ўтиш ва унинг акси;

- эҳтимоллик – табиий тизимларнинг объектив тавсифи эканлиги;

- симметрия тамойиллари ва сақланиш қонунлари;

- билишда эмпириклик ва назарийлик нисбати;

- табиатдаги ҳолатлар ва уларнинг вақт ўтиши билан ўзгариши;

- материяни ташкил қилишнинг биологик шакллари хусусиятлари, жонли тизимларни қайта тиклаш ва уларнинг ривожланиш тамойиллари;

- биосфера ва унинг эволюциясининг йўналиши;

- жонли тизимларнинг бир бутунлиги ва гомеостази;

- организм ва муҳит, организмлар уюшмаси ва экотизимларнинг ўзаро таъсири;

- биомуҳит ва инсон табиати биоижтимоийлигининг бир бутунлиги нуқтаи назаридан ўз касбий фаолиятининг оқибатлари ҳақида тасаввурга эга бўлиши;

- экологиянинг асосий тушунчаларини, моддаларнинг реакцион қо-билиятини;

- табиий билимларнинг асосий константаларини;

- экологияда назарий ва тажрибавий тадқиқотлар усулларини;

-атроф муҳит ва инсонни физик, кимёвий ва биологик ҳодисаларнинг зарарли таъсиридан ҳимоялаш воситалари ва усулларини;

-табиат муҳофазаси ва табиатдан самарали фойдаланишнинг экологик тамойилларини, табиатга зарар етказмайдиган технологияларни яратишни билиши ва улардан фойдалана олиши;

- ишлаб чиқариш жараёнларида ва техника объектларида биологик тизимларнинг оддий моделларидан фойдаланиш;

- табиий фанлар турли қисмлари учун хос бўлган катталиклар сон тартибини ўлчаш ва баҳолаш;

- минтақада ишлаб чиқаришни жойлаштириш;

-инвестиция лойиҳаларини экологик экспертизадан ўтказиш ва баҳолаш кўникмаларига эга бўлиши керак.

- геометрик моделлаштириш асослари;

- энергия турлари ва уларнинг алмашиш формалари;

- деталларнинг аксонометрик тасвири;

- термодинамик системалар ва уларнинг атроф муҳит билан таъсири;

- термодинамик системанинг параметрлари ва функциялари;

- машина ва асбобларининг параметрлари ва асосий характеристикалари;

- конструкция элементларининг кучланишли ва деформацияланган ҳолати;

- биосфера ва унинг эволюцияси йўналиши ҳақида;

- организмнинг муҳит билан ўзаро таъсири, организмлар уюшмаси, экосистема ҳақида;

-электротехниканинг асосий қонунларини;

-асосий электромашиналарнинг эксплуатацион таъсифларини;

-маҳсулот стандарти ва сифати ҳақида;

-ўлчаш принципи ва усуллари ҳақида;

-ўлчашнинг техник воситалари ҳақида;

-ўлчашнинг техник воситаларини синаш ва текшириш;

- лойиҳалаш жараёнларини автоматлаштириш ҳақида тасаввурга эга бўлиши;

- лойиҳа – конструкция хужжатлари системаси;

- суюқлик, газлар ва қаттиқ жинсларнинг термодинамик хоссалари;

- иссиқлик ва масса алмашинувининг назарий асослари;

- кинематик ва динамик машина ва механизмларни ҳисоблаш методикаси;

- материаллар ва конструкцион материаллар технологияси;

- стандартлаштиришнинг давлат тизимини, ўлчашда хатоликларни аниқлаш усулларини, қўйимлар ва посадкалар тизимини тузиш конунларини;

- электр занжирларни, электр машина ва жихозларни, электрон тизимларни ҳисоблаш усулларини;

-гидромеханиканинг асосий конунларини, турмашиналарни параметрларини ҳисоблаш методларини, турбо ва пневмоюритгичларни;

- автоматик ростлаш ва бошкариш тизимидаги вазифаларини;

-табиий ресурслардан оқилона фойдаланишда, табиатни асрашда, табиатдан фойдаланишнинг иқтисодий асоси, экоҳимоя техника ва технологиялардан фойдаланишда экологик принципларни қўллаш;

-корхоналарда янада тоза ишлаб чиқариш технологияларини;

-экологик меёрлаш лойихаларини бажаришни;

-корхоналарни атроф муҳитга таъсирини баҳолаш лойихаларини;

-ишлаб чиқаришнинг метрологик таъминотини;

• 
  замонавий автоматлаштирилган лойиҳалаш тизимлари таркиб топадиган аппаратлар ва дастуравий компонентларни;
  

- схемаларни ўқиш ва бажариш;

- машиналар детали ва конструкция элементларини ҳисоблаш;

- компьютер графикаси воситаларидан фойдаланиш;

-суюқликлар, газлар ва қаттик жисмларнинг теплофизик хоссаларини ҳисоблаш, исссиқлик ва массаалмашинувини ҳисоблаш;

- саноат чиқиндиларини тозалаш ускуналарини танлаш ва лойиҳалаштириш;

- чиқиндиларни қайта ишлаш иншоатларини лойиҳалаштириш;

- токсикологик моддаларни аниқлаш ва уларнинг РЭЧК ларини ўрнатиш;

- чиқиндиларни тозалаш аппаратларини танлаш ва ҳисоблаш;

- мухандислик ечимларни техникавий-иқтисодий таҳлил қилиш;

- замонавий физик-кимёвий анализ усулларини;

- экологик мониторингни;

- илмий-техникавий адабиётлардан фойдаланиш амалий малака ва кўникмаларига эга бўлиши керак.

Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги курси:

Бакалавр:

• 
  меҳнат физиологияси ва ҳаёт фаолиятининг қулай шароитлари асоси;
  
• 
  антропоген омилларнинг манбалари;
  
• 
  техникавий тизимларнинг хавфсизлиги ва экология талабларига жавоб бериши;
  
• 
  фавқулодда ҳолатлар шароитида хавфсизлик ҳақида тасаввурга эга бўлиши;
  

• 
  меҳнат муҳофазаси, хавфсизлик техникаси, ишлаб чиқариш санитарияси ва ёнғғин хавфсизлиги бўйича Ўзбекистон Республикаси қонунчилиги асосларини;
  
• 
  меҳнат психофизиологияси асосларини, инсон организмининг анатомик ва антро
  

• 
  меҳнат жараёнида инсон саломатлигини ва ишчанлик қобилиятини сақлаш, хавфсизликни таъминлаш бўйича методика ва тадбирларни ишлаб чиқиш;
  
• 
  ишлаб чиқаришда меҳнат хавфсизлиги бўйича мутахассисларга қўйиладиган талабларни ишлаб чиқиш кўникмаларига эга бўлиши керак.