Жылысу кұбылысы деп - тілдің даму барысында сөз құрамындағы морфемалардың бірінің элементі екіншісіне ауысып, ол морфемалардың бұрынғы жігі мен ара қатысының өзгеруін айтады.
Сарғай (етістік)
Сарығ (сын есім)
Хақас тілінде
Ұйғыр тілінде
Өзбек тілінде
Сарғ + ай
Мол+ай, көб + ей, аз + ай, тың + ай, мұң + ай, күш + ей
Ығысу құбылысы деп - сөз құрамындағы, қосымшалар құрамындағы дауыссыздардың ығысып, үнді дыбыстарға орын беруін айтады.
Й үндісі ығыстыратын дыбыстар
- Т және д дыбыстарының ығысуы. Мысалы: адыр-айыр, адуғ – айу (аю), қод – қой, құтад – құтай, отын – ойын, тод – той, адақ – айақ.
- Н және ң дыбыстарының ығысуы. Мысалы: қандай – қайда, чығын – чығай, коңләк – көйлек, кәдім – киім, сүңәк – сүйек.
- Қ, к, ғ, г дыбыстарының ығысуы. Мысалы: түгүн – түйін, түг – түй, такин – дейін, өг – ой, сығын – сыйын.
Сөз тіркесі сөздердің бір-бірімен тіркесіп қолданылуынан жасалады. Сөз тіркесі жасалу үшін, оның құрамындағы сөздер мағыналық және грамматикалық жағынан байланысты айтылуы шарт.
Қиысу
Матасу
Меңгеру
Қабысу
Жанасу
Қиысу
Матасу
Меңгеру
Қабысу
Сөз бен сөздің ешбір жалғаусыз, тек орын тәртібі арқылы іргелес байланысқан түрі.
Белгісі:
[Сын. - Зате.] - Жасыл жайлау. [Есімд. - Зат.е.] - Бүкіл жұмыс. [Сан - Зат.е.] - Екі дос. [Ет:(есімше) -Зат.е.] - Үйілген шөп. [Сын - Ет.] - Қатты ашулану. [Сан - Ет.] - Үш келу.
Жанасу
Сөз бен сөздің ешбір жалғаусыз, бірде іргелес, бірде алшақ тұрып байланысқан түрі.
Белгісі:
[Үст. - Ет.] - Әдейі сұрану. [Ет:(көсемше) -Ет.] - Кештетекелу.
[Ет.(Есімше+дай) - Ет.] -Таңданғандай қарау.
Достарыңызбен бөлісу: |
