Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
лып бағалануына мұрындық болып, ғылыми-зерттеушілік жұмыста та- рихи ақиқаттың айтылуына тоқтау салумен бірге, жиырмасыншы жыл- дардағы «алашордашылыққа», «ұлт- шылдыққа» қарсы күресті қайта жандандырып жіберді. М. Қайыпна- заровтың ҚазАПП-тың бірінші съе- зінде жасаған «Қазақ пролетариат әдебиетінің жай-күйі мен алдағы міндеттері туралы» баяндамасында әдебиет пен зерттеу жұмыстарын- дағы ұлтшылдық идеологиямен кү- ресу қажеттігіне қатты көңіл ауда- ру талап етілсе, 1934 жылы өткен Қазақстан жазушыларының бірінші съезінде де айтылмай қалған жоқ. Голощекиннің бір-біріне қарсы қоюынан ыдырап, талай «шиналарға» жіктеліп қалған қазақтың ұлттық ин- теллигенциясынан ұлтшылдық мін іздеу, алашордашылық пен троц- кизмге «бүйрегі бұрғандығын» тіз- бе леу, көркем шығармадағы бай- шыл дық салт-сананың белгілерін сынау қауырт қолға алынып, соңы 1937 жыл ғы «халық жауларын» жап- пай әшкерелеу науқанының қанды қырғы нына ұласты. Осы кезде академик Д. С. Ли- хачев айтқандай «мәдени ой-өрісі қаншалықты тар әрі шектеулі, барша жаңалықтарға және барша көне мұ- раға солғұрлым жаны төзгісіз, өзінің әдетіне айналған ұғымның билі- гіне соншалықты тәуелді, барынша күдікті жандардың» тарихи ақиқат- ты өрескел бұрмалап жала жапқан, қаралағыш мақалалары әдебиет та- рихын зерттеуге кесірін тигізбей қалған жоқ. Бұл мақалалардың ақыл- парасатқа тоқтау салып, гуманистік адамгершілікке қаяу түсіргені, қазақ интеллигенциясының ұсталып ке- туіне, қуғын-сүргінге ұшырауына се- бепкер болғаны қазір ашық жазылды да. Қазақ әдебиеттану ғылымының ізашарлары саналатын С. Сейфул- линнің, М. Әуезовтің, С. Мұқановтың, Қ. Жұмалиевтің, Е. Ысмайыловтың, Ә. Қоңыратбаевтың, Ә. Маметова- ның еңбектері өткір сынға алынып, жөнсіз ғайбаттауға жол берілді. Со- нымен қатар, әдеби-тарихи, әдеби- теориялық ой-пікірдің дамуына ке- дергі келтірді де, әдебиеттану ғылы- мының туу процесіндегі ізденістерін аласапыранға айналдырып жіберді. Сөзіміз дәлелді болу үшін қысқаша тоқталып өтелік. Халық жауларын әшкерелеу нау- қанына баспасөз орындары жұмыла кірісті. «Социалистік Қазақстанның» «Буржуазияшыл ұлтшылдардың бі- рін қалдырмай әшкерелеп, жермен- жексен қыламыз» (22.09.1937), «Қа- зақ әдебиетінің» «Қырағылықты мейлінше күшейтейік» (29.01.1937), «Лениншіл жастың» «Буржуазия- шыл ұлтшылдардың ұясын тас-тал- қан жасау керек» (16.10.1937) се- кілді бас мақалалары әсіре сақтық пен қырағылыққа шақырды. Осы Ре по зи то ри й К ар ГУ |